1 Teknik kılavuz Sürüm 02/2014
2 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz İçindekiler Önsöz... 3 Lastik üretim süreci... 5 Lastik yapımı... 6 Lastik markalama... 8 Yük ve hız belirleme...11 Patlak halde yol alabilen lastikler...12 AB Etiketlemesi...13 Lastikteki hava basıncı...17 Kış lastikleri...18 Yeni bir kış lastiğinin kullanımı...20 Doğru kış lastiği seçimi...22 Lastiğin aracın altında rotasyonu...26 Tekerlek ayarı...27 Lastik montajı...29 Lastiğin depolanması...40 Garanti konuları için talimatlar...42 Terimler dizini...44
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Önsöz 3
4 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Önsöz Önsöz Bu kitapçık, lastik satış elemanları ve montajcılar için tasarlanmıştır. Bu kitapçığın amacı, lastikler üzerine daha derin bir anlayış ve genel bilgi vermektir. Lastikler, otomobiller için en önemli güvenlik donanımları arasında yer alır. Otomobiller ve lastikler için teknik gelişmeler son derece hızlıdır. Lastik üretimi için yeni malzemelerin ve teknik çözümlerin özellikleri sürekli geliştirmektedir. Ancak, bu durum, lastiklerin seçimi, takılması ve çalışması üzerine güncel bilgi ihtiyacını arttırmıştır. Son yıllarda özel jantlar giderek daha popüler hale gelmiştir. Bunlar, lastik takanların özel yetkinlikleri olmasını ve donanım için özel şartlar ayarlanmasını gerektirir. Teknik kılavuzun bu yeni sürümünün amacı, bayilere ve montajcılara lastikler ve jantlarla ilgili temel bilgiler ve ayrıntılı montaj talimatları sağlamaktır. Daha önceki sürümle karşılaştırıldığı zaman, bu kılavuz teknik konulara odaklanmaktadır. Ürüne özel güncel bilgi, web sitesi, pazarlama araç kutusu, ürün araç kutusu, vb. başka kaynaklardan bulunabilir. Bu kitapçığın amacı, lastikler üzerine daha derin bir anlayış ve genel bilgi vermektir.
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik üretim süreci 5 Kauçuk bileşenlerin üretimi Bileşen imalatı ve montajı Lastiğin kürlenmesi Görsel ve makine ile muayene Müşteriye Depolama Ürün bilgisi
6 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik üretim süreci Lastik Yapımı Hemen hemen bütün binek otomobil lastikleri, çelik kuşaklı lastiklerdir. Radyal yapı, örneğin lastiğin sürüş özelliklerini etkiler. Kuşaklar, spiral örgü, pirinç kaplama, yüksek dayanımlı çelik telden yapılır ve her iki tarafta kauçuk ile kaplanır. Ayrıca, keskin uçların lastiğin yanaklarına girmesini önlemek için kenar şeridi eklenir. Çelik kuşağın üzerinde, lastiğin yuvarlaklığını sağlayan ve lastiği daha dengeli hale getiren bir spiral naylon sargı bulunur. En dış tabaka, lastik yüzüdür. Lastiğin en önemli bileşenlerinden biri, gövde katıdır. Ana görevi, lastiğin şeklini düzgün tutmak ve yanakların dışarı doğru balon yapmasını önlemektir. Yanaklar, lastiğin profilini belirler. Doğal olarak, yanakların sertliğinin lastiğin sürüşe yanıtı üzerinde önemli bir etkisi vardır. Bir lastiğin yan tarafı üç unsurdan oluşur: kat, esnek yanak ve sert kordon. Kordon bölümünde lastiğin jantı tam kavramasını sağlayan çelik tel bulunur. Telin çok doğru olarak boyutlandırılması ve şekillendirilmesi gereklidir. Kordon teli, pirinç kaplı çelik telin tek bükme örgüsüdür. Pirinç kaplama önemlidir çünkü çelik kauçuğa da pirince de yapışmaz. Bir araçta lastiğin görevleri Lastik yapıları iki tipe ayrılabilir: çapraz katlı ve radyal. Hangi tipin seçileceği, arzu edilen sürüş özelliklerine bağlıdır. Bir lastiği en önemli görevleri şunlardır: Düşey yükü taşımak ve bunu dağıtılmış yük haline dönüştürmek Gerektiğinde yatay ve boylamsal kuvvet oluşturmak Yol yüzeyinin eşitsizliğini ayarlamak ve jant üzerindeki etkisini azaltmak
