Lise Öğrencilerinde İnternet Kullanma Alışkanlığı ve İnternet Bağımlılığı (Malatya Uygulaması)

Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 2-4 Şubat 2011 İnönü Üniversitesi, Malatya Lise Öğrencilerinde İnternet Kullanma Alışkanlığı ve İnternet Bağımlılığı (Malatya Uygulaması) Yrd.Doç.Dr. Vehbi Bayhan İnönü Üniversitesi Sosyoloji Bölümü vehbi.bayhan@inonu.edu.tr 1. Giriş Bilişim toplumu ve küreselleşmenin temel ikonu olan İnternet, özellikle ergen ve gençlerin hayatında vazgeçilmez bir araçtır. İnternet, bir yandan anında ve dünyanın her yerinden bilişime ulaşma olanağı verirken, bir yandan da bağımlılık yaratabilmektedir. İnternetin hayat alanlarındaki etkisi bağlamında gelişen İnternet Bağımlılığı, Psikiyatride tanımlanan yeni bağımlılık türlerinden birisidir. İnternet bağımlılığı, her yaşta görülebilmesine karşın, en büyük risk grubu 12-18 yaş arası gençlerdir. İnternet Bağımlılığı İnternet bağımlılığı terimi ilk kez psikiyatrist Dr. Ivan Goldberg tarafından patolojik internet kullanımını nitelendirmek için teklif edilmiştir. Goldberg (1996) İnternet Bağımlılığı Bozukluğunu birden çok temel tanı ölçütü ile tanımlamaktadır. Bunlar; ağda geçirilen zamanı artırma isteği, ağla ilgili hayal kurma, plânlanandan daha uzun süre internette kalma, sürekli fiziksel, sosyal ya da psikolojik sorunlara sahip olmak vb. ( Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:6). Lise öğrencilerinin internet alışkanlıkları ve internet bağımlılığı eğilimini belirlemek için Malatya merkez ilçedeki liselerdeki öğrencilerden 1800 öğrenciye anket uygulanmıştır. Araştırma sonuçları, ergen ve gençlik döneminde olan lise gençlerinin internet kullanma alışkanlık kodlarının sosyolojik değişkenlerini verecektir. Araştırma; Malatya Lisesi, Atatürk Kız Lisesi, Hacı Ahmet Akıncı Lisesi, Gazi Lisesi, 20 Mayıs Vakfı Turgut Özal Lisesi olmak üzere 5 lisede toplam 1800 öğrenciye uygulanan anket verilerinden oluşmaktadır. Araştırma Nisan 2010 tarihinde yapılmıştır. Araştırmada kullanılan ankette 50 soru sorulmuştur. Ankette, İnternet bağımlılığını ölçen 6 lı likert ölçekli [(0) Hiç Bir Zaman, (1) Nadiren, (2) Bazen, (3) Arada Sırada, (4) Sık Sık, (5) Her Zaman] ve 20 soruluk bir ölçek kullanılmıştır. Ölçekte 0-19 puan ortalamanın altı, 20-49 puan ortalama, 50-79 puan ortalamanın üstü ve 80-100 puan ortalamanın çok üstü bağımlılığı ifade etmektedir. 917 Young (1998: 237-244) ise bağımlı internet kullanımını, sarhoş edici bir madde alımını içermeyen bir dürtü kontrol bozukluğu şeklinde tanımlamakta ve patolojik kumar oynamaya benzetmektedir. Yazara göre internet bağımlıları, internetle ilgili kaygı duymakta (örneğin, daha önceki çevrimiçi faaliyetleri düşünmek ya da gelecekte çevrimiçi zamanla ilgili beklenti içine girmek); tatmin olmak için interneti gittikçe artan süreler boyunca kullanmakta; internet kullanımını kontrol etmek, kesmek ya da durdurmak için başarısız ve tekrarlayan girişimlerde bulunmakta; internet kullanımını azaltmaya çalıştığında rahatsızlık, ruh halinde değişkenlik, depresyon ya da huzursuzluk hissetmekte; baştaki niyetten farklı olarak daha uzun süre çevrimiçi kalmakta; önemli ilişkilerin, işlerin, eğitim ya da kariyer imkânlarının internet kullanımı yüzünden tehlikeye girmesini ya da bunları kaybetme riskini yaratmakta; aile üyelerine, terapistlere ya da diğer kişilere internetle olan bağın kapsamını gizlemek için yalan söylemek ve interneti, sorunlardan kaçmak ya da hoşa gitmeyen bir

