iii İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ ------------------------------------------------------------------- 2. TANIMLAR ------------------------------------------------------------ 2.1. Atom-gram ------------------------------------------------------- 2.2. Molekül-gram (mol) -------------------------------------------- 2.. Formül-gram ----------------------------------------------------- 2.4. İyon-gram --------------------------------------------------------- 2.5. Değerlik ----------------------------------------------------------- 2.. Etkime değeri ---------------------------------------------------- 2.7. Eşdeğer tartı ----------------------------------------------------- 2.8. Eşdeğer-gram ----------------------------------------------------- 2.9. Milieşdeğer-gram ---------------------------------------------- 2.10. Milimol -----------------------------------------------------------. EŞDEĞER TARTININ HESAPLANMASI ------------------------ 4. ÇÖZÜNME ------------------------------------------------------------- 4.1. Çözünürlük birimleri --------------------------------------------- 4.2. Derişim birimleri -------------------------------------------------- 4.2.1. Fiziksel yöntemler ---------------------------------------- 4.2.2. Molar yöntemler ------------------------------------------- 4.2.. Eşdeğer (ekivalent) yöntemler -------------------------- 4.. Aşırı doymuş çözelti --------------------------------------------- 5. KİMYASAL DENKLEMLER --------------------------------------- 5.1. Kimyasal denklemlerin öğeleri ---------------------------------- 5.2. Kimyasal denklem türleri ---------------------------------------- 5.. Denge ve denge sabitleri ----------------------------------------- 5.4. Kütlelerin etkisi kanunu ------------------------------------------ 5.5. İyonlaşma derecesi ve iyonlaşma yüzdesi --------------------- 5.5.1. İyonlaşma derecesi --------------------------------------- 5.5.2. İyonlaşma yüzdesi ----------------------------------------- 5.. Çözümlü problemler ----------------------------------------------. ÇÖZÜNÜRLÜK ÇARPIMI ------------------------------------------.1. Çözünürlük üzerine ortak olmayan iyon etkisi ----------------.2. Çözünürlük üzerine ortak iyon etkisi --------------------------.. Çözünürlük üzerine asitliğin etkisi ----------------------------- 1 4 4 5 7 9 10 10 11 11 1 1 17 17 18 19 20 22 2 2 25 29 8 42
iv.4. Çözünürlük üzerine kompleks oluşumunun etkisi ------------.5. Çözünürlük üzerine hidrolizin etkisi ----------------------------.. Çözümlü problemler ----------------------------------------------.7. Çözülecek problemler -------------------------------------------- 7. REDOKS POTANSİYELİ --------------------------------------------- 7.1. Redoks tepkimeleri ------------------------------------------------ 7.2. Standart elektrot potansiyeli -------------------------------------- 7.2.1. Katyon elektrodu ----------------------------------------- 7.2.2. Anyon elektrodu ------------------------------------------- 7.2.. Oksido-redüksiyon elektrodu ----------------------------- 7.. Elektrot potansiyeli ile derişimin bağıntısı ------------------- 7.4. Standart elektrot potansiyeli yardımı ile çözünürlük çarpımının hesaplanması ------------------------- 8. GRAVİMETRİK ANALİZ -------------------------------------------- 8.1. Gravimetrik Faktör ------------------------------------------------ 8.2. Analiz sonucunun element cinsinden hesabı ----------------- 8.. Analiz sonucunun bileşik cinsinden hesaplanması ----------- 8.4. Analiz sonucunun % olarak hesaplanması --------------------- 8.5. Analiz sonucunun eşdeğer-gram cinsinden hesaplanması---- 8.. Dolaylı (indirekt) analiz ------------------------------------------ 8.7. Çözümlü problemler ---------------------------------------------- 8.8. Çözülecek problemler -------------------------------------------- 9. ANALİZ SONUCUNUN YAZIMI ---------------------------------- 9.1. Anlamlı rakamlar -------------------------------------------------- 9.2. Matematiksel işlem sonucundaki anlamlı rakam sayısı ----- 9.. Duyarlılık ve doğruluk ------------------------------------------- 9.4. Hata türleri ---------------------------------------------------------- 9.4.1. Sistematik hatalar ------------------------------------------ 9.4.2. Rastgele hatalar --------------------------------------------- 9.4.. Mutlak ve göreli hata -------------------------------------- 9.5. Normal dağılım -------------------------------------------------- 9.. Sapmaların birleştirilmesi ----------------------------------------- 9.7. Regresyon ----------------------------------------------------------- 9.7.1. Lineer regresyon -------------------------------------------- 10. ASİT-BAZ REAKSİYONLARI ------------------------------------- 48 57 95 100 100 101 101 102 102 10 107 110 110 11 114 11 117 120 122 128 10 10 10 15 15 1 1 17 140 145 147 148 151
v 10.1. Proton dengesi ------------------------------------------------- 10.2. Elektronötralite kuralı ----------------------------------------- 10.. Asit-Baz çiftleri ------------------------------------------------ 10.4. Asit ve bazların kuvveti -------------------------------------- 10.5. Asitliğin ve bazlığın ölçüsü, ph ---------------------------- 11. ph HESAPLAMALARI -------------------------------------------- 11.1. Asitlerin ph sı -------------------------------------------------- 11.1.1. Kuvvetli asitlerin ph sı ----------------------------- 11.1.2. Orta kuvvette asitlerin ph sı ------------------------- 11.1.. Zayıf asitlerin ph sı ----------------------------------- 11.1.4. Çok zayıf asitlerin ph sı ---------------------------- 11.1.5. Poliprotik asitlerin ph sı ---------------------------- 11.1.. Amino asitlerin ph sı --------------------------------- 11.2. Bazların ph sı -------------------------------------------------- 11.2.1. Kuvvetli bazların ph sı ------------------------------ 11.2.2. Orta kuvvette bazların ph sı ------------------------- 11.2.. Zayıf bazların ph sı ---------------------------------- 11.2.4. Çok zayıf bazların ph sı ----------------------------- 11.. Tuzların ph sı -------------------------------------------------- 11..1. Asidi ve bazı kuvvetli tuzların ph sı -------------- 11..2. Asidi kuvvetli bazı zayıf tuzların ph sı ----------- 11... Asidi zayıf bazı kuvvetli tuzların ph sı ------------ 11..4. Asidi ve bazı zayıf tuzların ph sı ------------------ 11..5. Poliprotik asitlerin ara tuzlarının ph sı ----------- 11.4. Tampon çözeltiler ---------------------------------------------- 11.4.1. Tampon gücü ------------------------------------------ 11.4.2. Tampon gücüne eş-asit ve eş-baz derişiminin etkisi ------------------------------------ 11.4.. Tampon gücüne eş-asit ve eş-baz derişimleri oranının etkisi ------------------------------------------ 11.5. Çözümlü problemler ------------------------------------------ 11.. Çözülecek problemler ----------------------------------------- 12. ASİT BİLEŞENLERİNİN ph İLE DEĞİŞİMİ ------------------- 1. VOLUMETRİ --------------------------------------------------------- 1.1. Ölçüm araçlarının hacminin düzeltilmesi ------------------- 152 15 154 155 155 159 159 159 10 11 14 15 19 178 178 179 180 180 181 181 182 184 185 188 191 19 19 201 205 215 218 228 228