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik üretim süreci 7 Merkez oluk Rib Sırt Dış omuz Yanak Blok İç omuz Naylon sargı 2. çelik takviye şeridi 1. çelik takviye şeridi Şerit Kat Kat dönüşü İç astar Perçin Jant koruma Damak teli Uç
8 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik markalama 1 Lastik markalama 2 16 15 14 17 18 12 1. Üretici (marka) 2. Güvenlik yönetmelikleri (ABD) 3. M+S sembolü 4. Bir montaj sembolü üzerinde kar tanesi 5. Lastik tipi 6. Yapı (radyal/iç lastiksiz) 7. İmalat kodu 8. İmalat zamanı (1209 = W12, yıl 2009) 9. e-onay numarası 10. Lastik ebadı 3 11. e-onay (gürültü geçirme) 4 5 12. Montaj için özel işaretleme 13. UTQG-derecelendirmesi (ABD) 14. Yük endeksi (LI) 15. Hız endeksi 16. Fazladan yük 17. Yapı ayrıntıları 18. Menşei 3 4 5 13 11 9 8 7 6 10
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik markalama 9 Tekdüzen Lastik Kalite Değerlendirmesi (UTQG) Tekdüzen Lastik Kalite Değerlendirmesi göreceli bir karşılaştırma sistemidir. Lastikler, üreticiler tarafından üç alanda derecelendirilir: sırt aşınması, çekiş ve sıcaklık. Sırt aşınması derecesi, kontrollü koşullar altında dikkatli bir şekilde test edildiği zaman lastiğin aşınmasına dayanan karşılaştırmalı bir değerlendirmedir. Örneğin 400 puan verilen bir lastiğin dişleri, 200 puan verilen bir lastiğinkilerden iki kat uzun ömürlü olmalıdır. 195/65R15 95H XL 195 mm ebadı yanaktan yanağa olarak adlandırılan ebattır bu kural, yanak koruma bulunan lastiklerin bu noktada daha geniş olmasını sağlar. 65 ebadı, en boy oranı = enine kesit yüksekliği bölü enine kesit genişliğidir. Yapısal alternatifler, R radyal, D/(-) çapraz katlı ve B konvansiyonel kuşaklı, kuşakları (çelik veya tekstil) olan çapraz katlı gövdeli lastik olarak sayılabilir. 15 (inç) ölçünün jant bölümü kesin ebatları belirler. Doğruluğu bilinen bir top ölçüsü kullanarak jantın çevresinden ölçülebilir. LI (yük endeksi / örneğin kurallardan 95 = 690 kg) olarak belirlenmiştir. Hız kategorisi S = 210 km/h. Lastik daha fazla yük taşıyabilir ve XL (İlave yük) ile işaretlenir. Sırt aşınması dereceleri, sadece bir üreticinin kendi ürünleri arasındaki karşılaştırma için geçerlidir. Çekiş dereceleri, kontrollü koşullar altında asfalt ve beton yüzeylerde ölçüldüğü zaman lastiğin ıslak yol yüzeyinde durma becerisini temsil eder. 1997 yılı itibarı ile çekiş dereceleri en yüksekten en düşüğe göre AA, A, B ve C dir. Bu dereceler, lastiğin viraj alma ve dönüş performansını dikkate almaz. Sıcaklık dereceleri, kontrollü laboratuvar deney koşulları altında test edildiği zaman lastiğin ısıya direncini ve ısı dağılımı becerisini temsil eder. En yüksekten en düşüğe göre sınıflandırma A, B ve C dir. C sınıfı, federal güvenlik standartlarının gerektirdiği minimum performansa karşılık gelir.
10 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik markalama Özel "OE (Orijinal Ekipman) onayı" işaretleri Fabrikada takılmış bütün Orijinal Ekipman lastikler, tedarik başlamadan önce nihai onay için araç üreticisi tarafından çok sıkı bir dizi teste tabi tutulur. Bazı OEM'ler (Orijinal Ekipman Üreticileri), kendi araçları üzerinde kullanılmak üzere lastiklerin onaylandığını belirtmek için özel işaretler geliştirmiştir. Bu özel işaretlerin örnekleri aşağıdakiler gibidir: N İşareti nedir? Porsche tarafından Orijinal Ekipman olarak takılan lastikler, belirli modellerin kendi özelliklerine uygun olacak şekilde geliştirilmiştir. Belirli bir lastiği tanımlamak için Porsche tarafından verilen onay işaretidir, böylece lastiği aynı lastik boyutu ve desenlerinin diğer özelliklerinden ayırt eder. 1988 yılından beri üretilen araçlara takılan bütün Porsche onaylı lastiklerin yanaklarına N0, N1, N2, N3 veya N4 işareti koyulmaktadır. BMW yıldız işareti Nokian WR D3 175/65R15 84T 1988 yılından önce üretilen araçlarda herhangi bir Porsche onay işareti yoktur.»» Aynı N işareti koyulan lastik çeşitli Porsche model/yılları için tasarlanmış ve uygun olabilir. Mercedes MO işareti Porsche N-0 işareti Nokian WR G2 225/50R16 96V XL Aston Martin işareti