Lise Öğrencilerinde İnternet Kullanma Alışkanlığı ve İnternet Bağımlılığı (Malatya Uygulaması) Vehbi Bayhan ruh halinden (örneğin, umutsuzluk, suçluluk, kaygı ve depresyon hissi) kurtulmak için kullanmak gibi örüntüler sergilemektedir. İnternet bağımlılığında, alkol bağımlılığına benzer şekilde insanların kendilerini maddenin etkisine maruz bırakması söz konusudur (Chen ve ark. 2004: 50, Işık 2007: 45 den Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:7). Soule ve arkadaşlarına (2003: 65) göre internet bağımlılığının 5 tipi bulunmaktadır. 1. Sanal Seks Bağımlılığı: Yetişkinlere özgü sohbet odası ve sanal porno bağımlılığı olarak dikkat çekmektedir. 2. Sanal İlişki/ Arkadaşlık Bağımlılığı: Sohbet odaları ve sanal porno sitelerinde arkadaşlıklar edinme 3. İnternette Kumar Bağımlılığı: Aşırı derecede kumar oynama, alış-veriş yapma ve açık artırma ya da bahis sitelerini kullanma 4. İhtiyaç Dışı Bilgi Arama Bağımlılığı: Gereğinden fazla web veya veri bankalarında tarama yapma Günümüzün şehir hayatında kolay kolay kurulamayan sosyal bağlantıların internet üzerinden kurulabilmesi; yabancılarla kolaylıkla ve risksiz bir şekilde ilişkiye geçilebilmesi; insanların kendi kendilerini dizginlemeden özgürce düşüncelerini ve duygularını ifade edebilmeleri; kendilerinin göstermek istedikleri yönlerini abartarak sunabilmeleri; internet üzerindeki paylaşma ortamlarında ses çıkarmadan diğer insanları dikizleme olanağının bulunması bağımlılık oluşturmada interneti çekici kılan faktörlerin başında gelmektedir. Bunun yanında her an el altında olması, yasaklanmış olana ulaşabilmeyi kolaylaştırması, oyun oynamaya, risk almaya yardım etmesi de internet kullanımını artıran diğer etmenler olarak göze çarpmaktadır (Ekinci 2002). Chou ve Hsiao ya (2000: 68) göre, bazı şartların oluşması durumunda insanların internet bağımlısı oldukları düşünülebilmektedir. Söz konusu koşullar şunlardır: (1) internet bireylerin hayatlarındaki en önemli faaliyet halini alır ve düşünme sistemlerinde baskın bir konuma gelirse; (2) internet kullanımı onlarda gerçek dünyadan kaçış ya da başka benzer deneyimlere yol açarsa; (3) istenen etkiyi elde edebilmek için çok uzun çevrimiçi saatler geçirmeleri gerekirse; (4) çevrimdışı olduklarında kendilerini rahatsız ya da huzursuz hissederlerse; (5) internet kullanımı onlar ve aileleri, öğretmenleri ya da arkadaşları arasında ve onların, diğer çalışmalara veya uykuya ayıracakları zaman ile internette harcayacakları zaman arasında çatışmaya yol açarsa; (6) internet kullanımlarını kesmeye ya da azaltmaya çalıştıkları halde bir süre sonra eski kullanım örüntülerine geri dönüyorlarsa (Balcı ve Gülnar, 2009:8). 2. Araştırma Bulguları Demografik Özellikler 5. Bilgisayar Bağımlılığı: Aşırı derecede oyun oynama ve program hazırlama (yazma) bağımlılığı. (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:7). 918 Örneklemin %56 sı kız ve %44 ü erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Yaş dağılımı 16-18 yaş aralığındadır. Ailenin aylık geliri, anne ve babanın öğrenim durumu, anne ve babanın mesleği itibariyle çoğunlukla orta-alt sosyal tabakaya mensupturlar. Annenin öğrenim durumu, babanın öğrenim durumuna göre daha düşüktür. Okuryazar olmayan (ümmi) oranı annede %29 iken babada %9 dur. İlkokul mezunu annede %31 iken babada %22; ortaokul mezunu annede %19 iken babada %30; lise mezunu annede %15 iken babada %30; yükseköğretim mezunu annede %4 iken babada %10 dur. Anne mesleğinde ev hanımı oranı %70, memur %20, işçi %4, esnaf %3 ve emekli %2 oranındadır. Baba mesleğinde işsiz oranı %10, memur %23, işçi %12, esnaf %24, emekli %15 ve çiftçi %6 dır. Aile tipi dağılımında çekirdek aile oranı %83, geleneksel aile oranı %10 ve parçalanmış aile

