İRAN-TÜRKİYE-AVRUPA DOĞAL GAZ BORU HATTI PROJESİ
2 İRAN -TÜRKİYE - AVRUPA Doğal Gaz Boru Hattı (ITE), Türkiye kısmı boru çapı 56 inç, çalışma basıncı ise maksimum 92 bardır. Projenin işletme ömrü 50 yıl olarak öngörülmüştür. Turang Transit Taşımacılık A.Ş., ITE Projesi nin mühendislik hizmetlerinin tamamlanması ve 2017 de inşaat sürecinin başlatılması için çalışmalarını yoğun bir şekilde sürdürmektedir.
İRAN-TÜRKİYE-AVRUPA DOĞAL GAZ BORU HATTI (ITE) PROJESİ İran - Türkiye - Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı (ITE) Projesi ile İran ve Türkmenistan kaynaklı doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa ya ulaştırılması amaçlanmaktadır. İran doğal gazının Türkiye üzerinden transit geçişi için İran İslam Cumhuriyeti Petrol Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 17 Kasım 2008 tarihinde Mutabakat Tutanağı imzalamışlardır. Ağustos 2011 tarihinde başlanan proje çerçevesinde Türkiye nin ihtiyaç duyması halinde boru iletim hattından Türkiye nin gaz sağlayabileceği maddesi yer almaktadır. Projenin yaklaşık uzunluğu 5.000 km civarındadır. Boru hattı güzergahının Türkiye içerisindeki uzunluğu 1.789 km dir. Proje ile Avrupa ya taşınacak yıllık gaz miktarı 35 milyar m³ olarak belirlenmiştir.turang Transit Taşımacılık A.Ş; İran ve Türkmenistan kaynaklı doğal gazın Türkiye üzerinden Almanya ya kadar boru hattı vasıtası ile iletilmesi için Türkiye'nin İran Bazargan/Doğubayazıt sınırı ile İpsala Edirne/Yunanistan sınırı arasındaki kısmı inşa etmek amacıyla 26.08.2010 tarih ve 2010/882 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Petrol Kanunu nun 6 ve 83 üncü maddelerince 30+20 yıl süre ile BB/TRG/4476 hak sıra numaralı Doğal Gaz Boru Hattı Belgesi ni almıştır. ITE Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Türkiye kısmı; Türkiye/İran sınırından başlayarak sırasıyla Doğubeyazıt/Ağrı, Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Sivas, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ, İpsala/Edirne Yunanistan sınırına kadar olacaktır. T.C. ENERJİ VE TABİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI PETROL İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3
Almanya Çek Cumh. Avusturya Fransa İsviçre İtalya Arnavutluk Yunanistan İRAN - TÜRKİYE - AVRUPA DOĞAL GAZ BORU HATTI (ITE) TEKNİK VERİLERİ 4
Türkiye İran Taşıma ve Aktarım Kapasitesi: 35 milyar m³/yıl Günlük Aktarım Kapasitesi: 100 milyon m³/gün Emre Amadelik: %98,7 Plan/Tasarım Faktörü: (ASME B31.8 e göre) Sistem Dizayn Basıncı: 96,5 barg Boru Hattı Basıncı (Max.): 92 barg Pompa İstasyonları Arası Mesafe: ~220-300 km Giriş Basıncı: ~45 barg Çıkış Basıncı: ~92 barg Hat Borusu Tasarımı/Çapı: API 5L X 70 / 56 5
Lejant ITE Güzergahı Kompresör İstasyonu + Pig Ölçüm İstasyonu + Pig Pig İstasyonu BORU HATTI GÜZERGAHINA DAİR GENEL BİLGİLER Projenin Geçtiği Ülke Sayısı: 5 Güzergah Uzunluğu; I. Alternatif Güzergah: 5.520 km II. Alternatif Güzergah: 5.180 km Türkiye Kısmı: 1.789 km Projeye Başlama Tarihi: Ağustos 2011 Boru Hattı İnşaatı Başlama Tarihi: 2017 İnşaat Yapım Süresi: 3 yıl Boru Hattı Daimi İrtifak Hakkı; Koridor Genişliği: 7,75+7,75=15,50 m Boru Hattı Geçici İrtifak Hakkı; Koridor Genişliği: 4,25+16,25=20,50 m Boru Hattı İnşaat Koridoru; Koridor Genişliği: 12+24=36 m 6
TÜRKİYE KISMI GENEL BİLGİLER (36 m geçici irtifak koridoru içerisindeki veriler) Boru Hattının Geçtiği İl Sayısı: 17 İlçe Sayısı: 62 Köy Sayısı: 596 Parsel Sayıları: Şahıs: 17.344 Toplam: 23.276 Malik: 55.551 Boru Çapı: Karada 56'', Çanakkale Geçişi 2X36'' Hat Uzunluğu: Toplam 1.789 Km Hattın Türkiye Girişi: Doğubeyazıt, Gürbulak/Ağrı Hattın Türkiye Çıkışı: İpsala/Edirne 7
