1. BÖLÜM SINIF YÖNETİMİNİN TEMEL KAVRAMLARI Doç. Dr. Hasan ARSLAN

Transkript

1 1. BÖLÜM SINIF YÖNETİMİNİN TEMEL KAVRAMLARI Doç. Dr. Hasan ARSLAN Başlarken 1 YAPILANDIRMACI ÖĞRENME ORTAMLARINDA 1 SINIF YÖNETİMİ 2 Yapılandırmacı Anlayışta Sınıf Yönetimi Stratejileri 2 SINIF YÖNETİMİNİN TEMEL KAVRAMLARI 5 Hedeflenen Kazanımlar 5 Hazırlık Soruları 5 GİRİŞ 6 Eğitim-Okul-Sınıf ve Sınıf Yönetimi 6 ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ 8 1. Kişisel ve mesleki değerler-mesleki gelişim 8 2. Öğrenciyi tanıma 8 3. Öğrenme-öğretme süreci 8 4. Öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme 9 5. Okul-aile ve toplum ilişkileri 9 6. Program ve içerik bilgisi 9 SINIF YÖNETİMİ MODEL VE YAKLAŞIMLARI 9 Geleneksel Yaklaşım 9 Çağdaş Yaklaşım 10 Tepkisel Yaklaşım 10 Önleyici Yaklaşım 10 Gelişimsel Yaklaşım 11 Bütünsel Yaklaşım 11 EĞİTİMİN İŞLEVLERİ VE SINIF YÖNETİMİ 12 SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI 12 İNSANA İLİŞKİN BAKIŞ AÇILARI VE SINIF YÖNETİMİ Hümanist yaklaşım Davranışçı yaklaşım Psikoanalitik yaklaşım Etkileşimci yaklaşım Bilişsel yaklaşım 14 DEMOKRASİNİN İŞLEYİŞİ VE SINIF YÖNETİMİ 15

2 SINIF YÖNETİMİ VE ÖĞRENME-ÖĞRETME İLKELERİ 16 ÖĞRETMENİN İLK DERSTE YAPMASI GEREKENLER 17 İYİ YÖNETİLEN SINIFIN ÖZELLİKLERİ 17 SINIFTA ÇOK KÜLTÜRLÜLÜĞÜN YÖNETİMİ 18 Özet 19 Kaynaklar 20 İlgili Alanyazın 21 Tanılayıcı Dallanmış Ağaç 23 Test BÖLÜM SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER Prof. Dr. Cemil YÜCEL Şeyma ŞENGİL AKAR Uğur BİNİCİ Ebru KARATAŞ Gökhan DEMİRHAN SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 27 Hedeflenen Kazanımlar 27 Hazırlık Soruları 27 GİRİŞ 28 SINIF YÖNETİMİNİN SOSYOLOJİK BOYUTLARI 29 Toplumsal Etkileşim 29 Toplumsal Etkileşim ve Sınıf 30 SINIF YÖNETİMİNİN PSİKOLOJİK BOYUTLARI 33 Öğrenci Özellikleri 33 Öğretmenin Özellikleri 35 SINIF YÖNETİMİNİN EĞİTSEL BOYUTLARI 40 Okul Yönetiminin Tutumu ve İşleyişi 40 Öğretmenin Niteliği 43 Okulun Amaçlarına Bağlılık Derecesi 45 Geleneksel Eğitim Anlayışı 49 Özet 50 Kaynaklar 51 İlgili Alanyazın 53 Yapılandırılmış Grid 55 Test 56

3 3. BÖLÜM SINIFIN FİZİKSEL DÜZENİNİ OLUŞTURMA Doç. Dr. Nail YILDIRIM Hedeflenen Kazanımlar 59 Hazırlık Soruları 59 GİRİŞ 60 EĞİTİM ORTAMININ ÖZELLİKLERİ 60 FİZİKSEL ORTAMIN ÖNEMİ 61 FİZİKSEL ORTAMIN DEĞİŞKENLERİ 62 Sınıf Büyüklüğü 62 Öğrenci Sayısı 63 Sınıfın Yerleşim Düzeni 64 Proje Çalışmalarında Oturma Düzeni 66 İklimlendirme 66 Aydınlatma 67 Renklendirme (sınıf duvarları, sınıftaki araç gereçler) 67 Temizlik 69 Gürültü 70 Sınıfın Estetik Görünümü 70 Özet 72 Kaynaklar 73 İlgili Alanyazın 75 Doğru - Yanlış 77 Test BÖLÜM SINIF DİSİPLİNİ VE KURALLARI Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM Hedeflenen Kazanımlar 81 Hazırlık Soruları 81 GİRİŞ 82 DİSİPLİN VE SINIF DİSİPLİNİ 82 SINIF DİSİPLİNİNİN ÖNEMİ 83 SINIF DİSİPLİNİ SORUNLARININ KAYNAKLARI 83 SINIFTA KARŞILAŞILAN BAŞLICA DİSİPLİN SORUNLARI 84 ve SINIFTA DİSİPLİNİ SAĞLAMA

