ÖZET PAZARLAMA ŞİRKETLERİNDE SATIN ALMA v LOJİSTİK MALİYETLERE GÖRE BEKLENEN KARIN MAKSİMUM OLMASINA DAİR MODEL ÖNERİSİ v UYGULAMASI Şahin, Taylan Tdari Ziniri v Lojiti Yöntii Tz Danışanı: Prof. Dr. Mht Tanyaş Haziran, 010), 51 Günüüzd rabtin şiddtini daha ço hidn şirtlr glirlrini artıranın yanı ıra aliytlrini düşüry çalışata, ütli şirtlrin bir ıı bunun için ürçlrini, iş yapış şillrini dğiştiryi göz alatadırlar. Bir ıı şirtlr i i düznlrin dva tt, bilil çalışalardan faydalanaatadır. Aaı ar aiizayonu olan şirtlrin bu aaçlarına ulaşılabillri için n tili alanlardan biri d lojititir. Lojiti faaliytlrinin iyi yöntiliyl atışlar artırılabilt dolayııyla ar aiizayonunun birinil ayağı olan glir artışı ağlanabiltdir. Aynı zaanda tin lojiti il lojiti aliytlr azaltılabilt, böyl ar aiizayonunun iinil ayağı olan aliyt azalışı da ağlanabiltdir. Bu çalışada glirdn, atın ala v lojiti aliytlrin çıarılaıyla ld dil arın aiu olabili üzrin bir odl urguu yr alatadır. Birini bölüd, lojitiğin tanıı yapılış, lojiti faaliytlrin nlr olduğu v lojiti yöntii üzrind duruluştur.
İini bölüd, lojiti faaliytlrindn aynalanan lojiti aliytlr açılanış, bu lojiti aliytlrin haplanaı için litratürd yr alan aliyt haplaa yöntlri ortaya onuştur. Üçünü bölüd, üştri hizt avraı üzrind durulurn üştri hiztinin unurları v üştri hiztinin şirt için öni, atışlar v vut üştrilrl olan öni açılanıştır. Dördünü bölüd, lojiti faaliytlr ndniyl atlanılan aliytlr il üştri hizti ilişiindn bahdiliştir. Bşini bölüd i blnn ar aiizayonu üzrin urgulanan odl v bu odlin bir şirt vrilrin uygulanaı yr alatadır. Anahtar Klilr: Lojiti, Lojiti Maliytlr, Müştri Hizti, Blnn Kar Modli, Kar Maiizayonu
ABSTRACT AN EXPECTED PROFIT MAZIMIZATION MODEL PROPOSAL DUE TO COSTS OF PURCHASE AND LOGISTICS FOR MARKETING COMPANIES and APPLICATION Şahin, Taylan Supply Chain and Logiti Managnt Suprvior: Prof. Dr. Mht Tanyaş Jun, 010), 51 Th day, opani try to inra rvnu a wll a to rdu ot whil fling th inraing prur of optition. Morovr, o opani vn onidr hanging thir worflow and pro. Howvr, o opani till do not a u of intifi tudi and p thir old routin. On of th ot fftiv an of axiizing profit for opani i logiti anagnt. Whn logiti ativiti ar wll anagd, opani an inra al, whih i th firt tp to profit axiization. Logiti ot ar alo iniizd whn anagd fftivly, whih nabl ot rdution; th ond tp to profit axiization. In thi wor, a odl i ontrutd to axiiz profit, whih i th diffrn btwn th rvnu and th ot of purha and logiti. In th firt haptr, dfinition of logiti i givn, and logiti ativiti and logiti anagnt ar dribd. In th ond haptr, logiti ot ar xplaind along with aounting thod ud to alulat logiti od prnt in th litratur.
Th third haptr phaiz on th onpt of utor rvi. Elnt of utor rvi ar dribd, and th iportan of utor rvi for th opany, it al and th urrnt utor i xplaind. In th fourth haptr, th rlation btwn ot du to logiti ativiti and utor rvi i xplaind. Finally, th fifth haptr drib th odl bad on xptd profit axiization and th appliation of thi odl to a data t obtaind fro a ral opany. Kyword: Logiti, Logiti Cot, Cutor Srvi, Exptd Profit Modl, Profit Maxiization
ĠÇĠNDEKĠLER TABLOLAR... i ġekġller... ii 1. GĠRĠġ... 1. LOJĠSTĠK KAVRAMI, LOJĠSTĠK FAALĠYETLER v LOJĠSTĠK YÖNETĠMĠ....1 LOJĠSTĠĞĠN TANIMI.... LOJĠSTĠĞĠN GELĠġĠMĠ... 3..1 Lojitiğin Ortaya ÇııĢı v Tarihl GliĢii... 3.3 LOJĠSTĠK FAALĠYETLER VE ÖNEMĠ... 6.3.1 TaĢıa... 8.3. Dpolaa... 9.3.3 Ellçl... 10.3.4 SipariĢ ĠĢl v Bilgi Yöntii... 10.3.5 Sto Yöntii... 11.4 LOJĠSTĠK YÖNETĠMĠ... 11.4.1 Tdari Lojitiği Gln Lojiti, Girdi Lojitiği)... 13.4. Ürti Lojitiği Malz Lojitiği)... 14.4.3 Dağıtı Lojitiği Fizil Dağıtı)... 14 3. LOJĠSTĠK MALĠYET KAVRAMI VE LOJĠSTĠK MALĠYETLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ... 16 3.1 LOJĠSTĠK MALĠYET KAVRAMI... 16 3. LOJĠSTĠK MALĠYETLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ... 17 3..1 Muhab DıĢı Tahin Dayalı) Yöntlr... 17 3..1.1 SatıĢlar Üzrindn Tahin Yöntii... 18 3...1 Analiti Yönti...18 3.. Muhab Ġçi Yöntlr... 18 3...1 Glnl Maliyt Yöntlrindn Hartl Lojiti Maliytlrinin Blirlni.19 3... Faaliyt Dayalı Maliyt Yöntii Ġl Lojiti Maliytlrinin Blirlni.19 I
4. MÜġTERĠ HĠZMETĠ KAVRAMI, MÜġTERĠ HĠZMETĠNĠN UNSURLARI VE ÖNEMĠ... 1 4.1 MÜġTERĠ HĠZMETĠ KAVRAMI... 1 4. MÜġTERĠ HĠZMETĠNĠN UNSURLARI... 1 4..1 MüĢtri Hiztinin Unurlarının Öni... 4.. SatıĢlar v MüĢtri Hiztlri... 4 4..3 MüĢtrilr v MüĢtri Hiztlri... 4 5. LOJĠSTĠK MALĠYET VE MÜġTERĠ HĠZMET ĠLĠġKĠSĠ... 6 6. BEKLENEN KAR MAKSĠMĠZASYONUNA YÖNELĠK BĠR MODEL ÖNERĠSĠ 8 6.1 KAR FONKSĠYONUNUN BULUNMASI... 31 6.1.1 Kar Foniyonunun Çözüli... 3 6.1. Blnn Kar Foniyonunun Birini Türvinin Bulunaı... 33 6.1.3 Blnn Kar Foniyonunun Ġini Türvinin Alınaı... 35 6.1.4 Blnn Kar Foniyonunun Birini Türvinin SadlĢtirili v Sıfıra EĢitlni... 37 6. BEKLENEN KARIN MODEL PARAMETRELERĠNE DUYARLILIĞI... 39 6..1 Dpodai Ürün Mitarı ) il Blnn Kar ) ĠliĢii... 41 6.. Dpolaa Maliytinin Blnn Kar v Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarıyla ĠliĢii d v d )... 41 6..3 Satın Ala Maliytinin Blnn Kar v Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarıyla ĠliĢii v )... 43 6..4 SatıĢ Fiyatının Blnn Kar v Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarıyla ĠliĢii p v p )... 44 6.3 MODELĠN BĠR ġġrket ĠÇĠN UYGULANMASI... 45 6.3.1 ġirt Haında Bilgi... 46 6.3. ġirt Vrilri... 47 6.3.3 Modlin Sonuçları v ġirtin Mvut Duruuyla KarĢılaĢtırılaı... 49 SONUÇ... 51 KAYNAKÇA... 5 ÖZGEÇMĠġ... 54 II
TABLOLAR Tablo.1 : Lojiti Yöntiinin Tl Sürçlri 14 Tablo 4.1 : MüĢtri Hiztlri Üzrin Yapılan ÇalıĢa Sonuçları.. 3 Tablo 6.1: Modl Ġçin OluĢturuluĢ Vri Sti v Çözü Sonuu.37 Tablo 6.: Modlin Vri Sti v Optiu Çözü Dğrlri 41 Tablo 6.3: ġirtin Alplla On Ürünü Ġçin Vrilri..48 Tablo 6.4: ġirt Vrilrin Gör Modlin Sonuu 49 Tablo 6.5: Mvut Duru v Modl Sonuçlarının KarĢılaĢtırılaı.49 Tablo 6.6: Blnn Karın Mvut Duruu v Modl KarĢılaĢtıraı.50 i
ġekġller ġil.1: Lojitiğin Tarihl GliĢii..5 ġil.: Lojiti Yönti Süri.. 13 ġil 4.1: MüĢtri Hiztinin Unurları.3 ġil 5.1: MüĢtri Hizt Düzyi-Maliyt ĠliĢii.7 ġil 6.1: Modlin Kurgulandığı ÇalıĢa Alanı.9 ġil 6.: Exponaniyl Dağılı.30 ġil 6.3: Dpodai Ürün Mitarı-Blnn Kar ĠliĢii...4 ġil 6.4: Dpolaa Maliyti-Blnn Kar ĠliĢii..43 ġil 6.5: Dpolaa Maliyti-Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarı ĠliĢii..43 ġil 6.6: Satın Ala Maliyti-Blnn Kar ĠliĢii 44 ġil 6.7: Satın Ala Maliyti-Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarı ĠliĢii..44 ġil 6.8: SatıĢ Fiyatı-Blnn Kar ĠliĢii...45 ġil 6.9: SatıĢ Fiyatı-Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarı ĠliĢii.46 ġil 6.10: ġirtin SatıĢ Organizayonu 47 ġil 6.11: Modld Vrilri Kullanılan Ürün 48 ii