İTE BORU HATTI NIN GEÇTİĞİ YERLEŞİM YERLERİ (Toplam 17 il, 62 ilçe ve 596 köyden geçilmektedir) İL İLÇE KÖY SAYISI KM. 1 DOĞUBAYAZIT 21 63 2 DİYADİN 7 19 AĞRI 3 TAŞLIÇAY 10 22 4 MERKEZ 15 39 5 ELEŞKİRT 19 59 6 KARAYAZI 1 3 7 HORASAN 8 24 ERZURUM 8 9 KÖPRÜKÖY PASİNLER 5 16 20 38 10 YAKUTİYE 8 19 11 AZİZİYE 8 27 12 AŞKALE 12 41 13 TERCAN 10 34 ERZİNCAN 14 ÇAYIRLI 14 44 15 MERKEZ 1 3 16 REFAHİYE 18 51 GÜMÜŞHANE 17 KELKİT 14 59 18 GÖLOVA 7 13 19 AKINCILAR 5 21 20 SUŞEHRİ 4 3 21 İMRANLI 11 37 SİVAS 22 ZARA 8 33 23 HAFİK 6 23 24 MERKEZ 26 56 25 ULAŞ 1 3 26 ŞARKIŞLA 16 51 27 AKDAĞMADENİ 14 60 28 SARAYKENT 5 9 YOZGAT 29 30 SARIKAYA SORGUN 5 11 15 30 31 MERKEZ 8 31 32 YERKÖY 9 30 8
9 ÇİÇEKDAĞ AKÇAKENT KESKİN KARAKEÇİLİ BALA GÖLBAŞI HAYMANA POLATLI GÜNYÜZÜ SİVRİHİSAR MAHMUDİYE ODUNPAZARI SEYİTGAZİ TEPEBAŞI İNÖNÜ BOZÜYÜK DOMANİÇ TAVŞANLI HARMANCIK BÜYÜKORHAN ORHANELİ MUSTAFAKEMALPAŞA SUSURLUK GÖNEN MANYAS BİGA GELİBOLU ŞARKÖY KEŞAN İPSALA 8 5 17 1 10 9 5 9 8 14 8 10 1 7 7 7 16 4 7 3 10 28 4 14 14 17 4 2 9 6 596 26 13 53 8 36 33 16 35 25 59 30 38 8 20 20 23 34 13 26 14 18 63 16 39 26 46 18 7 32 19 1.789 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 62 İL İLÇE KÖY SAYISI KM. KIRŞEHİR KIRIKKALE ANKARA ESKİŞEHİR BİLECİK KÜTAHYA BURSA BALIKESİR ÇANAKKALE TEKİRDAĞ EDİRNE 17
ITE Güzergahı Kompresör İstasyonu + Pig Ölçüm İstasyonu + Pig Pig İstasyonu Boru hattı ve gaz istasyonlarındaki gaz nakil ve basınçlandırma sistemi SCADA sistemi (veri tabanlı kontrol ve gözetleme) ile denetlenmektedir. Bu endüstriyel kontrol sistemi, bilgisayar ile yönetilip gaz sevki süreçlerindeki 10
performansı anbean gözetlemeyi garanti eder. Akış sürecinde herhangi bir riskli akım veya sıcaklık değişimi durumunda sistem kontrol monitörleri alarm verir. 11
12
PROJE ÇERÇEVESİNDE YÜRÜTÜLEN MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ Teknik fizibilite, Etüt çalışması ve ön güzergah koridorunun belirlenmesi, Kamu kurum ve kuruluşlarından gerekli görüş ve izinlerin alınması, Nihai güzergah koridorunun belirlenmesi, Güzergah raporu ve jeodezi mühendislik hizmetleri, As-built çalışmaları, Fotogrametri mühendislik hizmetleri, Jeoloji & jeoteknik mühendislik hizmetleri, Jeofizik mühendislik hizmetleri, Büyük nehirler ve Marmara Denizi geçişi mühendislik hizmetleri, FEED design: Yerüstü tesisleri mühendislik dizayn çalışmaları, - Kompresör istasyonları, - PIG istasyonları, - Ölçüm istasyonu, - Çıkış vana istasyonları, ÇED (Çevresel Etki Değerlendirme) ve ÇSED (Çevresel-Sosyal Etki Değerlendirme) çalışmalarının yapılması ve ÇED Olumlu Belgesi'nin alınması, Çevresel İzleme Çalışmaları'nın yapılması, Kamulaştırma plan ve dosyalarının hazırlanması, Eksen ve Koridor aplikasyonu Müştemilat tespiti ve anket çalışmaları Taşınmaz değerleme hizmetleri, İş sağlığı ve işçi güvenliği yönetimi ve denetimi, Baca gazı atık ısı fizibilite çalışması Proje kalite güvencesi ve kalite kontrolü, Risk yönetimi planının hazırlanması, Proje yönetimi ve işletme planı yapılması, İnşaat yönetimi planının hazırlanması, Ön Mühendislik hizmetleri Sebat Proje Mühendislik-Müşavirlik Tic. Ltd. Şti. tarafından yürütülmüştür. Proje kapsamında 5 üniversiteden ayrıca 2 yabancı kuruluştan danışmanlık hizmeti alınmıştır. İşveren teknik danışmanlık işleri Ener İnşaat Savunma Sistemleri Sanayi ve Tic. A.Ş. ve Nasa Mühendislik Mimarlık İnşaat San. ve Tic. A.Ş. tarafından yürütülmüştür. Detay Mühendislik işleri Mannesmann EC (daha önce Technip Almanya) & NYEner Konsorsiyumu tarafından yürütülmektedir. Kamulaştırma/Arazi Edinimi hizmetleri Sebat Proje Mühendislik Müşavirlik Tic. Ltd. Şti. tarafından yürütülmektedir. 13