4 Sınıfta disiplin sorunu çıkmasını önleyici yöntemler 88 Sınıfta disiplin sorununa tepki yöntemleri 88 SINIF DİSİPLİNİ MODELLERİ 90 Canter Modeli: Etkin Disiplin 90 Glasser Modeli: Gerçekçi Terapi 91 Kounin Modeli: Grup Yönetimi (Dinamiği) 92 Davranışçı Model: Skinner Modeli 93 Etkili Öğretmenlik Eğitimi Modeli: Etkin Dinleme, 95 Ben Dili ve Kaybeden Yok Mantıksal Sonuçlar Modeli: Öz Disiplini Geliştirme 96 KURAL ve SINIF KURALLARI 99 ETKİLİ SINIF KURALLARININ ÖZELLİKLERİ 101 SINIF KURALLARINI OLUŞTURMA 102 SINIF KURALLARININ ÖĞRETİLMESİ ve UYGULANMASI 103 SINIF KURALLARINI ETKİLEYEN ETMENLER 104 Aile 105 Öğretmen 105 Akran grubu 105 Okul yönetimi 105 Rehberlik servisi 106 Öğrencideki sorumluluk bilinci 106 Özet 107 Kaynaklar 109 İlgili Alanyazın 111 Kavramsal Karikatür 113 Test BÖLÜM SINIF İÇİ İLETİŞİM VE ETKİLEŞİM Doç. Dr. Sait AKBAŞLI Hedeflenen Kazanımlar 117 Hazırlık Soruları 117 GİRİŞ 118 İLETİŞİM VE İLETİŞİM ÖZELLİKLERİ NEDİR? 118

5 İLETİŞİM SÜRECİNİN ÖGELERİ VE ÖZELLİKLERİ 119 İLETİŞİM TÜRLERİ 122 SÖZLÜ İLETİŞİM 122 Sözlü İletişim Türleri 122 Sözlü İletişimin Birey ve Toplum Açısından Önemi 122 Sözlü İletişim Becerileri ve İlkeleri 124 Sözlü İletişimde Etkin Dinleme Becerileri 125 SÖZSÜZ İLETİŞİM 126 ETKİLİ İLETİŞİM GELİŞTİRME 128 Öğrencileri Tanıma 129 Öğrencilerle İlişkileri Gözden Geçirme 129 Öğrencilerle Kişisel Yakınlaşmalar İçin Fırsatlar Yaratma 129 SINIF İÇİ İLETİŞİMDE ÖĞRETMENİN ROLÜ 130 BAŞLICA İLETİŞİM ENGELLERİ 131 ÖĞRETİM SÜRECİNDE İLETİŞİM 133 Etkili iletişim şu becerileri kapsar 134 SINIF İÇİ İLETİŞİMDE ORTAK DİL KULLANIMI 135 Dilin Okul Başarısındaki Yeri 137 Özet 138 Kaynaklar 140 İlgili Alanyazın 145 Boşluk Doldurma 147 Test BÖLÜM SINIFTA ZAMAN YÖNETİMİ Doç. Dr. Mustafa BAYRAKÇI Hedeflenen Kazanımlar 151 Hazırlık Soruları 151 GİRİŞ 152 ZAMAN YÖNETİMİ VE ÖNEMİ 153 ZAMAN YÖNETİMİNDE FARKLI YAKLAŞIMLAR 155 Düzenli Yaşama Yaklaşımı (Düzen Yaklaşımı) 155