1. GĠRĠġ Günüüz iģ dünyaında rabt günbgün artatadır. ġirtlr ar dr yaģalarını ürdüryi arzularn birçoğu buna dva dt ya da daha az ar tyi öğrn zorundadır. Hr n Ģild olura olun Ģirtlr aiu ar ld ty çalıģatadır. Bunun için glirlrini artırıı, aliytlrini azaltıı yöntlr izlyr glir-gidr farını yani arı artırayı arzulaatadırlar. Bu orta aaç büyü, üçü tü Ģirtlrin hdfidir. ġirtlrin ar aiizayonu hdflrin ulaģada tin rol oynayan unurlardan biri d lojititir. Lojiti, Ģirtlrin ndilrini pazarda farlılaģtırabillrini ağlayan önli bir ilahtır. Eğr bir Ģirtin iyi bir lojiti iti vara, o zaan daha iyi ürün una iânı da var dtir. Bu duru da zinirl olara üģtriy daha iyi hizt unayı, dolayııyla daha ço glir ld tyi ağlaatadır. Ayrıa, lojiti itinin tin olaı halind aliytlri düģürüü bir tii d olduğu bilintdir. MüĢtri talplrinin zaanında arģılandığı, hizttn nun olan üģtrilr v atıģ artıģının olduğu, ayrıa lojiti faaliytlrin vrililiğinin artırılaıyla lojiti aliytlrin azaltıldığı, onuç olara glirlrin arttığı, aliytlrin azaltıldığı bir lojiti üri oluģturulalıdır. Zatn, önini hr gçn gün artıran lojiti alanında bilil çalıģalar yapılatadır. Faat haln Ģirtlr bu çalıģalardan faydalanaata gçiģ yıllardai yöntlrini ullanaya dva ttdirlr. Mla, talp tahinlri yapılaızın dpolara ürün viyatları yapılata, üģtri talbi arģılandıtan onra bil dpoda fazla ürünlr alabilt, bu ürünlr bbiyl finanan gidri v dpolaa gidrlri doğabiltdir. Ortalaa üģtri talbinin bilini, bu talp diat alınara dpolara ytrin ürün v dili, v diln ürünün talbi arģılaaya yti halind diğr dpodan ürün tin dr talbi arģılarn blnn arın aiu olaı üzrin bir odl urgulanıģtır. Bu odl ürtiinin pazarlaa Ģirtlrinin dpouna ürünü ürtiz v ttiği, dpodan üģtriy taģıa v dpolar araı taģıa aliytlrinin pazarlaa Ģirtin ait olduğu itlrd öz onuu odl faydalı olabil, böyl Ģirtlr blnn arlarını aiu yapabil, griz dpolaa v finanan aliytlrin atlanayaalardır. 1
. LOJĠSTĠK KAVRAMI, LOJĠSTĠK FAALĠYETLER v LOJĠSTĠK YÖNETĠMĠ.1 LOJĠSTĠĞĠN TANIMI Lojiti, günüüzd h aadi araģtıralarda h iģ dünyaında üzrind özllil durulan bir avradır. Buna rağn lojitiğin üzrind h fiir olunuģ bir tanıı bulunaatadır. Lojiti dnin il ala gln, bir ürünün ürti yrindn nihai tütiiy taģınaı, diğr bir dyiģl ürünün fizil hartidir. Bununla birlit lojiti avraı gniģ bir ylpazy ahiptir. Lojiti avraı il ilgili olara t bir tanıa ratlaa p olanalı dğildir. ÇĢitli uru, uruluģ v bili inanlarının farlı tanıları olaına arģın tld bu tanılar birbirindn ço da farlı dğildir. Lojiti avraının tiari alanda ullanıı olduça yni bir olgudur. Ari litratürd ço i bir gçiģ ahip olan lojiti avraı, iģ litratürün yaın bir zaanda giriģ v bu avraın gtirdiği anlayıģ olduça hızlı bir biçid yayılaya baģlaıģtır. Eidn var olan alt naliynin yrin, günüüzün grtirdiği hiztlri ağlayabil için faaliyt, apa v onu alanları gliģtiriliģ bir biçid yni hizt anlayıģı ortaya çııģtır. 1900 lü yılların baģlarında Aria BirlĢi Dvltlri ABD d ari litratür girn bir avra olan lojiti, 1960 lı yıllardan bu yana da, yin ABD aynalı olara iģ dünyaında da ullanılaya baģlanıģtır. Ari bir avra olan lojiti özlülrd gnl olara, pronl v alznin tdari dili, iyilģtirili, idainin ağlanaı, ulaģtırılaı v ynidn yrlģtirili faaliyti olara tanılanatadır www.-w.o 010). ĠĢ dünyaına uyarlanıģ biçiiyl lojiti; günüüz iģ dünyaında gittiç daha fazla ullanılaına grini duyulan araģı nforayon, iltiģi v ontrol itlrinin içind yr aldığı al, hizt, bilgi v ray aıının iģ planlaa çrçvi olara tanılanatadır www.logitiworld.o 010). Lojiti il ilgili olara prati tanılardan bir diğri d; doğru alznin, doğru itarda, doğru duruda, doğru yrd, doğru zaanda, doğru tütiiy, doğru fiyatla ulaģaıdır www.logitiworld.o 010).
Lojiti avraının günüüzd abul görn n gçrli tanıı Tdari Ziniri Yönti Uzanları Konyi TZYUK) Counil of Supply Chain Managnt Profional: CSCMP) tarafından yapılıģtır. Lojiti, üģtrilrin ihtiyaçlarını arģılaa üzr hr türlü ürünün, rvi hiztinin v bilgi aıģının, baģlangıç notaından aynağından) tütildiği on notaya nihai tütiiy) adar olan tdari ziniri içindi hartinin tili v vrili bir Ģild planlanaı, uygulanaı, taģınaı, dpolanaı v ontrol altında tutulaı üridir http://p.org/digital/gloary/dount.pdf 010). Bu tanı gln, gidn, içl, dıģal hartlri apaatadır.. LOJĠSTĠĞĠN GELĠġĠMĠ Ġnanlı tarihindi il avaģ dönlrind ortaya çıtığı abul diln lojiti günüüz adar birço dğiģili görüģ olup bir bili dalı halin gliģtir. Ari alanda ortaya çıaına rağn iģ dünyaında rabt avantajı ağlaa ityn Ģirtlr için lojitiğin büyü öni haizdir...1 Lojitiğin Ortaya ÇııĢı v Tarihl GliĢii Lojitiğin gçiģi inanlığın gçiģi adar idir. Ġll inanın uyguladığı lojiti dt faaliytlri, tnolojinin ağladığı olanalarla biçil anlada dğiģi uğrarn, tnoloji gliģnin bugündn ço grid olduğu dönlrd, bugün bil grçlģtirili ço güç görünn, baģarılı lojiti uygulaa örnlrin ratlaa üündür. Lojiti liinin Yunana Logitio liindn türtildiği v il dfa ari alanda ullanıldığı bilintdir. Kön olara lojiti, avaģlar v hayatta ala üadllrin adar uzanatadır. Bu ndnl lojiti tarihinin, avaģların görüly baģladığı il dönlr adar i olduğu öylntdir Dir 003,.1). Tarih boyuna, avaģlarda arlr yiy, giy v ari alz tdarii avaģların azanılaında önli rol oynaıģtır. Litratürd, lojiti bir ari birliğin oprayon ytnğini dtly tü unurların taarıı v uygulaaı, ilgili ipan v alz ağlanara, avaģta v barıģta tinliğin garantilni Ģlind tanılanıģtır. 3
Lojitiğin tarihl gliģii içind, n önli dğiģililrin yaģandığı dön 0. yüzyılın iini yarıı oluģtur. Lojitiğin bu döndi gliģii ġil.1 di gibi ifad dilbilir. ġil.1: Lojitiğin Tarihl GliĢii Kayna: Özdir, F. S., 007). Lojiti aliyt yöntiind optiizayonla ağlanan tinli artıģının iģltlrin finanal yapıı üzrindi tiinin taģıa aliytlri yönündn inlni. Yü lian tzi. Anara: Gazi Ünivriti SBE. Endütri Dvriiyl 18. yüzyılın onları v 19. yüzyılın baģlarında buharlı ainlrin iadı v bunların anayiy uygulanabilir hal gli; üçü ölçli atöly tipi iģltlrin, ön ainlrl ürti yapan büyü atölylr onra i artan ölçüd itl ürtii yapan fabrialara dönüģin bp oluģtur Muu 003,.14). Endütri dvriinin iini aģaaında 1870 lr onraı) öür v dirin yanı ıra çli, ltri, ptrol v iyaal addlr d ürtid ullanılaya baģlanıģtır. Çliğin öni diryollarında ullanılaından aynalanata olup bu dönd çli ayind gliģn diryolları Birini Dünya SavaĢı nda avaģan dvltlr tl lojiti dtği ağlaıģtır http://tr.wiipdia.org/wii/end%c3%bctri_dvrii #D.C3. BC. C5.9F.C3.BCnl_ndnlr 010). Kitll ürti itinin ABD d v Avrupa da uygulanaya baģlanaı il birlit, haadd, yarı iģlniģ v iģlniģ ürünlrin taģınaı, tdarii v tliatı onuları büyü ön azanaya baģlaıģtır www.ri-rin.info/fil/fil-wb/fil/lojiti Kavra.do 010). Bu dönd lojiti faaliytlr parçalı yürütüln faaliytlrdir. Örnğin; lojitiğin önli bir halaı olan ulaģtıra faaliytlrindn orulular gnld naliyilr, atın ala bölülri tdariçilr, dpolaa oruluları i abarılar olara adlandırılıģtır. Kitll ürti yapıının doğal onuu olara, lojiti faaliytlrin tüü iģltlrin ndi bünylrind, aatör yürütüln faaliytlrdir. 4
Eonoi birilrin, ndilrind bulunayıp da diğr notalarda bulunan ürünlr ihtiyaç duyaları onları aralarında tiart yapaya yönlndiriģ, böyl pazarlaa avraı ortaya çııģtır. Mal gruplarında v pazarlaa anallarında gniģl, farlı türdi prandilr bnzr alların atıģı v yni ihtiyaçları blirly al türlri için önrilrd gliģlr oluģtur. Bu dğiģi iģltlrd lojiti faaliytlrin önini artırıģtır Tiur 1988,.7). Japonların giriģiiyl itll ürti itindn yalın ürti, Kaizn, JIT Jut In Ti) v alit çbrlri gibi tnilr bniny baģlanıģtır. EĢzaanlı olara lojitiğin d rolü dğiģti v lojiti, iģlt tratjiinin yni tnilr olana ağlayan tl taģı halin gliģtir Erdoğan 007,.13). Yalın ürti, tdari ziniri boyuna to aliytlrind tili bir azalayı grtirir. Bu da zinirin farlı notalarında ha addlrin, yarı aullrin v aullrin zaanında tliini zorunlu ılatadır. Bu itlri arģılaaı itnn lojiti araģı hal alırn uzan iģilr ihtiyaç duyatadır. Yni onoi politiaları, Dünya tiartindi rbtlģ hartlri, lojitiğin önini günbgün artıratadır. Dünya çapında rabtin artaıyla global piyaaya yni Ģirtlr girt, rabt avantajı ağlaa ityn Ģirtlr farlılı ortaya oya için lojiti alanında çalıģalar yapatadır. DnizaĢırı üllrin oģuuz olan üllr vrği hizttn daha iyi hizt vriz daha olay olduğundan lojiti alanına odalana ço antılıdır Labrt t al. 1998, p.6). Son dönlrd biliģi alanındai gliģlr lojiti alanında da ullanılaya baģlanıģ, -lojiti avraı hr gçn gün dğr azanıģtır. ĠĢ çvrlrind hr gçn gün daha fazla abul göry baģlayan lojiti, günüüzd -lojiti boyutuyla da ihtiyaç duyulan araģı nforayon, iltiģi v ontrol itlrinin d içind yr aldığı al, hizt, bilgi v ray aıının yönti üri halin gliģtir http://www.logitiworld.o/logiti.ht 010). Günüüzd ürün aıģını izl afhalarının ltroni ortaa atarılaı il brabr -lojitiğin tllrinin atıldığı bilintdir. Lojiti hiztlri, biliģi tnolojii ayind vrili v hızlı Ģild yapılatadır. E-lojiti bilgi paylaģıını olaylaģtırdığı için lojiti faaliytlrin izlni, ürün aıģının analizi onuunda olaylı ağlaatadır. Ürtii, 5