oranı %7 dir. (%4 boşanma, %2 anne veya babanın vefatı ve %1 ise ebeveynin birinin yurt dışında bulunduğu parçalanmış aile). Bilgisayar ve İnternet Bağlantısı Sahipliği Örneklemin %62 sinin evinde bilgisayar bulunmaktadır. Evinde İnternet bağlantısı bulunan örneklemin oranı %44 tür. Ailenin aylık geliri yükseldikçe evde bilgisayarın sahipliği ve internet bağlantısı oranı artmaktadır. Ebeveynlerden birisinin yurt dışında bulunduğu örneklemin evlerinde internet bağlantısı oranı daha fazladır. Anne ve Babanın Bilgisayar Kullanma Oranı Örneklemin annelerinin %33 ü, babalarının ise %54 ü bilgisayar kullanmaktadır. Aylık gelirin artması, ebeveynin öğrenim düzeyinin artması ve ebeveynlerin yurt dışında bulunma oranı artması oranına bağlı olarak anne ve babanın bilgisayar kullanma oranı artmaktadır. İnternet Kullanma Sıklığı İnternete girdiğinizde en az ne kadar zaman harcıyorsunuz? sorusuna örneklemin %62 si 1 saat, %23 ü 2 saat, %8 i 3 saat, %8 i 4 saat ve üzeri diye cevap vermişlerdir. Cinsiyete göre internete bağlanıldığında 4 saat ve üzeri internette kullanan erkek öğrencilerin oranı %11 iken, kızların oranı %5 tir. Aylık gelir artışına bağlı olarak internete bağlanma oranı artmaktadır. İnternette harcanan zaman artarken kendini internet bağımlısı olarak görme ve internet bağımlılık derecesinin ortalamanın üstünde olma oranı artmaktadır. İnterneti kullanma sıkılığına göre örneklemin %12 si arada sırada, %38 i hergün, %31 i haftada birkaç kez interneti kullandığını belirtmiştir. Erkekler, evinde internet bağlantısı olanlar ve aylık gelir yükselmesi oranında internet kullanma sıklığı artmaktadır. Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 2-4 Şubat 2011 İnönü Üniversitesi, Malatya 919 Interneti Kullanma Amaci Diger 1,1% Oyun 7,6% Cinsellik 4,9% Odev Arastirma 35,8% Chat, Msn, Facebook 50,6% Grafikte görüldüğü gibi örneklemin %51 i chat, Msn ve Facebook amacıyla interneti kullanırken, %36 sı ödev ve araştırma yapmak amacıyla, %8 i oyun oynamak amacıyla, %5 i cinsellik amacıyla interneti kullanmaktadır. Cinsiyete göre interneti kız öğrenciler erkek öğrencilerden daha fazla oranda ödev ve araştırma yapmak amacıyla kullanırken; erkek öğrenciler kız öğrencilerden daha fazla oranda interneti cinsellik ve oyun oynamak amacıyla kullanmaktadır. Ailenin aylık gelirine göre, gelir düzeyi azalırken interneti ödev ve araştırma yapmak amacıyla kullanma oranı artarken; gelir düzeyi yükseldikçe interneti chat, Msn, Facebook, cinsellik ve oyun oynamak amacıyla kullanma oranı artmaktadır. Facebook Üyeliği Örneklemin %66 sının Facebook üyeliği bulunmaktadır. Erkeklerde Facebook üyeliği oranı %73 iken, kız öğrencilerde %60 tır. Aile tipine göre en fazla ebeveynin yurt dışında bulunduğu aile ile boşanma sonucu parçalanmış aileye mensup gençlerde Facebook üyeliği daha fazladır. Ailenin aylık geliri yükseldikçe Facebook üyelik oranı artmaktadır. Bu durum, bilgisayar ve internet bağlantısı oranının fazlalığının gelir düzeyi yükseldikçe artması oranı ile de ilgilidir. Evinde internet bağlantısı olanların %78 inin Facebook üyeliği varken, evinde internet bağlantısı olmayanlarda bu oran %55 tir. Facebook üyeliği bulunanların kendisini internet bağımlısı görme oranı ile internet

