ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 MUHASEBE DENETİMİNE BAKIŞ 11 1.1. Denetim Kavramı 12 1.2. Denetimin Tarihsel Gelişimi 13 1.3. Muhasebe Denetimi 14 1.3.1. Muhasebe Denetimi Kavramı ve Özellikleri 14 1.3.2. Muhasebe Denetiminin Fonksiyonları 14 1.4. Denetim Türleri 15 1.4.1. Finansal Tabloların Denetimi 15 1.4.2. Uygunluk Denetimi 17 1.4.3. Faaliyet Denetimi 17 1.5. Denetçi Türleri 18 1.5.1. Bağımsız Denetçi 18 1.5.2. İç Denetçi 18 1.5.3. Kamu Denetçileri 19 1.6. Finansal Tablolar Üzerinde Yönetimin Sorumluluğu 19 1.7. Finansal Tabloların Denetiminde Denetçinin Sorumluluğu 20 1.8. Ülkemizde Bağımsız Denetim Mesleğinin Örgütlenmesi 20 Değerlendirme Soruları 22 Yararlanılan Kaynaklar 24 Bölüm 2 GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI 25 2.1. Genel Açıklamalar 26 2.2.Genel Standartlar 27 2.2.1.Mesleki Eğitim ve Uzmanlık Standardı 27 2.2.2.Bağımsızlık Standardı 29 2.2.3.Mesleki Dikkat ve Özen Standardı 30 2.3.Çalışma Alanı Standartları 31 2.3.1.Planlama ve Yardımcıların Gözlenmesi Standardı 31 2.3.2.İç Kontrolün İncelenmesi Standardı 32 2.3.3.Kanıt Toplama Standardı 33 2.4.Raporlama Standartları 33 2.4.1.Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygunluk Standardı 33 2.4.2.Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerinde Değişmezlik Standardı 34 2.4.3.Açıklama Standardı 34 2.4.4.Görüş Bildirme Standardı 35 2.5.Uluslararası Denetim Standartları 35 Değerlendirme Soruları 40
Yararlanılan Kaynaklar 42 Bölüm 3 DENETİM SÜRECİ VE PLANLAMASI 43 3.1. Denetlenecek İşletmenin Kabulü ve İşin Alınması 44 3.1.1. Müşteri Kabul Politikasının Belirlenmesi 44 3.1.2. Müşteri İşletmenin Tanınması 45 3.1.3. Önceki Denetçi İle Görüşme 46 3.1.4.Denetim Anlaşmasının Yapılması 46 3.2. Denetimin Planlanması 46 3.2.1. Müşteri İşletme Hakkında Bilgi Toplama 47 3.2.2.Denetim Çalışmalarının Bölümlenmesi 48 3.2.3.İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi ve Denetim Riskinin Belirlenmesi 49 3.2.3.1.İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi 49 3.2.3.2.Denetim Riskinin Belirlenmesi 49 3.2.4. Önemlilik Derecesinin Belirlenmesi 50 3.2.5.Denetim Amaçlarının Belirlenmesi 51 3.2.6.Denetim Programının Düzenlenmesi 52 3.2.6.1.Denetim Zamanının Belirlenmesi 53 3.2.6.2.İşgücü Planının Yapılması 55 3.3.Denetim Programının Yürütülmesi 56 3.4.Denetim Raporunun Düzenlenmesi 56 Değerlendirme Soruları 57 Yararlanılan Kaynaklar 59 Bölüm 4 İÇ KONTROL SİSTEMİ 61 4.1. İç Kontrol Kavramı 62 4.2. İç Kontrolün Amacı 62 4.3. İç Kontrol Sisteminin Temel Unsurları 63 4.3.1. Kontrol Çevresi 64 4.3.2. Muhasebe Sistemi 64 4.3.3. Kontrol Prosedürleri 65 4.4. Finansal Tabloların Denetiminde İç Kontrol Sisteminin Önemi 65 4.5. İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinde İç Denetimin Önemi 66 4.6. İç Kontrol Sistemini İnceleme ve Değerleme Evreleri 66 4.6.1. Birinci Değerleme Evresi (Ön Değerleme) 67 4.6.2. İkinci Değerleme Evresi (Muhasebe Kontrollerinin İncelenmesi) 67 4.6.3. Üçüncü Değerleme Evresi 67 Değerlendirme Soruları 69 Yararlanılan Kaynaklar 71 Bölüm 5 MUHASEBEDE HATA VE HİLELER 73 II