TEKNİK FİZİBİLİTE, ETÜT VE ÖN GÜZERGAHIN BELİRLENMESİ Öncelikle teknik fizibilite ve etüt çalışmaları tamamlanmış ve ön güzergah koridoru belirlenmiştir. 14
Lejant ITE Doğal Gaz Boru Hattı ITE DGBH 2 km Koridor BOTAŞ Mevcut Doğal Gaz Boru Hattı BTC Petrol Boru Hattı NABUCCO Doğal Gaz Boru Hattı 0+000 ITE KM Noktaları KAMU-KURUM GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI 1. 17 valilik ve 15 genel müdürlükle bilgilendirme toplantıları gerçekleştirilmiştir. 2. 525 adet kamu kurumundan proje güzergahı hakkında yazılı görüş ve izinler alınmıştır. 3. Tüm verilerin (konumsal ve öznitelik) GIS entegrasyonu sağlanmıştır. 15
JEODEZİ MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ Güzergah koridoru boyunca; 155 adet C2 (pilye) ve 1.198 Adet C3 (beton) olmak üzere, toplam 1.353 adet yer kontrol noktası tesis edilmiştir. Yer kontrol noktalarının WGS84 ve ED 50 sistemlerinde 3 derecelik ilgili Gauss Krüger dilim koordinatları, coğrafi ve kartezyen koordinatları ile birlikte hız değerleri üretilmiştir. Güzergah koridoru boyunca 15 bölge için dönüşüm parametreleri hesaplanmıştır. Jeodezik çalışmalar Gaziosmanpaşa Üniversitesi nin danışmanlığında yürütülmüştür. Jeodezik çalışmalar Tapu ve Kadastro Bölge Müdürlükleri tarafından kontrol edilmiş ve onaylanmıştır. Her bölge için jeoid yüzeyi geçirilmiştir. Üretilen yer kontrol noktaları harita bilgi bankasına kaydedilmiştir. 16
FOTOGRAMETRİK MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ 4 km genişliğindeki uçuş koridorunda boru hattı güzergahı boyunca fotogrametrik uçuşlar yapılmıştır. 8.798 adet stereo görüntü alınmıştır. 1/2000 ölçekli 7.935 adet ortofoto harita paftası üretilmiştir. Üretilen paftalar için Sayısal Arazi Modelleri (DTM) oluşturulmuştur. 1/2000 ölçekli sayısal fotogrametrik harita (vektör harita) üretilmiştir. Fotogrametrik çalışmalar Selçuk Üniversitesi danışmanlığında yürütülmüş, akademik olarak analiz edilmiş ve onaylanmıştır. 17
18
AS BUILT / RÖLEVE ÖLÇÜMLERİ Güzergah koridoru boyunca tüm yeraltı tesisleri (mevcut gaz ve petrol boru hatları, yeraltı kabloları, fiber optik telefon kabloları, elektrik kabloları, su kanalları vb.) saptanarak ölçümleri yapılmıştır. Bu tesislerin koordinatları ile birlikte diğer öznitelik bilgileri GIS sistemine uyumlu şekilde kaydedilmiştir. ÖZEL GEÇİŞLER / PLANKOTELER Boru hattı güzergahı boyunca; 103 adet major (nehir, otoyol, demiryolu) özel geçiş saptanmıştır. Özel geçişlerin 1/500 ölçekli plankoteleri ve özel geçiş projeleri oluşturulmuştur. 6.259 adet çeşit ve türde dere, yol, kanal, göl, gölet, havaihatlar geçilmiştir. 19
20
JEOLOJİ / JEOTEKNİK ÖLÇÜMLER Boru hattı güzergahı boyunca, taşıma gücü-oturma gibi gerekli zemin parametrelerinin, yeraltı suyu koşullarının, kazılabilirlik ve geri dolguda kullanılabilirlik kriterlerinin belirlenmesi, aktif fay, karstik morfoloji, heyelan, krip, erozyon ve sıvılaşma gibi olası jeolojik risklerin öngörülmesi amacıyla gerçekleştirilen jeoteknik çalışmalar kapsamında, boru hattı ve yer üstü tesislerinde toplam 1.640 sondaj ve araştırma kuyusu açılmıştır. Sondaj kuyuları ve Araştırma çukurlarında gerekli laboratuvar testleri (Zemin-kaya mekaniği, toprak ve su kimyasal testleri vb.),yeraltı su seviye ölçümleri yapılmış, tüm jeoteknik saha ve laboratuvar sonuçlarını içeren veri ve yorum raporları hazırlanmıştır. Boru hattı güzergahı boyunca hidrolojik ölçümler, deprem risk analizleri, sismik araştırmalar ve sıvılaşma riskleri tamamlanarak raporlanmıştır. HİDROLOJİ VE ÇANAKKALE BOĞAZ GEÇİŞİ 17 kilometrelik deniz geçişi iki adet 36 inç lik boru ile tasarlanmıştır. Boru hattının Çanakkale deniz geçişi hidrografi, oşinografi çalışmaları tamamlanmıştır. Deniz geçişi ve batimetrik harita üretimi Yıldız Teknik Üniversitesi danışmanlığında yürütülmüştür. Yürütülen çalışmalar ve raporları Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı tarafından onaylanmıştır. 21