tdariçiindn gln ürünün taģınaı naında nrd olduğunu anlı olara taip dbilt, ürti faaliytlrini buna gör Ģillndirbiltdir..3 LOJĠSTĠK FAALĠYETLER VE ÖNEMĠ Lojitiğin, iģltlrin ürti, pazarlaa, yönti gibi foniyonlarını dtlyii bir onua ulaģaıyla birlit tin lojiti uygulaalarının brabrind gtirdiği aliyt v pazar avantajı diat dğr oluģtur Bowrox and Clo 1996, p.6). ĠĢlt yöntiind lojiti ana faaliyt dt nitliğindi diğr faaliytlr halin gliģtir. Son yıllarda, Ģirtlrin rabt v ar aiizayonunda lojitiğin anahtar fırat olduğu abul diltdir. ġirtlr üģtri nuniytini ağlaa için onların itdilri ürünü, itdilri yrd, zaanda v fiyatta unayı arzulaatadır. Lojiti, Ģirtin üģtrilri, tdariçilri v hidarları için dğr yaratayı aaçlaatadır. Lojitit dğr yarata önlil zaan v yr anlaındadır. MüĢtriy itdilri zaan v yrd unulaayan ürünlrin dğri olaatadır. Eğr i, to ytrizliğindn üģtri itği arģılanaıyora bunun üģtri açıından bir dğri bulunaatadır Ballou 004, p.9). Lojiti faaliyt onuunda atlanılan aliyttn daha fazlaını üģtri ödy razıya, lojiti faaliyt Ģirt dğr atıyor dtir. Lojiti dünyada birço Ģirtt dğr ata proi olara artan ön ahiptir. Lojiti gnl olara, pazarlaa v ürti gibi iģlt foniyonları için dtlyii rol oynaıģtır. Son yıllarda faaliyt alanı v rolü önli biçid dğiģy baģlayan lojiti, ço daha blirgin bir biçid ortaya çııģ v iģltlrd rabt avantajı ağlayan riti bir fatör olara görüly baģlanıģtır. Faaliyt alanı baģlangıçta taģıa v dpolaayla ınırlı olan lojiti; atın ala, dağıtı, to yöntii, ipariģ yöntii v iģl, patl, parça v hizt dtği, ürti progralaa, iadlr, talp tahini, atıların gri azanılaı v iha dili v hatta üģtri hiztlrini d için alara gniģliģtir Bai 004,. 1). Lojiti toları taģıa, yrlģtir, itnn zaanda ulaģtıra, yr, ahipli v n düģü aliyt yararlarını hdf alan bir avra olup lojiti faaliytlrin Ģirtlr için 6
aliyt iniizayonu, artan üģtri hizt viylrinin arģılanaı açıından öni büyütür. Lojitiğin hangi faaliytlri apadığını anlaa için alz hartlrini taip t ytrlidir. Lojitiğin apadığı faaliytlr Ģunlardır Watr 003, pp.13-14): Tdari v atın ala Glnlrin naliyi Tli ala Dpolaa v alaa Sto ontrol SipariĢ hazırlaa Malz yöntii Gidnlrin naliyi Fizil dağıtı yöntii Gri dönüģü, iadlr ĠltiĢi Lojiti faaliytlrin yuarıdai gibi olala birlit litratürd tl lojiti faaliytlrin nlr olduğu onuunda ta bir fiir birliğin varılaaıģ ola da tü lojiti ürçlrind yürütüln tl lojiti faaliytlr aģağıdai gibi ıralanabilir Özdir 007,.39): i) TaĢıa ii) Dpolaa iii) Ellçl iv) SipariĢ ĠĢl v Bilgi Yöntii v) Sto Yöntii vi) Diğr Faaliytlr Diğr faaliytlr, aliyt yöntii, üçünü parti lojiti hizti ağlayıılarının yöntii, ürti planlaaı, zaanlaa, ontaj v üģtri hiztlri gibi bazı faaliytlri apaatadır Özdir 007,. 40). 7
.3.1 TaĢıa TaĢıa bir ürünün ürti notaından ihtiyaç notaına fizil harti olara tanılanatadır. Maf açıından fizil hart ürün dğr atata olup buna ân faydaı pla utility) dniltdir. Zaan faydaı ti utility) i ürünlrin ihtiyaç duyulana adar alanaıyla ağlanatadır. TaĢıa bir ürünün bir notadan bir notaya hızlı v tutarlı hartini blirldiğindn zaan faydaında tin rol oynaatadır Labrt t al. 1998, p. 17). Bir ürün ta zaanında itndiği yrd bulundurulaza üģtri nuniytizliği, ürtid o ürün ihtiyaç duyulaı halind ürti duruģları, atıģ ayıpları gibi durularla arģı arģıya alınabiltir. H bu ayıplar h d lojiti aliytlr içindi payı düģünüldüğünd taģıa faaliyti birço Ģirt için lojiti faaliytlrin n önlii olara abul diltdir. TaĢıa il doğru ürünün, doğu zaanda v doğru yrd pazara ulaģtırılaı aaçtır. TaĢıa faaliytindi oluuzlular ndniyl zaanında tütiiy ulaģtırılaayan ürünlrin atıģı üün dğildir. Ürünlrin atılabilir olaı için taģıa faaliytlrin ön vrilirn aliytlrin artıģı açınılazdır. TaĢıa faaliyti, iģlt içind taģıa v iģlt dıģında taģıa ola üzr iiy ayrılatadır Özdir 007,.41): i) ĠĢlt içind taģıa: haaddlrin, yardıı alzlrin ürti alanına taģınaı v ürtiln alların ürti dpoundan atıģ dpouna taģınaını ifad ttdir. Bu taģıa türü, ayon, ayont gibi otorlu taģıtlardan ziyad yürüyn band, onvyör, aanör, forlift, tranpalt gibi araçlarla yürütültdir. ii) ĠĢlt dıģında taģıa: ürünlrin dpolardan dpolara vya atara rzlrin, buralardan da üģtrilr taģınaıdır. Ürünlrin taģınaı otorlu araçlarla yapılatadır. Karayolu, dnizyolu, diryolu, havayolu ullanılatadır. ġirtlr iģlt içi v dıģı taģıalarını ndilri yapabildilri gibi dıģ ayna ullanıı outour) Ģlind d yapabilirlr. TaĢıa faaliytinin iģlty ait araçlarla ı yoa dıģ ayna ullanııyla ı yrin gtirilği v lojiti yönti 8
ararları ön taģıatadır. Karar aģaaında taģıanın aliyti, hızı v taģınaa ürün il taģıada ullanılaa araın uyuu diat alınalıdır..3. Dpolaa Lojiti faaliytlr içind iini tl faaliyt dpolaadır. Lojiti itin bir parçaı olan dpolaa haadd, yd parça, yarı aul v bitiģ ürünlrin ürti notaına ulaģtırılaı araında alanaı olara tanılanırn yönti ürünlrin duruu, onuları haında bilgi vrtdir Labrt t al. 1998, p. 66). Dpolaa il taģıa faaliytlri birbirin ntgr faaliytlrdir. Ürünlrin ürti notaından üģtrilr aıģları naında bazn dpolarda bltillri, biritirillri grbilir. TaĢıa faaliytiyl d bu notalarda biritiriln ürünlr fizil hart tabi tutulara üģtrilr ulaģtırılır. Kıaa dpolaa alların grtiğind ld dilbilir olaını ağlaala birlit onların uygun oģullarda alanaını v bunun için grli iģllrin yapılaını apaatadır. Dpolaa faaliyti Ģirtin üliytindi dpolarla yapılabildiği gibi iralanan dpolarla da yapılabiltdir. Ayrıa lojiti faaliytlrin tüünün dıģ ayna ullanııyla yürütüldüğü düģünüldüğü duruda ullanılan dpolar, dpolarda ullanılan araçların üliytin gr duyulaz. Lojiti iģltlr, dpolaa hiztlrini vrlriyl birlit tiari iģltlrinin to tinlilrinin artırılaı v zaanında alların hdf pazarlara unulaı iģlrind büyü görv ütlntdir. Sto dvir hızının artırılaına yönli ilginin artaı, ürünün pazara daha hızlı ulaģtırıla itni, ipariģlrin zaanında v tin olara arģılanabili gibi ndnlrdn dolayı dpolaa faaliytinin öni artatadır Labrt t al. 1998, p. 66). Yalnıza dpolaa faaliyti dğil günüüz rabt ortaında lojiti faaliytlrin hpin ön vriltdir. Lojitiğin önli halalarından biri olan dpolaa yönti ayrı bir uzanlı alanı olara gliģ götriģtir. Lojiti hartlrinin zaanında v ağlılı yapılaı için alın nitliği v niliğin gör güvnli bir Ģild itiflni, dpolanaı v bilgiayar dtği il ayıt altına alınaı grtdir. 9
.3.3 Ellçl Ellçl, lojitiğ onu ürünün ali nitlilrini dğiģtirdn itiflni, yrinin dğiģtirili, büyü aplarlardan üçü aplara atarılaı, apların ynilni vya tairi, havalandırılaı, alburlanaı, arıģtırılaı v bnzri iģllrdir www.tdtri.gov.tr 010). Ellçl ürünlrin dpoya giriģindn ürti ya da dağıtı ndniyl çııģına adar gçn ürçti faaliytlr olara da ifad dilbilir. Ellçl haaddlrin hartind, ürç içriindi iģlrd, bitiģ ürünlrin ahada v dpo içriindi iģllrini apayan gniģ bir alanda görültdir Labrt t al. 1998, p.18). Ellçl faaliyti ürün hartinin hrhangi bir anında görülbiltdir. Dpo içriind ürünlrin patlni faaliyti olabilirn araç içriind ürün ataraları da llçl olara abul dilbilir..3.4 SipariĢ ĠĢl v Bilgi Yöntii SipariĢ iģl, üģtri nuniyti hdfi doğrultuunda ipariģin alınaı, ürin izlni v ürünlrin zaanında ulaģtırılaını apaatadır. Alınan bir ipariģin zaanında arģılanaı, rabt açıından olduğu adar lojitiğin çıtıı olara ifad diln üģtri tatini v arlılı açıından da önlidir. Zaanında arģılanayan ipariģ ndniyl üģtri tatinind v arlılıta azala açınılaz olatadır. Bu ndnl ipariģin alınaı il tliatın yapılaı araında gçn ürnin uzunluğu önlidir Özdir 007,. 46). MüĢtri ipariģinin alınaı lojiti üri hart gçirn bir ürç olaı v tü faaliytlri tili ndni il lojiti açıından önli bir faaliyt olatadır. SipariĢin üün rtb hızlı bir Ģild yrin gtirili v bu ür iliģin iltiģi v bilginin aliti, aliytlr v ürç üzrind doğrudan tili olur v tü faaliytlrin tinliğind dğiģi yol açabiltdir. Mla, üģtri hizt düzyinin yültili ipariģlrin tin bir Ģild yürütülin birini drdn bağlıdır. 10