6 Savaşçı Yaklaşım (Zamana Sahip Çıkma Yaklaşımı) 156 Hedef Belirleme Yaklaşımı (Başarı Yaklaşımı) 156 ABC Yaklaşımı 156 Sihirli Araç Yaklaşımı 157 İyileştirme (Rehabilitasyon) Yaklaşımı 157 Kendini Akıntıya Bırakma Yaklaşımı 158 SINIFTA ZAMAN YÖNETİMİ 158 Gerçekte Ne Kadar Zamanımız Var? 159 Sınıfta Zaman Tuzakları 160 Ders Öncesinde Zaman Yönetimi 161 Derste Zaman Yönetimi 161 a- Etkinlik Akışını Sağlama 162 b- Etkinlik Geçişlerini Yönetme 164 Ders Sonunda Zaman Yönetimi 166 Sınıf İçi Rutinler 167 Özet 170 Kaynaklar 171 İlgili Alanyazın 173 Ben Neyim? 175 Test BÖLÜM SINIFIN İLİŞKİ DÜZENİNİ OLUŞTURMA Öğr. Gör. Sadi YILMAZ Hedeflenen Kazanımlar 179 Hazırlık Soruları 179 GİRİŞ 180 GRUP DİNAMİĞİ AÇISINDAN SINIFIN İLİŞKİ DÜZENİ 181 SINIFTA İLK GÜNLER 184 TANIŞMA 187 a) İsim zinciri oluşturma 190 b) İsminde ne var? 191 c) Sınıf arkadaşını tanı 191

7 d) Görüşmeler 191 e) Kim olduğunu tahmin et 191 SINIF İKLİMİ 192 ÖĞRETMEN BEKLENTİLERİ 196 SINIFTA DEMOKRASİ 199 Özet 203 Kaynaklar 205 İlgili Alanyazın 207 Bilgi Haritası 209 Test BÖLÜM SINIF İÇİ ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİNİN YÖNETİMİ Doç. Dr. Kemal KAYIKÇI Hedeflenen Kazanımlar 213 Hazırlık Soruları 213 GİRİŞ 214 ÖĞRETİMİN PLANLANMASI 214 Planlamanın Tanımı ve Önemi 214 Bir Yasal Zorunluluk Olarak Planlama 217 Sınıf Yönetiminin Bir Süreci Olarak Planlama 217 Plan Yapmanın İlkeleri 217 PLAN ÇEŞİTLERİ 218 a) Ünitelendirilmiş Yıllık Plan 218 b) Ders Planı 219 ETKİLİ ÖĞRETMEN ÖZELLİKLERİ 219 ÖĞRETİMİN UYGULANMASI 221 a) Derse Hazırlık 222 b) Dersin Uygulanması Dikkat Çekme Öğrenciye Dersin Hedefleri Hakkında Bilgi Verme Ön Koşul Öğrenmelerin Hatırlatılması Uyarıcı Materyalin Sunumu Öğrenmeye Rehberlik Etme 226

8 6. Öğrencinin Hedeflenen Davranışı Göstermesi Dönüt Verme Edimi Değerlendirme Hatırda Tutma ve Transferi Artırma 227 YAPILANDIRMACI YAKLAŞIMA GÖRE 227 DERSİN UYGULANMA AŞAMALARI Başlangıç aşaması Keşif aşaması Yansıtma (Düşünce) aşaması Uygulama ve tartışma aşaması 227 ÇAĞDAŞ ÖĞRENME - ÖĞRETME YAKLAŞIM VE YÖNTEMLERİ 228 Sunuş Yoluyla Öğretim 228 Buluş (Keşif) Yoluyla Öğretim 229 Araştırma Yoluyla Öğretim 229 Programlı Öğretim 229 Proje Tabanlı öğrenme 230 Beyin Fırtınası Yöntemi 230 Problem Çözme Yöntemi 232 Çoklu Zekâ Kuramı ve Öğrenme Öğretme Süreci 232 Iş birlikli Öğrenme 233 Aktif Öğrenme 234 YAPILANDIRMACI YAKLAŞIM VE ÖĞRENME ÖĞRETME SÜRECİ 236 Yapılandırmacılığın Temel Özellikleri 236 Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğretmenlerin Rolü 237 TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİNDE YENİLENEN İLKÖĞRETİM 238 PROGRAMLARI VE YAPILANDIRMACI YAKLAŞIMA GEÇİŞ 239 ÖĞRENCİLERE ÖDEV VERME VE DEĞERLENDİRMENİN 239 TEMEL İLKELERİ a) Öğrenci Ödevleri 239 Öğrenci ödevleri ve çeşitleri 239 a) Pratik yapmaya dayalı ödevler 239 b) Hazırlık yapmaya dayalı ödevler 239

