MUHASEBE VE DENETİM MESLEĞİNDE KURUMSALLAŞMA
Muhasebe ve Denetim Mesleği Muhasebe ve denetim birbirlerinin ayrılmaz parçalarıdır. Muhasebenin ürettiği finansal tabloların, muhasebe standartlarına uygunluğunu, yine denetim standartlarına göre inceleyerek, muhasebe bilgilerinin güvenilirliğini artıran muhasebe denetimi, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ekonomik sistemin önemli bir parçasıdır. Muhasebe ve denetim mesleği gerek ülkemizde gerekse küresel düzeyde önemli bir değişim ve dönüşüm süreci içerisinde bulunmaktadır. Muhasebe mesleğinin uluslararası nitelikleri, Uluslararası denetim ve güvence standartları, Uluslararası muhasebe eğitimi standartları ve Uluslararası etik kuralları ile, Muhasebe uygulamaları ise Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile belirlenmiştir. 2
Muhasebe ve Denetim Mesleği Mesleğimizin yeni kültürünü oluşturan esas unsurlar aşağıdaki gibidir. Uluslararası denetim ve güvence standartları, Uluslararası muhasebe eğitimi standartları, Uluslararası muhasebe etik kuralları Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları, Kalite kontrol Standartları, Kamu gözetimi 3
Muhasebe ve Denetim Mesleği Mesleğimizin gerek küresel gerekse ülkemiz ekonomisi için önemi günden güne artmaktadır. G- 20 toplantılarında konuşulan gündem maddelerinin en önemlilerinden birisi finansal raporlama ve denetim konusudur. Dünyada ve Türkiyede meslekle ilgili öne çıkan hususlara örnekler aşağıdaki gibidir: Kamu Gözetimi- Kamu kurumlarının bağımsızlığı, Kamu Gözetimi Kurumlarının İnsan Kaynakları, Gözetim Faaliyetleri Finansal krizlerin ardından yatırımcılar, düzenleyiciler, kamu otoriteleri ve diğer paydaşların bağımsız denetime ilişkin olarak daha fazla şeffaflık talepleri. Bu kapsamda denetçi raporunun içeriğinin yenilenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu husus UDS 701 (Uluslararası Denetim Standartları) olarak yayımlanacaktır. Ana hedef noktası borsa şirketleri olacaktır. Günümüzde şirket birleşmeleri ve satın almalarının ulusal sınırları çoktan aşmış olmasına rağmen, değerleme yöntemlerinin ülkeden ülkeye farklılıklar göstermesi nedeniyle küresel bir değerleme uzmanlığının tanımlanmasına olan ihtiyaç ve uluslararası değerleme ilke ve politikalarının geliştirilmesine olan ihtiyaç. 4
Muhasebe ve Denetim Mesleği Meslekte Uzmanlaşma- Vergi ve bağımsız denetimin yanında şirket derecelendirme ve değerleme, kurumsal yönetim ve derecelendirmesi, adli muhasebecilik, sistem, süreç ve hile denetimi, entegre raporlama, vergi risklerinin değerlendirmesi, eğitim, finansal planlama ve yeni finansal raporlama uygulamaları ile ilgili danışmalık yapma gibi katma değeri yüksek hizmetlere yönelmek. Haksız rekabet, meslek etiği ve kurumsallaşma konularında farkındalığının artırılması ile uygulama birlikteliğinin sağlanmasını Mesleğimiz hakkında bugün vereceğimiz kararlar, sadece muhasebecilik mesleğinin geleceği açısından önemli değildir, aynı zamanda yaşadığımız ve çalıştığımız toplumların geleceği için sorumluluklarımızın bir parçası olarak da önemlidir. Muhasebe mesleğinin ortak değeri artık sadece basit bir teknik uzmanlık değildir; yeni ortak değerler kamu çıkarına hizmettir. Mesleğimizin geleceğe bakışı; sürdürebilirlik, istikrar, tutarlılık, güvenilirlik, bağımsızlık ve dürüstlüğe bağlı kalmak ve muhasebenin geleceğini bu değerlerin üzerine inşa etmektir. Bunlar bir mesleğin vazgeçilmez unsurlarıdır. 5