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik markalama Yük ve hız belirleme 11 Yük endeksi (LI) En yaygın hız tanımları Yük kapasitesi yüzdesine (%) karşı hız Hız/lastiklerin performans derecelendirmesii LI kg LI kg LI kg km/s km/s H V W Y 60 250 82 475 104 900 61 257 83 487 105 925 62 265 84 500 106 950 63 272 85 515 107 975 64 280 86 530 108 1000 65 290 87 545 109 1030 66 300 88 560 110 1060 67 307 89 580 111 1090 68 315 90 600 112 1120 69 325 91 615 113 1150 70 335 92 630 114 1180 71 345 93 650 115 1215 72 355 94 670 116 1250 73 365 95 690 117 1285 74 375 96 710 118 1320 75 387 97 730 119 1360 76 400 98 750 120 1400 77 412 99 775 121 1450 78 425 100 800 122 1500 79 437 101 825 123 1550 80 450 102 850 124 1600 81 462 103 875 125 1650 Q 160 R 170 S 180 T 190 H 210 V 240 W 270 Y 300 Z >240 % % % % 210 100 100 100 100 220 97 100 100 230 94 100 100 240 91 100 100 250 95 100 260 90 100 270 85 100 280 95 290 90 300 85 300 km/s üzerindeki özellikleri için hız kapasitelerinin yüzdesi ve uygun şişirme basıncı, araç özelliklerini ve hizmet türünü göz önüne alarak araç ve lastik üreticileri (ya da ulusal dernekleri) arasında kararlaştırılacaktır. ETRTO standartları kılavuzu 2012 önerilerine göre
12 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastik markalama Patlak halde yol alabilen (Flat Run) lastikler Teknik güvenlik öğeleri Patlak halde yol alabilen (Flat Run) lastiklerin sadece TPMS (lastik basıncı izleme sistemi) ve ESP-sistemleri olan araçlarda kullanılması tavsiye edilir. Patlak bir lastikle sürüş sırasında: Maksimum hız 80 km/s Kaygan durumlarda (kar/buz)maksimum hız 50 km/s Garanti edilen patlak olarak gidilecek mesafe tam yükle 50 km ve sadece sürücü ile 150 km dir. Aracı lastik patlak halde sürdükten sonra, lastiği her zaman yenisiyle değiştirin. Lastik basınç altındayken aracın sürülüp sürülmediğini anlamak için lastiğin içten ve dıştan dikkatli bir şekilde muayene edilmesi gerekir. Genellikle, inik bir lastikle kısa mesafe gitmek bile yanakların takviye bileşenlerinin gövdeden ayrılmasına neden olabilir ve bu kusur gözle görülemez. Bütün güvenlik konularını dikkate alarak, şüpheli bir lastiği onarmanızı tavsiye etmiyoruz. Böyle bir durumda lastiği yenilemenizi tavsiye ederiz. Bu onarım talimatı, sadece H hız sembolü sınıfına kadar olan lastikler için geçerlidir. Daha yüksek hız sınıflarındaki (V/W/Y) lastikleri onarmanızı tavsiye etmiyoruz. Flat Run işaretleri Takarken: Lastik yanakları normal yapıdan daha serttir Daha sert yanak yapısı nedeniyle Run Flat lastikleri takarken zorluklar çıkabilir. Run Flat lastikler, standart düşük en boy oranı olan lastiklerin montajı için kullanan makinelerde ele alınabilir Nokian Run Flat lastikleri ile normal standart jant kullanabilirsiniz Run flat lastikleri ve normal lastikleri aynı aracın üzerine takmayın Tekerleğin iç tarafına bir basınç sensörü takılmışsa özel dikkat gerekir Flat Run/Run Flat yapılı lastikler, uygun tubeless yaması ile sırt bölümünde tamir edilebilir. Onarım sadece lastik boşken veya kesin basınçlıyken, araç kullanılmadığından %100 emin olunan durumlarda yapılabilir. 0 kpa 0 kpa Normal yapı Flat Run (FRT) yapı
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz AB Etiketlemesi 13