9 c) Geliştirmeye-genişletmeye dayalı ödevler 239 Ödevlerin amaçları 239 Ödevlerin etkili kullanılması için ilkeler 240 b) Değerlendirme 240 Değerlendirmenin amaçları 241 Yapılandırmacı Anlayışa Göre Değerlendirme 241 Türk Eğitim Sisteminde Uygulanan Yapılandırmacı 242 Programda Değerlendirme Uygulamaları Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo) 242 ETKİLİ BİR PLANLAMA VE UYGULAMA İÇİN DİKKATE ALINMASI 243 GEREKEN TEMEL ÖĞRENME VE ÖĞRETME İLKELERİ Özet 246 Kaynaklar 247 İlgili Alanyazın 249 Balık Kılçığı 251 Test BÖLÜM İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİ Doç. Dr. Ali ÜNAL Hedeflenen Kazanımlar 255 Hazırlık Soruları 255 GİRİŞ 256 İstenmeyen Davranış Nedir? 257 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARLA BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ DAVRANIŞ SONUÇLARI TARAFINDAN BELİRLENİR 260 İstenmeyen Davranışların Yönetimine İlişkin Stratejiler 261 ABC yaklaşımı 261 Verimli Bir Öğrenme Ortamı Yaratma 262 Onları İyi Davranırken Yakala 263 Övgüyü Kullanma 263 Olumlu Dil Kullanmak 264 Model Olmak 265

10 Özel Konuşmak 266 Görmezden Gelme 266 Göz Teması 267 Öğrenciye Yakınlaşma 268 Öğrenciyle Anlaşma Yapma 268 Ceza DAVRANIŞ DUYGULAR TARAFINDAN BELİRLENİR Duyguları ve duygu durumlarını ifaz durumlarını denetim altında tutmak 272 İstenmeyen Davranışların Yönetimine İlişkin Stratejiler 273 Öğretmenin Rolü: Destek ya da Utandırma 273 Dil Öz Saygıya Zarar Vermemelidir 273 Dönüt Yapıcı Olmalıdır 273 Kişi ve Davranışı Birbirinden Ayırmak 274 Duygusal Farkındalık Modeli Olmak 274 Etkin Dinleme 275 Başkalarının Beden Dilini Okumak 277 Sözlü ve Sözsüz Teknikler DAVRANIŞ, DÜŞÜNCELER YA DA DÜŞÜNME SÜREÇLERİ TARAFINDAN BELİRLENİR 278 İstenmeyen Davranışların Yönetimine İlişkin Stratejiler 279 Davranışlarının diğerleri üzerindeki etkisinin farkına vardırmak (Ben dili kullanmak) 280 Tepki İçin Zaman Vermek 281 Dil Seçimi 281 Davranış ve Sonuçları Arasındaki İlişkiyi Vurgulamak 282 Kuralları Öğrencilerle Birlikte Belirlemek 282 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİNDE ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER Öğrencileri meşgul et Tetikte ol Sempatik ol Israrlı ol 283

11 5. Öğrencilerini tanı Öğrencinin en yakın arkadaşı olmaya çalışma Öğrencilerin kâbusu olmaya çalışma İyi davranışı takdir et 285 Özet 286 Kaynaklar 288 İlgili Alanyazın 289 Örümcek Kavram Haritası 291 Test 292 BÖLÜM 10 SINIFTA GÜDÜLENME Doç. Dr. Uğur GÜRGAN Hedeflenen Kazanımlar 295 Hazırlık Soruları 295 GİRİŞ 295 EĞİTİMDE GÜDÜLENME VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 297 Güdülenmiş Davranışın Güdülenmemiş Davranıştan Farkı 299 Güdülenmede Öğretmenin Rolü 300 GÜDÜLENME TÜRLERİ 302 Bireysel Güdülenme 302 Bedensel (Fizyolojik) Güdülenme 302 Sosyal Güdülenme 303 Ruhsal (Psikolojik) Güdülenme 303 BAŞLICA GÜDÜLENME KURAMLARI Davranışçı Yaklaşım İnsancıl Yaklaşım ve Maslow un İhtiyaç Kuramı Bilişsel Yaklaşım Beklenti ve Değer Kuramları Başarma Kuramı Neden Bulma (Yükleme) Kuramı Öz-Yeterlik Kuramı Öz-Değer Kuramı 309

