T.C. HİTİT ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ (gece öğretimi) ANAYASA DERSİ VİZE SINAVI (CEVAP ANAHTARI) 1- Anayasalar ve Anayasacılık (15 PUAN) + Genel olarak dünyadaki anayasalar göz önüne alındığında; Anayasaların konusu şunlardır: a) DEVLETİN TEMEL ORGANLARININ KURULUŞ VE İŞLEYİŞİ b) TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER Anayasaların diğer kanunlardan farkı şunlardır: a) KABUL EDİLMELERİ VE DEĞİŞTİRİLMELERİ DAHA NİTELİKLİ BİR USULE TABİDİR b) NORMLAR HİYERARŞİSİNİN EN ÜSTÜNDE YER ALIRLAR + Anayasa türleri açısından, 1982 tarihli TC Anayasası; (ispatlayınız) a) Yazılıdır / Yazısızdır Çünkü; RESMİ GAZETEDE YAYIMLANMIŞTIR (AY, m. 177) b) Serttir / Yumuşaktır Çünkü; 1- DEĞİŞTİRİLEMEZ MADDELERİ VARDIR (AY, m. 4) 2- DEĞİŞTİRİLMESİ ZOR USÜLE TABİDİR (AY, m. 175) c) Çerçevedir / Kazüistiktir (9 puan) + Bir devlette de jure olarak anayasa var, ancak anayasa kuralları de facto uygulanmıyorsa, bu devlete ANAYASALI devlet denir. Bir devlette anayasa var ve anayasa kuralları uygulanıyorsa bu devlete ANAYASAL devlet adı verilir. 2- Kurucu İktidar (17 PUAN) + Asli kurucu iktidar, HUKUK BOŞLUĞUNDA ortaya çıkan, ANAYASA YAPMA gücüdür. 2
+ Asli kurucu iktidar şu koşullarda ortaya çıkabilir: a) HÜKÜMET DARBESİ b) DEVRİM c) SAVAŞ SONRASI d) BİR DEVLETİN BAĞIMSIZLIĞINA KAVUŞMASINDA e) İKİ DEVLETİN AYRILMASINDA YA DA BİRLEŞMESİNDE (5 puan) + 1921 Anayasası hangi yöntemle yapılmıştır? KURUCU MECLİS + Tali kurucu iktidarın görevi nedir? ANAYASAYI DEĞİŞTİRMEK + Tali kurucu iktidarın özellikleri şunlardır: a) HUKUKA BAĞLIDIR b) SINIRLIDIR + 1982 Anayasasına göre tali kurucu iktidar kimdir? TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ (AY, m. 175) + Türkiye de tali kurucu iktidar hangi açılardan sınırlıdır? (ispatlayınız) a) İÇERİK (AY, m. 4) b) BİÇİM (AY, m. 175) 3- Anayasaya Uygunluk Denetimi (17 PUAN) + Soyut norm denetimine İPTAL DAVASI da denir. Soyut norm denetimi, anayasanın yetki verdiği organların, bir kanunun salt anayasaya aykırı olduğu DÜŞÜNCESİ (İDDİASI) ile Anayasa Mahkemesine dava açabilmesidir. 1982 Anayasasına göre (AY, m. 150) soyut norm denetimi amacıyla Anayasa Mahkemesine dava açmaya yetkili organlar şunlardır: a) CUMHURBAŞKANI b) İKTİDAR PARTİSİ TBMM GRUBU c) ANAMUHALEFET PARTİSİ TBMM GRUBU d) MECLİS ÜYE TAM SAYISININ 1/5 ORANINDA MİLLETVEKİLİ (110 MİLLETVEKİLİ) (7 puan) (Not: Bu organların isimlerini ancak tam olarak yazmanız durumunda puan alabilirsiniz) 3
+ Somut norm denetimine İTİRAZ YOLU da denir. Somut norm denetiminde, Anayasa Mahkemesine başvurma yetkisi DAVAYA BAKAN MAHKEMEYE aittir. Somut norm denetimi 1982 Anayasasının 152 maddesinde düzenlenmiştir ve buna göre, Anayasa Mahkemesinin esastan red kararı vermesi durumunda, aynı hükmün anayasaya aykırılığı iddiasıyla 10 YIL süreyle dava açılamaz. + Avrupa modeli anayasaya uygunluk denetiminin özellikleri şunlardır: a) ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİMİ ÖZEL ANAYASA MAHKEMELERİ TARAFINDAN YAPILIR b) ANAYASAYA AYKIRI KANUN İPTAL EDİLİR c) ÖNCESEL VEYA SONRASAL DENETİM YAPILABİLİR (3 puan) + Anayasaya uygunluk denetimi zaman bakımından; ÖNCESEL (a priori) denetim