Lejant ITE Güzergahı Kompresör İstasyonu + Pig Ölçüm İstasyonu + Pig Pig İstasyonu KOMPRESÖR İSTASYONLARINA DAİR TEKNİK VERİLER YERÜSTÜ TESİSLERİ MÜHENDİSLİK DİZAYN ÇALIŞMALARI KOMPRESÖR İSTASYONLARI GİRİŞ VE ÇIKIŞ VERİLERİ HAT VANASI, PİG, ÖLÇÜM VE KOMPRESÖR İSTASYONLARI 22 Debi: 4,17 milyon m³/saat - 3.165.000 Kg/saat Basınç: 46,6-53 bar arasında istasyon bazında değişen giriş basınçları. Çıkış basıncı 92,5 Sıcaklık: 50 ºC Boru Çapı: 56'' Kompresör-türbin çiftleri şaft gücü (ISO şartlarında): 33 MW Türbin Verimi Ortalama: % 36,9 Kompresör İstasyonu: 7 Adet Ölçüm İstasyonu: 1 Adet Pig İstasyonu: 2+(7+1)=10 Adet Hat Vanası: 48 Adet
Komprasör İstasyonları CS1 CS2 CS3 CS4 CS5 CS6 CS7 Saha Şartları Rakım (m) Ortam Sıcaklığı ( C) Bağıl Nem (%) Hava basıncı (barg) 1461 28 35,6 0,86 1739 28 31,8 0,83 1845 28 31,8 0,82 1337 28 31,1 0,87 854 28 37,8 0,92 990 28 34,9 0,91 836 28 35 0,92 Debi (metreküp/gün) 99331200 98796000 96945600 97718400 97063200 96511200 95966400 Yaz Dönemi Giriş basıncı (barg) Çıkış Basıncı (bara) 47,1 92,5 53 92,5 51,6 92,5 54 92,5 46,6 92,5 52,1 92,5 52,7 92,5 Boru Hattı Kısımları İçin Lokasyon Sınıfları Bölüm Kümülatif Uzunluk (km) LC 1 (%) LC 2 (%) LC 3 (%) LC 4 (%) İran / Türkiye Sınırı - CS 1 5 100 0,0 0,0 0,0 CS 1 - CS 2 219 98,1 1,7 0,0 0,2 CS 2 - CS 3 245 99,2 0,6 0,0 0,2 CS 3 - CS 4 247 99,8 0,0 0,0 0,2 CS 4 - CS 5 286 98,6 1,2 0,0 0,2 CS 5 to CS 6 248 97,3 2,5 0,0 0,2 CS 6 to CS 7 260 99,0 0,5 0,3 0,2 CS 7 - Türkiye / Yunanistan Sınırı 284 97,8 0,8 1,2 0,2 23
Buhar Çevrimi Güç Türbini Atık Isı Girişi Güç Çıkışı Isı Geri Kazanım Kazanı Pompa Kondansatör Isı Çıkışı ATIK ISI GERİ KAZANIM SİSTEMİ Kompresör istasyonlarında ortaya çıkan atık ısıyı (yaklaşık 600 C) elektrik enerjisine dönüştürecek olan HRSG ile ilgili ön fizibilite çalışmaları tamamlanmıştır. Bu sistem Türkiye de doğal gaz kompresör istasyonlarında ilk kez uygulanacaktır. Gaz türbinlerinden çıkan 600 C mertebesindeki atık ısı sıcaklığı 130 C ye kadar indirilerek çevreye olumsuz etkisi azaltılmış olacaktır. Çalışmalar sonucunda HRSG nin çevresel yönden yararlı, ekonomik açıdan yüksek getirili olduğu görülmektedir. 24
BORU HATTI DİZAYN ÇALIŞMALARI Güzergahta, 1.889 yatay ve 34.117 düşey kurp ile dizayn edilmiştir. 302 adet düşey kurp hot bend olarak dizayn edilmiştir. Yatay kurp elemanları 69 d - 104,5 d olarak tasarlanmıştır. 25
ITE BORU HATTI İÇİN KULLANILACAK BORULARA AİT TEKNİK DONANIM VERİLERİ ITE DOĞAL GAZ BORU HATTI ÖZELLİKLERİ 26 Debi Debi Çap Et Kalınlığı Boru Malzeme Sınıfı Deniz B/H Çap Deniz Boru Hattı Et Kalınlığı Hat Borusu Teknik Şartnamesi Boru Hattı Uzunluğu 56 inç (karada) Boru Hattı Uzunluğu 36 inç (denizde) Toplam Boru Hattı Uzunluğu 35x10 9 m³ / yıl 4.166.667 m 3 /saat 56 inç (1422,4 mm) 20-36 mm arasında (saha sınıfına ilişkin) API Grade x 70 36 inç 20,6 mm API 5L ve ISO / EN-1594 (kimyasal ve testler) lineer boru uzunluğu (1.789-19,2) km 2x19,2=38,4 km 1.789 km