14 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz AB Etiketlemesi AB etiketlemesinin ana amacı Üç sınıflandırma kriteri Lastik satın alma kararını kolaylaştırmak: üç sınıflandırma kriterine yani yuvarlanma direnci, ıslak zeminlerde yol tutuşu ve dış yuvarlanma gürültüsüne dayanarak tüketiciler için lastik satın alma kararını kolaylaştırmak. Yürürlük Yeni sınıflandırma modeli ve lastik etiketleri Avrupa Birliğinde 1 Kasım 2012' de uygulanmaya başlayacaktır. Geçerlik 1 Temmuz 2012'den sonra üretilen binek otomobilleri, kamyonet ve kamyon lastikleri. A B C D E F G B A B C D E F G B 1. Yakıt Verimliliği Lastiğin yakıt verimliliğini değerlendirmek için A'dan G'ye yuvarlanma direnci sınıfları 2. Güvenlik Islak yüzeylerde fren mesafesini belirtmek için A'dan G'ye ıslak zeminlerde yol tutuş sınıfları 3. Gürültü Dış yuvarlanma gürültüsü ve gürültü ölçüm değeri NOT! Yönetmelik çivili lastikler için geçerli değildir. 72 db
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz AB Etiketlemesi 15 AB etiketi ile ilgili Nokian Tyres'ın duruşu Yuvarlanma direnci Dönme yönü Nokian Tyres, AB etiketlemesini desteklemektedir ve yönetmelikte belirtildiği gibi bütün lastiklerine uygulayacaktır. Ancak, Nokian Tyres etikette verilen bilgilerin çok sınırlı olduğu ve tüketici için tek karar dayanağı olmaması gerektiği konusunda endişe duymaktadır. Buna ek olarak, Nokian Tyres etikette verilen bilgilerin özellikle İskandinav ülkelerinde tüketicileri uygun olmayan kış lastikleri almaya yanlış bir şekilde yönlendirebileceğini düşünmektedir. Bu da trafik güvenliğini tehlikeye sokar. Bu nedenle, Nokian Tyres tüketicilere karar verme sürecinde rehberlik etmek için çevreye duyarlı bir şekilde ilave güvenlik bilgileri vermek istemektedir. Lastik yuvarlanma direnci Seyahat yönü Harekete direnç, bir aracın hareket edebilmek için üstesinden gelmesi gereken direnç kuvvetleri dizisidir. Bu kuvvetlerin üstesinden gelmek enerji gerektirir. Bir aracın hareket etmek için üstesinden gelmesi gereken beş kuvvet vardır: Yuvarlanma direnci Aerodinamik kuvvetler İç sürtünme kuvvetleri Bir yokuşta sürüş sırasında yerçekimi kuvveti Hızlanırken eylemsizlik kuvvetleri Bütün bu kuvvetler harekete birlikte direnç gösterir. Lastik deformasyonu nedeniyle enerji kaybı Bu yuvarlanma direnci değeri kapalı alanda çelik tambura karşı ölçülmüştür.
16 Nokian Tyres Technical manual EU Labelling Islak zeminde yol tutuş Gürültü Ölçüm cihazları ile donatılmış bir binek araç üzerine takılı bir lastik takımını test etmek için araç yöntemi. Bir araç tarafından çekilen bir römork içeren test yöntemi veya test lastikleri ile donatılmış bir test aracı. Su derinliği 1,0 ± 0,5 mm; test sırasında ± %10 dalgalanmaya izin verilir. 65 km/s test süratinde lastikleri kilitlemeden maksimum fren gücü oluşturmak için test noktasında yeterli frenleme torkuna ulaşana kadar sert fren. Bu, lastiğin yaptığı dış sestir ve desibel olarak ölçülür ve üç sınıfa göre derecelendirilir. Etikette ne kadar çok siyah çubuk gösteriliyorsa lastikler o kadar çok gürültülüdür. Yeni etiket, üç kriter ile ilgili bilgi göstermek için tasarlanmıştır. Ancak, göz önüne alınması gereken başka bir çok önemli faktör vardır, bunlar arasında aşağıdakileri sayabiliriz: Islak yolda kızaklama direnci Hem kuru hem ıslak yüzeylerde sürüş istikrarı Islak ve kuru yollarda taşıma ve yönlendirme hassasiyeti Mikrofon 7.5 m Mikrofon 7.5 m Dayanıklılık Kuru yollarda frenleme performansı Kış koşullarında becerileri (M+S); buzda yol tutuş, karda yol tutuş Çamurda kızaklama Gürültü sınıfı limitlerinde dikkate alınması gereken faktörler: 1. faktör lastik sınıfı: C1, C2 veya C3? 2. faktör C1 ise: yaz veya kış? takviyeli (XL) veya standart? lastik genişliği? 3. faktör C2 ve C3: yaz veya kış? hareketli aks mı değil mi? özel kullanım mı değil mi? Bu faktörleri kontrol ettikten sonra, gürültü sınıfı AB yönetmeliği tarafından verilen sınırlara göre belirlenebilir. Sonuç olarak, ölçülen değer (db cinsinden) basit bir şekilde gürültü sınıfına ilişkilendirilemez.