Lise Öğrencilerinde İnternet Kullanma Alışkanlığı ve İnternet Bağımlılığı (Malatya Uygulaması) Vehbi Bayhan bağımlısı oranı ortalamanın üzerinde bulunanların oranı daha fazladır. Internette En Cok Kullanilan Site Diger 1,7% Cinsel icerikli site 4,2% Odev arastirma sitel 31,2% Sohbet Siteleri 25,6% Örneklemin %18 i kendini internet bağımlısı olarak görmektedir. Erkeklerde, ebeveynleri yurtdışında bulunanlarda ve aylık geliri yüksek olan öğrencilerin kendilerini internet bağımlısı olarak görme oranı daha fazladır. Evde internet bağlantısı olanlarda kendini internet bağımlısı olarak görenlerin oranı %28 iken; evinde internet bağlantısı olmayanlarda bu oran %10 dur. Derslerdeki başarı durumu azaldıkça kendini internet bağımlısı olarak görenlerin oranı artmaktadır. Kendini internet bağımlısı olarak görenlerin, internet kafede fazla zaman geçirdiği için ailesiyle tartışma oranı daha fazladır. Parası olmadığı halde internet kafeye gidip başkasının oyunlarını seyredenlerde kendini internet bağımlısı olarak görenlerin oranı daha fazladır. İnternet Bağımlılık Dereceleri Müzik- Video Siteler 37,4% Grafikte görüldüğü gibi internette en çok kullanılan siteler dağılımına göre; örneklemin %37 si müzik ve video siteleri, %31 i ödev ve araştırma siteleri, %26 sı sohbet siteleri, %4 ü cinsel içerikli siteler kullanmaktadır. Cinsiyete göre erkekler kızlardan daha fazla oranda sohbet siteleri ve cinsel içerikli siteleri kullanırken; kız öğrenciler erkek öğrencilerden daha fazla oranda ödev ve araştırma sitelerini kullanmaktadır. Aylık gelir oranı azalırken, internette en çok ödev ve araştırma siteleri daha fazla kullanılırken; aylık gelir oranı yükselirken sohbet siteleri, müzik ve video siteleri ile cinsel içerikli siteleri daha fazla oranda kullanılmaktadır. İnternette en çok sohbet siteleri ve cinsel içerikli siteleri kullananların kendini internet bağımlısı olarak görme oranı ile internet bağımlılığı oranı ortalamanın üzerinde olanların oranı daha fazladır. Kendini İnternet Bağımlısı Olarak Görme Durumu 920 Örneklemin internet bağımlılık dereceleri şu şekildedir: Örneklemin %82 si ortalama (20-49 puan); %12 si ortalamanın üstü (50-79 puan); %4 ü ortalamanın altı (0-19 puan); %2 si en yüksek (80-100 puan) bağımlılık düzeyindedir. Ortalamanın üstü itibariyle bakıldığında örneklemin %14 ünün internet bağımlısı olduğu görülmektedir. Kendini internet bağımlısı olarak görenlerin internet bağımlılık düzeylerinin yüksek olması arasında doğrudan ilişki vardır. Aylık gelir oranı yükseldikçe ve evde internet bağlantısı oranı artıkça internet bağımlılık derecesi artmaktadır. İnternet bağımlılık dereceleri yüksek olanların internet kafede fazla zaman geçirdiği için ailesiyle tartışanların oranı daha fazladır. İnternet bağımlılığı üzerine yapılan araştırmalar incelendiğinde, literatürdeki diğer araştırma bulgularının bizim araştırma bulguları ile örtüştüğü görülmektedir. Örneğin, Scherer (1997) tarafından Teksas Üniversitesi nde eğitim gören 531 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada katılımcılara on soru sorulmuş ve sorulardan en az üçünü olumlu yanıtlayan 49 kişi (yüzde 13) bağımlı olarak kabul edilmiştir. Çalışmanın sonuçları değerlendirildiğinde, araştırmaya katılan öğrencilerin % 13 ü, internet kullanımlarının onların akademik çalışmalarına ve mesleki başarılarına engel olduğunu ve aynı zamanda da sosyal hayatlarına müdahale ettiğini bildirmişlerdir. Öğrenciler arasında yüzde 2 lik bir kısım ise internetin hayatlarında tamamıyla olumsuz etkiye yol açtığını düşünmektedir. Çalışmada internet bağımlısı