vi 14. ASİT-BAZ TİTRASYONLARI --------------------------------------- 14.1. Asit-baz titrasyonunda çözücü seçimi ------------------------- 14.2. Sulu çözeltide asit-baz titrasyonları ---------------------------- 14.2.1. Kuvvetli bazların kuvvetli asitlerle titrasyonu ------ 14.2.2. Kuvvetli asitlerin kuvvetli bazlarla titrasyonu ------ 14.2.. Zayıf asitlerin kuvvetli bazlarla titrasyonu ----------- 14.2.4. Poliprotik asitlerin titrasyonu -------------------------- 14.2.5. Asit karışımlarının titrasyonu -------------------------- 14.. Susuz ortamda asit-baz titrasyonları --------------------------- 14.4. Asit-baz indikatörleri--------------------------------------------- 14.4.1. İndikatörün renk değiştirme nedeni ------------------- 14.4.2. Resonans kuramı ---------------------------------------- 14.4.. Asit-baz titrasyonlarında indikatör seçimi ----------- 14.4.4. İndikatör karışımları------------------------------------- 14.4.5. Susuz ortamdaki asit-baz titrasyonlarında indikatör renk dönümü ---------------------------------- 14.5. Titrasyonlarda kullanılan asit ve bazlar ----------------------- 14.. Özgün asit-baz titrasyonları ------------------------------------- 14..1. Hidroksit/karbonat tayini ------------------------------- 14..2. Karbonat/hidrojen karbonat tayini -------------------- 14... Suda alkalinite tayini ------------------------------------ 14..4. o-fosfat asidi/dihidrojen fosfat tayini ---------------- 14..5. Monohidrojen fosfat/dihidrojen fosfat tayini -------- 14... Disodyum fosfat/trisodyum fosfat tayini ------------- 14..7. Kjeldahl yöntemi ile azot tayini ----------------------- 14.7. Çözümlü problemler --------------------------------------------- 14.8. Çözülecek problemler -------------------------------------------- 15. REDOKS TİTRASYONLARI ---------------------------------------- 15.1. Kantitatiflik koşulu ----------------------------------------------- 15.2. Gerçek standart potansiyel -------------------------------------- 15.. Potansiyometrik redoks titrasyonları --------------------------- 15.4. Referans elektrotlar ----------------------------------------------- 15.4.1. Kalomel elektrot ----------------------------------------- 15.4.2. Gümüş-gümüş klorür elektrodu ----------------------- 15.5. Potansiyometrik titrasyon grafikleri---------------------------- 21 21 2 24 25 240 244 258 2 272 275 277 282 290 292 294 295 295 00 04 08 10 12 1 22 28 1 1 5 44 45 4 49 51
vii 15.5.1. Potansiyometrik redoks titrasyonu grafikleri ------ 15.5.2. Eşdğer nokta potansiyelinin hesaplanması -------- 15.5.. Ölçülen Potansiyel ile Titrasyon Grafiği ----------- 15.. Potansiyometrik asit-baz titrasyonları ------------------------ 15..1. Cam elektrot ------------------------------------------- 15..2. Antimon elektrot -------------------------------------- 15.7. Redoks indikatörleri -------------------------------------------- 15.8. Sık kullanılan redoks titrasyonları ---------------------------- 15.8.1. Permanganat titrasyonları ---------------------------- 15.8.2. Seryum (IV) sülfat titrasyonları --------------------- 15.8.. Dikromat titrasyonları -------------------------------- 15.8.4. Bromat titrasyonları ----------------------------------- 15.8.5. İyot çözeltisi ile titrasyon ---------------------------- 15.8.. Tiyosülfat titrasyonları ------------------------------- 15.9. Çözümlü problemler -------------------------------------------- 15.10. Çözülecek problemler ------------------------------------------ 1. ÇÖKTÜRME TİTRASYONLARI ------------------------------------ 1.1. Kademeli çöktürme --------------------------------------------- 1.2. Çöktürme titrasyonlarında kantitatiflik koşulu ------------- 1.2.1. Çok iyonlu ortamda kantitatiflik koşulu ----------- 1.. Potansiyometrik çöktürme titrasyonları --------------------- 1..1. Çöktürme titrasyonlarında kullanılan elektrotlar - 1..2. Potansiyometrik çöktürme titrasyonu grafikleri -- 1.4. Çöktürme titrasyonlarında kullanılan indikatörler --------- 1.4.1. Renkli çökelti veren indikatörler -------------------- 1.4.2. Renkli çözelti veren indikatörler -------------------- 1.4.. Adsorpsiyon indikatörleri ---------------------------- 1.5. Sık Kullanılan çöktürme titarasyonları ---------------------- 1.5.1. Fluorür tayini------------------------------------------- 1.5.2. Doğrudan titrasyonla klorür tayini ------------------ 1.5.. Geri titrasyonla klorür tayini ------------------------- 17. KOMPLEKSOMETRİK ANALİZ ----------------------------------- 17.1. Çelat oluşumu ----------------------------------------------------- 17.2. Komplekslerin adlandırılması ---------------------------------- 5 55 5 72 74 77 79 8 84 88 94 95 99 40 409 419 428 41 4 44 44 44 444 447 450 454 45 457 459 41 44 45