ÇED VE ÇSED ÇALIŞMALARI 17 il/ilçe merkezinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı denetiminde "Halkın Katılımı Toplantıları" gerçekleştirilmiştir. 95 kamu kurumu temsilcilerinin katıldığı "İnceleme Değerlendirme Komisyon Toplantısı" 08.10.2012 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığında yapılmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 26.02.2013 tarih ve 2898 sayılı karar ile "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" belgesi alınmıştır. Ayrıca uluslararası kredilendirme kuruluşlarına sunulmak üzere "Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Raporu" hazırlanmıştır. 500 metre güzergah koridoru boyunca 117 köyde 1.051 kişi ile "Sosyal Etki Değerlendirme" çalışmaları (SED) kapsamında yapılmıştır. Çevresel İzleme çalışmaları yapılarak raporlar, belirli periyotlarla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulmaktadır. COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS) Proje kapsamında üretilen ve elde edilen tüm verilerin (konumsal ve öznitelik) GIS entegrasyonları sağlanmıştır. GIS çalışmaları Karadeniz Teknik Üniversitesi danışmanlığında yürütülmektedir. İnternet üzerinden verilere ulaşımını, analizini ve değişiklik yapılabilmesini sağlayan GIS portalı oluşturulmuştur. Ayrıca Kamulaştırma / Arazi Edinimi sürecinin (Kamulaştırılacak parseller ile ilgili raporlama ve davalar) süreçlerinin anlık takibinin gerçekleştirilmesi için ITE- Kamulaştırma Bilgi Sistemi Portalı oluşturulmuştur. 27
KAMULAŞTIRMA/ARAZİ EDİNİMİ VE DEĞERLEME HİZMETLERİ 1- Kamulaştırma/Kamu Yararı Kararı ITE Kamulaştırma Hizmetleri Kapsamında, T.C. Bakanlar Kurulu nun Kamu Yararı/Kamulaştırma Kararı 25.07.2013 tarih ve 28718 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. 2- Güzergah Koridoru İnşaat Koridoru 12 m + 24 m = 36m olarak ( mera ve orman alanlarında 24m ) belirlenmiştir. 36 m lik güzergah koridorunun 15,5 m lik kısmı sağlık koruma bandı, 20,5 m lik kısmı inşaat koridoru olarak kullanılacaktır. 3- Kamulaştırmanın Niteliği Boru hattı boyunca, 15,5 m lik kısım için daimi irtifak hakkı, 20,5 m lik kısım için geçici irtifak hakkı, sabit tesisler için (Kompresör İstasyonu, Hat Vanası, PIG İstasyonu, Direk Yerleri vb) mülkiyet kamulaştırması yapılacaktır. 4- Kamulaştırma Saha Ofisleri Kamulaştırma/Arazi Edinim Hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla boru hattı boyunca Ocak 2014 tarihinde 11 adet Kamulaştırma Saha Ofisi kurulmuştur. 5- Parsel ve Malik Bilgileri 500 Metrelik Koridor 36 Metrelik Koridor Parsel Malik 74.526 224.358 23.276 ( Toplam ) 17.344 ( Şahıs ) 55.551 28
6- Parsel Dağılım Tablosu Doğal Gaz Boru hattı koridoruna denk gelen parsel dağılımı (şahıs parseli, tarım alanı, orman, mera vb.) aşağıdaki tabloda verilmektedir. 1 Şahıs 60,57 2 BOTAŞ 0,24 3 Kurum 0,78 4 Orman 11,66 5 Tescil Harici 11,47 6 Maliye Hazinesi 4,27 7 Davalı veya İtirazlı 2,29 8 Şahıs + Maliye Hazinesi 0,28 9 Şahıs + Kurum 0,01 10 Mera 8,42 7- Kamulaştırma Planları Kamulaştırma mühendislik hizmetleri kapsamında boru hattı güzergah koridorunun geçtiği tüm parsellere ilişkin kamulaştırma dosya ve planları ilgili Kadastro Müdürlüklerinde onaylatılmıştır. 8- Taşınmaz Değerleme Hizmetleri İran Türkiye Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi güzergah koridorunun geçtiği tüm parsellere ilişkin değerleme çalışmaları tamamlanmış ve Selçuk Üniversitesi tarafından onaylanmıştır. 9- Kamulaştırma/Arazi Edinimi Kamulaştırma/Arazi Edinimi Hizmetlerine ilişkin ilk çalışmalar Mayıs 2014 tarihinde başlatılmış ve 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanununun ilgili maddeleri gereğince dava süreçleri yürütülmektedir. (2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, 27. Madde, 8. Madde, 10. Madde) 10- Orman Mera Alanlarından Geçişler Orman alanlarından geçiş izinleri 6831 sayılı Orman Kanunları kapsamında alınmıştır. Mera geçiş işlemleri 4342 sayılı mera kanununa göre yürütülmektedir. 29
30
