ADIM ADIM YGS LYS 93. Adım KALITIM -19 MODERN GENETİK UYGULAMALAR
GEN KLONLAMA Seçilmiş bir genin plazmit ya da bir virüs içerisine yerleştirilerek bir bakteriye aktarılması ve bakteri aracılığı ile birçok kopyasının üretilmesine GEN KLONLANMASI denir. PLAZMİT: Bakterilerde gerçek DNA molekülünden farklı olarak birbirlerine aktarabildikleri hareketli küçük halkasal DNAlardır. 1. İstenilen geni taşıyan DNA molekülü ile vektör olarak kullanılacak olan bakteri plazmiti saf olarak elde edilir. 2. DNA molekülü üzerinde klonlanacak gen belirlenir. Vektör olarak kullanılacak plazmit ve klonlanacak gen kesilir. 3. Klonlanacak gen plazmitin boş kalan kısmı ile birleştirilir. Bu şekilde rekombinant DNA molekülü elde edilmiş olur. Böylece klonlanacak gen plazmit içine yerleştirilmiş olur. 4. Rekombinant DNA bir bakteriye aktarılarak rekombinant bakteri elde edilmiş olur. 5. Bakterilerin üreme yapması ise klonlar oluşur. Bunların arasından istenilenler seçilir. Seçilenlerle istenilen şekilde uygulamalar yapılır.
GEN KLONLAMA GEN KLONLAMASI İLE YAPILABİLEN ÇALIŞMA ÖRNEKLERİ Bitkilere genlerin aktarılması ile bitkilerin zararlı organizmalara karşı direnç kazanması sağlanabilir. Klonlama ile üretilen bakteriler çevrenin temizlenmesi amacı ile kullanılabilir. Klonlama ile insülin hormonu üretilebilir. Klonlama ile üretilen enzimler deterjan, şeker ve peynir üretiminde kullanılır. GDO (GENETİĞİ DEĞİŞTİRLMİŞ ORGANİZMA=TRANSGENİK ORGANİZMA ): Bir canlıdaki genetik özelliklerin kopyalanarak bu özelliği taşımayan canlılara aktarılması sonucunda üretilen canlıya GDO denir. Bu organizmaların üretimi bazı bilim adamlarınca insanlığın kurtuluşu olarak görülse de bazıları için felaket olarak nitelendirilmektedir. Tarımda zararlılarla mücadelede kimyasal mücadeleden çok biyolojik mücadele edilmesinde kullanılır. Çünkü GDO lu canlılar diğer canlılara göre daha dirençli olmaktadır. Aşı ve ilaç üretiminde kullanılır. GDO yu savunanlar dünyada artan gıda ihtiyacına çözüm olabileceğini düşünüyor. Savunmayanlar ise, GDO lu ürünlerin sağlık ve biyoçeşitlilik alanında zararlı olduğunu düşünüyor. Bazı GDO ürünler insanlarda besin alerjisine neden olmuştur.
GEN TERAPİSİ Virüsler kullanılarak genlerin bozuk olanlarının sağlam genlerle değiştirilmesidir. Bu teknik sayesinde kalıtsal hastalığa sahip bireyler de sağlıklı bir hayat sürebilirler.
HAYVANLARDA KLONLAMA (DOLLY) İlk klon canlı DOLLY ismi verilen bir koyundur. (1996) Bu çalışma şu şekilde yapılmıştır. Dişi bir koyunun (2. koyun) yumurta hücresi alınmış ve bu hücrenin çekirdeği çıkartılmış bir süre bu şekilde yaşaması sağlanmıştır. Başka bir dişi koyunun (1. koyun) memesinden bir hücre alınmış bu hücrenin çekirdeği çıkartılarak 2. koyundan alınmış çekirdeği olmayan yumurta hücresine yerleştirilmiştir. Bu şekilde 2n kromozomlu bir hücre elde edilmiştir. Oluşan bu hücre farklı bir dişi koyun (3. koyun) rahmine yerleştirilerek gelişmesi sağlanmıştır. Doğan koyun genetik yapı olarak 1. koyunun aynısı yani klonu olmuştur. Bu koyuna Dolly ismi verilmiştir. Ancak Dolly sadece 6 ay yaşayabilmiştir.
DNA PARMAK İZİ DNA larda bulunan nükleotit dizilimi bireylerde farklılık gösterir. (tek yumurta ikizleri hariç) Bireyden alınan DNA parçalarının enzimler sayesinde kesilmesi sonucunda DNA nükleotitlerinin bazı uygulamalar sonucunda bantlaşma yapması sonucunda elde edilir. Herkesin DNA parmak izi farklıdır. Bu yöntem ile; suçun işlendiği yerde suçlu tarafından bırakılan DNA örneği ile şüphelinin ki karşılaştırılarak kişi belirlenebilir. DNA testinde de kullanılır.
KÖK HÜCRE TEKNOLOJİSİ Uzun süre kendini yenileyebilme yeteneğine sahip olan dokularda ve uygun laboratuvar ortamında farklı doku hücrelerine dönüşebilen hücrelerdir. Memelilerde iki farklı kök hücre vardır. EMBRİYONİK KÖK HÜCRE: Embriyonik tabakalardaki kök hücrelerdir. Embriyonik kök hücreler 4-5 günlük embriyodan elde edilip çoğaltılabilir. YETİŞKİN KÖK HÜCRE: Yetişkin bir bireyde çeşitli dokularda bulunabilen kök hücrelerdir. Bu hücreler; kemik iliğinde, yağ doku hücrelerinde ve kanda bulunur. Kemik iliğinde bulunan alyuvar, akyuvar ve trombositler yetişkin kök hücrelerin farklılaşması ile oluşur. Kan hastalıkları tedavisinde kullanılır. Göbek kordonu kanı, çeşitli hastalıların tedavisinde kullanılabilir. Kordon kanı elde edildikten sonra bir dizi işlemden geçirilir ve dondurularak saklanır. Bu işleme kordon kanı bankacılığı denir. http://www.kordonkanibankasi.com/ Günümüzde kök hücreler ile kalp kası, sinir hücresi, karaciğer, pankreas ve kan hücreleri gibi hücre ve dokular üzerinde çalışmalar yapılmaktadır.