.3.5 Sto Yöntii Sto yöntii, to düzyindi dalgalanaları v to aliytlrini azalta, tütii ya da üģtri talplrini zaanında arģılaa v alların uhtl dğr ayıplarını önl aaıyla yrin gtiriln faaliytlr Ģlind tanılanatadır Ġlaoğlu 000,. 436). Sto yöntii, ldi toların aliyti il yü üģtri hizt düzyin ulaģa araındai ödünlģnin yanı ıra dğiģn to aliytlri, ürünlrin odaının gçi gibi onularla ilgilntdir Labrt t al. 1998, p. 17). Kıaa to yöntii to politialarının oluģturulaı, alzlrin alanaı, üģtri hizti, to düzylrinin izlni, ipariģ büyülülri, ipariģ zaanlaaının dğrlndirilini apaatadır. Sto yöntiind optiu to itarının blirlni huuu ço ön taģıatadır. Optial to itarının blirlnind yalnıza to bulunduranın faydaı v aliytlri dğil, bunun dıģında alan tnlr d göz önünd bulundurulalıdır. Mla üģtrilrin talp itarı, ürünlrin tliat üri v dağıtıı, to dvir hızının da optial to viyinin blirlnind diat alınaı grtdir. Sto yöntiind optialli, to bulunduranın grtirdiği gidrlr v taģıdığı ri il to bulunduranın ağlayaağı faydaların dnglni il ilgilidir Agüç 1998,. 90). Sto bulundura aliytlri ray aliyti, to hizt aliyti, dpolaa v to rii aliytidir..4 LOJĠSTĠK YÖNETĠMĠ Kürl rabt, iģltlri üģtrilrin unduları hiztlrd ül olaya zorlaatadır. Bu ndnl iģltlr ürün v hiztlrin alitinin yanı ıra üģtrilrin ulaģtırılaı huuuna da ön vry baģlaıģtır. Bu bağlada lojiti öndn yapılaı zorunlu bir faaliyt in günüüzd rabt avantajı ağlayaa, arlılığını artıraa, tin v vrili Ģild planlanaı, yürütüli v ontrol dili grn bir foniyon halin gliģtir. 11
Lojiti avraı yöntl bir ürin ifadi olup lojiti yöntiinin aaı; haadd v alzlrin, yarı aullrin ya da aullrin gçği hr aģaanın organizayonu, planlaaı, faaliytlrin yürütüli v ontrol altında tutulaıdır. Lojiti yöntii, bir iģltnin günlü faaliytlrinin tinli v vrilili oģullarında grçlģtirili iânlarıyla ilgilnir Shönlbn 004, p.7). Tdari Ziniri Yönti Uzanları Konyi d TZYUK) Counil of Supply Chain Managnt Profional: CSCMP) lojiti avraını bir ürç olara tanılarn, lojiti yöntiini; üģtri grinilrini arģılaa aaıyla al v hiztlrin il çııģ notaı il on tüti notaı araında tin v vrili Ģild aıģını v ilgili bilgi aıģını planlayan, yürütn v ontrol dn, tdari ziniri yöntiinin bir parçaı olara tanılaatadır http://p.org/digital/gloary/dount.pdf 010). Kıaa lojiti bir ürç in lojiti yöntii bu ürin planlanaı, yürütüli v ontrol dilidir. Lojiti yöntiinin onuu, hangi lojiti faaliytlrin yrin gtirilğinin blirlni, blirlnn faaliytlrin tin v n düģü aliytlrl yürütüli v nihayt bu faaliytlrin ontrol v dnti altında tutulaı Ģlind ifad dilbilir. Lojiti yöntiilrinin hdfi, yürütüln faaliytlrin blirlnn tratjilr doğrultuunda, Ģgüdü içind v tin bir Ģild ürdürüli olatadır Özdir 007,.54). Lojiti yöntii, lojiti faaliytlrin hdflr doğrultuunda yöntilidir. AĢıı v T 1985,.3) gör lojiti yöntii; Matryallrin, yd parçaların v bitiģ ürün nvantrinin tolarının) aıģını, iģltnin yararını aiua çıara aaıyla bir it taarlayara yönttir Ģlind tanılanatadır. Lojiti yöntiinin faaliyt alanı il add v alzlrin yöntilindn on ürün duruuna gliny adar olan aģaalarda faaliytlrin planlanaı v yöntilidir. ġil.: Lojiti Yönti Süri 1
Lojiti yöntiind üç tl ürç bulunatadır. Bunlar; gln lojiti tdari vya girdi lojitiği), ürti lojitiği alz lojitiği) v dağıtı lojitiğidir. Gln lojiti tdari lojitiği): haadd, yardıı add vb. girdilrin tdari aynağından ürti notaına ulaģıını apar. Malz ürti) lojitiği, lojiti faaliytlrin iģlt içindi uygulaa alanını apar. Dağıtı lojitiği fizil dağıtı) i, ürtiln aulün, ürti yrindn nihai tütiiy ulaģtırılaıyla ilgili faaliytlri apar. Bai 004,.18). Tablo.1: Lojiti Yöntiinin Tl Sürçlri Gln Inbound) Lojiti Sürçlri Ürti Lojitiği Malz Lojitiği) Sürçlri Dağıtı Lojitiği Outbound Lojiti) Sürçlri Tdari Sitlri Haadd v yarı aul Hazır parça tini Satın ala prograları Ürti Sitlri Sürç planlaa, Ürti progralaa, Ġalat, Kuru içi taģıa Dağıtı Sitlri TaalanıĢ ürünlr ÇııĢ abarı v dpolaa Dağıtı ziniri/hdf pazar v üģtriy unu GiriĢ abarı/dpolaa Kayna: Bai, B., 004. Lojiti yöntii v lojiti tör analizi. Trabzon: Lga Kitabvi..4.1 Tdari Lojitiği Gln Lojiti, Girdi Lojitiği) Tdari lojitiği, tdari ürindi haadd v alz yöntii foniyonlarını apaatadır. Bir ürünün, özllil haaddlrin; tdariçilrdn toplanaı, dpolanaı v ürtid ullanıı tdari lojitiği ürind grçlģn tl faaliytlrdir Özdir 007,. 56). Mla, haadd, yarı aul v ara aullrin ürti önind dpoya taģınaı tdari lojitiği apaında yapılan faaliytlrdndir. Tdari lojitiği apaında tdariçilrl bilgi paylaģıı v rvi ağlayııının çii ön taģıatadır. Tdariçi il bilgi aıģının ağlanaı için biliģi itlrinin, yazılıların gliģtirilr ntgrayonun ağlanaı grlidir. Bilgi paylaģııyla yürütül faaliytlri yapaa rvi ağlayıılarının Ģirtin ndi 13
aynalarıyla ı yoa dıģ ayna ullanııyla yapılaağı da tdari lojitiği apaındadır. Bu ürçt; Hangi alz, n zaan v n adar ipariģ dil? Hangi tdariçidn ipariģ vril? Hangi taģıa araçlarından faydalanılaa? Gln alz hangi dpoda uhafaza dil? gibi oruların vapları aranalıdır Kobu 003,. 40). ġirtlr tdari lojitiğini iyi yöntr önli aliyt taarrufları ağlayabiltdir. Blirli bir düzyd to tutara ürtid aaa olaızın faaliytini ürdüryi aaçlayan bir iģlt, to yöntiind uzan bir hizt ağlayııyla çalıģtığı tadird bu aaına ulaģabiltir. Ayrıa, tdariçilrl bilgi paylaģıın tinliği, pazardai dğiģililrin ürtiiy ulaģaını ağlayaağından ürti hdflrinin v to viylrinin doğru tpit dilin yardıı olaatır..4. Ürti Lojitiği Malz Lojitiği) ĠĢltnin ürti faaliytlrin dt hizti vrn alz yöntii foniyonunu apar. ĠĢlt tolarına giriģ olan haadd v alznin ürti vi ıraında yrin gtiriln lojiti faaliytlrdir. Bu ürçt ağırlılı olara taģıa v ara dpolaa faaliytlri grçlģtdir. Ürünün ürtiind grli olan haadd v alzlrin ürti ıraında taģınaı, bir onrai aģaa için taģınaı, dpolanaı, llçlni ürti lojitiği olara ifad diltdir. Ürti lojitiğind ürti ainlrinin doğru ürünl, doğru zaanda blni aaçlanatadır. Ürti lojitiği ürinin, diğrlrindn farı, yalnıza iģlt içriind yürütüln faaliytlri apaaıdır Kobu 003,. 40)..4.3 Dağıtı Lojitiği Fizil Dağıtı) Dağıtı lojitiği üri, ürünlrin fizil dağıtıı foniyonunu apaatadır. Ürünlrin üģtrilr fizil olara tlii ürind yürütüln faaliytlr dağıtı 14
lojitiği içind yr alatadır. Bu faaliytlr, fabria içi taģıa v llçl, nihaytind çııģ abarından dağıtı anallarına v üģtrilr adar uzanan ürçti lojiti faaliytlri olatadır. Dağıtı lojitiği ürind çözüü aranan blli baģlı probllr aģağıdai gibi ıralanabilir Kobu 003,. 40): Tütiilrin itar, zaan v yr baıından hizt blntilrinin blirlni, Tütii blntilrini arģılaa aaıyla yrin gtiril dağıtı hiztlrinin iniu aliytl grçlģtirili, Dpolanaa ürünlrin v itarlarının tpit dili, TaĢıa araçlarının ya da taģıyııların çii. Dağıtı lojitiği, üģtri hizt blntilrinin arģılanaı aaıyla ürtiliģ ürünlrin dpolanaı, taģınaı v üģtrilr dağıtıı iģllridir. Bu iģllrin yürütülind d dıģ ayna ullanıı vya Ģirtin ndi aynalarını ullanıı lojiti tratjilrind alınaa ararlara bağlıdır. 15
