Avrupa İstihdam Stratejisi ve Demografik Eğilimler Işığında Kadın İstihdamı Dr. Hakan Ercan Orta Doğu Teknik Üniversitesi 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 1
Avrupa İstihdam Stratejisi Amaç: Üye ülkelerin istihdam politikalarının eşgüdümüdür. Lüksemburg ta yapılan Avrupa Konseyi Kasım 1997 de başlattı. İşsizlikle mücadele amacıyla, her ülkenin ne planlayıp ne yaptığını yıllık olarak izleyen bir programdır. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 2
Avrupa İstihdam Stratejisi Dört bileşeni vardır: İstihdam Yönergesi (Employment Guidelines); Ulusal Reform Programları (National Reform Programmes) (2005 e kadar Ulusal Eylem Planı National Action Plan - deniyordu); Ortak istihdam raporu (Joint Employment Report); Öneriler (recommendations): Konsey üye ülkelerin her birine önerilerde bulunur. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 3
Diğer uluslararası kuruluşlar ILO, OECD, UN UNDP ve Dünya Bankası da istihdam (ve eğitim) ile ilgili ülke raporları hazırlıyor. Bu raporlardaki tespitler ve öneriler birbiri ile çelişmiyor: Eğitim şart; gençlerin istihdamı (ve sosyal içerme social inclusion) büyük bir sorun. Türkiye nin ise, genel çerçeveye uymakla birlikte, ek olarak, demografik yapısından (genç ve eğitimsiz nüfus, kırdan kente göç) kaynaklanan acil ve önemli sorunları var. Bu sorunlar gençleri ve kadınları etkiliyor. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 4
... Ve Türkiye AB üyeliği istihdam konusunda her derde deva değil (Belçika da işsizlik oranı %14). Bilinçli (güncel ve potansiyel sorunların farkında), eşgüdümlü (maalesef) ve (siyaseten) kararlı bir istihdam stratejisine ve bunun önemli bileşeni olarak gençlerin ve kadınların istihdamına yönelik politikalara gereksinim var. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 5
Hangi Avrupa? AB içinde beş Avrupa var: Kuzeybatı (İngiltere, İrlanda ve Hollanda): Daha esnek işgücü piyasaları. Kuzey (İskandinav ülkeleri): Güvenceli esnek (flexicure) işgücü piyasaları. Merkez (Fransa, Almanya, İtalya): Katı işgücü piyasaları. Akdeniz: Kağıt üzerinde katı, uygulamada esnek işgücü piyasaları. Geçiş ekonomileri: Düşük ücretli, esnek işgücü piyasaları. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 6
AİS nin Üç Önceliği İstihdama daha fazla sayıda insanı çekmek ve istihdamda tutmak: Tümleşik yaşam çevrimi yaklaşımı öneriliyor; ancak halen gençler, kadınlar ve daha yaşlı çalışanlar ayrı ayrı ele alınıyor. Çalışanların ve işyerlerinin uyum yeteneğini artırmak: Güvenceli esneklik. Bu konuda büyük direnç var. Beşeri sermaye yatırımını daha iyi eğitim ve yetenek kazandırma yoluyla artırmak (eğitim ve mesleki eğitim ile istihdam ilişkisi): Yapısal reformlara odaklanılmış durumda. Ancak, tutarlı ve kapsamlı stratejiler konusunda direnç var. Mesleki eğitim çoğunlukla yalnızca gençler için düşünülüyor. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 7
Güvenceli esneklik: Kadınlar ve Dört unsuru var: Esnek iş akdi; gençler için önemli Aktif işgücü piyasası politikaları; Güvenilir ve gereksinime yanıt verebilen yaşam boyu öğrenme; Çağdaş sosyal güvenlik sistemleri: İşgücü piyasasında hareketliliğe yönelik. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 8
Önümüzdeki dönemde İstihdam, özellikle de ilk defa iş arayacak olan gençlerin istihdamı birinci öncelikli toplumsal sorun olacaktır. Gençler içinde ise kadınlar istihdam göstergeleri açısından daha kötü durumdadır. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 9
Bugünkü durum: Türkiye de istihdamsız büyüme olgusu yaşanmıştır. Bu olgu Türkiye ye özgü değildir. ABD de 2001 yılında krize girmiş, orada da büyümede iyileşme istihdam artışı olmadan yaşanmıştır. Türkiye de bu durumun nedeni 2002-2004 yıllarında artan çalışan başına verimliliktir: GSYİH nın makina-teçhizat yatırım kalemi büyük artış göstermiştir. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 10
IMF nin bir sunumu (Ocak 2007) Türkiye deki istihdam sorununu özetlemektedir: 11 10 9 8 7 6 5 Turkey: Unemployment rate (in percent) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 H. Ercan, IKV, Mart 2007 11 01.03.2007
Türkiye: IMF sunumu (Ocak 2007): Structural transformation keeps unemployment high. (Kent ekonomisi iş yaratmakta, ancak kırsaldan göç nedeniyle net etki hissedilememektedir.) 11 10 9 8 7 6 5 Turkey: Unemployment rate (in percent) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0-500 -1,000-1,500-2,000-2,500-3,000 Turkey: Cumulative changes in farm and non-farm employment (in thousand of people) Cumulative change in agricultural employment Cumulative change in non-agricultural employment 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 12
