Davranışsal Öğrenmenin Temel İlkeleri Mehmet DOĞAN 196-206 Kaynak II; Eğitim Psikolojisi Yazar;B.YEŞİLYAPRAK Hazırlayan;Mehmet DOĞAN 2005-2006 Ders Sor.; Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ, 1-Önce Soruları Tıklayın Yanıtlamaya Çalışın. 2-Verdiğiniz Yanıtların Şıklarını Kenara Yazın. 3-Sonra Yanıtlarınızı Kontrol Ediniz. 4-Yanlış Yanıtları Muhakeme Ediniz. 5-Gösteriyi İzleyin Tekrar Aynı İşlemi Yapınız.
Davranış ışsal Öğrenmenin Temel Uyarıcılar ların n rolü; Öğrenme teorisinin en önemli ilkesi, sonuçlara göre g davranış ışlarda meydana gelen değişiklerdir. iklerdir. Hoş olan sonuçlar o davranışı güçlendirmekte, hoş olmayan sonuçlar ise, o davranışı ışın olma olasılığı ığını zayıflatmaktad flatmaktadır. Ör: Bir öğrenci kitap okuduğu zaman öğrendikleri ilgisini çekiyor ve bundan hoşlan lanıyorsa, zamanla daha fazla ve sıkls klıkla kla kitap okuyacaktır. İlkeleri
Pekiştire tireçler; Pekiştire tireç davranışı ışın n oluşmas masını güçlendiren yani davranışı ışın olma sıkls klığını arttıran ran bir uyarıcı olarak tanımlanabilir. Burada pekiştirecin etkili olabilmesi önemlidir. Bir birey için i in herhangi bir uyarıcı belli bir süre s sonra etkisini yitirebilir. Bazı öğrenciler için i in önemli ve etkili olan bir pekiştire tireç herkes için i in geçerli erli olmayabilir. Herhangi bir pekiştirici uyarıcı herkes için i in her koşulda pekiştire tireç olmayabilir.
Birincil ve İkincil Pekiştire tireçler: Birincil pekiştire tireçler insanların n fiziksel ihtiyaçlar larını karşı şılayanlardır. r. Ör: Yiyecek, su, kendini güvende g hissetmek, seks ve yakınl nlık k duygusu gibi. İkincil pekiştire tireçler ise birincil pekiştire tireçlerle birlikte ortaya çıkan pekiştire tireçlerdir, bu nedenle koşullu pekiştire tireç de denebilir. Ör: paranın n küçük üçük k bir çocuk için i in hiçbir değeri eri yoktur ta ki çocuk bir şeylerin parayla alınabilece nabileceğini ini öğrenene kadar.
*İkincil pekiştire tireçler üç temel gruba ayrılm lmıştır: 1. Sosyal Pekiştire tireçler; övgü, gülme, bağrına basmak veya kucaklamak, ilgi gibi. 2. Faaliyetsel Pekiştire tireçler; oyuncaklarla oynamaya, oyunlar oynamaya ve güzel g faaliyetler yapmaya izin verme. 3. Sembolik Pekiştire tireçler; para, notlar, yıldy ldızlar veya puanlar yani diğer pekiştire tireçler ile değiştirilebilen pekiştire tireçler.
Olumlu ve Olumsuz Pekiştire tireçler: : Genellikle okullarda pekiştire tireçler ödüllendirme vererek yapılmaktad lmaktadır. Bunlar olumlu pekiştire tireçler olarak adlandırılmaktad lmaktadır r ve övgü,, not ve yıldy ldız z olmaktadır. Bunun tersine bazen olumsuz bir durumdan kaçmak ya da kurtulmak için i in verilen pekiştire tireçler, olumsuz pekiştire tireçlerdir.
Edimsel öğrenmede renmede pekiştire tireçler davranışı kuvvetlendiren veya tekrarlarını sağlayan uyarıcılar ların n genel adıdır. Öğrenmede ceza ise yapılan bir davranış ıştan sonra hoşa a giden uyarıcının çekilmesi ya da hoşa a gitmeyen bir uyarıcının n verilmesi ile uygulanır.
Pekiştirme Tarifesi: Bu terim kelime anlamıyla pekiştirecin ne kadar sıklıkla kla verildiği i anlamına na gelmektedir.
Sabit Oranlı: Sabit bir sayıda davranış yapıld ldığı takdirde pekiştirecin verilmesidir. Ör: Öğretmenin on tane problemi yapıp p bitiren öğrencilerin dışd ışarı çıkabileceklerini söylemesi.
Değişken Oranlı: Değişken oranlı tarifede pekiştirecin uygulanacağı davranış sayısı tahmin edilememektedir. Buna rağmen davranışın ödüllendirileceği olgusu kesindir. Ör: para veren oyun makineleri değişken oranlı tarifeye güzel bir örnektir. Bazen ilk kerede parayı alabilirsiniz, bazen de birkaç kez aynı düğmeye bastıktan sonra para alabilirsiniz. Değişken oranlı tarife davranışın yok olmasına karşı dirençlidir. Çünkü bireyler her an ödüllendirilebileceklerinin farkındadırlar.
Sabit Aralıkl klı: Sabit aralıkl klı tarifede pekiştire tireç bazı periyodik zamanlarda verilmektedir. Final sınavs navı buna verilebilecek güzel g bir örnektir. Bireyler pekiştire tireçlerin verileceği i zamana az bir süre s kala daha hızlh zlı ve verimli çalışmaya başlarlar, çünk nkü yakın n bir zamanda ödüllendirileceklerinin farkındad ndadırlar.