3. LOJĠSTĠK MALĠYET KAVRAMI VE LOJĠSTĠK MALĠYETLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ 3.1 LOJĠSTĠK MALĠYET KAVRAMI Maliyt avraı, ürtid bir al ld diliny dğin haranan dğrlrin toplaıdır www.td.gov.tr 010). Maliyt blli bir aaç uğrunda atlanılan fdaârlıların paraal olara ifad dili Ģlind d tanılanabiltdir. Lojiti aliyt i; lojiti faaliytlr ndniyl ortaya çıan aliytlr olara tanılanatadır. TaĢıa aliyti, dpolaa aliyti, llçl aliyti gibi aliytlrin hpinin toplaı lojiti aliytlri oluģturatadır. Lojiti aliytlr inlnirn, lojiti ürind yrin gtiriln tü faaliytlr ndniyl atlanılan aliytlrin birbiri il iliģilndirilr analiz dili grtdir Haırütoğlu v ġara 00,. 111). Maliyt yöntii, iģltnin blirli hdflr doğrultuunda vrilili artıģı ağlayabili için blirlnn aliytlrin bilinçli olara yönlndirildiği itati bir ürçtir. Maliyt yöntiinin aaçları araında; ĠĢltlrin blirli faaliytlrin yrin gtirili için tüttilri aynaların aliytini blirl, ĠĢltdi dğr yaratayan aliytlrin nlr olduğunu tanılaa v bu aliytlri liin t, ĠĢltd yrin gtiriln bütün faaliytlrin tinli v yararlılığını blirl, ĠĢltnin glti prforanını artırıı yni faaliytlrin nlr olabilğini blirl v bunları dğrl yr alatadır Hilton 005, p. 4). Maliyt yöntiinin a aaı; aliytlri til, düznl v yönt yoluyla, iģltnin ürliliği v rabt ütünlüğü azanaına yönli olara n uygun iģlt prforanının ağlanaı v orunaıdır. 16
3. LOJĠSTĠK MALĠYETLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ Ürtiln bir ürünün vya unulan bir hiztin doğru bir Ģild aliytlndirili, faaliytlr v ürçlr ait ayna aliytlrinin ontrolü, iyi bir ali planlaa v prforan dğrlinin yapılabili, iyi bir aliyt v yönti uhabi itinin urulaı il grçlģbilir Ör 003,. 14). Lojiti aliytlrin haplanaında glnl aliyt yöntlrinin ytriz olduğu ifad diltdir. Lojiti aliytlri; tdari lojitiğind atın alınan ürünün aliytin, ürti lojitiğind ürti aliytlrin, dağıtı lojitiğind i pazarlaa, atıģ v dağıtı gidrlrin dâhil diltdir. Lojiti aliytlrin topla ürün aliytlri içindi payının artaıyla yöntiilrin lojiti aliytlri bil ihtiyaı artıģtır. Bu notada lojiti aliytlri doğru tpiti ön arz ttdir. Lojiti aliytlrin blirlni il ilgili olara litratürd çģitli yalaģı v yöntlr yr alatadır. ĠĢltlrin lojiti aliytlrinin blirlnind ullanabilği yöntlr iiy ayrılatadır Dran 006,. 30): A) Muhab DıĢı Yargıya Dayalı) Yöntlr i. SatıĢlar Üzrindn Tahini Yüzdlr il Blirl Yönti ii. Analiti Yönt B) Muhab Ġçi Yöntlr i. Glnl Maliyt Haplaa Yöntindn Hartl Yapılaa Düzltlr il Tahini Blirl Yönti ii. Faaliyt Dayalı Maliytl Yönti il Lojiti Faaliyt Havuzundai Maliytlrin Lojiti Faaliytlr Dağıtılaı Yönti 3..1 Muhab DıĢı Tahin Dayalı) Yöntlr Tahin dayalı yöntlr, lojiti aliytlrinin tahini olara blirlndiği yöntlrdir. Gözl dayalı olan bu yönt onuçlarının grç olayıp grçğ yaın olduğu abul diltdir Özdir 007,. 67). 17
3..1.1 SatıĢlar üzrindn tahin yönti ĠĢltnin nt atıģları üzrindn lojiti aliytlrin n adar olduğunun tahini yapılatadır. Yöntin tli, lojiti yöntiilrinin gçiģ yıllardai gözllrindn hartl lojiti ürind ortaya çıan aliytlrin topla aliyt içindi payını v lojiti aliytlrinin ndi içindi dağılıını tahin ty çalıģaıdır. GçiĢ vrilrdn ld diln lojiti aliyt oranının, nt atıģlar il çarpılaı urtiyl topla lojiti aliyt blirlnbiltdir. Bu yöntin haplaaı olay olala birlit iģltnin lind bulunan v hnüz atılaıģ olan ürünlr için atlandığı lojiti aliytlri diat alaaı, yönti zayıf ılatadır. 3..1. Analiti yönt Analiti yönt, nt atıģlar üzrindn yapılaa tahinlrin zayıf yönlrini ortadan aldıraa bir yöntdir. Analiti yönt ühndili yöntii d dniltdir. Mühndili çalıģaları il ürünlrin biri baģına n adar lojiti faaliyt gidri oluģturduları blirlntdir. ĠĢltnin tü lojiti ürçlrind ortaya çıan aliytlr uhab ayıt v blglri üzrindn biri baģına lojiti aliyt aptandıtan onra bu dğr ürti itarı il çarpılara topla lojiti aliyti haplanatadır. Ürünl lojiti aliyt iliģiinin blirlninin güçlüğü analiti yöntin zayıf yönü olara göz çarpatadır. 3.. Muhab Ġçi Yöntlr Muhab içi yöntlr, lojiti aliytlrini grçğ n yaın Ģild tpit ty olana ağlayan yöntlrdir. Bu yöntlr tahin dğil, ldi vrilr dayanatadır. Mvut aliyt bilgilri üzrindn yapılaa düzltlrl vya itin uruluģu ıraında blirlnn illrl onuçların uhab içind tpiti grçlģtirilir. 18
3...1 Glnl aliyt yöntlrindn hartl lojiti aliytlrinin blirlni Gidr yrlrind birin gidr çģitlrinin aptanara, bu gidrlrdn ürünl doğrudan bağlantıı urulanların ürün aliytin doğrudan, dolaylı olara bağlantıı urulanların i çģitli dağıtı anahtarları il ürün aliytlrin dolaylı olara yülni glnl aliyt yöntlrinin aını oluģturatadır. Ana dolaylı aliytlrin ürün aliytlrin yülnind glnl aliyt yöntlri ytriz alatadır. Glnl aliyt yöntlri, ürün çģitliliğinin daha az olduğu, büyü itarlarda ürtiin yapıldığı v piyaanın talp ttiği ürünün dğil, ürtiinin blirldiği ürünlrin ürtildiği ortalar için uygun olan aliyt blirl yönti olatadır. ĠĢltnin bütününü a alan v grçlģn faaliytlrin onuçlarını ataran itlr olara taarlanan glnl uhab v aliyt itlri günüüz ortaında grinilri arģılaata ytriz alıģtır Ör 003,. 14-15). Ytrizliğin rağn glnl yöntlr il blirlnn aliyt bilgilrinin ürtildiği ana hapların, yardıı dftr haplarındai ayrıntılarından, düznlnn uhab fiģlrindn, fatura v iraliylrdn, özlģlrdn, tli v tllü tutanalarından, abar v ipariģ fiģlrindn yararlanılara topla aliyt içindi lojiti aliytlrinin blirlni üün olatadır. 3... Faaliyt dayalı aliyt yönti il lojiti aliytlrinin blirlni Faaliyt dayalı aliytl FDM), iģltd ürdürüln faaliytlrin ndn olduğu aliytlrin haplanara aullr v üģtrilr yanıtıldığı bir yöntdir. Tl il, faaliytlrin blirli aliytlrl yrin gtirildiğinin, aul v üģtrilrin farlı oranlarda faaliyt tüttiğinin abul dilidir. FDM nin tl ili, aynaların dpartanlar vya organizayonlar tarafından tütildiği, faaliytlr tarafından tütildiği, bu ndnl d ayna aliytlrinin ön faaliytlrl iliģilndirili grtiğidir. Mla aynı fabriada ürtiln ii ürün farlı ürti ürçlrin ahip olabilir. Bir aulün ontaj v patl faaliytlri diğrin gör farlı araç, grç v iģçi grtirbilir. Tü araç, grç v iģçi gidrlrinin aul aliytlrin atıģ vya dpartanlar bazında dağıtılaı halind, ontaj için 19
ilav araç, grç ya da iģçili grtirn aul için atlanılan aliytlr, ad o aul dğil hr ii aul d dağıtılıģ olaatır. Bu Ģildi bir dağıtı onraında h aullrin aliyti yanlıģ haplanırn h d ürtiln diğr aulün arlılığı olaı grtiğindn düģü olaatır. FDM yöntind, faaliytlr bazında toplanan gidrlr aullr dağıtılırn, gidrlr il faaliytlr araında bp-onuç iliģilri urulaı, aullrin aliytinin doğru olara tpitin olana ağlaatadır Karaaya 004,. 401). Bu ndnl FDM yöntinin lojiti aliytlrin blirlnind ullanılan yöntlr içind n doğru onuçları vrn yönt olduğu ifad diltdir. FDM nin lojitiğ uygulanaında tl faaliyt ölçüü ipariģ ayıı vya itarı olatadır. Lojiti aliytlrinin FDM il blirlni itniyora tü ipariģlr iliģin vrilrin ldn gçirili grir. Ayrıa FDM, lojiti yöntiilrin blirli üģtri, ipariģ, ürün ya da hizttn arzulanan arı ld dbil için aliytlrin hangi düzyd olaı grtiği onuunda da bilgi vrbiltdir Dran 006,. 8). 0
