UNiLATERAL TALAMiK ENFARKT ve ilgin~ NOROOFTALMOLOJiK BULGULAR Olgu Sunumu Dr. Serap SAYGI. Dr. Okay SARIBA~, Dr. tozcan ERTURK. Dr. Pmar KIRKALI.Dr. Tiilay KANSU. Hacettepe Universitesi Tip Fakiiltesi N6roloji Anabilim Dah ve N6rolojik Bilimleri ve Psikiyatri Enstitiisii N6rooftalmoloji Unitesi (PK. TK) Tiirk N6ro iriirji Dergisi 1 : 91-95. 1989. 6ZET: Akut geli$en konfiizyon. amnezi. vertikal bakl$ parezisi. skew deviasyon. sol parsiyel 3. sinir parezisi, kapak retraksiyonu ve konverjans parezisi gozlenen bir hastada BT'de sol talamik enfarkt saptanml$ ve anjiografisinde posterior serebral arterin paramedian dallarmm dolmadlgl gosterilmi$tir. Hastanm anatomoklinik ozelhk1eri belirtilerek talamomezensefalik birle$im ve mezensefalen lezyonlarmda goriilen norooftalmolojik tablolargozden ge<;irilmi$tir. Anahtar kelimeler: Enfarkt norooftalmoloji. talamomezensefalik birle$im. talamus. SUMMARY: In a patient with acute confusion. amnesia. vertical gaze palsy. skew deviation. lid retraction, left partial 3. nerve palsy and convergence palsy. et showed a left thalamic infarct. Paramedian branches of posterior cerebral arteries were not visualized in angiography. Anatomoclinic features of this case were discussed and neuroophthalmologic findings of thalamomesencephalic junction and mesencephalic lesions were reviewed. Key-words: Infarct neuroophtalmology. thalamomesensephalic junction, thalamus. GiRi~ Rostral basiler ;uter sendromunun neden oldugu mezensefalon ve talamusun transient iskemisine veya infarktma bagh durumlarda vertikal bakl:?bozukluklan. skew deviasyon, nistagmus, kapak retraksiyonu (Collier's sign), niikleer. supraniikleer veya kombine :?ekilde 3. sinir tutulumuna bagh sendromlar gibi c;:e :?itlinorooftalmolojik bozukluklar tarn edilmi:?tir (2,9). Bu yazlda kombine vertikal bakr:?paralizisi. parsiyel niikleer 3. sinir tutulumu, skew deviasyon, iist kapak retraksiyonu. konverjans paralizisi olan bir vaka takdim edilerek bu bulgular klinikoanatomik olarak tartl:?llml:?tir. OLGU SUNUMU 47 ya:?mdaki sag elli erkek hasta sag tarafmdaki giic;: siizliik, konu:?ma giic;:liigii,c;:iftgorme :?ikayetleri ile yatinld!. Ozgec;:mi:?indehipertansiyonu oldugu ogrenildi. Norolojik muayenesinde :?uuru a9k. zaman oryantasyonu bozuktu. Yakm haflza kusuru ve konfabulasyonu yard!. Pupiller anizokorik. sag pupfl 3mm, l~rkrefleksi (IR)ahmyor; sol pupil5mm, IR ahnmlyordu. Primer pozisyonda skew deviasyonu. c;:ift gormesi. sagda iist kapak retraksiyonu, sol gozde hafif exotropya vardl (~ekil 1). Yukan ve a:?agl bakamlyordu. Horizontal bakl~l normaldi. - Konverjans yapamlyordu. Saghemiparezi ve hemihipoestezisi yard!. Yaprlan tetkiklerinde idrar. CBC, kan biyokimya sonuc;:lannormal. lipid elektroforezinde low density lipopreteinleri yiiksekti. VDRL (-). EKGnormal. tiroid fonksiyon testleri normal smnlardayd!. Kardiak EC HO'da kordalarda kahnla~ma ve kirec;:lenme,septum hareketlerinde azalma saptand!. BT'de solda parame. dian ve lateral talamik enfarkt gosterildi (~ekil 2). 91