ve SONRASAL (a posteriori) denetim olmak üzere ikiye ayrılır. Türkiye de sadece SONRASAL (a posteriori) denetim vardır. (3 puan) 4- Devlet (12 PUAN) + Devletin unsurları, 1- ÜLKE (TOPRAK PARÇASI), 2- MİLLET (İNSAN TOPLULUĞU), 3- SİYASAL OTORİTE ve 4- EGEMENLİK olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkenin unsurları ise, 1- KARA SAHASI, 2- SU SAHASI ve 3- HAVA SAHASI olarak sıralanabilir. (7 puan) + Montesquieu yapmış olduğu gözlemlerde devletin gücünü üçe ayırmıştır. Buna göre devletin üç gücü vardır: a) Yasama: HUKUK YARATMA b) Yürütme: HUKUKU UYGULAMA c) Yargı: UYUŞMAZLIKLARI ÇÖZME (3 puan) (ikişer kelime ile tanımlayınız yetelidir) + 1970 tarihli Belçika Anayasasının 2. maddesine göre, Belçika halkı, Fransızca, Flamanca ve Almanca konuşan üç topluluktan oluşmaktadır. Buna göre Belçika Anayasasında OBJEKTİF millet anlayışı benimsenmiştir. 1992 tarihli Küba Anayasasında Kübalı sayılabilmek için dil, ırk veya dinden söz edilmemiş; Küba vatandaşlığına başvurma ve sosyalist devrime inanma yeterli görülmüştür. Buna göre Küba Cumhuriyeti nde SÜBJEKTİF millet anlayışı geçerlidir. 4
5- Devlet ve Hükümet Şekilleri (6 PUAN) + Bugün Anayasa Hukuku dersi gören Hitit Üniversitesi İİBF İktisat 1. Sınıf ikinci öğretim öğrencileri tarihe şahitlik etmektedir. Nitekim onların öğrenciliği sırasında Türkiye de PARLAMENTER hükümet sistemi uygulanmaktayken, 2007 yılında yapılan halkoylamasında Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi kabul edilmiştir. Böylelikle öğrenciler mezun olunca (inşallah ), 2012 yılında Türkiye YARIBAŞKANLIK sistemine geçecektir. + 1868 tarihli Lüxemburg Anayasasına göre, Lüxemburg Dükalığı, bağımsız, egemen ve bölünmez bir devlettir. Dükalık 1783 tarihli Pakt ile 1815 Viyana Antlaşmasına göre Nassau ailesine aittir. Anayasanın 32. maddesinde egemenliğin ulusa ait olduğu, Lüxemburg Büyük Dükü nün Anayasa ve kanunlara uygun olarak ve hukukun çizdiği çerçeve içinde yetkilerini kullanabileceği düzenlenmiştir. Anayasanın 51. maddesine göre, Dükalık parlamenter demokratik sistem ile yönetilmektedir. Yasama görevi Parlamentoya, yargı görevi ise bağımsız mahkemelere aittir. a) Lüxemburg Devleti nin şekli: MONARŞİ (MEŞRUTİ MONARŞİ) b) Lüxemburg Devleti nin yapısı: ÜNİTER c) Lüxemburg Devleti nin egemenlik anlayışı: MİLLET EGEMENLİĞİ d) Lüxemburg Devleti nde güçlerin kullanımı bakımından nasıl bir sistem vardır? KUVVETLER AYRILIĞI 6- Demokrasi (9 PUAN) + Dumanın tütmesi için ateşin varlığı sine qua non (olmazsa olmaz) koşuldur. Bir ülkenin demokratik kabul edilebilmesi için sine qua non beş koşul yazınız. a) ETKİN SİYASAL MAKAMLARIN SEÇİMLE İŞBAŞINA GELMESİ b) SEÇİMLERİN SERBEST YAPILMASI c) SEÇİMLERİN BELLİ ARALIKLARLA TEKRARLANMASI d) MUHALEFETİN İKTİDARA GELME ŞANSININ BULUNMASI e) TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN GÜVENCE ALTINDA OLMASI (5 puan) + Türkiye de 2007 yılında yapılan halkoylamasıyla 1982 Anayasasının 102. maddesi değiştirilerek, Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine olanak sağlanmıştır. Bu halkoylaması konusu bakımından nasıl bir halk oylamasıdır? KURUCU REFERANDUM + 1947 tarihli İtalyan Anayasasının 71. maddesine göre, 50.000 seçmenin talebi üzerine, bir kanun tasarısı sunulabilir. Buna Anayasa Hukukunda HALK TEŞEBBÜSÜ denir. 5
