F YAT/KAZANÇ ORANINI ETK LEYEN DE KENLER ÜZER NE MKB DE AMP R K B R UYGULAMA

Benzer belgeler
İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK ULUSLARARASI PORTFÖY YÖNETİMİ

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

VAKIF MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. (ESKİ UNVANI İLE VAKIF B TİPİ MENKUL KIYMETLER YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. )

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GRUPLARA YÖNELİK ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU 30 HAZİRAN 2006 TARİHİ İTİBARİYLE MALİ TABLOLAR

KURUL GÖRÜ Ü. TFRS 2 Hisse Bazl Ödemeler. Görü ü Talep Eden Kurum : Güreli Yeminli Mali Mü avirlik ve Ba ms z Denetim Hizmetleri A..

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI E.Y. FONU NA AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

KA PETROL DENİZCİLİK TURİZM TAŞ.İTH.İHR. VE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. DEĞERLEME RAPORU

GALATA YATIRIM A.Ş. Halka Arz Fiyat Tespit Raporu DEĞERLENDİRME RAPORU SAN-EL MÜHENDİSLİK ELEKTRİK TAAHHÜT SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

MUHASEBE SÜRECİ. Dönem Başındaki İşlemler. Dönem İçinde Yapılan İşlemler. Dönem Sonunda Yapılan İşlemler

1 OCAK - 31 ARALIK 2015 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU (Tüm tutarlar, aksi belirtilmedikçe Türk Lirası ( TL ) cinsinden ifade edilmiştir.

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU NA AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU. Fonun Yatırım Amacı

Banka Kredileri E ilim Anketi nin 2015 y ilk çeyrek verileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) taraf ndan 10 Nisan 2015 tarihinde yay mland.

AVİVASA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR (AVD)

Denetimden Geçmiş

AvivaSA Emeklilik ve Hayat. Fiyat Tespit Raporu Görüşü. Şirket Hakkında Özet Bilgi: Halka Arz Hakkında Özet Bilgi:

BANKA MUHASEBESİ 0 DÖNEN DEĞERLER HESAP GRUBU

ISL107 GENEL MUHASEBE I

GROUPAMA EMEKLİLİK A.Ş. GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU DIŞ BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU

Birleşme ve Satın Alma Duyurularında Anormal Getiri: Satın Alan Şirket ve Hedef Şirket Açısından Bir İnceleme (*)

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. PARA PİYASASI LİKİT KAMU EMEKLİLİK YATIRIM FONU

Türk Hava Yolları. Operasyonel performans iyileşiyor; net kar beklentiler paralelinde gerçekleşti. Şeker Yatırım Araştırma

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Nakit Sermaye Artırımı Uygulaması (Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No:1) nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No:9))

Borsa İstanbul da Değer Priminin Varlığı *

FİYAT KAZANÇ ORANI ETKİSİNİN DEĞER YATIRIM STRATEJİLERİ KAPSAMINDA ANALİZİ: İMKB İÇİN AMPİRİK BİR UYGULAMA

VAKIFBANK. Güçlü konut kredileri Takipteki alacaklardaki tahsilatlar marjları korudu ENDEKSE PARALEL GETİRİ

ADABANK A.. HAZ RAN ARA DÖNEM FAAL YET RAPORU

AVIVASA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. AYRINTILI SOLO BİLANÇO (Para Birimi -Yeni Türk Lirası (YTL)) Bağımsız denetimden geçmemiş VARLIKLAR Dip Cari Not

SELÇUK EZCA DEPOSU TˇCARET VE SANAYˇ ANONˇM ˇRKETˇ. 1 Ocak- 30 Haziran 2016 FAALˇYET RAPORU

Ç13 2Ç13 3Ç13 4Ç13 1Ç14 2Ç14

RİSK ANALİZİ VE. İşletme Doktorası

HAYALi ihracatln BOYUTLARI

ki banka ve benzeri finans kurumlar için Türkiye'de i yeri veya daimi temsilci arac yla faaliyette bulunma art aranmaz.

ERGOĐSVĐÇRE EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. GELĐR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (EURO) EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU 1 OCAK 30 EYLÜL 2009 HESAP DÖNEMĐNE AĐT

1 OCAK - 30 HAZİRAN 2015 HESAP DÖNEMİNE AİT YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR

Konsolide Gelir Tablosu (denetlenmemi )

Ticaret Unvanı: YAYLA ENERJİ ÜRETİM TURİZM VE İNŞAAT TİCARET A.Ş. Merkez Adresi : Turan Güneş Bulvarı İlkbahar Mah.606.Sok. No : 12 Çankaya / ANKARA

AKENR ENDEKS ÜZERİNDE GETİRİ Yükselme Potansiyeli: 26% Akenerji 3Ç13 Bilgilendirme Notları

VARLIKLAR 01 Ocak Ocak Eylül Eylül 2010

Yapı Kredi Sigorta A.Ş.