4. MÜġTERĠ HĠZMETĠ KAVRAMI, MÜġTERĠ HĠZMETĠNĠN UNSURLARI VE ÖNEMĠ 4.1 MÜġTERĠ HĠZMETĠ KAVRAMI Lojititi üģtri hizt düzyinin önind üģtri hiztinin iģlt prptifindn tanıının yapılaı faydalı olaatır. MüĢtri hizti, ftif bir Ģild yöntilbildiği tadird üģtri talbini oluģturan v adı üģtrilr ld dilbilini ağlayan önli bir dğiģndir Kyj and Kjy 1994, p. 41). BaĢa bir uzana gör; üģtri hizti ipariģ il baģlayan v bu ipariģin yrin gtirilin adar gçn ürçt üģtrilri tatin dn ativitlrdir Branding 1974, p.3). Lojiti üģtri hizti i; üģtri tarafından ipariģ diln nnlrin üģtriy unulaındai hız v güvnilirli olara tanılanatadır Htt 1994, p.4). Son zaanlarda üģtri hiztinin; ipariģin alınaı, ödlrin taibi, alların patlni v v dili, patlrin tliini içrn üģtri ipariģinin yrin gtirili ürinin taaı olduğu tanılanatadır Ballou 004, p. 9). MüĢtri hiztlri gniģ anlada to bulunabilirliğini, dağıtıın hızını, ipariģin zaanında v hızlı yrin gtirilini apaatadır. Bu fatörlrl iliģili aliytlr, üģtri hizt düzyinin artaıyla yültdir. Özllil üģtri hizt düzyinin yü olduğu durularda dağıtı aliytlri üģtri hizt düzyin ço duyarlıdır Ballou 004, p. 43). 4. MÜġTERĠ HĠZMETĠNĠN UNSURLARI GniĢ açıdan baıldığında üģtri hiztlri, pazarlaa tratjilri için önli bir girdi oluģturatadır. Pazarlaa tratjilrind yr alan ürün produt), fiyat pri), prooyon prootion) v yr pla) avraları üģtri hiztlriyl yrin gtirilbil tratjilrdir. MüĢtri hiztlrinin unurları atıģ öni prtranation), atıģta tranation) v atıģ onraı ola üzr 3 grupta toplanabilir. Bu unurlar gruplar halind aģağıda ġil 4.1 d götriliģtir Ballou 004, p.93). 1
ġil 4.1: MüĢtri Hiztinin Unurları Kayna: Ballou, R.H., 004. Buin logiti/upply hain anagnt. 5. Edition. NJ: Paron Prnti Hall. MüĢtrilr hizt unurlarının arıģıına gör hart ttilrindn urual üģtri hizti bütün unurların toplaından oluģatadır. Hr unurun ön dri aynı olaala birlit hangilrinin diğrlrin gör daha ço ön arz ttiği araģtıralara onu olatadır. 4..1 MüĢtri Hiztinin Unurlarının Öni MüĢtri hizt unurları; pazarlaa araını oluģturan ürün, fiyat, prooyon v yr bilģnlrin ait olatadır. Lojiti çrçvindn baına yr bilģni il fizil dağıtı ço iliģilidir. MüĢtri hizt unurlarının araģtırılaında pazarlaa araındai yr bilģni yrin fizil dağıtı avraı ullanılabiltdir. Strling and Labrt 1989, p.17); ofi alzlri v obilya anayind ürün, fiyat, prooyon v fizil dağıtıın hangiinin üģtri için n önli olduğuna dair çalıģa yapıģlardır. Bu çalıģanın onuçları aģağıda Tablo 4.1 d götriliģtir. Tablo 4.1: MüĢtri Hiztlri Üzrin Yapılan ÇalıĢa Sonuçları Ofi Malzlri v Mobilya Sanayi Ortalaa/Standart Sapa Pazarlaa Bilşni Açılaa 6.5 / 0.8 Lojiti Siparişlrin öz vriln zaanda yrin gtirili 6.3 / 0.8 Lojiti Siparişin doğru olara yrin gtirili 6. / 0.9 Ürün Fiyatla ilgili ürti v dizayn aliti
6.1 / 1.0 Fiyat Rabtçi fiyat 6.1 / 1.0 Lojiti Sipariş gilrinin rn bildirii 6.1 / 0.9 Prooyon Müştrilrin orularına zaanında vap vrbil 6.0 / 1.0 Lojiti Müştri hizt şiaytlrin aiyon alınaı 5.9 / 1.1 Lojiti Sipariş döngüünün tutarlılığı 5.9 / 1.0 Lojiti Sv tarihlrinin tahinindi tutarlı 5.9 / 0.9 Ürün Ürün ttiği 5.9 / 1.0 Ürün Ürünün ürliliği 5.9 / 1.0 Lojiti Ürtiinin haarlı ürünlrin iadindi itliliği 5.8 / 1. Lojiti Al iparişlrd öz vriln tliat ürinin uzunluğu 5.8 / 1.1 Lojiti Sözlş iparişlrinin talığı 5.8 / 1.1 Lojiti Hızlı iparişlrin yrin gtirilindi talı 5.8 / 1.1 Fiyat Grççi, tutarlı fiyat politiaı Kayna: Strling, J.U. & Labrt, D.M., 1989. Cutor rvi rarh: pat, prnt and futur. Intrnational Journal of Phyial Ditribution & Matrial Managnt, 19 ), p.17. Dğrlndir 8 puan üzrindn yapılıģ olup n yü puanı 6.5 il ipariģlrin öz vriln zaanda yrin gtirili alıģtır. Tablodan da görüldüğü üzr üģtrilrin öndiği 16 dğiģndn 10 tani lojiti üģtri hizti unurudur. Buna bnzr olara Inni and LaLond 1994, pp.1-7) tarafından otoobil aı pazarında yapılan bir çalıģada, 10 tan üģtri hizt unurundan 6 ının lojiti aynalı olduğu onuuna ulaģılıģtır. MüĢtri hizt unurları içind lojiti aynalı olanların öni büyü olala birlit bunlar içind n önli olanlar Ģunlardır Ballou 004,. 98). Zaanında tli SipariĢ arģılaa oranı Ürünün duruu Doğru doüantayon MüĢtrilr ipariģlrinin zaanında v yü oranla, uygun Ģild v doğru doüantayon ağlanara arģılanaını bltdirlr. 3
MüĢtrilr lojiti üģtri hizt unurlarını ürün fiyatı, ürün aliti il pazarlaa, finan v ürtil ilgili üģtri hizt unurlarından daha önli bulabiltdirlr. Buradai ilit nota firalar arlılılarını artıra için hangi üģtri hizt unurlarına odalanaalarıdır. Bu bağlada hangi hiztlrin atıģı artırdığı hangilrinin i üģtri adaatini artırdığının vabı aranalıdır. 4.. SatıĢlar v MüĢtri Hiztlri Lojitiçilr, atıģların blli bir ölçüd lojiti üģtri hizt düzyindn tilndiği inanındadırlar. Lojiti üģtri hiztinin topla üģtri hiztinin bir unuru olduğu, atıģların lojiti üģtri hizti düzyiyl in olara ölçülyği, üģtrilrin hizt blntilrini açıça v tutarlı bir Ģild ifad tdilri grçlri göz ardı dillidir. Bu duru lojitiçilri, üģtri hizt düzyini blirlditn onra tdari anallarını dizayn tlrin zorlaatadır. Bu duruun idal olaala birlit prati olduğu abul diltdir Ballou 004, p. 10). AraĢtıralarla lojiti üģtri hiztlrinin atıģlar üzrind tii ortaya onulaya çalıģılatadır. Strling v Labrt in yaptığı araģtırada da lojiti üģtri hizt unurlarının n önli üģtri hizt unurları olduğu görültdir. Ayrıa Krnn and Shyon un 1983, p.593) 300 üģtriyl yaptıları çalıģa onuunda; üģtri ihtiyaçlarını uygun bir Ģild arģılayan dağıtı il atıģların, pazar payının, azanın v büyünin dirt olara artırılaağı anıına varıģlardır. MüĢtri hiztlrinin olulu vya oluuz yönd atıģları tildiği uhaatır. MüĢtriyi tahin dn üģtri hiztlri, o üģtrinin üģtri portföyündn çııģını ngllybilği gibi trar ihtiyaının doğaı halind üģtri olara atıģın artaına bp olaını ağlayabiltir. Ġyi olayan üģtri hiztinin üģtrilri tatin tyği v atıģları oluuz yönd tilyği d düģünülbilir. 4..3 MüĢtrilr v MüĢtri Hiztlri MüĢtri hiztinin önli olduğu bir diğr huu da ürli üģtrilrin ürli üģtri olara alabillri ağlayıp ağlayaaaıdır. Sürli üģtrilrin tatin 4
dilbili açıından riti ön ahip olan lojiti üģtri hiztlri üģtri adaatinin dvaını ağlayaa Ģild urgulanalı v tutarlı olara ağlanalıdır. SatıĢ glirlrinin büyü ıının i üģtrilrdn ld dildiği düģünüldüğünd bu üģtrilrin v bunlara ağlanaa üģtri hiztlrinin öni büyütür. YalaĢı olara ortalaada yni bir üģtri azana, ldi üģtrilri tutaya nazaran 6 at pahalıdır. Finan baıģ açııyla, ldi üģtrilr için unulan üģtri hiztlri için yapılan haraaların gri dönüģü, yni üģtri azana için yapılan prooyon tutundura) v diğr üģtri azana faaliytlri için yapılan haraaların gri dönüģündn daha iyi olatadır Bndr 1976, p.5). Bu bağlada üģtri hiztlrin ön vrilirn, bunların içind yr alan v üģtri blntilriyl yaından ilgili olan lojiti üģtri hiztlrinin üģtri orua onuundai faydaı göz ardı dillidir. MüĢtri hiztlri içriind lojiti üģtri hiztlrinin üģtrilrin algıındai dğri düģünüldüğünd lojiti üģtri hiztlrinin üģtrilrin adaati açıından öni yadınaaz. 5
5. LOJĠSTĠK MALĠYET VE MÜġTERĠ HĠZMET ĠLĠġKĠSĠ Lojiti üģtri hiztlri, bir taı lojiti faaliytlrin yrin gtirilinin onuudur. Böyl hr viydi lojiti üģtri hiztinin bir aliyti bulunatadır. Dpolaa, taģıa, ipariģ iģl, bilgi paylaģıı, tnoloji gibi faaliytlrdn oluģan lojiti aliytlr üģtri hiztlri için atlanılatadır. ġirt için aaç, blirli bir üģtri hizt düzyinin iniu aliytl ağlanabilidir Labrt t al. 1998, p.5). ġil 5.1, götrtdir i, pazarlaayla artırılaa atıģlar il bunun için yapılaa lojiti aliytlr araında ödünlģ olatadır. SatıĢların artırılaı aaıyla pazarlaa faaliytlrin vriln ön arttıça, pazarlaa bilģnlrindn olan yr/üģtri hizt düzyin ayrılan ayna v vriln ön d artatadır. Arzulanan üģtri hizt düzyin ulaģılaı için lojiti faaliytlrin artırılaı v buna itinadn lojiti aliytlrin artaı açınılaz olatadır. ġil 5.1: MüĢtri Hizt Düzyi-Maliyt ĠliĢii Kayna: Labrt, D.M., Sto, J.R. & Ellra, L.M., 1998. Fundantal of logiti anagnt. Singapor: Irwin/MGraw-Hill. 6