+ 1973 tarihli Suriye Anayasasına göre, devletin amacı sosyalizmi gerçekleştirmektir. Bu doğrultuda Anayasa yönetici güç olarak Sosyalist Baas (Baath) Partisine görev vermiştir (m. 8). Devlet Başkanın seçiminde partinin görüşü önemlidir. İfade ve örgütlenme özgürlüğü ancak anayasanın koyduğu sosyalist Arap nasyonalizmi çerçevesinde olabilir. Buna göre Suriye, TOTALİTER bir cumhuriyettir. + TEMSİLİ vekalet teorisine göre, milletvekilleri bütün milletin temsilcileridir. Seçim bölgesi halkı milletvekillerine emir ve talimat veremez. Vekâlet milletvekillerine tek tek değil kolektif olarak verilmiştir. Bu sebeple milletvekillerinin maaşları genel bütçeden karşılanır. 7- Seçimler (8 PUAN) + Bir seçim çevresinden sadece bir milletvekilinin çıktığı seçim sistemine DAR BÖLGE sistemi denir. Temsilde adaleti sağlayabilmek amacıyla Türkiye de bir seçim bölgesinden en az iki milletvekili seçilir, diğer bir deyişle Türkiye de GENİŞ BÖLGE sistemi uygulanmaktadır. + Bir ülkede, kadın-erkek, zengin-fakir, yaşlı-genç, köylü-kentli, zenci-beyaz, güzel-çirkin ayrımı yapılmaksızın, şartları (vatandaşlık, yaş vb) tutan herkesin oy kullanabilmesine GENEL OY ilkesi denir. + Türkiye de her seçim döneminde televizyona çıkan kelli felli insanlar, vay bu seçimlerde Alevilerin oyları bu partiye, Kürtlerin oyları şu partiye, filanca cemaatin oyları o partiye şeklinde konuşurlar. Oysa seçimlerde BİREYSEL OY ilkesi geçerlidir, oylar bir bloğu temsil edemez. + Türkiye de seçimler d Hondt Usulü ile yapılmaktadır. Aşağıda 6 milletvekili çıkaran bir seçim bölgesinde çeşitli partilerin aldıkları oylar verilmiştir. Buna göre, hangi parti kaç milletvekili çıkarır? Partilerin aldıkları oy (x 1000) 1 2 3 4 5 6 A PARTİSİ: 60 60 30 20 15 12 10 B PARTİSİ: 52 52 26 17,3 13 10,4 8,3 C PARTİSİ: 48 48 24 16 12 9,6 8 D PARTİSİ: 25 25 12,5 8,3 6,3 5 4,1 A Partisi: 2 B Partisi: 2 C Partisi: 1 D Partisi: 1 6
8- Temel Hak ve Özgürlükler (16 PUAN) + Temel hak ve özgürlükler kullanılmaları bakımından şu yöntemlere tabidir: a) İZİN YÖNTEMİ b) BİLDİRİM YÖNTEMİ c) SERBESTLİK (3 puan) + 1982 tarihli TC Anayasasına göre, temel hak ve özgürlükler şu şekilde kısıtlanabilir: (AY, m. 13) a) HAKLARIN ÖZÜNE DOKUNULAMAZ b) ANCAK ANAYASANIN İLGİLİ MADDESİNDE BELİRTİLEN SEBEPLERE DAYANDIRILABİLİR c) ANCAK KANUNLA SINIRLANABİLİR d) ANAYASAL ÖLÇÜTLERE UYGUN OLARAK SINIRLANABİLİR 1- ANAYASANIN SÖZÜ 2- ANAYASANIN RUHU 3- DEMOKRATİK TOPLUM DÜZENİ 4- LAİK CUMHURİYETİN GEREKLERİ e) ÖLÇÜLÜK İLKESİNE UYGUN OLARAK SINIRLANABİLİR (10 puan) + Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Türk insanının haklarının korunmasında en önemli ULUSLAR ARASI mekanizmadır. Anca bu yolu kullanabilmesi için bireyin İÇ HUKUK YOLLARINI tüketmesi gerekir. + Sınırlandırılması bakımından mutlak olan ve hiçbir şekilde sınırlandırılması mümkün olmayan hak; yaşama/ işkence görmeme hakkıdır. (yanlış olanının üstünü çiziniz) (SINAV BİTTİ CEVAPLARINIZI KONTROL EDİNİZ) (Kâğıdın bu bölümünü ve 8. sayfayı müsvedde amacıyla kullanabilirsiniz) 7