Muhasebe ve Denetim Mesleği Türkiyede, Yüksek kalitede ve güvenilir bir finansal raporlama ve bağımsız denetim ortamı oluşturmak, Finansal raporların uluslararası standartlarla uyumlu olarak düzenlenmesini ve denetlenmesini sağlayacak standartlar koymak, Etkin bir kamu gözetimini gerçekleştirmek amacıyla, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Kurulmuştur. (Kuruluş 06.04.2011 tarihli ve 6223 sayılı kanunun Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulunca 26.09.2011 tarihinde kararlaştırılmış ve 02.11.2011 tarihli 28103 sayılı resmi gazetede yayımlanarak kanunlaşmıştır) Kurulun başlıca görevleri, Uluslararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak, Bağımsız denetimde uygulama birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak, Denetim standartlarını belirlemek, Bağımsız denetçi ve bağımsız denetim kuruluşlarını yetkilendirmek ve Bunların faaliyetlerini denetlemektir. 6
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun yürürlüğe girmesi ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kurulması ile muhasebe ve denetim fonksiyonları ayrılmış, muhasebe mesleğinin içerisindeki hizmet çeşitliliği artmıştır. Bu hizmetlere ilişkin örneklere aşağıda yer verilmiştir. 1- UFRS ye göre düzenlenen finansal tabloların uluslararası denetim standartlarına göre denetimi 2- Muhasebe hizmetleri ve finansal tabloların UFRS ye göre hazırlanması 3- Risk yönetimi -Kurumsal risk analizi -İç kontrol sisteminin değerlendirilmesi, kurulması, denetimi -Hile riskinin değerlendirilmesi, hile incelemesi -Bilgi teknolojilerinin değerlendirilmesi, yapılandırılması, denetlenmesi -İç denetim biriminin oluşturulması -Adli muhasebe hizmetleri 4- Kurumsallaşma çalışmaları -Organizasyon yapısının oluşturulması/revize edilmesi -Yönetim kurulu/icra kurulu çalışma esasları -Görev tanımları -Aile anayasasının oluşturulması -İş süreçlerinin oluşturulması v.b. 5- Faaliyet raporlarının denetimi 6- ERP kurumsal kaynak planlaması 7- Yönetim danışmanlığı, işletme analizi Sözkonusu hizmetleri ancak birleşen bir ekip ve birbirini tamamlayan kadrolar yapabilir. 7
2014 yılında KGK Tarafından Yapılan Önemli Değişiklikler ve Gelişmeler 1-26/08/2014 tarih ve 29100 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 26 sayılı Kurul Kararıyla; Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluşların (KAYİK) 1/1/2014 tarihi ve sonrasında başlayan hesap dönemlerinde uygulanmak üzere münferit ve konsolide finansal tabloların hazırlanmasında Türkiye Muhasebe Standartlarını (TMS) uygulamasına, Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) uygulama kapsamı dışında kalan kurum, kuruluş ve işletmeler tarafından ise Kurum tarafından yayımlanacak standart ve düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri (MSUGT) ve eki Tek Düzen Hesap Planının uygulanmasına devam edileceğine, bununla beraber söz konusu kuruluşların isteklerine bağlı olarak TMS leri de uygulayabileceklerine karar verilmiştir. 1 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde hüküm altına alındığı üzere, söz konusu düzenlemenin amacı vergi mevzuatına uygun mali tablolar üretilmesini sağlamak olmayıp, bilakis bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasını sağlamaktır. Diğer taraftan, KGK tarafından Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile 2013/34 sayılı AB Muhasebe Direktifi arasındaki farklılık ve benzerlikleri tespit etmek amacıyla bir komisyon oluşturularak konu hakkındaki çalışmalara başlanmış olup 2015 yılı içinde söz konusu direktife uygun finansal raporlamaya ilişkin çerçevenin tamamlanması planlanmaktadır. 8