12 Öz-Kararlılık Kuramı İÇSEL VE DIŞSAL GÜDÜLENME VE GÜDÜLENMEME Dışsal Güdülenme İçsel Güdülenme Ödül, Övgü ve Geribildirim Notlar ve Değerlendirme Güdülenmeme (Amotivasyon) ) Hedef Kuramları a) Hedef Kuramı b) Hedefe Yönelme Kuramı Başarı Güdüsü Kuramı Herzberg in Çift Etmen Kuramı ÖĞRENCİLERİ GÜDÜLEME STRATEJİLERİ Özet Kaynaklar İlgili Alanyazın Hiyerarşik Kavram Haritası Test 328 BÖLÜM 11 SINIFTA ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÖĞRENCİLERİN YÖNETİMİ Yrd. Doç. Dr. Osman ÖZOKÇU Hedeflenen Kazanımlar 331 Hazırlık Soruları 331 ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE ÖZEL EĞİTİM 332 Özel Gereksinimli Çocuk/Öğrenci Kimdir? 332 Özel Eğitim Nedir? 332 Özel Eğitimle İlgili Diğer Tanımlar 332 ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARIN / ÖĞRENCİLERİN SINIFLANDIRILMASI 333 PROBLEMLİ DAVRANIŞLAR VE ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLER Problem Davranışların Tanımlanması Problem Davranışların Gözlenmesi ve Kaydedilmesi 336 Davranışın Doğrudan Gözlenmesi Gözlenecek davranışın belirlenmesi 336

13 2. Ölçüm sisteminin seçilmesi 337 a) Kesin Kayıt Teknikleri 337 Olay kaydı 337 Süre kaydı 338 Bekleme süresi kaydı 338 b) Yaklaşık kayıt teknikleri 338 Zaman aralığı kaydı 338 Anlık zaman örneklemesi kaydı 339 Anekdot kaydı 339 İşlevsel Değerlendirme ve İşlevsel Analiz Gözlemi kimin yapacağına ve gözlemin hangi sıklıkta yapılacağına karar verme Başlangıç verisi toplanması ve grafikte gösterilmesi Davranış değiştirme planı boyunca veri toplama Problem Davranışların Kontrol Edilmesi 340 A) Uygun Davranışların Arttırılması 341 Pekiştirme ve Pekiştireç Türleri 341 Pekiştirme 341 Olumlu pekiştirme 341 Olumsuz pekiştirme 341 Pekiştirme tarifeleri 342 Pekiştirme ilkeleri 343 B) Problem Davranışların Önlenmesi 343 C) Bazı Problem Davranışların Hoş Görülmesi 345 D) Problem Davranışları Azaltma Yöntemleri 347 Ayrımlı pekiştirme 347 Sönme 348 Hoşa Giden Uyaranı Çekme 348

14 Tepkinin bedeli 348 Mola 349 Hoşa Gitmeyen Uyaran Verme 349 Ceza 350 Aşırı düzeltme 350 Diğer Davranış Değiştirme Yöntemleri 350 Davranış Sözleşmesi Yapma Davranış Değiştirme Planı Hazırlama ve Uygulanan Programın İzlenmesi 351 Davranış Değiştirme Planı Hazırlama 351 a) Hedef davranışı belirleme 352 b) Hedef davranışı tanımlamak 352 c) Davranışla ilgili kayıt tutmak 352 d) Hedef davranışla ilgili davranışsal amaç yazmak 352 e) Uygun pekiştireçleri belirlemek 352 f) Kullanılacak tekniğe karar vermek 352 g) Davranış değiştirme tekniğini uygulamak 352 h) Uygulama sırasında kayıt tutmaya devam etmek 352 i) Karar vermek 352 Uygulanan Programın İzlenmesi 352 Özet 353 Kaynaklar 355 İlgili Alanyazın 356 Eşleştirme 358 Test 359 Dizin 362