30 EYLÜL 2010 TARİHİ İTİBARİYLE AYRINTILI BİLANÇO (*) (Para Birimi - Türk Lirası (TL)) VARLIKLAR Bağımsız I- Cari Varlıklar

BBH - Groupama Emeklilik Gruplara Yönelik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU İKİNCİ 3 AYLIK RAPOR

AKSİGORTA ANONİM ŞİRKETİ AYRINTILI BİLANÇO

Akaryakıt Fiyatları Basın Açıklaması

2014/2 DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVI FİNANSAL MUHASEBE SINAV SORULARI 29 HAZİRAN 2014 PAZAR (

NO: 2012/09 TAR H:

31 ARALIK 2011 TARİHİ İTİBARİYLE AYRINTILI KONSOLİDE BİLANÇO (Para birimi aksi belirtilmedikçe Türk Lirası ( TL ) olarak gösterilmiştir)

Türkiye Garanti Bankası A.Ş.

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

Ar. Gör. Cemil OSMANO LU Erciyes Üniversitesi lahiyat Fakültesi Din E itimi Anabilim Dal

İŞLETMENİN TANIMI

dersinin paketlenmesi

24 Kasım 2012 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ. Sermaye Piyasası Kurulundan:

Firma Değerinin Piyasa Çarpanları ile Tahmin Edilmesi: BIST Dokuma, Giyim Eşyası Ve Deri Sanayii Sektöründe Bir Uygulama

MERKEZ YÖNET M KAPSAMINDAK KAMU DARELER NDE DÖNEM SONU LEMLER. Ömer DA Devlet Muhasebe Uzman.

FİBA SİGORTA A.Ş. BİLANÇO

MİLLİ REASÜRANS TÜRK ANONİM ŞİRKETİ ( SİNGAPUR ŞUBESİ DAHİL ) AYRINTILI SOLO BİLANÇO VARLIKLAR

ING Portföy Yönetimi Anonim Şirketi. 1 Ocak- 30 Eylül 2009 ara hesap dönemine ait özet finansal tablolar

VAKIF PORTFÖY İKİNCİ DEĞİŞKEN FON (Eski Adıyla Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. B Tipi Değişken Fonu )

DEVLET MUHASEBES NDE AMORT SMAN

Genel Görünüm OCAK Faiz Oranları Gelişmeleri

(ESKİ ŞEKİL) İÇTÜZÜĞÜ

SELÇUK EZCA DEPOSU TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ. 1 Ocak- 30 Eylül 2014 FAALİYET RAPORU

Konsolide Gelir Tablosu (denetlenmi )

ECZACIBAŞI YAPI GEREÇLERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. / ECYAP [] :46:12

4 Mart 2016 CUMA Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı) ndan: KURUMLAR VERGĠSĠ GENEL TEBLĠĞĠ (SERĠ NO: 1) NDE

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU NUN YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR

AÇIKLAYICI BİLGİ NOTU

Ereğli Demir Çelik 2Ç2014 Sonuçları Hedef Fiyat: 4,30TL

BİLGİ NOTU /

SĐRKÜLER Đstanbul, Sayı: 2012/25 Ref: 4/25

DEMĐR HAYAT SĐGORTA A.Ş. 31 MART 2009 TARĐHLĐ BĐLANÇOSU (YTL.)

CİGNA FİNANS EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU

Konsolide Gelir Tablosu (denetlenmemiş)

Araştırma Notu 15/177

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2013/43. KONU: Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine İlişkin Düzenlemeler.

VAKIF PORTFÖY İLKADIM DEĞİŞKEN ÖZEL FON (Eski Adıyla Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. B Tipi Değişken İlkadım Özel Fonu )

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.