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastikteki hava basıncı 17 Hız derecesi Bugünlerde, otomobil üreticileri H ve hatta V hız derecelerindeki lastikleri, küçük otomobillerde standart donanım olarak kullanmaktadır. Orijinal donanım olan lastiklerin seçimi, otomobil üreticilerinin lastik tedarikçileri ile ortaklaşa uyguladığı birçok teste dayanır. Otomobil üreticilerinin, otomobillerinin aracın bütün hız aralıklarında mümkün olan en iyi şekilde çalışmasını istedikleri açıktır; dolayısı ile İskandinavya ya sevk edilen araçlara, hız dereceleri Kuzey ülkelerinin hız sınırlarının epey üstünde olan lastikler standart ekipman olarak takılmaktadır. Ancak, hız derecesi T olan lastiklerin oranının yıllar içinde azaldığı ve hız derecesi H nin küçük araçlarda arttığı da bir gerçektir. Yuvarlanma direnci -% 140 130 120 110 100 Hava basıncı Hız derecesine ek olarak, bir başka önemli konu da lastiğin hava basıncıdır. Lastik havasına bakılması, sürücünün güvenliği açısından çok önemlidir. Bir lastik, basınca dayanıklı bir kaptır. Yükü taşımak için hava basıncı gereklidir. Lastik basınçlarının aracın sürüş özellikleri ve lastiklerin ömrü üzerinde önemli bir etkisi vardır. Az şişirilen lastikler yakıt tüketimini de arttırır. İstikrar ve iyi sürüş özellikleri, doğru lastik basınçları ile elde edilebilir. Diğerlerinin arasında, çukurlarla dolu yollar, beklenmedik yan rüzgarlar, ani kaçamak hareketler ve hızla değişen koşullar güvenli trafik için zorluklardır. Sürüş güvenliği, lastik basınçlarını yük ve sürüş koşullarına göre ayarlayarak iyileştirilebilir. Ortam sıcaklığının lastik basınçları üzerindeki etkisine de dikkat etmelisiniz (yaklaşık 10 kpa'da10ºc). Basınçlar doğru olduğu zaman, yüklü bir aracın arkası, ani kaçamak hareketlerden ya da sert virajlardan sonra dengeli hale geri döner. Bu, az şişirilen lastiklerde gerçekleşmez. Doğal olarak, ağır yükleme bu durumu daha da çok ortaya çıkarır. Otomobil üreticilerinin basınç tavsiyeleri, genellikle konforu öne çıkarır ve öncelikle yaz lastikleri için amaçlanmıştır. Nokian Tyres, oldukça sık olarak basınç tavsiyelerinde kış lastiklerinin (M+S) özel gereksinimlerini gözlemlemiştir. 90 80 70 60 1.2 1.7 2.2 3.2 Hava basıncı bar
18 Nokian Lastikleri - Teknik kılavuz Kış lastikleri
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri 19 Çivili ya da çivili olmayan lastikler? Kış lastikleri alırken, çivili mi çivili olmayan mı tercih etmelisiniz? Bu bazı şeyleri dikkate almaya değen bir seçimdir. Sürüş stiliniz nasıl? Kullandığınız otomobil yeni mi eski mi? Kışın araç kullanma deneyiminiz ne kadar? Yeni otomobil modelleri genellikle hem ABS fren hem de sürüş istikrarı yönetimi (ESP) sistemi ile donatılmıştır. Aracınızda bu teknik özellikler yoksa çivili lastikler tavsiye edilir. Ayrıca çivili lastikler deneyimsiz kış sürücüleri için en güvenli seçimdir. Bütün kış koşullarında ve özellikle buzlu yüzeylerde en iyi yol tutuşunu sağlarlar. Dergi testleri, yüksek kalitede çivili lastiklerin ucuz ithal lastiklerden çok daha iyi yol tutuşu sağladığını ispatlamıştır. Yüksek kalitede çivili lastiklere iyi bir örnek. Nokian Hakkapeliitta 8 araba dergileri tarafından kıyaslama testlerinin hemen hemen hepsinde birinci olmuştur. Nokian Hakkapeliitta 8 Nokian WR D3 Eğer çivili olmayan kış lastikleri seçerseniz, seçiminize çok dikkat etmelisiniz. İki tip çivili olmayan kış lastiği bulunmaktadır: Orta Avrupa kış mevsimi için tasarlanan lastikler ve kuzey koşulları için tasarlanan lastikler. Bu iki tip arasındaki fark, Orta Avrupa kış lastiklerinin ıslak ve kuru yüzeyler için optimize edilmiş sürüş özellikleri olmasıdır; buzda ve karda yol tutuşları özellikle kuzey koşulları için tasarlanan çivisiz lastiklerden daha zayıftır. İskandinav çivisiz kış lastikleri, kuzeyin tipik olarak değişen ve zorlayıcı kış koşullarına özel olarak yapılmış kauçuk bileşenler, yapılar ve sırt desenleri içerir. Nokian WR D3, 1.kalite oluklu yapısı ve değişken kış şartlarındaki mükemmel yol tutuşu ile Avrupa'da denenmiştir. Nokian WR D3, Avrupada'ki magazin testlerinden tam not almış olup,sürücülere yüksek test puanlı WR D3 tavsiye edilmektedir.