SatıĢların artırılaı için atlanılan lojiti aliytlrin artaının grliliği açıtır. Kndi alanlarında farlı hdflri olaına rağn aliyt v üģtri rviinin düzyi tipi hdflrdir. Lojiti faaliytlri yrin gtir için oluģaa abit yatırı aliyti, abit oprayon aliyti, dğiģn oprayon aliyti, topla aliytlr azaltıla aaçlanırn üģtri hiztlrinin n iyi Ģild ağlanaı itntdir. Maliytlr azalırn üģtri hizt düzyi azalata, aliytlr artarn üģtri hizt düzyi d artatadır. En az lojiti aliytl n yü üģtri hizt düzyi aaçlana da, lojiti aliytlrl üģtri hizt düzyi iliģinin optial notaı araģtırılalıdır. ġirtlr aında ar aiizayonunu aaçlaatadırlar. Bunu da baģara için glirlrini aiua artıra, gidrlrini iniua azaltayı arzulaatadırlar. MüĢtri hizt ddiğiiz avra, Ģirtlrin glirini tily, atıģlarını artıraa vya azaltaa tiy ahiptir. MüĢtri hizt düzyinin yü olaıyla Ģirtlrin atıģları artaa, glir aiizayonu grçlģiģ olaatır. Faat üģtri hizt düzyini grçlģtir için d atlanılaı grn bir taı aliytlr öz onuudur. Maliyt iniizayonunu hdflyn Ģirtlr iniu aliytl üģtri hizt düzyini yü tuta itrlr. Burada bir paradoal duru öz onuu olabiltdir. Yü üģtri hizt düzyi yü glir anlaına glbilirn aynı zaanda yü aliyt dnilbilir. Bu bpl yü üģtri hizt düzyinin iniu aliytl ağlanaının yanı ıra Ģirtlrin glir-gidr farının yani arının aiu olaı daha önli olatadır. ġirtin blnn arının aiu olduğu notadai lojiti aliytlr, üģtri hizt düzyinin n olduğu ön arz ttdir. Bu bağlada çalıģanın bir onrai aģaaında blnn arın aiizayonu üzrin bir odl urgulanıģ v bir Ģirt uygulaaı ortaya onaya çalıģılıģtır. 7
6. BEKLENEN KAR MAKSĠMĠZASYONUNA YÖNELĠK BĠR MODEL ÖNERĠSĠ v UYGULAMA ġirtlr glir-gidr farının yani arının aiu olaını arzularlar. Bu bağlada atıģ fiyatından, atın ala aliytinin v atıģ iģlindn aynalanan diğr aliytlrin çıarılaıyla ar ortaya çıatadır. Modliizd bir Ģirtin arının aiu olaı için üģtri talbini arģılaa için dpounda n adar ürün bulunduralı, diğr dpolardan n adar ürün tin dr üģtri talbinin arģılanaının vabı aranatadır. Modliizin urgulandığı çalıģa alanı aģağıda ġil 6.1 d götriliģtir. Dpo Müştri Ürtii ) ) Dpo,d) Müştri x,p) Modlin urgulandığı alan. ġil 6.1: Modlin Kurgulandığı ÇalıĢa Alanı Modld yr alan paratrlrin açılaaları aģağıdadır; : MüĢtriy biri taģıa aliyti MüĢtridn alınan talbin arģılanaı için ürünün dpodan üģtriy taģınaının biri ürün için aliytidir. ) : Dpolar araı biri taģıa aliyti, )=a+b Dpolar araı biri taģıa aliyti, dpolar araı taģınan itarın foniyonu Ģlind tanılanıģtır. Ürünün önlil n yaın dpodan tin dily baģlanaağı, daha 8
onra daha uzatai dpolardan tin dil olaı bbiyl biri taģıa aliytinin artaağı düģünülüģtür. : Dpolar araı taģınan itar addi Diğr dpolardan odliizin urgulandığı alandai dpoya taģınan ürün itarını til ttdir. a: Dpolar araı taģıanın dğiģn aliyti Dpolar araı taģıa foniyonu )=a+b nin dğiģn aliytidir. TaĢınan itar arttıça biri taģıa aliytinin artaı a il ağlanabiltdir. b: Dpolar araı taģıanın abit aliyti Dpolar araı taģıa foniyonu )=a+b nin abit aliytidir. TaĢınan itar dğiģtiç abit aliyt dğiģtdir. x : ortalaa üģtri talp addi, f x) : olaılı foniyonu x~ Ortalaa üģtri talp addini til ttdir. MüĢtri talbinin litratürd yaygın olara xponaniyl dağılı götrdiği, 0 dan baģlayara onuza gittiği abul diliģtir. ġil 6. d görüln dağılıın altında alan alanın toplaı 1 Ģittir. ġil 6.: Exponaniyl Dağılı p :Biri atıģ fiyatı Ürünün biri fiyatını til diltdir. Kar foniyonun gtirii haplanırn biri atıģ fiyatından ürünün aliyti, taģıa aliytlri, dpolaa aliyti çıarılır. 9
: Biri atın ala aliyti Ürünün atın ala aliyti ürün için ödnn paraal dğri ifad ttdir. :Dpodai to itarı addi Modlin urgulandığı alanda talbin arģılanaı için dpoda bulunaı grn to itarını blirttdir. d :Biri dpolaa aliyti Modld talbin arģılanaından onra dpoda alaa ürünün bir ay dpoda ala aliyti ifad diltdir. Modl urgulanırn aiu arın faydanın) ld dilbili için dpoda bulundurulaı grn to itarının ) blirlni, üģtridn talp x) alındıtan onra talbin dpodai tolarlarla arģılanaaaı duruunda diğr dpodan tdari dilbil aiu ürün itarının ) blirlni göz önün alınıģtır. Modldi varayılar aģağıdai gibidir. Ürtiidn dpoya yapılan il viyatın aliyti ürtiiy ait olup, il viyattan onra yapılaa viyatların aliytinin ço büyü olduğu abul diliģtir. Bu bpl üģtri talbinin dpodai tolarla arģılanaaaı duruunda diğr dpodan al çiģi yoluna baģvurulaatır. Dpolar araı taģıa aliyti, dpolar araı taģınan itarın foniyonu olara taģınan itar artıça biri taģıa aliytinin artaağı abul dilr odld diat alınıģtır. Talp arģılandıtan onrai talbin 1 ay onra olaağı varayılıģ, dpolaa aliyti bu ür için diat alınıģtır. Kar diny adar diğr dpodan al çilr atıģ yapılaağı abul diliģ olup zararına atıģ iģli grçlģytir. Bu bpl aģağıdai forüld d görüldüğü üzr; diğr dpodan ) adar al çiģi yapılabiltir. Bu notaya ) adar üģtri talbini arģılaa için dpodai ürün ) olara diğr dpodan al çilr üģtri talbi x) arģılanatadır. 30
p ) p a b MüĢtri talbinin x), dpodai aldan ) fazla olaı duruunda, far x-) diğr dpodan çilbil aiu al itarından ) az i far x-) adar; dğil ) adar diğr dpodan al çiltir. gr x x ) ) x ) ipariş ipariş MüĢtridn gln talbin x) itarına gör atılabil itarlara iliģin açılaalar aģağıda boliz diliģtir. 0 x x x x 6.1 KAR FONKSĠYONUNUN BULUNMASI Kar foniyonu yazılırn atılabil ürün itarı diat alınara intgral ınırları oluģturuluģtur. Mla, talbin 0 x olaı halind atılabil ürün itarı x adar olup bu duru 1 i oluģturatadır. Kar foniyonunun diğr alt foniyonları v 3 tür. [ xp x ) d x)] f x) dx 0 1 31
[ xp x ) x ) a x ) b)] f x) dx [ ) p ) ) a b)] f x) dx 3 Daha ön açılandığı üzr, üģtri talbinin xponaniyl dağılı götrdiği abul dildiği için aģağıdai foniyon odliizin için yrlģtiriliģtir. f x) x Ayrıa, diğr dpodan çiln ürünün biri aliyti d aģağıdai foniyon Ģlind tanılanıģ olup aynı Ģild ar foniyonuuzun içriin bu foniyon da ntgr diltdir. ) a b 6.1.1 Kar Foniyonunun Çözüli Önlil 1 in çözüü yapılıģtır. 1 [ xp x ) d x) f x) dx 0 = [ d d p x d p) )] x )) 0 = d d p d p)) d d p ) 11 1 3
Daha onra nin çözüün dva diltdir. [ xp x ) x ) a x ) b)] f x) dx 1 )[ x [ a x 1) x x ) b x 1) x 1) p))]] ) ) [ a ) b b) 1) p) 1 [a b 1) p) Son olara aģağıdai çözül ar foniyonu intgral ınırlarının dıģına çıarılıģtır. 3 [ ) p ) ) a b)] f x) dx x = [ [ a b) ) ) p )]] )) = [ a b) p) )] 6.1. Blnn Kar Foniyonunun y Gör Birini Türvinin Bulunaı Blnn ar foniyonun dpoda bulundurulaı grn ürün itarı paratrin ) gör türvi alınara, dpoda bulundurulaı grn ürün itarına gör blnn arın aiu olduğu nota blirln itntdir. 33
34 Önlil 1 in y gör türvi alınıģtır. )] [ 11 p d d 1 d p d )] [ 1 11 1 Daha onra nin y gör türv ala iģliyl dva diltdir. )] ) 1) ) [ )) 1 p p b a ] ) [ a b p 1 = )] ) 1) ) [ )) p p b a + ] ) [ a b p Son olara 3 ün y gör türvi alınıģtır. )] ) )1 [ )) 3 p b a p
35 6.1.3 Blnn Kar Foniyonunun y Gör Ġini Türvinin Alınaı Kar foniyonun aiu olduğu nota buluna itndiğindn foniyonun y gör iini türvinin ngatif olaı grtdir. Bu bpl ar foniyonunun parça parça iini türvi aģağıda ilil halind alınıģtır. Önlil 1 in y gör iini türvi alınıģtır. p p d ) )] [ 11 0 1 1 11 1 )] [ p p d ) ). p p d Daha onra nin y gör iini türvinin alınaı iģlin dva diltdir. )] 1) ) [ )) 1 p b a ) ) )) )) p p ) ) ) ) p p a b Son olara 3 ün y gör iini türvi alınıģtır. )) )) 3 ) )] )1 [ p p )] ) [ ) p
)) p ) )) p ) Blnn ar foniyonun gör iini türvi aģağıdai gibidir. 1 1 3 )) [ a ) b 1) p)] i. d )) p ) ii. iii. Ngatif olaı blnn bu ifad için önlil i, ii v iii trilri için yoru yapılaa onraında da paratri ipat yönti ullanılaatır. ii. triindi ifadinin pozitif +) olaağı aģiardır., d zatn pozitif dğr alatadır. Sonuç olara önünd -) iģarti olan ii trii ngatif olaatır. iii. triindi )) ifadi +) iģartlidir. Ayrıa p--) ifadinin d pozitif olduğu p ) ifadindn anlaģılatadır. Burada da onuç olara pozitif dğrin önünd çıara iģli ndniyl-) iģarti olduğundan bu dğr d ngatiftir. Son olara i. trii için yoru yapılaatır. )) ifadi pozitiftir. Parantz içriindi ifadlrdn ad p) ifadinin ngatiftir. Modliizd a, trilri ço üçü dğr alaatır. Bu bplr bu triin ngatif olaı v 0 dan büyü ço üçü dğr alabilği düģünültdir. Bu trii aģağıda Tablo 6.1 d görüln paratrlr diat alınara haplanıģtır. Tablo 6.1: Modl Ġçin OluĢturuluĢ Vri Sti v Çözü Sonuu Paratr Dğr p 11 4 d 1 a 0,00019 36