Genel Görünüm. Faiz Oranları Gelişmeleri. Fiyat Gelişmeleri EYLÜL 2010

ZORUNLU KARŞILIKLAR HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2013/15) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Dayanak

EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 34, Kasım 2016, s


S.S. DOĞA SĠGORTA KOOPERATĠFĠ AYRINTILI BĠLANÇO 2014 VARLIKLAR. I. CARĠ VARLIKLAR Cari Dönem Aralık 2014

Ekonomi Bülteni. 6 Haziran 2016, Sayı: 23. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

ASHOKA VAKFI 1 OCAK - 31 ARALIK 2014 HESAP DÖNEMİNE AİT FİNANSAL TABLOLAR VE BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORU

OMURGA GAYRİMENKUL PORTFÖY YÖNETİMİ ANONİM ŞİRKETİ 2015 YILI ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU OMURGA GAYRIMENKUL PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş

KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ

BBH - Groupama Emeklilik Gruplara Yönelik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MALİ SEKTÖRLE İLİŞKİLER VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI DOĞRUDAN YATIRIM RAPORU 2013

Bağımsız Denetimden Geçmiş A- Nakit Ve Nakit Benzeri Varlıklar Kasa 2.12, Alınan Çekler

İ.Ü. SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FİNANS ANABİLİM DALI ULUSLARARASI FİNANSAL PAZARLAR DERSİ ARAŞTIRMA ÖDEVİ EMİR OTLUOĞLU

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

Transkript:

F YAT/KAZANÇ ORANINI ETK LEYEN DE KENLER ÜZER NE MKB DE AMP R K B R UYGULAMA Yrd. Doç. Dr. M. Ba aran ÖZTÜRK Ni de Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Muhasebe-Finansman A.B.D., 51100 N DE mbozturk@nigde.edu.tr Öz Bu çal mada göreceli de erlemede yayg n olarak kullan lan Fiyat/Kazanç oran n etkileyen temel de i kenlerin stanbul Menkul K ymetler Borsas ( MKB) na kay tl firmalarda tespit edilmesi amaçlanmaktad r. Bu çerçevede, 2002 2006 y llar n kapsayan 5 y ll k dönemde hisse senetleri MKB de i lem gören ve ilgili dönem içerisinde kar pay da t m yapan firmalar n tamam na ait finansal veriler kullan larak bütünle ik (pooled) regresyon analizi yap lm t r. Ara t rman n sonucunda MKB de i lem gören firmalarda kar pay da t m oran n n, hisse ba na kazançtaki büyüme oran n n ve risklili inin artmas n n fiyat/kazanç oranlar n art rd tespit edilmi tir. Ayr ca, ara t rma modeli kapsam ndaki de i kenlerden firman n büyüklü ünün ilgili firman n fiyat/kazanç oran n n azalmas na neden oldu u da çal man n bir di er önemli bulgusudur. Anahtar sözcükler: Göreceli De erleme, Fiyat-Kazanç Oran, Fiyat-Kazanç Oran n n Belirleyicileri, Bütünle ik Regresyon Analizi. THE DETERMINANTS OF PRICE/EARNINGS RATIOS: AN EMPIRICAL STUDY ON ISTANBUL STOCK EXCHANGE Abstract The aim of this study is to analyze the fundamental determinants of Price-Earnings (PE) ratios of Istanbul Stock Exchange (ISE) listed firms. Throughout the mentioned aim, the data of ISE-listed firms that pay out dividend in the period of 2002-2006 is analyzed by pooled regression analysis. The finding of the study reveals that dividend payout ratio, growth rate of earnings per share and risk are the main determinants of P-E ratios. Moreover, another finding of the study is that size is negatively correlated with the P-E ratio. Key Words: Relative Valuation, Price/Earning Ratio, Determinants of Price/Earnings Ratio, Pooled Regression Analysis. 1. Giri Göreceli de erleme, bir hisse senedinin (firman n) de erini benzer özelliklere sahip kar la t r labilir firmalara ait verilere dayanarak belirlemeyi