viii 17.. Komplekslerin dissosiyasyon ve oluşum sabitleri ------- 17.4. Kompleks oluşumuna dayanan titrasyon grafikleri ------ 17.4.1. Tek dişli ligand çözeltisi ile titrasyon ------------- 17.4.2. İki dişli ligand çözeltisi ile titrasyon -------------- 17.4.. Çok dişli ligand çözeltisi ile titrasyon ------------ 17.5. Kompleksometride sık kullanılan ligandlar --------------- 17.5.1. Komplekson I ----------------------------------------- 17.5.2. Komplekson II ---------------------------------------- 17.5.2. Komplekson III --------------------------------------- 17.5.4. Komplekson IV -------------------------------------- 17.5.5. Komplekson V --------------------------------------- 17.5.. Komplekson VI -------------------------------------- 17.5.7. Komplekson VII ------------------------------------- 17.5.8. Komplekson VIII ----------------------------------- 17.. Kompleksometride ph nın etkisi --------------------------- 17.7. EDTA ile titrasyon grafikleri -------------------------------- 17.7.1. Eşdeğer nokta öncesi -------------------------------- 17.7.2. Eşdeğer nokta ----------------------------------------- 17.7.. Eşdeğer nokta sonrası ------------------------------- 17.8. Fraksiyonları kullanarak grafik çizme --------------------- 17.9. Uygun titrasyon ph sının belirlenmesi -------------------- 17.10. EDTA titrasyonları ------------------------------------------- 17.11. EDTA titrasyonlarında kullanılan indikatörler ----------- 17.11.1. Eriokrom Siyahı T ---------------------------------- 17.11.2. Erio R ------------------------------------------------ 17.11.. Eriokrom Mavi Siyah B --------------------------- 17.11.4. Diğer Eriokrom indikatörleri --------------------- 17.11.5. Ksilenol Oranj -------------------------------------- 17.11.. Pirekatekol Menekşesi ----------------------------- 17.11.7. PAN -------------------------------------------------- 17.11.8. Mureksit --------------------------------------------- 17.12. EDTA ile yapılan titrasyon türleri -------------------------- 17.12.1. Doğrudan titrasyon --------------------------------- 17.12.2. Geri titrasyon ---------------------------------------- 17.12.. Dolaylı titrasyon ------------------------------------ 4 49 49 481 484 48 48 487 487 488 488 489 490 490 490 495 495 495 49 499 50 509 514 520 52 524 525 525 527 528 529 51 51 52 5
ix 17.12.4. Nikelosiyanür titrasyonu -------------------------- 17.12.5. Yerdeğiştirme titrasyonu -------------------------- 17.12.. Alkalimetrik titrasyon ----------------------------- 17.1. EDTA ile suda sertlik tayini --------------------------------- 17.1.1. Su sertliğinin nedeni ------------------------------ 17.1.2. Sertlik birimleri ------------------------------------- 17.1.. Sertlik türleri ---------------------------------------- 17.1.4. Sertlik tayini ---------------------------------------- Ek 1. Tampon sistemler ----------------------------------------------------- Ek 2. Çözünürlük çarpımları ----------------------------------------------- Ek. Asitlerin dissosiyasyon sabitleri ----------------------------------- Ek 4. Bazların dissosiyasyon sabitleri ------------------------------------- Ek 5. Standart redüksiyon potansiyelleri --------------------------------- Ek. Elementlerin atom numaraları ve atom tartıları ------------------ 54 5 58 58 59 541 54 544 547 552 55 554 555 557