:;;ekil 1: Hastanm ilk geli~ muayenesindeki g6z hareketleri: Solda midriasis, skew deviasyon, sag iist kapak retraksiyonu sol g6zde ham pitozis. yukan ve a~a~ bakj~ kislthh~ var. :;;ekil 2: A-) ve B-) : BT'de sol talamik enfarkt. Serebral anjiografide posterior serebral arterin paramedian dallan ganllemedi (~eki1 3). Yau:;;mm 14. giiniinde her iki gaz a:;;aglbakabili-, yor, yukan bak1:;;taise sol gaz yukan bakabilirken. sag gaz yukan bakamlyordu. Diger gaz bulgulan aymydl (~ekil 4). Hasta antiagregan ve antihipertansif tedavi ile 1 ay soma taburcu edildi. Taburcu olduktan 2 ay sonraki kontroliinde ise hafiza kusuru. gaz bulgulan aym :;;ekilde devam ediyordu. 92
~ekil 3: Vertebral selektif anjiografide posterior serebral arterin paramedian dallan gosterilemedi. TARTI~MA Vertikal goz hareketleri ile ilgili premotor bolgeler rostral mezentefalik tegmentumda yer alan Cajal interstiyel niikleusu (in C) ve onun oniindeki rostral interstisyel medial longitudinal fasikulus (ri MLF) olup. in C'den kar l taraf 3. sinir. ri MLF'den aym taraf 3. sinirine lifler gelir (13). (~ekil 5). Yukan. a~agl veya kombine vertikal bab paralizileri genellikle ri MLF bolgesini ve posterior komissiirii ilgilendiren bilaterallezyonlarda goriilmektedir (5).Yukan bab ve yukan a a~ kombine bab felci nadiren posterior komissiir lateralliflerini de tutan mezensefalik retikiiler formasyonun tek tarafu lezyonlarmda da bildirilmi tir (1.5.6.7.11). Ust beyin sapl ve talamomezensefalik birle irn bolgesi posterior serebral arterin posterior talamosubtalamik paramedian dallan tarafmdan beslenir (2.6). Bu bolgenin enfarktlanm BT ile gosterebilmek herzaman miimkiin olamamaktadrr (1.2).Bogousslavsky (I986)'nm klinikopatolojik c;ah mayaptl~ yukan bab feld. sag hemiparezi - hemihipoestezisi. konfiizyonu olan 72 ya mdaki bir kadm hastanm BT'sinde sol talamik paramedian hipodens bir alan varken. otopsisinde lezyonun ri MLF. posterior komissiir sol kisrm. in C'u da i<;erdigigosterilmi tir (1).Talamik enfarktlarda yapllan gozlemler norooftalglolojik bulgularm talamusun direkt lezyonundan <;ok. kom u beyin sapl lezyonlanndan dolayl oldugunu gostermektedir (1.6.10). Bizirnhastamlzda da vertikal bab parezisi. skew deviasyon. sol parsiyel 3. sinir tutulumu. kapak retraksiyonu ve konverjans parezisi gibi bulgular BTile gosterilebilen sol talamik enfarkttan <;oktalamomezensefalik birle irn ve mezensefalik tutulu ile a<;1klanabilmektedir. 3. sinir niikleusu Warwick modeline gore bir<;ok subniikleustan olu mu tur (4). Hastanm sol gozdeki rnidriasisi 3. sinirin selektif olarak parasempatik subniikleusunun tutulurnu nedeniyle olabilir. Hastada aynca vertikal bakl parezisinin var h~. her iki gozde de yukan bab bsltlili~ ne ol<;iide3. sinirin niikleer seviyede tutulumu ile ilgili oldugunu. soylemede gii<;liikyaratmaktadrr. Lezyon tarafmdan 3. sinir paralizisi. kontrlateral superior rektus innervasyonu nedeniyle. kar l gozde yukan bab parezisine neden oldugunda. vertikal bab parezisinin var oldugu dii iiniilebilir ki bu tablo Pseudo Parinaud Sendromu olarak da adlandirllml tlr (2). Aym gii<;liiksagda gozlenen kapak retraksiyonu i<;inde soz konusudur. Burada muhtemelen mezensefalik olaylarda goriilen ve Collier belirtisi olarak bilinen kapak retraksiyonu vardrr, fakat sol tarafta parsiyel bir sinir parezisinin (Ptozisin) varh~ ile maskelenmekte ve yalmzca sagda gozlenmektedir. HastamlZda da goriilen skew deviasyon, gozlerin vertikal diverjansl ile ilgili bir