amaçlamaktad r. Göreceli de erleme yönteminde de eri tespit edilmek istenen firman n de eri; kazançlar, nakit ak mlar, defter de eri ya da sat lar gibi de i kenlere ba l olarak belirlenmektedir (Park ve Lee, 2003: 32). Göreceli de erlemede kullan m en yayg n olan oran, hisse senedinin piyasa fiyat n n hisse ba na kara bölünmesi ile bulunan fiyat/kazanç (F/K) oran d r. Geli mi ve geli mekte olan piyasalarda s kça kullan lan F/K oran, piyasa analistleri ve potansiyel yat r mc lar için firman n 1 YTL. lik vergi sonras hisse ba na kar na kar l k piyasadaki de erinin ne olmas gerekti i konusunda önemli bir i arettir. Bir ba ka ifadeyle bu oran, hisse senedi için ödenen bedelin hisse ba na kazanc n kaç kat oldu unu aç klamaktad r. F/K oran, banka ve arac kurumlardaki piyasa analistleri ve yat r mc lar taraf ndan irketlerin ve endüstri kollar n n potansiyel karl l klar n kar la t rmak için yayg n olarak kullan lmaktad r. Türkiye de F/K oran arac kurumlar ve bankalar taraf ndan en çok kullan lan de erleme yöntemidir (Vatansever, 1994: 79). Hesaplanmas n n kolay olmas, hesaplamas nda gerçek verilerin kullan lmas ve kar eden tüm firmalara uygulanabilmesi F/K oran n n avantajlar olarak belirtilebilir (Damodaran, 2002: 453). Bu avantajlar na kar n F/K oran kullan larak yap lan de erlemede hata yapma olas l da bulunmaktad r. Bu oran n hesaplanmas nda net kar n temel gösterge olarak kullan lmas baz sorunlar n ortaya ç kmas na sebep olabilmektedir. Net kar n de i ik muhasebe uygulamalar ndan ve/veya enflasyondan etkilenerek gerçek karl l yans tmamas durumunda elde edilen de erler yan lt c olabilmektedir. Bunun yan nda söz konusu oran n zarar eden firmalara uygulanamamas ve de erleme yapmak için her zaman benzer özelliklere sahip kar la t r labilir firmalar n bulunmamas ndaki güçlükler de bu oran n n dezavantajlar n olu turmaktad r. Bu çal mada F/K oran n n belirleyicilerinin tespit edilmesi amaçlanmakta olup, üç bölümden olu maktad r. Birinci bölümde konuya ili kin literatür incelenmi, ikinci bölümde çal mada kullan lan veri seti ve metodoloji sunulmu, üçüncü ve son bölümde ise bütünle ik regresyon analizi sonucunda elde edilen ampirik bulgular de erlendirilmi tir. Çal ma, incelenen konunun genel bir de erlendirmesini içeren sonuç bölümü ile tamamlanm t r. 2. Literatür ncelemesi F/K oran n n kullan m n n yayg n olmas n n en önemli nedenlerinden birisi daha öncede belirtildi i üzere hesaplanabilirli inin kolay ve anla labilir olmas ndan kaynaklanmaktad r. Söz konusu oran, hisse senedi de erlemesinde kullan lan en önemli yakla mlardan biri olan temettü indirgeme modeli ile hesaplanabilmektedir. Temettü indirgeme modeli gelecekte elde edilmesi beklenen nakit kar paylar n n bugünkü de erinin hesaplanmas na dayanmaktad r. Söz 276

konusu modele göre sabit büyüme durumunda hisse senedinin fiyat a a ekilde hesaplanmaktad r (Ramcharran, 2002: 168): Burada; F0 D1 /( k g) F 0 = hisse senedinin bugünkü fiyat (de eri), D 1 = beklenen kar pay ödemesi, k = yat r mc n n bekledi i getiri oran (indirgeme oran ) ve g = kar paylar nda beklenen büyüme oran d r. daki Bu e itli in her iki taraf n n da beklenen kazançlara (K 1 ) bölünmesi durumunda Fiyat-Kazanç (F/K) oran hesaplanmaktad r: F0 / K1 ( D1 / K1) /( k g) Buna göre; F/K oran n temelde üç de i ken etkilemekte olup, bunlar (1) kar pay da t m oran (D 1 /K 1 ); (2) beklenen getiri oran (k) ve (3) kar paylar nda beklenen büyüme oran (g) d r. Bu ba lamda, di er de i kenler sabit kalmak ko uluyla, kar pay da t m oran ve beklenen büyüme oran ne kadar yüksek olursa F/K oran o kadar yüksek olmaktad r. Buna kar n, beklenen getiri oran ne kadar yüksek olursa, F/K oran da o kadar dü ük olmaktad r. Pratikte, yat r mc lar n birço u sezgisel olarak F/K oran yüksek olan firmalar n hisse senetlerini yüksek büyüme beklentisi çerçevesinde de erlendirmekte ve bu senetlere daha fazla yat r m yapma e ilimi göstermektedirler. Konuya ili kin ampirik çal malar incelendi inde, F/K oran n etkileyen temel de i kenlerin risk ve büyüme oldu u görülmektedir. Ancak, söz konusu ampirik çal malarda gerçekle en (ex-post) ya da önceden tahmin edilmi (ex-ante) verilerin kullan lm olmas nedeniyle elde edilen sonuçlar farkl olabilmektedir. Beaver ve Morse (1978) taraf ndan yap lan ve 25 firmay kapsayan bir çal mada, hisse senedinin betas riskin; hisse ba na kazançtaki de i imin yüzdesi de kazançlardaki büyümenin ölçütü olarak ele al nm ve sonuç itibariyle F/K ile belirtilen de i kenler aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir ili ki tespit edilememi tir. Bunun olas nedeni, çal mada kullan lan tarihi verilerin gelece e ili kin beklentileri sa l kl bir biçimde aç klayamamas d r. Buna kar n, Zarowin (1990) in 80 firman n önceden tahmin edilen verilerinin kullan ld ampirik çal mas nda ise, F/K oran n n önceden tahmin edilen uzun dönemli büyüme ile istatistiksel aç dan anlaml bir biçimde ili kili oldu u tespit etmi tir. Ayn çal mada Zarowin, F/K oran ile risk aras nda istatistiksel bir ili kinin olmad n belirlemi tir. Allen ve Cho (1999) nun 90 firmay kapsayan çal mas nda ise, hem tarihi veriler hem de önceden tahmin edilen veriler bir arada ele al nm t r. Buna göre; tahmin edilen büyüme ile F/K oran aras nda istatistiksel aç dan anlaml ve oldukça güçlü ili ki tespit edilirken, F/K ve risk aras nda yine herhangi bir istatistiksel ili kiye rastlan lmam t r. Buna 277