2014 yılında KGK Tarafından Yapılan Önemli Değişiklikler ve Gelişmeler 2-2014 yılında bir çok denetim standardı yayınlanmış olmakla birlikte belkide mesleği en çok ilgilendiren bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar Kamuoyunun Görüşüne açılmıştır. Dürüstlük, Tarafsızlık, Mesleki Yeterlik ve Özen,Sır Saklama (Gizlilik), Mesleğe Uygun Davranış, Ücretler ve Sağlanan Diğer Menfaatler, Mesleki Hizmetlerin Pazarlanması gibi, muhasebeciler İçin Uluslararası Etik Standartları Kurulu (IESBA) tarafından düzenlenen ve Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından yayımlanan Bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından Türkçeye tercüme edilmiş ve kamuoyunun görüşüne açılmıştır. 9
Kurumsallaşma ve Temel Amacı Kurumsallaşma, bir işletmenin faaliyetlerini, belirli kişilerin varlığına bağlı olmadan sürdürebilmesini ve geliştirebilmesini sağlayan bir yönetim ve organizasyon yapısıdır. Kurumsallaşmanın temel amacı işletmelerin kişilere bağlanmadan fonksiyonlarını icra edebilmesidir. Kurumsallaşma ile; Yönetici den Lider-Yönetici ye Günübirlik ten Stratejik Yönetim e Yönetim den Yönetişim e Ben Bilirim den Ortak Akıl a Yetkilendirme den Güçlendirme ye Kişisel Kültür den Kurum Kültürü ne geçiş ve sürdürülebilirlk amaçlanmalıdır. Ancak,Ülkemizde faaliyet gösteren meslek mensuplarının kurumsallaşma yönünden yeterli düzeyde bulunduklarını ileri sürmek, kanaatimizce pek mümkün değildir. 10
Meslek Mensubunu Kurumsallaşmaya Yönelten Faktörler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile getirilen yeniliklerin meslek kapsamını genişletmesi (bağımsız denetim, defter tutma, vergi denetimi, iç denetim) hızla ilerleyen bilgi akışları ve sürekli değişen mevzuat, meslek mensuplarının muhasebe ve denetim ile ilgili tüm konulara vakıf olabilmesini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla kurumsallaşmanın sadece kurum bazında değil mesleki bazda da yapılması yani mesleki uzmanlaşmaya da gidilmesi şarttır. Bu nedenle; Çağa uygun alt yapıya sahip olan, Nitelikli personel istihdamında zorlanmayan, Bilgiye ve geleceğe yatırım yapma kabiliyetinde olan, Meslektaş dayanışması ile fiziki ve ruhi sağlığın korunduğu, Rekabet etme gücünü artıracak,gelecek kaygılarını azaltacak uyumlu beraberlikler yaratmak ve kurumsal güç birliği yapmak, zorunluluk haline gelmiştir. Değişimi yönetmek için kurumsallaşmak şarttır. 11
Kurumsallaşmada İnsan Faktörü Kurumsallaşma ile; Hedeflenen reformları eyleme geçirecek, Hedeflenen reformları uygulanır kılacak, ve mesleki kaliteyi arttıracak, olan ana faktör insandır. Vasıflı insan kaynağı olmadan kurumsallaşmak imkansızdır. Her meslek mensubunun iş bilgisi, mesleki yeterliliği, deneyimi, liderlik özelliği, kariyeri vb. gibi farklı özellikleri bulunmakta ve her bir özellik ayrı bir değer yaratmaktadır. Bu nedenle kurumsallaşmak isteyen meslek mensupları başlangıç aşamasında sadece müşteri ve personel açısından değil, ortağın diğer ortaklarına yaratacağı katma değer ve iş yapma biçimlerini de dikkate almak zorundadır. 12
Değişimin Etkileri ve Kurumsallaşmanın Faydaları : Konu 1 Hizmet Alanının Genişlemesi 2 Mesleki Standartların Karşılanması Kurumsal Olmayan Şirketlerdeki Dezavantajlar Büyümek için meslekte uzmanlaşmaya gitmek şarttır. Kurumsallaşamayan meslek mensubu nun uzmanlaşması mümkün değildir. Tek başına veya azsayıda kişiden oluşan kuruluşlarda etik ortamın ve kalite kontrolün oluşturulabilmesi güçleşmektedir. Kurumsallaşan Şirketlerdeki Avantajlar Kurumsal yapıları sayesinde farklı branşlardaki uzmanları bir araya getirebilirler. Etik ve Kalite standartlarının gereksinimlerini karşılayacak kadrolara sahip olurlar ve mesleki standartlara kolay uyum sağlarlar. 3 Risk ve Bağımsızlık Müşteri sayısının azlığı sonucu, belli müşterilere bağımlı olan meslek mensupları işletme yönetimlerinin baskısı altında kalıp, bu önemli görevlerini yerine getirmekte yetersiz kalabilirler. Bağımsızlık muhasebe ve denetim mesleğinin olmazsa olmazlarındandır. Bağımsız denetim kuruluşu büyüdükçe ve aynı zamanda kurumsallaştıkça bu risk azalmaktadır. 13
