GEBELİK & EMZİKLİLİK DÖNEMLERİNDE SAĞLIKLI BESLENME
BESLENME NEDİR? Beslenme, yaşam zincirinin içinde yer alan, sağlık ve gelişimi kapsayan temel bir unsurdur. Her insanın yaşamının sonuna kadar sağlıklı bir yaşam sürebilmesi için yeterli ve dengeli beslenmenin nasıl olduğunu bilmesi ve yaşamında uygulaması gerekmektedir.
GEBELİKTE BESLENME Gebelik insan yaşamında beslenmenin en önemli olduğu devrelerden biridir. Gebe ve emzikli kadın, gebelik öncesi, gebelik dönemi ve sonrasında yeterli ve dengeli beslenmeyi bilmelidir.
Gebelikte kadının normal metabolizma düzeni üzerine, fetal büyümenin eklediği değişiklikler vardır. Bu dönemde bazal metabolizma hızı (BMH) normalin ortalama %20 si kadar artar. Bu artışın gerektirdiği besin öğelerinin karşılanması annenin kendi sağlığı için gerekli olduğu kadar fetusun normal gelişimi için de oldukça önemlidir. Fetus:Ana rahmindeki canlıya verilen isim. BMH:Vücudun dinlenme halinde harcamış olduğu enerji.
Bebek anne karnında beslenirken annenin kaynaklarını kullanır. Gebelik döneminde annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi; Annede, Kansızlık Tansiyon problemleri Vücutta su tutulması Yorgunluk Diş kayıpları ve kemik problemlerine Bebekte ise Ölü doğum Erken doğum Düşük ağırlıklı doğum Fiziksel ve zihinsel gelişim geriliği görülmesine yol açar.
Gebelikte Kilo Kontrolü Gebelikte annenin kilosu, gebelik öncesi kilosu ile oldukça ilişkili olmakla birlikte; Ayda ortalama 1 kiloluk bir artışla gebeliğin sonunda vücut ağırlığının 9 ile 12 kilodan fazla artmamış olması gerekmektedir. İlk üç aylık dönemde kilo alınmaması bebeğin normal gelişimini etkilememektedir.
Gebe Kadının Başlıca Besin Öğesi Gereksinimleri
GEBE KADIN GÜNLÜK BESLENMESİNDE ; Bebeğin kemik, göz ve dişlerinin gelişimi için Süt ve süt ürünleri
Bebeğin ;kas, kan ve beyin gelişimi için Et, süt, süt ürünleri Kurubaklagiller ve yumurta
Bebeğin vitamin ihtiyacı için Meyve ve sebze tüketmelidir.
Protein Gebe kadının protein ihtiyacı fetüsün büyümesi ve yeni dokuların sentezi için artmaktadır. Gebelik boyunca protein alımının yetersiz olması düşük doğum ağırlıklı bebek doğmasına, Fazla protein alımında ise, prematüre (erken doğum) doğuma ve anne karnındaki ölümlere neden olabilmektedir.
Folik Asit Bebeğin merkezî sinir sisteminin gelişimi için mutlaka gerekli olan bir maddedir. Anne olmak isteyen kadınların gebeliğe hazırlık döneminden hamileliklerinin 12.haftasına kadar her gün 0,4 mg folik asit almaları gerekir.
Gebelikte görülen kansızlığın başlıca sebebi de folik, asit yetersizliğidir. Folik asidi vücutta aktive eden B12 dir. Bu nedenle folik asit birlikte B12 nin alınması elzemdir. Folik asit kaynakları; Yeşil yapraklı sebzeler, esmer ekmek, tahıl, karaciğer, meyve ve meyve suyudur. B12 kaynakları ; Et, balık, yumurta ve süt ürünleridir.
Kalsiyum Gebeliğin 3. aşamasında(7.8.9.aylar) günde 2 bardak süt tüketimi bebeğin iskelet ve diş gelişimi ve annenin kemik kitlesinin korunması için son derece önemlidir. Kalsiyumun vücutta emilebilmesi için organizmada yeterli miktarda D vitamini bulunmalıdır. En iyi kalsiyum kaynakları; Süt ve türevleri (peynir, yoğurt), kuru incir, kuru fasulye,tere, karnabahar, lahana, ıspanak, yumurta, kaşar, tulumdur.
İYOT Yetersizliği bebekte, geri dönüşümü olmayan zeka geriliklerine, fiziksel geriliklere, sağırlığa ve boy kısalığına neden olur. Gelişmekte olan bebekteki iyot eksikliğinin tek nedeni annedeki iyot yetersizliğidir. İyot bulunan kaynaklar İyotlu tuz, karides, hazır balık, konserve ton balığı, inek sütü, yumurta, patates, hindi, deniz yosunu.
GEBELİKTE GÖRÜLEBİLECEK BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
BULANTI Gebeliğin erken dönemlerinde (sıklıkla 6. gebelik haftasından itibaren) bulantıya sıklıkla rastlanmaktadır. Bulantı, kusma, mide ekşimesi gibi problemleri olan gebeler; Beslenmede öğün sayısını arttırıp yediği miktarı azaltmalıdır. Bulantılar ; tuzlu kraker veya kızartılmış ekmeklerle önlenebilir. Mide yanmasında; az ve sık yemek yemeli, yemek aralarında sıvı içilmelidir. Baharatlı, yağlı ve gazlı (asitli) gıdalardan sakınılmalıdır. Fizik egzersizden 2 saat, yatmadan 1 saat önce yemek yenmemelidir.