Buraya nasıl geldik? Demografi: Bu yazar, bugüne kadar şunu söylemekte idi: Türkiye 2000 li yıllarda da, 1950, 1965 ve 1980 de yaşadığı bir kentleşme dalgasını muhtemelen yaşayacak; Eğitimsiz genç kitlenin kentlere akması ile de işsizlik fırlayacaktır. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 13
Artık böyle olmayabilir: 7.0% City and V illage Population Annualize d Grow th Rate s 6.0% 5.0% 4.0% 3.0% 2.0%? 1.0% 0.0% -1.0% 1927 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040-2.0% 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 14
Çünkü göç baskısı hafifliyor: 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 15
Population in census years and population density 70 000 000 60 000 000 Total 88 50 000 000 73 66 City 40 000 000 58 52 30 000 000 20 000 000 10 000 000 18 21 23 24 27 31 36 41 46 Village 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 16
100000000 Population by broad age groups 80000000 60000000 40000000 65+ 45-64 15-44 0-14 20000000 0 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2010 2020 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 17
Kırsal nüfus sabitleniyor (oran olarak ise küçülüyor): GENÇLER kente gidiyor. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 18
İç göç bir genç nüfus olgusudur: Net Migrants from Rural to Urban by Age Group: 1990 to 2000 (in thousands) Total = 4.45 million (excludes 0-9 year-olds) 50+; 321; 7% 45-49; 131 ; 3% 40-44; 209 ; 5% 10-14; 681 ; 15% 35-39; 306 ; 7% 30-34; 360 ; 8% 15-19; 851 ; 19% 25-29; 699 ; 16% 20-24; 892 ; 20% 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 19
Yani göçün hafiflemesi rahatlama nedeni değil, gelenlerin büyük kısmı genç. Ya ilk defa işe girecekler, ya da ilk defa tarım dışı bir işe girecekler. Sorun büyük: 60 000 50 000 40 000 30 000 Population (15+), non-participants and employment y = 45718e 0.0047x y = 22812e 0.0061x 20 000 10 000 y = 21069e 0.002x 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 20
Türkiye: İstihdam Göstergeleri 15-24 yaş ve 25-54 yaş 70,0 istihdam - katılım - işsizlik oranları 60,0 50,0 % 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 21
Ne yapılabilir? En gençler için eğitim şart: 12 yıl! Acilen. Bu hem onları işgücü piyasasından genç ve niteliksizken uzak tutuyor, hem de ilerisi için daha donanımlı olmalarını sağlıyor. Yıllık maliyet: 5 ten 8 yıla çıkmanın maliyeti yılda 3 milyar dolar olmuştu (Dünya Bankası, 2005). Benzer (%50) okullaşma oranı nedeniyle harcamaların bu düzeyde olacağı düşünülebilir: On yılda toplam 25-30 milyar dolar maliyet. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 22
Çünkü: Eğitim düzeyine göre işgücüne katılım oranları (%) Erkek Kadın Liseden az 72 24 Lise 74 31 Üniversite 85 68 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 23
Yani aşağıdaki durum oluşur: 100% Male LFPR Predictions: 15-19 Growth (Low, High) and School Enrolment (Low growth, High growth) 80% 60% 40% 20% Lo-Lo Lo-Hi Hi-Lo Hi-Hi 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 24
ki ileride de bu durum oluşabilsin: 100% Fem ale LFPR Predictions: 25-44 Grow th (Low, High) and School Enrolm ent (Low grow th, High grow th) 80% 60% Lo-Hi 40% Lo-Lo Hi-Lo Hi-Hi 20% 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 25
Genç kadınlar (15-19) için işgücüne katılım kestirimi: 0.2.4.6.8 0 1 0 0 0 0 2 0 0 0 0 3 0 0 0 0 4 0 0 0 0 G D P p e r c a p it a, P P P (c o n s t a n t 2 0 0 0 in t e r n a ti o n a l $ ) lf 1 5 1 9 f X b 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 26
Kadınlar (25-44 yaş) için işgücüne katılım kestirimi:.2.4.6.8 1 0 1 0 0 0 0 2 0 0 0 0 3 0 0 0 0 4 0 0 0 0 G D P p e r ca p it a, P P P (c o n st a n t 2 0 0 0 in t e r n a ti o n a l $ ) lf 2 5 4 4 f X b 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 27
Öneriler Gerekli tedbirler ivedilikle alınmalıdır! Bu ifadeyi gördüğüm çalışmaları okumuyorum. Hangi stratejiye, hangi hedefe göre? Hangi tedbirler? Kim alacak? Nasıl alacak? 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 28
Öneriler: Eğitim ve istihdam 12 yıllık eğitim. Hemen şimdi. Maliyet: On yıl içinde toplam 25-30 milyar dolar. 3-6 yaş için kreş ve ana sınıfı. Olumlu yönde büyük bir değişim getirir. Kadınları da işgücüne katar! Genç kadınlar için ise işyerinde kreş gibi uygulamalar, çalışma hayatında esneklik hayata geçirilmelidir (Hollanda). Teknik eğitimde, talep edilen öğrenci yetiştirilmesi: Milli Eğitim değil Çalışma Bakanlığı. Yetişkinler için temel eğitim seferberliği. Ancak bundan sonra aktif işgücü piyasası politikaları. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 29
Öneriler: Kurumsal, kültürel Kadınların katılımı için: Sosyal tarafların izleme etkinliği (örneğin işyerinin kreş yükümlüğünü) ve esnek çalışma biçimleri gerçekten hayata geçmelidir. Nihayet, dezavantajlı gruplar için ihtiyaca göre ve resmi sosyal refah programları artık başlamalıdır. 01.03.2007 H. Ercan, IKV, Mart 2007 30