20 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri Yeni bir kış lastiğinin kullanımı Hem çivili hem de çivisiz lastikler için, sert fren ve hızlanmadan ve agresif viraj almaktan kaçınarak ilk 500 ila 1000 kilometrede "alıştırma" tavsiye ediyoruz. Çivilerin lastik üzerinde kaldığından emin olmak için, çivili lastiklerin yuvarlanma yönleri asla değiştirilmemelidir. Lastik basınçları, otomobilin sürüş özellikleri üzerinde büyük bir rol oynar. Hem yaz hem de kış trafiğinde dengeli bir direksiyon hakimiyeti sağlar. Lastik basınçları için, lastik ya da otomobil üreticilerinin tavsiyelerine uyun. Lastik havaları, her zaman lastikler soğukken kontrol edilmelidir. Sıcaklıktaki 10 C değişiklik bir otomobil lastiğindeki lastik basıncında 10 kpa değişikliğe neden olur. Lastiklere +20 C'de hava basıldığında dış sıcaklık 20 C ise, lastikler soğuduğu zaman gerçek basınç ayarlanan basınçtan 40 kpa daha az olacaktır. Kış lastiklerinde izin verilen minimum oluk derinliği 3 mm'dir. Ancak, kış koşullarında tavsiye edilen minimum derinlik 5 mm'dir. Eğer çivili lastik kullanılıyorsa, otomobildeki bütün lastikler çivili olmalıdır. İskandinavya da kış lastikleri Aralık, Ocak ve Şubat aylarında kullanılmalıdır. Bir kış lastiğinin yanaklarında aşağıdaki alternatif tanımlardan biri bulunur: M+S, MS, M&S. Çivili lastiklerin dönme yönleri asla değiştirilmemelidir.
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri 21 Çivili lastik Nokian çivi geliştirme Sert metal pim Gövde Birleşme yüzü Çivili lastikle sürüş Araç, yeni çivili lastiklerle ilk 500 1000 kilometrede ani hızlanma, hızı viraj alma ve şiddetli frenden kaçınarak sürülmelidir. Böylece çiviler yerlerine düzgün bir şekilde oturacak ve lastiğin ömrü boyunca doğru bir şekilde çalışacaktır. Kaybolan çivilerin yerine yenileri takılamaz çünkü lastikte açılan deliklerde durmayacaklardır. Çivi delikleri, vülkanizasyon sürecinde lastik kalıbındaki fişlerle oluşturulur. Ağır iş makinelerinin lastiklerinde bulunan çivi delikleri genellikle üretimden sonra açılır. Lastikteki çivi sayısı Jant (inç olarak) Maksimum çivi sayısı 13 90 > 13 15 100 > 15 130 > 15 * 150 * PCR dışında Lastikteki çivi sayısı Yeni kanuna göre 01.07.2013 tarihinden sonra üretilen lastikler için 1. Seçenek Lastik çemberine göre, her 1 metre dönüşte en fazla 50 adet çivi kullanılacak şekilde. 2. Seçenek Kullanım ömrü dolan lastiğin test edilmesinde Eğer çivi adedi ve montaj metodunda yönetmeliğe riayet edilmediyse, çivinin onaylanması ve kabul edilebilmesi için, yol yüzeyinin güvenilir kaynaklarça test edilmesi gereklidir.
22 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri Doğru kış lastiği seçimi Çivili kış lastikleri Mükemmel buz kavrama özellikleri İyi kar özellikleri İyi çamurda kızaklama özellikleri Çivilerle kullanım tavsiye edilir Yaz koşullarında kullanım tavsiye edilmez Orta Avrupa çivili olmayan kış lastikleri Orta buz özellikleri Orta kar özellikleri İyi ıslak zemin özellikleri İyi çamurda kızaklama özellikleri Çok iyi direksiyon hakimiyeti özellikleri İskandinav çivili olmayan kış lastikleri İyi buz özellikleri İyi kar özellikleri Çok düşük yuvarlanma direnci Yaz koşullarında kullanım tavsiye edilmez Dört mevsim lastikleri Vasat ıslak zemin kavrama özellikleri Islak zeminde vasat direksiyon hakimiyeti Vasat çamurda kayma özellikleri Vasat kış özellikleri Kuru yüzeylerde iyi direksiyon hakimiyeti İyi kilometre performansı
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri 23 Çivili ve çivili olmayan lastikler arasında performans karşılaştırması Çivili lastik Çivili olmayan kış lastiği İSKANDİNAV İSKANDİNAV OLMAYAN Buz Kar Çamur Islak asfalt Suda kızaklama Kuru asfalt Konfor Gürültü seviyesi Yuvarlanma direnci
24 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri Frenleme karşılaştırması Kaygan buzda 50 km/s ile fren mesafesi ÇİVİLİ KIŞ LASTİĞİ ÇİVİLİ OLMAYAN KIŞ LASTİĞİ DÖRT MEVSİM LASTİK 42 m 59 m 98 m 42 m ÇİVİLİ KIŞ LASTİĞİ 2 59 m ÇİVİLİ OLMAYAN KIŞ LASTİĞİ 2 98 m DÖRT MEVSİM LASTİK 3 0 m 5 m 10 m 15 m 20 m 25 m 30 m 35 m 40 m 45 m 50 m 55 m 60 m 65 m 70 m 75 m 80 m 85 m 90 m 95 m 100 m
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Kış lastikleri 25 Lastik üzerindeki kış sembolleri M+S Bu işaret, herhangi bir test veya onay gerektirmez. Lastikler, çamur ve kar için özel olarak tasarlanmıştır (kış). MS, M&S, M.S ve M-S yazısına da izin verilir. Dağ logosu Bu işaret, test ve onay gerektirir. Kar üzerinde fren yaparak ve lastiğin yol tutuşunu genel olarak kabul görmüş referans bir lastikle karşılaştırarak gerçek koşullarda yapılan dış mekan testidir. Lastik, karda yol tutuşu testinden geçtiğinde söz konusu Dağ logosu (kar tanesi ile üç tepeli dağ) yanaklara koyulur. Eski kış lastiği işareti 'M+S' hala kullanılabilir ancak güncel şartlara göre tek başına bu işaret lastiğin test edildiğini ve tip onayı aldığını göstermez. DSI + kar tanesi Nokian Tyres ın kış lastiklerinde, sürüş konforu ve güvenliğini arttırmak için Sürüş Güvenliği Göstergesi (DSI) ve bir kar tanesi sembolü (Kış Güvenlik Göstergesi) bulunur. Sayılar, ana olukların milimetre olarak derinliğini belirtir. Lastik aşındıkça sayılar silikleşir. Kışın güvenli sürüş için gereken oluk derinliği 4 ve 5 milimetre arasındadır. Kar tanesi sembolü oluk derinliği dört milimetre olana kadar kalır. Kar tanesi sembolü silindiği zaman sürücü yeterli güvenliği sağlamak için yeni kış lastikleri satın almalıdır.