Değişken Aralıkl klı: Davranışı ışın n ne zaman ödüllendirileceği i belli değildir. Öğretmenin sınıfta s yapmış olduğu ödevlerin yapılıp yapılmad lmadığını kontrol etmesi ve işaret koyması buna güzel g bir örnektir. Burada davranışı ışın n belli bir süre s sonra yok olması rahatlıkla önlenebilmektedir. Pekiştire tireçlerin verilme sıkls klığı kadar zamanında nda verilmesi de önemlidir. Bir davranışı aralıkl klı pekiştirme yöntemi y ile pekiştirmek uzun zaman alır. Buna karşı şın n bu programın n en büyük k avantajı,, davranışı ışın kaybolmasının n yavaş olması, istendik davranışı ışın n uzun bir süre pekiştirmeksizin devam etmesidir.
Premack ilkesi: Premack pekiştire tireçleri davranış ışları kuvvetlendiren uyarıcılar olarak değil, davranımlar olarak nitelendirmiştir. tir. Ona göre organizmanın yaptığı her etkinlik, genelde daha az yaptığı bir başka etkinliği i pekiştirebilir.
Davranış ışçı Yaklaşı şımın n Sınıf S f Ortamında Uygulanması 1. Öncelikle öğrenciden istenilen davranışı ışın özellikleri belirlenir ve o davranışı pekiştirilir. Ör: Ödevini ve dersini iyi yapanların ödüllendirilmesi gibi. Ödüllendirileceği önceden açıklanmaz. a Öğrenci istendik davranışı yaptığı ığında ödüllendirildiğini ini görünce bu tip davranış ışları tekrarlar.
2. Öğrencilere, onlardan beklenilen davranış ışlar belirtilir ve yaptıklar kları takdirde ödüllendirilecekleri söylenir. Davranışı ışın ödüllendirme gerekçesi esi açıklana klanır. Bu durumda öğrencinin biraz da ödül l elde temek için i in o davranışı gerçekle ekleştirmesi beklenir.
Uyarıcılar ların n Hazır r Olması Davranış ışsal öğrenme teorilerinin en önemli özelliği zaman geçirilmeden, ertelenmeden verilmesidir. Anında nda verilen pekiştire tireçlerin öğrenmeye veya istenilen davranış ışların oluşmas masına daha çok fayda sağlayaca layacağı kesindir.
Şekillendirme: Pekiştirecin anında nda kullanılmas lması önemli ama bir o kadar da ne tür r bir pekiştire tireç olacağı ğına karar verilmesi önemlidir. Eğer E öğretmen belirlenen amaçlar doğrultusunda her aşamada a amada ödüllendirme yapıyorsa yorsa öğretmen bu şekilde şekillendirme veya planlama yapıyor yor diyebiliriz. Şekillendirmeyi bu anlamıyla, yeni davranış ışlar kazandırırken rken öğrenciyi her aşamada amada ödüllendirerek en son hedeflenen amaca ulaşmak için in yapılan çalışmalar bütünlb nlüğü diye tanımlayabiliriz.
Tersine zincir: Paragraf yazma öğretilen bir derste öğrencilere, sonuç cümlesi eksik olan bir paragraf verilir. Öğrencilerden buraya uygun bir cümle c bulmaları istenir. Bu yöntemlerin y en önemli avantajı öğrencinin her aşamada a amada komple bir paragrafla karşı karşı şıya olması ve bir bütünlb nlük olduğunu unu görmesidir. g Aşamalar baştan sona değil, sondan başa a doğru bir zincir oluşturmaktad turmaktadır. r.
Sönme: Pekiştireçlerin, davranışı güçlendirdiği bilinmektedir.fakat, pekiştireç ortamdan çekilirse davranışın durumu ne olur? Muhtemelen, davranış zayıflayacak ve belli bir süre sonra kaybolacaktır.
Önceki Yaşantıların Yeni Davranışlara Ve Yeni Yaşantılara Etkisi Davranışlarımızın sonuçları ileriki davranışlarımızı etkilemektedir. Önceki davranışlarımızın veya olayların bir sonraki davranışlarımızı etkilediği önemli bir olgudur. Önceki uyarıcılara bu anlamda ipuçları da diyebiliriz. Çünkü geçmişte hangi davranışlarımızın ödüllendirildiği hangilerinin cezalandırıldığı konusunda bilgi vermektedir. Ayırt etme ipuçlarının, sinyallerin veya davranışlarımızın ne zaman ödüllendirileceğini anlamamıza yarar. Öğrenciler ayırt etmeyi öğrenirlerken verdikleri cevapların doğruluğu veya yanlışlığı konusunda geri bildirim almak zorundadırlar.
Öğrenciler renciler kendilerinden neler istendiğini ini tam olarak anlayabilirse daha çok çalışacaklardır. r. Öğrenilmiş davranış ışların n bir durumdan diğer bir duruma genellemesi her zaman garanti değildir. Öğrenmenin gerçekle ekleşebilmesi ebilmesi için i in davranış ışların n tekrar edilme sıklığının n arttırılmas lmasına, bunun için i in de pekiştire tireçlerin doğru, yerinde ve zamanında nda kullanılmas lmasına bağlıdır.