Değişimin Etkileri ve Kurumsallaşmanın Faydaları : Konu 4 Eğitim ve İnsan Kaynağı Kurumsal Olmayan Şirketlerdeki Dezavantajlar Muhasebe mesleğinin kalitesi insan kaynağının kalitesine bağlıdır. Kurumsallaşamayan meslek mensubunun mesleki donanım ve titizliği sağlayabilecekleri ortamı yaratması zordur. Kurumsallaşan Şirketlerdeki Avantajlar Kurumsallaşmış şirketler personeline sürekli eğitim ve mesleki donanımı kazandıracak gerekli kadro ve finans gücüne sahip olurlar. 5 Çalışan Memnuniyeti Kurumsal olmayan Şirketler de kariyer planlaması, maaş, iş tatminsizliği v.b. hususlar nedeniyle çalışan mennuniyeti düşük olduğundan işten ayrılma oranı yüksektir. Çalışanlar asistanlık mertebesinde işe başlayarak göstermiş oldukları performans sayesinde ortaklık statüsüne kadar yükselebilirler. Çalışan motivasyonu genelde yüksek olur. 6 Bilinirlik ve Güven Kurumsallaşmamanın sonucu ilgili kuruluşun bilinirliği azalmakta ve hizmete olan olan talepte azalmaktadır. Kurumsallaşan meslek mensubunun bilinirliğinin ve göstermekte olduğu hizmete olan güvenin artması, vermekte olduğu mesleki hizmetlere olan talebin de artmasına sebep olur. 14
Değişimin Etkileri ve Kurumsallaşmanın Faydaları : Konu 7 Kazançların Artması Kurumsal Olmayan Şirketlerdeki Dezavantajlar Ortaklar kendi şahsi bilgi ve zamanlarını ortaya koyarak çalıştıklarından dolayı ortaya koyabilecekleri performans ve bakabilecekleri müşteri sayısı sınırlıdır. 8 Yönetişim ortaklar arasında mutabık kalınmış, yazılı prosedürlere göre yönetilmeyen şirketlerde keyfilik ön plana çıkmakta, ortaklar arasındaki ilişkilerde belirsizliği arttırmakta ve ortakların birbirine olan güvenini azaltmaktadır. Kriterleri belirlenmiş kar dağıtım modeli yoktur. Kurumsallaşan Şirketlerdeki Avantajlar Kurumsal bir kimliğe kavuşarak büyüyen meslek mensubu kazancını güven içerisinde arttırabilir. Yazılı prosedürlere göre yönetilen şirketlerde, ortaklar arasındaki ilişkilerdeki belirsizlik ortadan kalkar ve ortakların birbirine olan güveni artar. Kurumsallaşmış mesleki hizmet firmalarında, karların ortaklar arasındaki dağılımı, sermaye oranından bağımsız olarak, tecrübe, ortaklığa olan katkı, kaliteye ve bağımsızlık kurallarına verilen önem gibi, önceden mutabık kalınan kar dağıtım modeline göre yapılır. Ortakların kazancında sadece finansal başarı değil performans önemli bir kriterdir. 15
Şirketleşme ve Kurumsallşama Süreci Şirketleşme Süreci Kurumsallaşma Süreci Ne Tür Ortaklık -Mülkiyet/Kar Payı Ortaklık Sözleşmesi Örgüt Yapısı-Yönetim Kurulu-İcra Kurulu Kar Dağıtımı Emeklilik Planları Vizyon,Misyon Organizasyon Şeması Stratejik Plan Kurum Kültürü Etik İlkeler İnsan Kaynakları Yönetimi -(İK planlama, İşe alım, Eğitim, Kariyer Planlama, Performans Ölçümü) Teklif Sözleşme Yönetimi İş Geliştirme Kalite Kontrol & Risk Yönetimi Şirket Yönetimi- Muhasebe, Bütçe Raporlama, Arşiv, Bilgi İşlem, Çalışma Usül ve Esaslarına ilişkin Prosedürler, Tedarik Yönetimi v.b.) 16
Meslek Mensubu nun Kurumsallaşma Sürecinde Yapması Gerekenler Ne Tür Bir Ortaklık Yapılacağına Karar Verilmesi- Varolan bir ortaklığa girmek, birleşmek yada yeni bir ortaklık kurmak. (Yeni bir ortaklığa girerken ortakların birbirini tanınması, önemli görüş ayrılıklarının belirlenmesi, ortak hedeflerin uyumu, dürüstlük, güven, vb. unsurların iyi analiz edilmesi gerekir.) Şirket in Hedeflerinin Belirlenmesi (Hizmetin tipi, hedef müşteri, şirketin lokasyonu, ofis sayısı) Ortaklararası İlişkilerin düzenlenmesi (Sahiplik ve kar paylaşımı, karar mekanizmaları, izin kullanımı, aktif edinme, performans politikası,ortaklığa giriş ve çıkış, emeklilik planları vb.) 17