kar n, yine ayn firmalara ili kin tarihi verilerin kullan lmas durumunda ise, tarihi büyüme ile riskin F/K oran nda meydan gelen de i imleri aç klamada zay f kald klar tespit edilmi tir. Alford (1992) un benzer ekilde hem tarihi hem de önceden tahmine edilmi verileri kulland çal mas nda ise, gerek tarihi gerekse de tahmin edilmi veriler ba lam nda büyüme ve risk ile F/K aras nda herhangi bir istatistiksel ili kiye rastlan lmam t r. Kane vd. (1996) nin F/K oranlar n n volatilitesini ARCH modeli kullanarak tahmin etmeye çal t klar ara t rmalar nda, S&P 500 ndeksi nden al nan F/K oranlar ba ml de i ken olarak ele al nm olup, piyasa volatilitesi ile F/K oranlar ndaki de i im aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir ili kinin varl n tespit etmi lerdir. Birçok finansal analist hisse senedi yat r m kararlar na ili kin tavsiyelerde bulunurlarken, F/K oran dü ük hisse senetlerinin dü ük de erlenmi (ucuz) hisse senetleri olduklar eklindeki yarg ya göre hareket etmektedirler. Dü ük F/K oran na sahip hisse senetlerinin yat r m performanslar n n F/K oran yüksek hisse senetlerine göre daha ba ar l oldu unu ilk defa Nicholson (1960) ortaya koymu tur (Karan, 2004:362). Bu yakla m tutarl bir yakla m olsa da, bazen geçerlili ini kaybedebilmektedir Geli mi ülkelerdeki hisse senedi piyasalar na ili kin çal malarda baz anomalilerin gerçekle ti i görülebilmektedir. Örne in; Basu (1977) nun çal mas nda, dü ük F/K oranlar na sahip hisse senetlerinin yüksek F/K oranlar na sahip senetlerle kar la t r ld klar nda, daha yüksek finansal getiri sa layabildikleri tespit edilmi tir. Ayr ca, Basu (1983) konuya ili kin bir di er çal mas nda, dü ük F/K oran na sahip hisse senetlerinin genellikle daha yüksek riske göre düzeltilmi getiri sa lad klar n tespit etmi tir. Söz konusu düzeltme firma büyüklü ü baz al narak yap lm t r. Basu nun çal malar daha sonralar Cook ve Rozeff (1984) ile Fama ve French (1992) in çal malar na da temel olu turmu tur. Stratejik aç dan bak ld nda, dü ük F/K oranlar na sahip hisse senetlerine yat r m yapma politikas izleyen yat r mc lar n dikkatli hareket etmesi gerekmektedir (Dreman, 1994). Çünkü yaln zca söz konusu kriter baz al narak haz rlanan portföyler optimal olamayabilmektedir. F/K oranlar na ili kin yap lm ampirik çal malar n bir k sm nda ise zaman serilerinin kullan lm oldu u görülmektedir. Reilly vd. (1983) nin çal mas nda, enflasyonun, bir önceki döneme göre kazançlardaki büyüme oran n n ve kar pay da t m oran n n F/K oranlar n etkileyen temel de i kenler olduklar tespit edilmi tir. Konuya ili kin olarak White (2000) taraf ndan yap lan bir di er ampirik çal mada ise, Amerikan firmalar n n 1998 1999 y llar na ait F/K oranlar analiz edilmi tir. Burada, gerçekle en F/K oranlar n n tahmin edilen F/K oranlar ndan oldukça yüksek oldu u belirlenmi tir. White söz konusu çal mas nda F/K oranlar n etkileyen de i kenler olarak kar pay da t m oran n, kar pay getirisini, piyasa volatilitesini, enflasyonu, uzun vadeli tahvil getiri oran n, kazançlardaki büyüme oran n ve gayri safi milli hâs la oran ndaki büyümeyi kullanm ve bahsi geçen oranlar n F/K oran n n belirleyicileri olduklar n tespit etmi tir. 278