olarak belirlenen 49 katılımcının 35 i (yüzde 71.4) erkek, 14 ü (yüzde 28.6) kadındır. Yine araştırma sonuçları internet bağımlısı kişilerin oyunlar, bültenler, sohbet odaları vb. hizmetleri kullandıklarını ve daha çok online ilişkiler aradıklarını göstermektedir (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:8). Benzer bir çalışmada Young (1998), bağımlı kullanıcılarda internetin, diğer bağımlılıklarda olduğu gibi kişisel, ailevi ve mesleki sorunlara yol açtığını bildirmektedir. Söz konusu sorunlar arasında özellikle uyku düzeninin bozulması ve fiziksel yorgunluk gibi şikâyetler önde gelmektedir. Çalışmada ayrıca internet bağımlılarının büyük bir kısmının interneti iki yönlü iletişim işlevi için kullandığı; bunun yanında bağımlı olmayanlar genelde bilgilenme amaçlı kullanıma ağırlık verdikleri tespit edilmiştir. İnternet bağımlısı denekler haftalık 38.5 saat internet kullanırken; bağımlı olmayanlar haftalık ortalama 4.9 saat internete bağlanmaktadırlar. Cinsiyet bakımından araştırmaya katılan 396 internet bağımlısının 157 si erkek, 239 u ise kadındır. Bağımlılar arasında erkek kullanıcılar, interneti güç ve şiddet içeren çevrimiçi oyunlar için daha çok tercih ederken; kadınlar kendi görüntülerini saklayabilmelerine imkân tanıyan anonim iletişim yöntemlerine ağırlık vermektedirler. Yazara göre aşırı internet kullanımı öğrencilerde derslerden alınan düşük notlar, dönem uzatma ve hatta üniversiteden atılma gibi önemli akademik sorunlara neden olabilmektedir (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:9). Lin ve Tsai (2002: 411) Tayvan ın farklı bölgelerindeki liselerde eğitim gören toplam 753 öğrenciyi örneklem olarak almışlardır. Sonuçlar incelendiğinde ankete katılanların yüzde 17 si internet bağımlılığı belirtisi göstermektedir. Ayrıca internet bağımlılarının, bağımlı olmayanlara göre duygulanım arayışı ve utangaçlıktan kurtulma gibi nedenlerle internete daha çok yöneldikleri belirlenmiştir. Yazarlara göre ergenler arasında kişisel kimliğin kazanılması gibi güçlü gelişme ihtiyaçları, sosyal utangaçlıkların kırılması vasıtasıyla sağlanabilirken; Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 2-4 Şubat 2011 İnönü Üniversitesi, Malatya 921 bu durum internet bağımlılığını körükleyen bir etken olarak ortaya çıkmaktadır (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:9). Nalwa ve Anand (2003: 653) ise Hindistan daki 16-18 yaş aralığındaki öğrencilerin internet bağımlılıklarının kapsamını başlangıç düzeyinde araştırmışlardır. Çalışmanın sonuçları incelendiğinde internet bağımlıları ile bağımlı olmayan grup arasında anlamlı davranışsal ve işlevsel kullanım farklılıkları bulunmaktadır. Bağımlılar internette, bağımlı olmayanlardan daha fazla zaman harcamaktadır. Bağımlıların çevrimiçi zaman geçirmek için diğer işlerini erteledikleri, gece geç saatlerde internette oldukları için uykusuz kaldıkları ve internetsiz hayatın sıkıcı olacağını düşündükleri belirlenmiştir. Yazarlar ayrıca katılımcılara UCLA Yalnızlık Ölçeği de uygulamışlardır. Ölçekte, bu iki grup arasında anlamlı farklılıklar bulunmuş ve internet bağımlılarının puanının bağımlı olmayanlardan yüksek olduğu görülmüştür (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:10). Tsai ve Lin (2003: 650-651) Tayvan daki 700 lise öğrencisi üzerinde yürüttükleri araştırmalarında, bağımlı öğrencilerin internet kullanım süresini yönetmede zorlandıklarını ve böylelikle internet başında çok uzun kaldıklarını bulgulamışlardır. Yazarlar internet başında geçirilen zaman aşırılığının internet bağımlılığına neden olduğunu bildirmektedirler. Çalışmada internet bağımlılığının en temel belirleyicisi olarak internet kullanım süresi bulunmuştur (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:10). Johansson ve Götestam (2004: 223-228) Norveç te konuyla ilgili 12-18 yaş aralığındaki 1591 sık kullanıcı arasında yaptıkları çalışmalarında, katılımcıların yüzde 4.02 sinin internet bağımlısı, yüzde 17.66 sının ise riskli kullanıcı olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Doğal olarak bu çalışmada problemli kullanıcı oranı yüzde 21.68 olarak gerçekleşmiştir. Regresyon analizi sonuçlarına göre ise; internet kullanım sıklığı, internete bağlanılan yer ve internet kullanım amaçları internet bağımlılığını belirleyen

Lise Öğrencilerinde İnternet Kullanma Alışkanlığı ve İnternet Bağımlılığı (Malatya Uygulaması) Vehbi Bayhan temel değişkenler konumundadır (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:10). Bir başka Avrupa araştırmasında Simkova ve Cincera (2004: 538-539) Çek Cumhuriyeti nden 341 üniversite öğrencisiyle görüşmüşlerdir. Katılımcılar cinsiyetlerine göre karşılaştırıldığında farklı sonuçlar elde edilmiştir. 142 kız öğrencinin yüzde 1 i bağımlı iken; 199 erkek öğrencinin yüzde 9 u bağımlı bulunmuştur. Bu sonuçlara göre Çek Cumhuriyeti ndeki üniversite öğrencileri arasında internet bağımlığı konusunda erkek öğrenciler daha sıklıkla sorun yaşamaktadır. Benzer şekilde internet bağımlısı öğrencilerle bağımlı olmayan öğrenciler arasında internet kullanım zamanı açısından da anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. İnternet bağımlısı denekler haftada 44 saatlerini internet başında geçirirlerken; bağımlı olmayan öğrenciler haftalık 13 saat internet kullanmaktadırlar. Yazarlara göre ciddi bir şekilde chat ve anında mesajlaşma gibi internet hizmetlerini kullanan öğrencilerin, ortalama üniversite öğrencilerine kıyasla internet bağımlılığı belirtileri gösterme ihtimalleri daha yüksektir. Ancak chat leşme aktiviteleri mi bağımlılık yapıyor, yoksa bağımlı kişiler mi chat leşmeyi tercih ediyor bilinmemektedir (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:10). Niemz ve arkadaşları (2005: 562) Nottingham Trent Üniversitesi nden 371 İngiliz öğrenci üzerinde yaptıkları araştırmalarında, katılımcıların yüzde 18.3 ünün patolojik internet kullanımı belirtileri gösterdiğini bulgulamışlardır. Araştırma sonuçlarına göre internet bağımlıları, bağımlı olmayanlara nazaran akademik, sosyal ve kişilerarası ilişkilerinde daha fazla problem yaşamaktadırlar (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:10). 922 Sally (2006: 26) Hong Kong Üniversitesi nde eğitimlerini sürdüren 410 öğrenci üzerinde yaptığı araştırmasında yirmi maddeden oluşan Young ın İnternet Bağımlılık Ölçeği ni kullanmıştır. Sonuçlar, çalışmaya katılan öğrencilerin yüzde 18 inin bağımlılık belirtisi gösterdiğini ortaya koymaktadır. Regresyon analizi bulguları, akademik performans ve cinsiyetin, Hong Kong lu öğrenciler arasında internet bağımlılığının en önemli iki belirleyicisi olduğunu göstermektedir (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:10). Türkiye de, Balta ve Horzum (2008: 194: 189) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi nin altı farklı bölümünden toplam 292 kişiyle görüşmüşlerdir. Araştırmada cinsiyet yönünden erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre internet bağımlılığı düzeylerinin yüksek olduğu bulunmuştur. Haftada sekiz saatten fazla internete bağlı kalan öğrencilerin, haftada sekiz saatten az internete bağlı kalan öğrencilerden internet bağımlılık düzeyi olarak daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin sosyo ekonomik