26 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Lastiğin aracın altında rotasyonu Aracın altındaki lastiklerin yerlerini bir mevsimde bile değiştirmek akıllıca olacaktır. Modern çelik kuşaklı lastiklerde aşınma genellikle çekiş nedeniyle çeker tekerleğin orta sırt bölümü daha fazla aşınacak şekilde ortaya çıkar, halbuki serbest dönen lastiklerin ilk önce omuz bölgesi aşınır. Lastiklerin yerinin zamanında değiştirilmesi, aşınmadaki farkları eşitler ve böylece lastik takımından en iyi randımanın alınmasını sağlar. Çivili lastiklerde çivi çıkıntıları, genellikle araç sürüldüğünde çeker tekerleklerde çivi çıkıntıları hafifçe artacak şekilde ayarlanır, diğer yandan serbest dönen lastiklerde çivi çıkıntıları kullanımda fiili olarak biraz azalır. Bu da, çivili lastiklerin bile yerinin değiştirilmesini destekleyen bir nedendir. Yaklaşık 8,000 km, lastiklerin yerini değiştirmek için iyi bir zaman aralığıdır, hatta araç çok fazla kullanılıyorsa daha sık aralıklarla rotasyon tavsiye edilir. 4X4 araçlarda çekiş çok sık olarak ön aksa yoğunlaşır ve önden veya arkadan çekişli araçlarla çok benzer bir duruma sokar. Hem yaz hem de kış lastikleri için geçerli olan temel bir kural, her zaman daha iyi yol tutuşu olan lastikleri arka aksa takmanız gerektiğidir. Bu, olağanüstü durumlarda araç üzerinde kontrolü sağlar; kontrol açısından arka aksta yol tutuşunun kaybedilmesi, ön aksta kaybedilmesinden çok daha tehlikelidir. Lastik hava basıncının doğru olması aşınmayı önemli derecede azaltır. Kuzeyde, sürücülerin çoğu kışın çivili lastik kullanır. Kaba asfalt, yüksek sıcaklıklar gibi faktörler lastik aşınmasını hızlandırır. Tahmin edilenden daha çabuk aşındığı zaman eski bir çivili olmayan lastik artan bir gürültü oluşturmaya başlayabilir çünkü çabuk aşınma normal olmayan bir aşınma düzeninde ortaya çıkmış olabilir. Sonunda, hızla aşınan lastikler güvensiz ve hatta tehlikeli hale gelir. Ön aks Ayrıca, eski bir kış lastiği direksiyona hızlı ve yeterli bir tepki veremez; her virajda geç kalır ve düz giderken bile zayıf bir denge gösterir. Örneğin, eski bir kış lastiği ile ıslak bir yolda fren mesafesi bir yaz lastiğinden %60 kadar daha uzun olabilir. Bu nedenle, aşınmış çivisiz lastikler derin olukları olan ıslak yollar için iyi bir seçim değildir. Eski bir çivili lastiği yaz lastiğine dönüştürme fikri bazı sürücülere cazip gelebilir. Ancak, çivilerin sökülmesi tavsiye edilmez. Çiviler çıkarıldığı zaman, boş kalan çivi delikleri lastiğe zarar verebilecek küçük taş parçacıkları ile hızla dolar. Lastik basıncı doğru olduğu zaman, lastik doğru şekilde uyum sağlar ve kontrollü bir şekilde ısı oluşturur. Isı, lastiğin bir numaralı düşmanıdır. Lastik aşınmasını etkileyen diğer faktörler arasında sürüş tarzı, yapılan kilometre, yük ve yüzey sayılabilir. Arka aks
Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Tekerlek Ayarı 27 Otomobil hat geometrisi Kaster Taşıta yandan bakıldığında görülen, aks piminin veya alt ve üst salıncak rotillerini birleştiren doğrunun taşıtın önüne veya arkasına doğru yaptığı eğime kaster denir. Arkaya doğru eğim pozitif (+) ve öne doğru eğim (-) negatif olarak adlandırılır. Kaster direksiyonun yön kontrolünü etkiler ama lastik aşınmasını etkilemez ve bu araçta ayarlanabilir değilidir. Kaster, aracın yüksekliğinden etkilenir ve bu nedenle gövdeyi