2. Ara t rman n Yöntemi Çal mada stanbul Menkul K ymetler Borsas ( MKB) na kay tl firmalar n F/K oranlar n etkileyen de i kenlerin tespit edilmesi amaçlanmaktad r. Bu çerçevede, 2002 2006 y llar n kapsayan 5 y ll k dönemde hisse senetleri MKB de i lem gören ve ilgili dönem içerisinde kar pay da t m yapan firmalar n tamam na ait finansal veriler kullan lm t r. Toplam gözlem say s (N) 237 dir. Bu say belirtilen dönemde kar pay da t m yapan firmalar n say s olup, kar pay da tmayan firmalar analize dâhil edilmemi tir. Söz konusu veriler MKB nin yay nlam oldu u y ll k raporlardan ve Finnet Mali Analiz 3.0 on-line veri paket program ndan derlenmi tir. Hazine bonosu y ll k getiri oranlar ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas Elektronik Veri Da t m Sistemi EVDS den sa lanm t r. Veriler bütünle ik regresyon modeli yard m yla analiz edilmi tir. Ba ml de i kende meydana gelen de i imlerin aç klanmas nda toplam 6 adet de i ken kullan lm olup, bunlardan üçü F/K oran n etkileyen temel de i kenler olup, di er üç de i ken ise kontrol de i kenleri olarak modele dâhil edilmi lerdir. Söz konusu de i kenlere ili kin bilgiler a a da sunulmaktad r. 2.1. De i kenler Ba ml De i ken Çal man n amac n n hisse senetleri MKB de i lem gören firmalar n F/K oranlar n etkileyen de i kenlerin tespit edilmesi olmas nedeniyle, olu turulan regresyon modelinde ba ml de i ken fiyat/kazanç oran olup, FK ile ifade edilmektedir. FK a a daki ekilde hesaplanmaktad r: FK = Hisse Senedinin Fiyat / Hisse Ba na Kazanç Ba ms z De i kenler Çal mada kullan lan toplam 6 adet ba ms z de i kenden üçü literatür taramas nda da s kl kla kar la lan kar pay da t m oran, büyüme oran ve iskonto (indirgeme) oran de i kenleridir. Di er de i kenler ise, kontrol de i kenleri olarak kullan lmakta olup, firmalar n finansal yap lar na ve yat r mc lar n bak aç lar na göre belirlenmi lerdir. Kar pay da t m oran, F/K oran n etkileyen temel de i kenlerden biri olarak modele dâhil edilmi olup, KDO ile ifade edilmekte ve a a daki ekilde hesaplanmaktad r: KDO = Nakit Kar Pay (Temettü) / Net Kar Çal man n Giri bölümündeki F/K oran hesaplama formülünde yer alan ikinci temel unsur olan büyüme oran (g) çal mada, literatürdeki ampirik çal malara ba l kal narak, hisse ba na kazançtaki büyüme oran biçiminde ele 279