statüleri ise internet bağımlılığı düzeylerine etkisi bakımından anlamlı bir farklılık oluşturmamaktadır (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:11). Işık (2007: 172-173, ) doktora tezi kapsamında Gazi Üniversitesi nden 563 öğrenci ile gerçekleştirdiği araştırmasında; internetin, öğrencilerin sosyal çevre ile ilişkileri üzerinde etkilerini belirlemiştir. Faktör analizi sonuçları dört bağımlılık tipini ortaya çıkarmıştır. Bunlar sırasıyla; bireysel oryantasyon+sosyal oyun, bireysel oyun+sosyal oyun, sosyal oryantasyon+bireysel anlama ve sosyal anlama. Deneklerin internet kullanım sonrası arkadaşlarıyla, ailesiyle ve eş/sevgili ile iletişimlerinde bir kayıp yaşayıp yaşamadıkları üzerine verdikleri cevaplar; bir etkinin muhakkak söz konusu olduğunu göstermektedir. Aile ile yüz yüze iletişimlerinde kayıp yaşayanların oranı yüzde 21.9 iken; arkadaşlarla yüzde 18.4 lük ve eş/sevgili ile ilişkilerde yüzde 5.9 luk bir azalma olduğu kaydedilmiştir (Aktaran: Balcı ve Gülnar, 2009:11). 3. Sonuç Lise öğrencilerinin internet kullanma alışkanlığı ve internet bağımlılığı araştırma sonuçları

Akademik Bilişim 11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 2-4 Şubat 2011 İnönü Üniversitesi, Malatya örneklem bağlamında şu şekilde özetlenebilir. İnternet bağımlılığı ile ekonomik gelir arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bulgularda da görüldüğü gibi ekonomik gelir yükseldikçe bilgisayar ve evde internet bağlantısı oranı artmaktadır. İnternete erişim oranı arttıkça internet kullanma oranı artmaktadır. İnternet kullanma oranı artışına paralel olarak internet bağımlılık oranı artmaktadır. Bu sonuç, Markist paradigma bağlamında, ekonomik alt yapının üst yapıyı belirlemesi ile ilgilidir. Ancak, bulgulardan da görüleceği gibi internet bağımlılığı ve internet kullanma alışkanlığını salt ekonomi değişkeni belirlememektedir. Toplumsal cinsiyet ve aile tipi gibi sosyal değişkenlerde internet bağımlılığı üzerinde etkide bulunan önemli değişkenlerdir. Mesela, parçalanmış aileye mensup ergen ve gençlerin internete erişme ve internet bağımlılığı oranları daha fazladır. Bunun bir nedeni, ailedeki otorite eksikliği ve daha serbest davranma ortamı bulmaları iken; diğer nedeni ailedeki ebeveynlerden birinin eksikliğinin sosyal ve psikolojik yoksunluğunun internet ile doldurulmasıdır. Cinsiyete göre, erkeklerin interneti kullanma oranı ve dolayısıyla internet bağımlılık oranı kızlara göre daha fazladır. Bu bulgu, diğer araştırmalar ile paralellikler göstermektedir. İngiltere, Çek Cumhuriyeti ve Hong Kong ta yapılan çalışmalarda da erkek öğrencilerdeki internet bağımlılık oranı daha fazladır. Tayvan da yapılan araştırmada internet kullanım süresi ile internet bağımlılığı oranı arasında bir ilişki bulunmuştur. Aynı bulgu bizim çalışmamızda da görülmektedir. İngiltere, Hong Kong ve Tayvan daki araştırmalarda internet bağımlılık oranı %18 iken; Teksas Üniversitesi nde yapılan araştırmada internet bağımlılık oranı %14 tür. Bizim araştırmamızda da, kendini internet bağımlısı olarak görenlerin oranı %18 iken, internet bağımlılık ölçeği sonuçlarına göre internet bağımlısı olanların oranı %14 tür. Bu bağlamda, araştırmamız ile literatürde başka ülkelerde yapılan araştırma sonuçları örtüşmektedir. Bizim araştırmamızdaki diğer önemli bulgu; sigara, içki ve uyuşturucu madde kullanan öğrencilerin internet bağımlılık oranlarının daha fazla olduğudur. Bu durum da diğer bağımlılık türleri ile internet bağımlılığı arasında doğrudan bir ilişki olduğunu ifade