İRAN-TÜRKİYE-AVRUPA DOĞAL GAZ BORU HATTI (ITE) PROJESİ VE YAPIM SÜRECİ Büro ve arazideki etüt çalışmalarında bilimsel, teknik, sosyal ve ekonomik veriler değerlendirilerek güzergah seçimi yapılmıştır. Yapılan etütler kapsamında jeolojik, jeoteknik, topografik, çevresel, sosyal, ekolojik ve arkeolojik vb. tüm kısıtlar incelenmiş ve dikkate alınmıştır. Boru hattının geçeceği güzergah boyunca daimi ve geçici irtifak hakkı koridoru belirlenmiştir. İnşaat koridoru; boru eksenine göre 12+24=36 m olacak şekilde tasarlanmıştır. Mera ve orman alanlarında koridor genişliği 24 m dir. İnşaat aşamasında oluşacak hafriyat malzemesi dolgu aşamasında, uygun olması halinde hattın üzerinin kapatılmasında, çevre düzenlemesinde ve ulaşım yollarında kullanılacaktır. Kazı çalışmalarında çıkacak bitkisel toprak (üst toprak) ise güzergah üzerinde ayrı olarak biriktirilerek inşaat sonrası peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır. Tarım alanlarında inşaat koridorundaki bitkisel toprak (üst toprak) daha sonra tekrar sermek üzere sıyrılarak (bölgesine göre değişiklik göstermekle birlikte yaklaşık 30-40 cm derinlikte) ve özenle istiflenerek depolanır. Tarım alanlarında hafriyat toprağı ile üstteki toprağın karışmamasına özellikle itina edilir. 31
Boru kesitlerine göre hendek kazısı yapılır, gerekli eğme ve kaynaklama ile boru tek vücut haline getirilir. Borular korozyona karşı önceden koruyucu yalıtkan ile kaplanmışlardır. Kaynak sonrası boru eklem yerleri polietilen v.b izolatör maddeler ile kaplanır. Boru hendeğe indirilmeden önce ve indirildikten sonra dedektör ile kaplama yerleri hassas bir şekilde kontrol edilir. GEÇİCİ ÇİT GEÇİCİ ÇİT ALT TOPRAK KAMYON SERVİS ARACI ÜST TOPRAK 45º SIDE BOOM 45º 0,5 7,5 1,5 1,5 1,42 1,5 1,4 5,5 5,5 4 6,5 1 1 0,5 1 0,5 12 0,3 0,3 24 Boru kaynak noktaları ve büküm kayıtlarının as built çalışmaları için son teknoloji kulanılarak gerekli ölçüler sonucu konum belirlemesi yapılır. Boru hattı, teknik standartlara uygun nakli yapılacak malzeme ile doldurulur. Bu arada, kanala fiberoptik kablolar da yerleştirilir. Boru üst kısmı, daha önce özenle tutulan üst toprak ile kapatılır. Borunun üstü kapatıldıktan sonra hattın ve boru kaynak yerlerinin kısımlar halinde hidrostatik testi yapılır. Bu test için yüksek basınç uygulanır. Boru hattının inşaat aşamasında geçilen bölgelerdeki çalışmalar iş sağlığı ve güvenliği, kalite yönetimi, çevresel, sosyal ve ekolojik yönden ilgili mevzuatlar çerçevesinde uygun şekilde tamamlanır. 32
PROJE POLİTİKASININ TANIMI TURANG Transit Taşımacılık A.Ş., ITE Boru Hattı Projesi işvereni olarak çalışanlarının sağlık ve emniyetine önem verir. Bu nedenle, projenin politikası, işçi sağlığı ve iş güvenliğini korumak ve artırmak, uygun olan her türlü tedbiri almak, işyerlerinin proje çalışma sahalarında bulunacak çalışanlar, müşteriler ve kamu için emniyetli ve sağlıklı koşulları garanti etmektir. Proje Sağlık & Emniyet Yönetim Sistemi ve geçerli mesleki uygulamaların yanı sıra Türkiye Cumhuriyeti İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler, proje çalışma sahalarında sağlık ve emniyet açısından beklenen asgari standardı tanımlayacaktır. TURANG Transit Taşımacılık A.Ş. ITE Boru Hattı Projesi, işçilerin işlerini emniyetli bir şekilde yürütmeleri konusunda işçilerin bilgi ve yeteneklerine önem verir, ayrıca çalışanların sağlık ve emniyet program ve girişimlerine katkıda bulunmaları için desteklendikleri ve teşvik edildikleri bir işyeri kültürü geliştirecektir. Proje, çalışanlarla ve onların temsilcileri ile işbirliği içerisinde çalışmayı, işyerinde mesleki yaralanma ve hastalık riskinin en aza indirgemek üzere önlemler geliştirmeyi ve bunları hayata geçirmeyi taahhüt eder. TURANG Transit Taşımacılık A.