tasarlandığı yükseklikte tutmak önemlidir. Aracı aşırı yüklemek veya zayıf ya da sarkan arka yay kasteri etkileyecektir. Aracın arkası tasarlanan trim yüksekliğinden aşağıda olduğu zaman, ön süspansiyon daha fazla pozitif kastere hareket eder. Aracın arkası tasarlanan trim yüksekliğinden yukarıda olduğu zaman, ön süspansiyon daha az pozitif kastere hareket eder. Çok düşük bir pozitif kaster ile direksiyon yüksek hızlarda hassas olabilir ve bir virajdan çıkarken tekerleğin geri gelebilirliği azalabilir. Eğer bir tekerlekte diğerinden daha fazla pozitif kaster varsa, o tekerlek aracın merkezine doğru çekecektir. Bu durum aracın en az pozitif kaster olan tarafa doğru çekmesine veya yönlenmesine neden olacaktır. Ön tekerlekler Açıklık + - + - Açıklık Açıklık - + İtme açısı Açıklık + - - + - Gerileme + Kamber + - King Pin - + Kaster - + Arka tekerlekler
28 Nokian Lastikleri Teknik kılavuz Tekerlek Ayarı Kamber Kamber, araca önden bakıldığında tekerleklerin dikey eğimidir. Tekerlekler üstten dışarı doğru eğildiğinde kamber pozitiftir (+).Tekerlekler üstten içeri doğru eğildiğinde kamber negatiftir (+). Eğim miktarı dikey olarak derece cinsinden ölçülür. Kamber ayarları, yön kontrolünü ve lastik aşınmasını etkiler. Çok fazla pozitif kamber, lastiğin dış tarafında erken aşınma ile sonuçlanacaktır ve süspansiyon parçalarında aşırı aşınmaya neden olacaktır. Çok fazla negatif kamber lastiğin iç tarafında aşınma ile sonuçlanacaktır ve süspansiyon parçalarında aşırı aşınmaya neden olacaktır. Yandan yana 1 daha fazla kamber eşitsizliği, aracın daha pozitif kamber olan tarafa çekmesine veya yönlenmesine neden olacaktır. Negatif Pozitif 0 Kamber Kamber, lastiğin yol yüzeyi ile ilişkili açısıdır. İçe doğru yatıklık/dışa doğru yatıklık Toe (açıklık), ön ve/veya arka tekerleklerin tam düz konumdan içeri veya dışarı ne kadar döndüğünün bir ölçümüdür. Tekerlekler içeri döndüğü zaman, açıklık pozitiftir (+). Tekerlekler dışarı döndüğü zaman açıklık negatiftir(-). Gerçek açıklık miktarı normalde bir derecenin sadece küçük bir parçasıdır. Açıklığın amacı tekerleklerin paralel dönmesini sağlamaktır. Açıklık, ayrıca tekerlek destek sisteminde araç ileri giderken meydana gelen sapmaları sıfırlamak için de hizmet eder. Bir başka deyişle, araç hareketsiz durumda ve tekerlekler içe doğru yatık ayarlandığında, araç hareket ederken tekerlekler yolda paralel dönme eğilimindedir. Düzgün olmayan açıklık ayarı, lastiklerin erken aşınmasına ve direksiyon istikrarsızlığına neden olacaktır. İçe doğru yatıklık Dışa doğru yatıklık Setback (Gerileme) Gerileme, ön tekerleklerden birinin aracın önüne göre diğerinden daha geride olduğu miktardır. Aynı zamanda aracın merkez hattına göre aks merkez hattına dik bir hat tarafından oluşturulan açıdır. Eğer sol tekerlek, sağ tekerlekten daha gerideyse, gerileme negatiftir. Eğer sağ tekerlek, sol tekerlekten daha gerideyse, gerileme pozitiftir. Gerileme genelde sıfır ya da yarım dereceden az olmalıdır ama bazı araçların tasarım olarak asimetrik süspansiyonları vardır. Gerileme, her iki tekerlek de tam karşıya bakarken ölçülür ve şasi kayması veya çarpışma hasarını belirlemek için kaster ile birlikte bir tanı açısı olarak kullanılır. Gerileme olması aynı zamanda yandan yana dönme açısı ölçümlerinde dışa doğru yatıklık farklılıklarına da neden olabilir.