etmektedir. Zaten, psikiyatride İnternet Bağımlılığı bir hastalık türü olarak tanımlanmaktadır. Sonuç olarak, internetin küreselleşmenin en önemli aracı olduğu gerçeğini yadsımadan, internet dışında kalınamayacağı gerçeğinden hareketle interneti doğru ve bilinçli kullanma eğitimi önem taşımaktadır. Bunun için Türkiye de son beş yıldır ilköğretim 6, 7 ve 8. sınıflarında seçmeli olarak okutulan Medya Okur Yazarlığı dersinin zorunlu hale getirilmesi ve içeriğinin bilinçli internet kullanımı bağlamında zenginleştirilerek daha işlevsel verilmesi sağlanmalıdır. İnternetin ve küreselleşmenin dışarısı yok. İnternetin olumlu ve olumsuz yanlarının farkına varabilmek önem taşımaktadır. 4. Kaynaklar [1] Balcı, Şükrü ve Birol Gülnar (2009): Üniversite Öğrencileri Arasında İnternet Bağımlılığı ve İnternet Bağımlılığının Profili, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Sayı :6, Temmuz 2009, Konya. [2] Balta Ö Ç ve Horzum M B (2008) Web Tabanlı Öğretim Ortamındaki Öğrencilerin İnternet Bağımlılığını Etkileyen Faktörler, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41 (1), 187-205. [3] Chen K, Tarn J M ve Han B T (2004) Internet Dependency: It s Impact on Online Behavioral Patterns in E-Commerce, Human Systems Management, 23, 49-58. [4] Chou C ve Hsiao M C (2000) Internet Addiction, Usage, Gratification, and Pleasure Experience: The Taiwan College Students Case, Computers & Education, 35 (1), 65-80. 923

Lise Öğrencilerinde İnternet Kullanma Alışkanlığı ve İnternet Bağımlılığı (Malatya Uygulaması) Vehbi Bayhan [5] Ekinci A (2002) Aziz Antonius un Baştan Çıkarılması: Bir Kötü Alışkanlık Olarak İnternet, COGİTO Dergisi, Kış 2002 [6] Goldberg I (1996) Internet Addiction Disorder. Retrieved February 10.2009 from http:// www.rider.edu/~suler/psycber/supportgp.html. [7] Işık U (2007) Medya Bağımlılığı Teorisi Doğrultusunda İnternet Kullanımının Etkileri ve İnternet Bağımlılığı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. [8] Johansson A ve Götestam K G (2004) Internet Addiction: Characteristics of a Questionnaire and Prevalence in Norwegian Youth (12-18 years), Scandinavian Journal of Psychology, 45, 223-229. [9] Nalwa K ve Anand A P (2003) Internet Addiction in Students: A Cause of Concern, CyberPsychology & Behavior, 6 (6), 653-656. [10] Niemz K, Griffiths M ve Banyard P (2005) Prevalence of Pathological Internet Use among University Students and Correlations with SelfEsteem, the General Health Questionnaire (GHQ), and Disinhibition, CyberPsychology & Behavior, 8 (6), 562-570. [11] Sally L P M (2006) Prediction of Internet Addiction for Undergraduates in Hong Kong, Baptist University, Hong Kong, UMI Dissertation Information Service. [12] Scherer K (1997) College Life On-line: Healthy and Unhealthy Internet Use, Journal of College Student Development. Retrieved February 10.2009 from http://findarticles. com/p/ articles/mi_qa3752/is_199711/ai_n8776 618. [13] Simkova B ve Cincera J (2004) Internet Addiction Disorder and Chatting in the Czech Republic, CyberPsychology & Behavior, 7 (5), 536-539. [14] Soule L C, Shell L W ve Kleen B A (2003) Exploring Internet Addiction: Demographic Characteristics and Stereotypes of Heavy Internet Users, The Journal of Computer Information Systems, 44 (1), 64-73. [15] Tsai C C ve Lin S S J (2003) Internet Addiction of Adolescents in Taiwan: An Interview Study, CyberPsychology & Behavior, 6 (6), 649-652. [16] Young K S (1998) Internet Addiction: The Emergence of a New Clinical Disorder, CyberPsychology & Behavior, 1 (3), 237-244. 924