Ş. ITE Boru Hattı Proje Yöneticisi, tüm yönetim departmanlarını bu politikanın ve departmana ait mesleki bir sağlık ve emniyet programının hayata geçirilmesinden ve departmanın Türkiye Cumhuriyeti İş Kanunu na ve yönetmeliklerine uygunluğunun garanti edilmesinden sorumlu tutar. Tüm departman çalışanları bu politikada belirlenmiş görevleri yerine getirmek, departmanlara ait sağlık ve emniyet programını takip etmek ve Sağlık ve Emniyet Komitesi ve temsilcileri ile işbirliği içerisine girmekle sorumludur. Harici yükleniciler bu politikanın kendilerine yönelik kısmından haberdar edilecek ve bunların yerine getirilmesinden sorumlu olacaklardır. İşçi sağlığı, işçi güvenliği ve kalite kontrol ilkeleri projenin temel ögeleri olacaktır. 33
PROJENİN YAPIM İLKELERİ 34 Sorumluluk Yönetim, çalışanların işbirliği ile sağlık, emniyet ve çevre risklerinin tanımlanması, ortadan kaldırılması ve çalışma şartlarının daha emniyetli hale getirilmesinde bir liderlik rolü üstlenecektir. Sağlık, emniyet ve çevre (SEÇ) politikası ve ilkelerinin yürütülmesi için işbirliği içerisinde çalışmak ITE Boru Hattı Projesi nin her bir çalışanının sorumluluğudur. SEÇ İlkelerinin Faaliyetlere Entegrasyonu ITE Boru Hattı Projesi sağlık, emniyet ve çevre politikasını, ilkelerini, düzenleyici şartları ve içsel standartları iş faaliyetlerimize ve hizmetlerimize entegre edecektir. SEÇ hususları tüm yatırım kararlarına entegre edilecektir. Kirliliği Önleme ITE Boru Hattı Projesi, kirliliği önleme çalışması ve sürdürülebilir büyüme ile doğal kaynakların etkin ve uygun biçimde kullanılmasının uzun vadede faaliyetlerimizin başarıya ulaşmasında önem taşıdığı inancındadır. Katılım ITE Boru Hattı Projesi, emeğin ve bilginin en önemli değer olduğunun bilincinde olarak, SEÇ amaç ve hedeflerimizin belirlenmesi ve gerçekleştirilmesinde onların bilgi ve deneyimlerinden faydalanmaya gayret gösterecektir.
Emniyet ve Sağlık Çalışanlarımız ve yüklenicilerimiz için emniyetli ve sağlıklı bir çevre temin edilerek sürekliliği sağlanacaktır. İletişim ITE Boru Hattı Projesi sağlık, emniyet ve çevre hedeflerimizi ve performansımızı çalışanlarımıza ve halka açık bir şekilde aktaracaktır. Bu süreçte endüstri liderliği rolünü yerine getirmek için SEÇ amaç ve hedefleri belirlenecektir. Taahhüt ITE Boru Hattı Projesi SEÇ yasalarına, yönetmeliklere ve içsel standartlara uygunluk gösterecektir. Faaliyetleri emniyetli ve çevreye duyarlı bir şekilde yürütmek için programlar oluşturulacaktır. Organizasyon ITE Boru Hattı Projesi SEÇ performansında sürekli gelişmeyi teşvik eden bir yapıyı korumak üzere kaynaklar sağlayacaktır. 35
AVRUPA VE ORTADOĞU DOĞAL GAZ PAZARINA DAİR Doğal gaz ispatlanmış rezerv miktarı (Trilyon m 3 ) Avrupa - İran - Türkmenistan İspatlanmış Doğal Gaz Rezervleri Grafiği 35 30 25 20 15 10 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Yıllar Kanıtlanmış Doğalgaz Rezervleri Birim 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 İran tcm 26,7 27,6 27,5 27,6 26,9 28,1 29,6 29,6 33,1 33,6 33,8 34,0 34,0 Türkmenistan tcm 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 7,3 7,3 10,2 17,5 17,5 17,5 17,5 Avrupa Birliği Ülkeleri tcm 3,1 2,9 2,8 3,0 2,8 2,7 2,5 2,5 2,4 1,8 1,6 1,5 1,5 BP, 2014 sonu istatistikleri 36