al nm t r. Buna göre, büyüme oran modelde g ile ifade edilmekte olup, a a ekilde hesaplanmaktad r (t burada ilgili dönemi ifade etmektedir): daki g = [HBK t HBK t-1 ] / HBK t-1 Üçüncü temel de i ken olan iskonto oran ise, çal mada hazine bonosu y ll k getiri oran olarak al nm olup, bu oran da literatürde s kl kla kar la lan bir de i kendir. Buna göre, iskonto oran k ile ifade edilmekte olup; a a daki ekilde hesaplanmaktad r: k = Hazine Bonosu Getiri Oran (Y ll k) Çal man n modelinde yer alan kontrol de i kenlerinden birincisi, firman n risklili ini ifade etmek için kullan lm olup, R SK ile ifade edilmi tir. R SK de i keni, finansal risk olarak al nm olup, a a daki ekilde hesaplanmaktad r: R SK = Toplam Borç / Özsermaye Modeldeki ikinci kontrol de i keni firman n büyüklü ü ile ili kili olup, BÜYÜKLÜK ile ifade edilmekte ve firman n aktiflerinin do al logaritmas al narak hesaplanmaktad r: BÜYÜKLÜK = ln Aktifler Son kontrol de i keni ise, piyasan n firmaya bak aç s n yans tan piyasa de eri / defter de eri oran d r. Oran PD ile ifade edilmekte olup, a a daki ekilde hesaplanmaktad r: PD = Özsermayenin Piyasa De eri / Özsermayenin Defter De eri 2.2. Ara t rman n Modeli Çal mada, MKB de 2002 2006 y llar aras nda kar pay da tan 237 firman n verileri bir arada ele al narak bütünle ik (pooled) regresyon analizi yap lmaktad r. Di er bir ifadeyle, ba ml de i ken ile ba ms z de i kenler aras ndaki ili kiler bütünle ik regresyon modeli ile analiz edilmektedir. Model a a daki ekildedir: FK i = a i + i1 KDO i + i2 g i + i3 k i + i4 R SK i + i5 BÜYÜKLÜK i + i6pd i + i Burada; FK i = i firmas n n fiyat/kazanç oran, a i = sabit, KDO i = i firmas n n kar pay da t m oran, g i = i firmas n n hisse ba na kazanc ndaki büyüme oran, k i = ilgili döneme ait hazine bonosu y ll k getiri oran, R SK i = i firmas n n toplam borç / özsermaye oran, BÜYÜKLÜK i = i firmas n n toplam aktiflerinin do al logaritmas, PD i = i firmas n n piyasa de eri / defter de eri oran, 280

i1-6 = de i kenlerin tahmin edilen beta katsay lar ve = hata terimi dir. i 2.3. Analiz Sonuçlar Ba ml de i ken ile ba ms z de i kenler aras ndaki ili kiler yukar da belirtilen bütünle ik regresyon modeli kullan larak analiz edilmi olup, analize ili kin sonuçlar Tablo 1. ve Tablo 2. de özetlenmektedir. Tablo 1. FK Modeli Sonuçlar Model Adj. R 2 F Sig. D-W N FK i 0,567 46,75 0,000 a 1,823 237 Aç klay c De i kenler: (sabit), KDO, g, k, R SKi BÜYÜKLÜK, PD. Ba ml De i ken: FK. Tablo 2. Katsay lar Standarla t r lm Katsay lar Model FK i t Sig. Sabit KDO g k R SK BÜYÜKLÜK PD (0,414) 0,224 0,116 0,006 0,002-0,095-0,212 (*) %1, (**) %5 anlaml l k düzeyindeki ili kileri göstermektedir. 3,125 2,175 1,681 0,153 0,104-4,123-5,136 0,000 0,002* 0,042** 0,653 0,035** 0,027** 0,712 FK i = 0,414 + 0,224 KDO i + 0,116 g i + 0,006 k i + 0,002 R SK i + (-0,095) BÜYÜKLÜK i + (-0,212) PD i + i Yap lan bütünle ik regresyon analizi sonucunda, modelde yer alan ba ms z de i kenlerin ba ml de i kende meydan gelen de i imi aç klama oran n n %56,7 (Adjusted R 2 ) oldu u görülmektedir. Modelde yer alan ba ms z de i kenlerden kar pay da t m oran (KDO), hisse ba na kazançtaki büyüme oran (g), firman n risklili i (R SK) ve büyüklü ü (BÜYÜKLÜK) de i kenlerinin fiyat/kazanç oran de i kenini (FK) istatistiksel olarak anlaml bir biçimde etkiledi i görülmektedir. Söz konusu etkile im KDO, g ve R SK de i kenleri boyutunda olumlu yönde iken; BÜYÜKLÜK boyutunda olumsuz yönde olmaktad r. Daha aç k bir biçimde ifade etmek gerekirse, KDO, g ve R SK FK oran n pozitif yönde (s ras yla KDO = 0,224, p KDO = 0,002; g= 0,116 p g = 0,042; R SK = 0,002, p R SK = 0,035) etkilemekte olup; bahsi geçen 281