Meslek Mensubu nun Kurumsallaşma Sürecinde Yapması Gerekenler Yönetimin Yapılanması ve Organizasyon Şemasının Oluşturulması (Yönetim Kurulu ve İcra Kurulu nun rol ve sorumlulukları, Denetim Hizmetleri, Muhasebe Hizmetleri, Vergi ve Danışmanlık Hizmetleri, Kalite Güvence Birimi, Etik Kurulu, IT, İnsan Kaynakları, İş Geliştirme gibi operasyonel ve destek bölümlerinin belirlenmesi, çalışanların görev tanımlarının yapılması) Yönetim Sisteminin Belirlenmesi (Plan ve Bütçe Yönetimi, Müşteri Yönetimi, Teklif ve sözleşme yönetimi, Muhasebe Entegrasyonu vb.) Mesleki Faaliyetlere İlişkin Prosedürlerin Oluşturulması (Etik İlkeler, Bağımsızlık, Risk yönetimi, Kalite Kontrol, Kariyer Planlaması, Peformans Yönetimi, Eğitim vb.) Operasyonel Prosedürlerin Belirlenmesi (İnsan Kaynakları, Satınalma, Müşteri İlişkileri, Yedekleme, Bilgi Teknolojileri, Gizli bilgilerin korunması, Telif hakları, Elektronik İletişim vb.) 18
Sonuç Muhasebe mesleğinin içindeki hizmet çeşitliliği giderek artmaktadır. Küresel baskı, Yeni Türk Ticaret Kanunu ile getirilen kurumsal yönetim anlayışı, denetim zorunluluğu, finansal raporlama standartları ve kalite güvence standartlarının uygulanması süreci gibi pek çok konu süratle hayatımıza ya girmiştir ya da yakın gelecekte girecektir. Bu süreç, meslek mensuplarının da kurumsal yönetim anlayışı içinde, hizmet sunmalarını zorunlu hale getirmektedir. Gün geçtikçe kurumsallaşma nasıl olacak, ortaklık kültürü nasıl oluşturulacak, güçler nasıl birleştirilecek, izlenecek strateji ve yöntemler neler olacak gibi soruların yanıtları önemli hale gelmektedir. Sürdürülebilir olmak için kurumsallaşma zorunluluğunu iyi anlamak ve bu konuda bir an önce radikal kararlar almakta fayda vardır. 19
Kaynakça Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma - İTO Yayınları Gündemde Öne Çıkanlar, TÜRMOB, yıl 2, sayı 37 Örgütlerde Kurumsallaşmanın Temeli - Yıldız Teknik Üni. (Doç.Dr. Yonca Gürol) Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Kurumsallaşma - İSMMMO yayınları Değişimi Yönetecek Kurumsallaşma - İlter Akınoğlu Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma Yrd.Doç.Dr. Murat Kiraci 20
Şubelerimiz Merkez İstanbul: Spine Tower, Büyükdere Cad. 59.Sok. No:243 K:25-26 34398 Maslak / Istanbul Ankara Ofis: ASO Kule Ataturk Bulvarı No:193 K: 9 06680 Kavaklıdere / Ankara Antalya Ofis: Fener Mahallesi 1964 Sokak No: 36 Daire:4 07160 Lara / Antalya Izmir Ofis: Atatürk Caddesi Ekim Apt. No:174/1 K:5 Daire: 9 Alsancak / Izmir +90 212 285 0150-444 9 475 +90 212 285 0340-43 gym@gureli.com.tr +90 312 466 84 20 +90 312 466 84 21 gymankara@gureli.com.tr +90 242 324 62 00 +90 242 324 13 33 gymantalya@gureli.com.tr +90 232 421 21 34 +90 232 421 21 87 gymizmir@gureli.com.tr Tekirdağ Ofis: Atatürk Bulvarı No:44 Daire:9 & 10 59100 Tekirdağ +90 282 261 25 30 +90 282 261 83 22 gymtrakya@gureli.com.tr Bursa Ofis: Odunluk Mahallesi Akademi Cad. Zeno İş Merkezi D Blok K:7 D:31 Nilüfer / Bursa +90 224 451 27 10 +90 224 451 27 79 gymbursa@gureli.com.tr Gaziantep Ofis: Incilipınar Mah. Muammer Aksoy Bulvarı Nişantaşı Sok. No:11 K:5 Unit: 6 Şehitkamil / Gaziantep +90 342 215 10 70 +90 342 215 10 69 gymgaziantep@gureli.com.tr Batı Karadeniz Ofis: Karaçayır Mah. Hoca Ahmet Yesevi Sok. 3K İş Merkezi No:2/2 Bolu +90 374 215 63 73 +90 374 212 47 64 gymbolu@gureli.com.tr 21