b 1,5 0,001 = p - - -b)/a 1841,05 * 804,4665 0,00015903 tür. doğrular nitlitdir. Paratri haplaaızda triin ngatif olduğunu 6.1.4 Blnn Kar Foniyonunun Birini Türvinin SadlĢtirili v Sıfıra EĢitlni Blnn ar foniyonun y gör türvi alındıtan onra 0 a Ģitlni onraında dnlin çözülr optiu bulunatadır. Dnl çözülürn aģağıdai Ģitli dnl içriind ullanılaatır. p a b p a b Önlil 1 in adlģtirilini yapılatadır. 1 [ d p)] d [ d a b)] d Daha onra in adlģtirilind, ön 1 in adlģtirilini yapılatadır. 1 )) [ a ) b 1) p) p)] )) [ a a a b b) ) a b)] ) [ a b) a b a ) ) a b)] 37
in adlģtirili yapılatadır. [ p) b a ] [ a b)) b a] [ a b)) b a ] 3 ün adlģtirili n on olara yapılatadır. 3 )) [ p )1 ) a b p) )) [ a b)1 ) a b a b)) )) [ a b)1 )] il 1 3 toplanaı; ) a 1 3 [ a b) a b ) ) a b) 1 ) a b)] ) [ a b) a b a a b) a b) a b a b)] ) [ a b a a a b] ) a [ a a a ] il 1 toplanaı; 1 a [ a b) b d a b)] d a [ b d] d 38
, 1 3, v 1 nin toplanaı; ) [ a a a a ] [ b a d] d [ b a d) a a a a )] d Bu dnli 0 a Ģitlyn dğri optiu dğrdir. 1 + + 3 = 0 [ b a d) a a a a )] d b a d) [ d a a a a ] ln d a a b d) [ a a a ] * b 1 ln a d) [ a d a a a ] Maiu arın ld dilbili için dpoda bulundurulaı grn optiu ürün itarı * bu Ģild bulunuģtur. 6. BEKLENEN KARIN MODEL PARAMETRELERĠNE DUYARLILIĞI Modliiz için aģağıda Tablo 6. d görüln vri ti ullanılara optiu il blnn ar bulunuģtur. Çözüüüzd diğr paratrlr bağlı olara 1.000 adtli ortalaa üģtri talbi için dpoda bulundurulaı grn ürün itarı 934 adt in blnn ar 4.53 biridir. 39
Tablo 6.: Modlin Vri Sti v Optiu Çözü Dğrlri Paratr Dğr p 11 4 d 0,8 a 0,000 b 1 0,001 = p - - -b)/a 0.000 * 934 4.53 Modliiz için baģlangıç paratrlri blirlnditn v yuarıdai çözü ld dilditn onra bir paratr dıģındai diğr paratrlr abit tutulara, dğiģn paratr il ayrı ayrı blnn ar v dpo tounun iliģii analiz dily çalıģılıģtır. Önlil dpoda bulundurulaı grn ürün itarı ) il blnn ar ) iliģii irdlntir. Modl dnllrinin çözüünd a aldığıız blnn arın aiu notada optiu itarının olaağı anlayıģının grçlģi analiz diltdir. Daha onra diğr paratrlrin blnn ar v dpoda bulunaı grn ürün itarıyla iliģii inlniģtir. 40
6..1 Dpodai Ürün Mitarı ) il Blnn Kar ) ĠliĢii Burada iliģinin varlığı inlnirn diğr paratrlr abit tutuluģ, ad optiu için 500-1.500 dğr aralığı vriliģ, aģağıdai ġil 6.3 ld diliģtir. ġil 6.3: Dpodai Ürün Mitarı- Blnn Kar ĠliĢii Çözüüüzd ld ttiğiiz optiu nin 934 adt olduğu notada blnn arın 4.53 biri il aiu dğr aldığı görültdir. Ayrıa optiu dğrindn fazla vya az ürünün dpoda bulundurulaı duruunda blnn ar aiu dğrindn uzalaģaatır. Diğr paratrlrin çözüüüzdi dğrlrd olaı duruunda ortalaa üģtri talbinin 1.000 biri olaı halind blnn arın aiu olaı itniyora dpoda 934 adt ürün bulundurulalıdır. 6.. Dpolaa Maliytinin Blnn Kar v Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarıyla ĠliĢii d v d ) Litratürd dpolaa aliytinin blnn ar v dpoda bulundurulaı grn ürün itarı il tr orantılı olaı blntdir. Dpolaa aliyti arttıça blnn ar azalaa, aynı zaanda dpoda bulundurula itnn ürün itarı da azalaatır. 41
Çözüünü yapılan odld, baģlangıç vrilri abit tutulara dpolaa aliytini dğiģtiriliģ, bu dğiģiin blnn ar üzrindi tiinin aģağıda ġil 6.4 ti gibi olduğu görülüģtür. ġil 6.4: Dpolaa Maliyti- Blnn Kar ĠliĢii Dpolaa aliyti 0,8 dn 1 artırıldığında blnn arın doğrual olayan faat doğruala yaın bir Ģlid düģüģ götrdiği görültdir. Aynı Ģild, baģlangıç vrilri abit tutulara dpolaa aliytini dğiģtiriliģ, bu dğiģiin dpoda bulundurulaı grn ürün itarı üzrindi tiinin aģağıda ġil 6.5 ti gibi olduğu görülüģtür. ġil 6.5: Dpolaa Maliyti-Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarı ĠliĢii 4
Dpolaa aliytinin 0,8 dn 1 artırıldığında blnn arın aiu olaı adına dpoda bulundurulaı grn ürün itarının azaldığı görültdir. 6..3 Satın Ala Maliytinin Blnn Kar v Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarıyla ĠliĢii v ) Diğr paratrlrin abit tutulaı halind atın ala aliytinin artaıyla blnn arın azalaağı açıtır. Bu duru aģağıda ġil 6.6 da açıça görültdir. ġil 6.6: Satın Ala Maliyti- Blnn Kar ĠliĢii Satın ala aliytinin 3,5 tan 4,5 biri artaı halind blnn arın azalan bir ğil azaldığı görültdir. Diğr paratrlrin abit tutulaı halind atın ala aliytinin artaıyla dpoda bulundurulaı grn ürün itarının da azalaağı blnbilir. Bu iliģi aģağıda ġil 6.7 d açıça görültdir. 43
ġil 6.7: Satın Ala Maliyti-Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarı ĠliĢii Satın ala aliytinin 3,5 tan 4,5 biri artaı halind dpoda bulundurulaı grn ürün itarının artan bir ğil azaldığı görültdir. Bu bilgilr ıģığında atın ala aliytindn dpoda bulundurulaı grn ürün itarı, blnn ardan daha fazla tilnt fazla duyarlılı götrtdir. 6..4 SatıĢ Fiyatının Blnn Kar v Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarıyla ĠliĢii p v p ) Diğr paratrlrin abit aldığı düģünüldüğünd atıģ fiyatının artaının blnn arı artıraağı uhaatır. Modliizd bu duruun naıl olduğu i aģağıda ġil 6.8 d götriliģtir. ġil 6.8: SatıĢ Fiyatı-Blnn Kar ĠliĢii 44
SatıĢ fiyatının 11 dn 13 biri çıarılaı halind blnn arda doğruala yaın bir artıģ olduğu görültdir. Diğr paratrlrin abit tutulaı halind atıģ fiyatının artaıyla dpoda bulundurulaı grn ürün itarının naıl dğiģtiği i aģağıda ġil 6.9 da açıça görültdir. ġil 6.9: SatıĢ Fiyatı-Dpoda Bulundurulaı Grn Ürün Mitarı ĠliĢii SatıĢ fiyatının 11 dn 13 biri yüli halind dpoda bulundurulaı grn ürün itarında hızlı bir artıģ olata onraında blli bir dğr yaınaa götrtdir. Aa Ģildn d görülği üzr, atıģ fiyatını blli bir notadan onra artıranın dpoda bulundurulaı grn ürün itarında tin bir artıģa ndn olayaağı öylnbilir. 6.3 MODELĠN BĠR ġġrket ĠÇĠN UYGULANMASI Modlin uygulanaı için bir pazarlaa Ģirti olan Mrz Gıda Pazarlaa San.v Ti.A.ġ. nin vrilri ullanılıģtır. 45
6.3.1 ġirt Haında Bilgi Ülr Grubu bünyind 000 yılında faaliyt gçn Mrz Pazarlaa, tl gıda v hızlı tüti ürünlrinin Türiy çapında atıģ v dağıtıını grçlģtirtdir. ġirt, Bizi aralı ıvı yağ, argarin, un gibi tl gıda addlri il birlit Bizi Mutfa aralı utfa yardıı alzlri toz tatlılar, puding, tçap, ayonz, bulyon tavu v öft harı, abarta tozu, vanilin ) il hazır çorba; Ġçi aralı uzun öürlü üt v yv uyu, Lin aralı gazozlu v yvli içlr, çiolata v aplaalı ürünlrdn oluģan gniģ bir ürün portföyünün dağıtıını Türiy gnlindi topla 160.000 notaya ulaģara grçlģtirtdir. Mrz Pazarlaa, Ġtanbul, Anara, Traya, Kayri, Trabzon, Ġzir, Adana, Bura v Erzuru Ģhirlrindi Bölg Müdürlülri vaıtaı il Türiy çapındai ayıı 100 ü aģan dnyili ditribütörlri v 800 araç il baallara v orta ölçli artlr, zinir ağazalar atıģ grubu il üpr artlr v hipr artlr doğrudan hizt unatadır. AĢağıda ġil 6.10 da Mrz Pazarlaa nın Türiy atıģ organizayonu görültdir. 46
İSTANBUL BÖLGE BURSA BÖLGE TRAKYA BÖLGE KAYSERİ BÖLGE TÜRKİYE SATIŞ ORGANİZASYONU İZMİR BÖLGE TRABZON BÖLGE ADANA BÖLGE ANKARA BÖLGE ERZURUM BÖLGE ġil 6.10: ġirtin SatıĢ Organizayonu ġirt, atıģını yaptığı ürünlrd tütiilrin daii utluluğunu v prand analların iģ nuniytini ağlaayı çalıģatadır. Hr yapılan iģt v unulan üründ üliytçi bir anlayıģla hart dn Mrz Pazarlaa, tü çalıģanlarından Grubun ürünlrin tin ttiği yü alit anlayıģına güvnlrini v dvaını pazarda taip tlrini bltdir. 6.3. ġirt Vrilri ġirtin 010 Oa ayına ait vrilr odld ullanılaatır. ġirtin portföyünd yr alan ürünlrindn Alplla On Fındı Kralı Gofrt ürünün ait vrilr diniliģtir. ġil 6.11 d götriln ürün 40 gr olup 4 adttn oluģan utulardan 6 tan ola üzr oli içriind atılatadır. 47