Dünya enerji tüketiminde toplam enerji miktarının %32,6 sının petrol; %23,7 sinin doğal gaz; %30 unun kömür; %4,4 ünün nükleer ve %6,8 inin de hidrolik kaynaklardan karşılandığı bilinmektedir. Ülkelerin gelişmişlik durumunu yansıtan enerji talebini belirleyen üç temel faktör olarak nüfus artışı, ekonomik kalkınma ve teknolojideki ilerleme sayılabilir. milyar m 3 Avrupa Birliği Toplam Doğalgaz Üretim ve Tüketim Grafiği 600 500 400 tüketimi 300 üretimi 200 100 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Yıllar Dünya nüfusundaki artış ve teknolojik gelişmeler, enerji tüketiminin de her yıl artacağını göstermektedir. Doğal gazda ispatlanmış rezerv toplamı 187,1 trilyon m³, üretim ise 3,5 trilyon m³/yıl dır. Dünyanın en hızlı büyüyen enerji piyasalarından birini teşkil eden Avrupa, aynı zamanda dünyanın en büyük doğal gaz pazarıdır. Avrupa doğal gaz arzı, doğuda Rusya Federasyonu, güneyde Cezayir ve kuzeybatıda Norveç ten sağlanmaktadır. Hazar ve Orta Asya bölgeleri ile Ortadoğu da üretilecek gazın AB pazarına boru hatları ile ulaştırılmasında Türkiye tabii bir koridor teşkil edecektir. Uluslararası Enerji Ajansı nın (IEA) tespitlerine göre, 2030 yılında Avrupa ya Rusya dan ilâve 79 milyar, Orta Asya dan 51 milyar, Ortadoğu dan 157 milyar, Batı ve Kuzey Afrika dan 136 milyar ve Trinidad +Tobago dan (LNG) 18 milyar m³ olmak üzere toplam 441 milyar m³/yıl ilâve doğal gaz alımı gerekecektir. 37
38
PROJENİN TÜRKİYE CUMHURİYETİ AÇISINDAN ÖNEMİ Dünya petrol rezervlerinin yaklaşık %65 ine, doğal gaz rezervlerinin de %70 ine sahip ülkelere ve bölgelere komşu olan Türkiye, coğrafi konumu ile bu rezervlerin sahibi üretici ülkelerle, Avrupa'daki tüketici ülkeler arasında bir koridor özelliği taşımaktadır. İran Türkiye Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı (ITE) Projesi ile Türkiye nin ihtiyaç duyması halinde hattan doğal gaz temin etmesi, Türkiye ye gaz ithalatında daha rahat bir hareket alanı sağlayacaktır. Gaz fiyatlarının belirlenmesini olumlu yönde etkileyecektir. Proje kapsamında Türkiye nin doğal gaz geçiş ücretinden elde edeceği gelirin yanı sıra, ülkemizde faaliyet gösteren özel şirketlerin uluslararası nakliye ve ticaret hacmini artıracaktır. Bu durum ülkemizin vergi gelirlerine de büyük oranda katkı sağlayacaktır. Enerji ithalatçısı Batı ile enerji zengini Doğu nun Türkiye üzerinden geçen boru hatlarıyla birbirine bağlanması, Türkiye üzerindeki Doğu-Batı arası enerji koridorunu güçlendirecektir. Türkiye bu özelliği ile sosyoekonomik kalkınmasında ve jeopolitik öneminin artmasında çok önemli bir avantaj yakalayacaktır. Bu proje AB üyelik surecinde Türkiye'nin rekabet ve pazarlık gücünü artıracağı gibi ticaret yoluyla iki taraf arasında var olan güven bunalımı aşılarak benzeri politik ve siyasi bir takım sorunların çözümüne de katkı sağlayacaktır. Proje, hayata geçirilmesiyle birlikte Avrupa daki yüksek ve devinimli enerji fiyatlarının sabitlenmesinde, piyasa parametrelerinin daha şeffaf hale gelmesinde ve Avrupa nın büyüyen enerji talebinin karşılanmasında bir hayat damarı mesabesinde olacaktır. Bu durum Türkiye'nin konumunu ekonomik ve siyasi yönden daha güçlü kılacaktır. Türkiye, Avrupa ile İran arasında bir enerji köprüsü görevi görerek bu hatlar üzerinden transit ücret ve vergi kazancı elde etmesi yanında, projenin yapımı ve inşaatında ihtiyaç duyulan iş gücü ile istihdamına ciddi katkılar sağlayacaktır. Üçüncü bin yıla girilen günümüzde doğu-batı arasındaki enerji koridorunda Türkiye nin güçlü bir konuma sahip olması, ekonomik alanda daha hızlı bir şekilde büyümesini de beraberinde getirecektir. Ekonomik alanda büyüme, politik ve siyasi alanda daha güçlü bir Türkiye yaratacaktır. 39
TURANG Transit Taşımacılık A.Ş. İstinye Mah. Bostan Sok. No:12 Sarıyer, İstanbul, Türkiye t: +90 212 229 04 44 f: +90 212 229 06 66 m: info@asbgroup.com.tr Turang Transit Taşımacılık A.Ş. İran - Türkiye - Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi. Tüm Hakları Saklıdır.