norooftalmoloiik antitedir. Labirentlerden orta beyine kadar herhangi bir yerdeki patalojiye bagh olarak otolitik ve preniikleer inputlarm bozuklugu ile ilgilidir (8). Kesin lokalizasyon degeri olmayan bu bulgu talamomezensefalik junction ve mezensefalon lezyonlannda bildirilmi tir (9.12). Talamik enfarktlan olan hastalarda bazen amnezi. konfabiilasyon, konfiizyon. davrall1 degi ikligigibi noropsikiyatrik bozukluklar bildirilmi tir (3.6). Hastarmz bu yonden de ilgin<;ozellikler gosteriyordu. Zamana dezoryante ve yakm ha&za kusuru olan hastarmzda aynca konfabulasyon da varm. HafIza defektleri mammillotalamik yollann tutulurnuyla a<;1klanmaya <;ah llmaktadir (6). Sonu<;olarak talamomezensefalik birle irn ve mezensefalik lezyonlar BTile gosterilemese bile talamik enfarktlarda bu bolgenin de tutulabilecegini. buranm lezyonlarma bagh degi ik norooftalmolojik bulgularm ortaya <;1kabilecegini.Magnetic resonance Imaging (MRI) tekniginin geli mesi ile bu bolge lezyonlarmm goz hareketlerinin klinikoanatomik a<;1klamasmmdaha iyi yapllabilecegini soyleyebiliriz. 93
~ekil 4: 14 gili1 soniaki goz hareketleri : A~gl bakabiliyor. Sag goz yukan bakarmyor. Sol gozde de iist kapak retraksiyonu. Diger bulgular ayru. Posterior komissur ri MLF,parasempatik subnlikleus Inferior rektus subnukleusu Levator palpebra subnukleusu Superior rektus subnukleusu ~kil5 : Vertikal b~ ile ilgili niikleuslar ve 3. sinir niikleusu. [Bogousslavsky J., Meienberg O. (1987)'den] 94
1) Bogousslavsky J. Miklossy J. Deruqz JP et ai: Unilateral left paramedian infarction of thalamus and midbrain: a clinicopathological study. J. Neurol. Neurosurg psych. 49:686-694.1986. 2) Bogousslavsky J.. Meienberg 0.: Eye-movement disorders in brain-stem and cerebellar stroke. Arch. Neurol. Vol 44:141-148.1987. 3) Bogousslavsky J. Regli F. Uske A: Thalamic infarcts: clinical syndromes. etiology and prognosis. Neurology 38:837-848.1988. 4) Burde RM. Savine PJ. Trobe ]D. Trobe ]D: clinical decisions in Neuroophtalmology. The cv Mosby Co, St Louis 1985. 5) Biittner-EnneverJA. Biittner. U, CohenBetal.: Verticalgaze palsy and the rostral interstitial nucleus of the medial longitudinal fasciculus. Brain 105: 125-149.1982. 6) Castaigne P. Lhermitte F. Buge A et ai: Paramedian Thalamic and Midbrain infarcts: Clinical and Neuro-pathological study. Ann. Neuroll0:127-148.1981. 7) Gomez CR. Gomez SM. Selhorst JB:Acute thalamic esotropia Neurology 38:1759-1962.1988. 8) LeighRJ:Brainstem control of vertical gaze: Physiological Aspects of clinical Neuroophtalmology (Ed. Kennard C, Rose FL).Year book Medical Publichers lne. Chicago 1988. 9) MehIer M.: The Neuro-ophtalmologic spectrum of the rostral basilar artery syndrome. Arch. Neurol. VoI45:966-971.1988. 10) Reagan]T. Trauttnann JO. Combined Nuclear and Supranuclear defects in ocular motility. Arch. Neurol. VoI35:133-137.1978. 11) Serdaru K, Gray F. Lyon-Laen P. et ai: Syndrome de Parinaud et deviation tonique verticale du regard: Trois observations Rev Neurol. 138:601-617.1982. 12) Smith LJ, David IN. Klintworth G: skew deviation. Neurology. 14:96-105.1964. 13) Steiger HJ, Biittner-Ennever JA.: Oculomotor nucleus afferents in the monkey demonstrated with horseradish peroxidase. Brain research 160:1-15.1979. 95