de i kenlerin artmas FK oran n n da artmas na neden olmaktad r. Buna kar n, BÜYÜKLÜK de i keni ise FK y negatif yönde etkilemekte olup ( BÜYÜKLÜK = - 0,095, p BÜYÜKLÜK = 0,027), firman n büyümesi FK oran n n azalmas na neden olmaktad r. Modelde yer alan di er iki de i ken olan iskonto oran (k) (hazine bonosu y ll k getiri oran ) ile piyasa de eri / defter de eri oran (PD) de i kenlerinin ise FK oran üzerinde istatistiksel aç dan anlaml bir etkisi bulunmamaktad r (s ras yla k = 0,006, p k = 0,653; PD= -0,212 p PD = 0,712). Di er bir ifadeyle, hazine bonosu y ll k getiri oran ile piyasa de eri / defter de eri oran n n artmas n n ya da azalmas n n, FK oran n n artmas n n ya da azalmas n n üzerinde istatistiksel aç dan anlaml bir etkisi bulunmamaktad r. 3. Sonuç Bu çal mada, Fiyat/Kazanç oran n etkileyen temel de i kenler MKB de i lem gören firmalar n 2002 2006 dönemine ait verileri kullan larak analiz edilmi tir. Söz konusu analiz sonucunda, MKB de i lem gören firmalarda kar pay da t m oran n n, hisse ba na kazançtaki büyüme oran n n ve firman n risklili inin (toplam borç / özsermaye oran n n) artmas n n fiyat/kazanç oranlar n art rd tespit edilmi tir. Buna kar n, ara t rma modeli kapsam ndaki de i kenlerden firma büyüklü ünün ise ilgili firman n fiyat/kazanç oran n n azalmas na neden oldu u da çal man n bir di er önemli bulgusu olmaktad r. 282

KAYNAKÇA Alford, A. (1992), The Effect of the Set of Comparable Firms on the Accuracy of the Price-Earnings Valuation Method, Journal of Accounting Research, 30, pp. 94-108. Allen, A. C., Cho, J. Y. (1999), Determinants of Price-Earnings Ratios: Further Evidence, Southern Business Economics Journal, April, pp. 170-184. Basu, S. (1977), Investment Performance of Common Stocks in relation to their price-earnings ratios: A Test of Efficient Market Hypothesis, Journal of Finance, 32 (3), pp. 663-682. Basu, S. (1983), The Relationship between Earnings Yield, Market Value and Return for NYSE Common Stocks: Further Evidence, Journal of Financial Economics, 12, pp. 156-192. Beaver, W., Morse, D. (1978), What Determines Price-Earnings Ratios Financial Analyst Journal, 34 (4), pp. 65-76. Cook, T., Rozeff, M. (1984), Size and Earnings-Price Ratio Anomalies: One Effect or Two?, Journal of Financial and Quantitative Analysis, 19, pp. 449-466. Damodaran, A. (2002), Investment Valuation: Tools and Techniques for Determining the Value of Any Asset, John-Wiley & Sons Inc., New York. Dreman, D. (1994), Emotion versus Logic, Forbes, 7, pp. 351. Fama, E. F., French, K. R. (1992), The Cross Section of Expected Stock Cross Returns, Journal of Finance, 47 (2), pp. 427-466. Kane, A., Marcus, A. J., Noh, J. (1996), The P/E Multiple and Market Volatility, Financial Analyst Journal, 52 (4), pp. 16-24. Karan, M. B. (2004), Yat r m Analizi ve Portföy Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara. Park, Y. S., Lee J. (2003), An Empirical Study on the Relevance of Applying Relative Valuation Models to Investment Strategies in the Japanese Stock Market, Japan and World Economy, pp. 15. Ramcharran, H. (2002), An Empirical Analysis of the Determinants of the P/E Ratio in Emerging Markets, Emerging Markets Review, 3, pp. 165-178. 283

Reilly, F. K., Grigss, F. T., Wong, W. (1983), Determinants of the Aggregate Stock Market Earnings Multiple, Journal of Portfolio Management, 1(1), pp. 36-45. Vatansever, M. (1994), Hisse Senedi De erlemesi ve Türkiye den Bir Örnek, Yay nlanmam Yüksek Lisans Tezi, stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. White, C. B. (2000), What P/E will be the U.S. Stock Market support? Financial Analyst Journal, 56 (6), pp. 30-38. Zarowin, P. (1990), What Determines Earnings-Price Ratios: Revisited, Journal of Accounting, Auditing & Finance, 5 (3), pp. 439-457. 284