KABIZLIK Gebelikte oluşan hormonal değişiklikler, barsak kaslarınızın gevşemesine ve barsak hareketlerinizin yavaşlamasına neden olur. ÖNERİLER Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve, kepekli ekmek, tam tahıl ürünleri ve haftada iki kez kurubaklagil yemekleri tüketerek posa miktarınızı artırınız. Günde en az 8-10 bardak sıvı tüketmelisiniz. Kuru erik, ve incir doğal laksatif etkileri nedeniyle kabızlığı önleyebilir.
Gebelik ve Diyabet ( Gestasyonel diyabet) Ailesinde diyabet geçmişi olan, kilolu ve 35 yaş sonrası gebe kadınlarda diyabet görülme riski daha fazladır. Bir önlem olması açısından gebe kadının rutin olarak gestasyonel diyabet testi yaptırması erken müdahale açısından önemlidir. Tanısı konulan gebeye diyetisyen tarafından kan şekeri düzeyini kontrol altına alabilecek bir beslenme programı hazırlanır.
EMZİKLİLİK DÖNEMİNDE BESLENME
Anne Sütü ve Emzirme Anne sütü; yenidoğanda optimum büyüme ve gelişme için gerekli olan tüm sıvı, enerji ve besin ögelerini içeren, biyoyararlılığı yüksek, sindirimi kolay doğal bir besindir. Anne sütü ve emzirmenin hem bebek, hem de anne için, başta beslenme olmak üzere, sağlık, bağışıklık, gelişimsel, psikolojik, sosyal ve ekonomik yönden çok sayıda yararları vardır.
Kolostrum bebek için ideal ve konsantre bir besindir.bebeğin ilk aşısıdır. Doğumdan sonra miktarı azda olsa mutlaka bebeğe verilmelidir. Zengin besin ögesi içeriğine ve enfeksiyonlardan koruyucu özelliğe sahiptir. Bebeğin mide,barsak sistem fonksiyonlarının düzenlenmesinde yararlı etkileri vardır.
Emziklilik döneminde süt üretimi için gerekli olan enerji iki kaynaktan sağlanır: 1. Gebelik süresince vücut yağı olarak depolanan enerji, 2. Besin gruplarından gelen enerji. Süt veren kadın hem kendi vücudundaki besin öğeleri depolarını dengede tutmak hem de salgıladığı sütün karşılığı olan enerji, protein, mineral ve vitaminleri almak için yeterli ve dengeli beslenmelidir.
Yeterli düzeyde anne sütü üretimi için günde en az 8-12 bardak sıvı alınması gereklidir. Emziklilik döneminde suyun yanı sıra besin değeri yüksek süt ve meyve suyu gibi içecekler tercih edilmelidir. Örneğin; süt tüketimi kalsiyum, meyve suyu ise C vitamini sağlayacağından anne sütü verimliliği de artar.
Emziklilik döneminde zayıflama diyeti yapılmamalıdır. Emziklilik döneminin başında düşük kalorili bir diyet uygulaması süt yapımını azaltmakta ve sütün besin değerini olumsuz etkilemektedir.
Gebelik ve Emziklilik Döneminde Alkol ve Sigara Kullanılmamalıdır.
Soğan, sarımsak, brokoli, kabak, karnabahar, acı baharatlar veya kuru baklagiller, anne sütünün tadını değiştirebilir. Bu durum bazı bebeklerde huzursuzluk (gaz oluşturması,emmeyi reddetme gibi) yaratırken, bazıları hiç fark etmeyebilir. Bebeğinizde ciddi birtakım huzursuzluklar gelişirse, bu tür besinler ya daha az sıklıkla tüketilmeli ya da hiç tüketilmemelidir.
Türkiye de her yıl 154.000 (yüz elli dört bin) bebek düşük doğum ağırlığı ile Dünyaya gelmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri de gebe kadınlarda görülen beslenme bozukluklarıdır. Bu ve benzeri durumların sayısını minimuma indirebilelim diye Sizlerde ; hem bebeğiniz hem de kendi sağlığınızı için gebelik ve emziklilik dönemlerinizde yeterli ve dengeli beslenme özen göstermelisiniz.
Yeterli ve dengeli beslenme Sağlıklı anne Sağlıklı bebek Sağlıklı toplum
Kaynakça Gebelik ve Emziklilik Döneminde Beslenme, Yrd. Doç. Dr. Gülhan Samur, Şubat 2008 /Ankara Gebelikte Beslenme Durumunun Anne Sütü Lipit İçeriği ve Yağ Asitleri Bileşimi Üzerine Etkisinin Araştırılması, Gökçen GARİPOĞLU, Mayıs 2010/Ankara Gebelikte Beslenmenin Değerlendirilmesi, Dr. Emel İrge, Msc. Sermin Timur, Msc. Handan Zincir,Dr. Hatice Oltuluoğlu, Dr. Selvihan Dursun,2005 Erken çocukluk gelişiminin desteklenmesi-i: Beslenme, Elif N. Özmert, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi,2005 Knowledge, Belıefs and Practıces of Mothers About Breastfeedıng and İnfant Nutrıtıon: a Qualıtatıve Study,Gizem Samlı, Bülent Kara, Pemra Cöbek Ünalan, Bülent Samlı, Nazan Sarper, Ayşe Sevim Gökalp,Marmara Medical Journal 2006,İstanbul