5.1. Muhasebede Hata ve Hile Kavramı 74 5.2. Muhasebe Sürecinde Ortaya Çıkan Hatalar 74 5.2.1. Yevmiye Defterinde Yapılan Hatalar 74 5.2.1.1. Kayıt Hataları 75 5.2.1.2. İşlemlerin Kaydedilmemesi 76 5.2.1.3. İşlenmesi Mümkün Olmayan İşlemlerin Kaydedilmesi 76 5.2.2. Diğer Defter ve Tablolarda Yapılan Hatalar 77 5.2.2.1. Hesaplama Hataları 77 5.2.2.2. Aritmetik Hatalar 78 5.2.2.3. Nakil Hataları 78 5.2.3. Finansal Tabloların Hazırlanmasında Ortaya Çıkan Hatalar 78 5.2.3.1. Değerleme Hataları 78 5.2.3.2. Finansal Tabloların Anlaşılır Olmaması 78 5.3. Hataların Nedenleri 79 5.4. Hata Sınırları 79 5.4.1. Kasıtlı ve Kasıtsız Hatalar 79 5.4.2. Önemli ve Önemsiz Hatalar 80 5.5. Muhasebe Sürecinde Ortaya Çıkan Hileler 80 5.5.1. Hilenin Kapsamı 80 5.5.2. Hile Çeşitleri 80 5.5.2.1. Mal Hırsızlığı 81 5.5.2.2. Para Tahsilâtını Hesaplara Geçirmemek 81 5.5.2.3. Hileli Ödemeler Yapmak Suretiyle Para Çalmak 82 5.6. Vergi İncelemesi ve Denetim Sırasında Karşılaşılan 82 Hata ve Hileler ile İlgili Örnekler 82 5.6.1. Hata Örnekleri 82 5.6.2. Hile Örnekleri 84 Değerlendirme Soruları 85 Yararlanılan Kaynaklar 87 Bölüm 6 DENETİM KANITLARI VE TEKNİKLERİ 89 6.1.Denetim Kanıtı Kavramı 90 6.2.Denetim Kanıtının Özellikleri 90 6.3. Denetim Kanıtlarının Sayısını Etkileyen Faktörler 90 6.3.1. İncelenecek Kalemin Önemi 91 6.3.2. İncelenecek Kalemin Riski 91 6.3.3. Kanıtın Niteliği 92 6.3.4. Kanıt Toplamanın Maliyeti 92 6.4. Denetim Kanıtlarının Güvenilirliğini Etkileyen Faktörler 93 6.4.1.Kanıtın İlgili Olması 93 6.4.2.Kanıtın Kaynağı 94 6.4.3.Kanıtın Elde Edilme Zamanı 94 6.4.4.Kanıtın Objektif Olması 94 6.5 Denetim Kanıtlarının Türleri 94 III
6.5.1. Fiziksel Kanıtlar 95 6.5.2. Doğrulama Kanıtları 95 6.5.3. Belgelerden Elde Edilen Kanıtlar 95 6.5.4. Gözleme Dayalı Kanıtlar 96 6.5.5. Soruşturma Sonucu Elde Edilen Kanıtlar 97 6.5.6.Matematiksel Kanıtlar 97 6.5.7.Analitik Kanıtlar 97 6.6. Denetim Teknikleri 98 6.6.1. Fiziki İnceleme 98 6.6.2. Gözlem 99 6.6.3. Doğrulama 99 6.6.4. Soruşturma 100 6.6.5. Belgelerin ve Kayıt Sürecinin İncelenmesi 100 6.6.6. Yeniden Hesaplama 101 6.6.7. Analitik İnceleme 102 6.7. Kanıt Toplamada Örnekleme Uygulaması 102 Değerlendirme Soruları 103 Yararlanılan Kaynaklar 105 Bölüm 7 ÇALIŞMA KÂĞITLARI 107 7.1. Çalışma Kâğıtlarının Tanımı ve Amacı 108 7.2. Çalışma Kâğıtlarının Yararları 108 7.3. Çalışma Kâğıtlarının Hazırlanma ve Saklanma Zorunluluğu 109 7.4. Çalışma Kâğıtlarının Türleri 109 7.5. Çalışma Kâğıtlarını Düzenleme İlkeleri 111 7.6. Çalışma Kâğıtlarının Dosyalanması 111 7.6.1. Sürekli Dosya 112 7.6.2. Cari Dosya 112 7.7. Çalışma Kâğıtlarının Sahipliği ve Gizliliği 113 Değerlendirme Soruları 114 Yararlanılan Kaynaklar 116 Bölüm 8 MADDİ DOĞRULUK TESTLERİ 117 8.1. Maddi Doğruluk Testlerinin Tanımı ve Amacı 118 8.2. Maddilik Doğruluk Testlerinin Gruplandırılması 118 8.2.1.İşlemlerin Test Edilmesi 118 8.2.2. Hesap Kalanlarının Test Edilmesi 118 8.2.3. Analitik Prosedürler (Testler) 119 8.3. Maddi Doğruluk Testlerinin Zamanı 119 8.4. Maddi Doğruluk Testlerinin Kapsamı 120 8.5. Maddi Doğruluk Testlerinde Genelleştirilmiş Denetim Yazılımı 120 8.6. Maddi Doğruluk Testleri ile İlgili Örnekler 120 Değerlendirme Soruları 122 IV
Yararlanılan Kaynaklar 124 Bölüm 9 DENETİMİN TAMAMLANMASI VE RAPORLANMASI125 9.1. Denetimin Tamamlanması 126 9.2. Denetim Raporu 126 9.2.1. Denetim Raporunun Özellikleri 126 9.2.2. Denetim Raporu Türleri 126 9.2.3. Denetim Raporunun Hazırlanması 127 9.2.4. Denetim Raporunun Bölümleri 127 9.2.5. Denetçi Görüşü ve Rapor Şekilleri 128 9.2.5.1. Olumlu Görüş 128 9.2.5.2. Şartlı Görüş 128 9.2.5.3. Olumsuz Görüş 129 9.2.5.4. Görüş Bildirmekten Kaçınma 130 9.3. Denetçi Görüşünü Etkileyen Aksaklıklar 131 9.3.1. Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri Açısından Aksaklıklar 132 9.3.2. Kapsam Açısından Aksaklıklar 133 9.3.3. Belirsizlikler 133 Değerlendirme Soruları 134 Yararlanılan Kaynaklar 136 V