RUTIN OLAN / OLMAYAN PROBLEMLER Yrd. Doç. Dr. Nuray Çalışkan-Dedeoğlu İlköğretim Matematik Eğitimi ndedeoglu@sakarya.edu.tr
RUTIN PROBLEMLER Günlük hayatın içinden Dört islem problemleri Hareket, kar- zarar, ortak is görme, alıģ-veriģ Rutin olmayan problemleri çözmeyle ilgili temel becerileri kazandırırlar Tablo kullanma, liste düzenleme, Ģekil çizme 2
RUTIN PROBLEMLERIN ÇÖZÜMÜNDE TEMEL BECERILER Verilenleri ve isteneni yazma Probleme uygun Ģekil veya Ģema çizme Yapılacak iģlemlerin kararlaģtırılması ve matematik cümlenin yazılması Sonuçların tahmin edilmesi Problem çözümünün tartıģılması Problem kurma çalıģmaları Problemi basitleģtirme 3
RUTIN (DÖRT IġLEM) PROBLEMLERI Bir satıcının, tanesini 60 kuruģtan aldığı 115 yumurtadan 12 tanesi kırıldı. Kalanların tanesini 80 kuruģtan sattı. Bu satıģtan kar mı, zarar mı etmiģtir? Verilenler Alınan yumurta: 115 tane AlıĢ fiyatı: 60 krģ Kırılan yumurta: 12 tane SatıĢ fiyatı: 80 kuruģ Ġstenenler Kar veya zarar kaç lira? Alt problemler Toplam alıģ fiyatı ne kadardır? (115 x 60 = 6900 Kr) Toplam satıģ fiyatı ne kadardır? (103 x 80=8240 Kr) 4
Aynı iģte Ali 7, Mehmet 4 gün çalıģarak 286 L kazanmıģtır. Her birinin payına kaç lira düģer? Aynı yerden ters yönlerde yola çıkan iki otobüsten birinin saatteki hızı 66 km, diğerinin 42 km dir. 3 saat sonra aralarındaki mesafe kaç km olur? Ġki araç aynı Ģehirden birlikte yola çıkıyorlar. Birincisi hızı saatte 85 km diğerininki 50 km dir. Kaç saat sonra aralarındaki fark 245 km olur? Dairesel bir pistte aynı anda aynı noktadan hareket eden iki araçtan biri saatte 85 km hızla, diğeri 50 km hızla harekete baģlıyorlar. Pistin çevresi 245 km olduğuna göre, kaç saat sonra iki araç karģılaģır? 5
RUTIN OLMAYAN PROBLEMLER VE PROBLEM SISTEMATIK LISTE ÇÖZME STRATEJILERI Bilinen bütün durumlar sistemli bir Ģekilde sıralanır. Elimizde bulunan 1, 5, 10 liralıklarla hepsinden kullanmak Ģartıyla kaç türlü 25 lira elde edebiliriz? 10 Lira, 20 Lira veya 50 Lira lıklarla 100 Lira oluģturmak için hangi paralardan kaç tanesine ihtiyaç vardır? Farklı renkte 4 birim küpten kaç farklı dört birim uzunluğunda kule yapılabilir? Çarpımı 24 olan 2 doğal sayının toplamı en az kaç olur? 6
TAHMIN/KONTROL Tahmin yapılır, kontrol edilir, sonuca ulaģılamazsa tahmin devam ettirilir AĢağıdaki diyagramlarda, köģelerdeki sayılar, komģu iki sayının toplamına eģittir. Diyagramları tamamlayınız. ġekildeki üçgenin üzerindeki dairelere 1, 2, 3, 4, 5, 6 sayılarını öyle yerleģtiriniz ki, her sıranın toplamı aynı olsun. 7
TAHMIN/KONTROL Toplam ve farkı verilen 2 doğal sayıyı bulunuz. Toplam = 49, Fark = 3 Toplam = 43, Fark = 17 Toplam = 32, Fark = 7 108 kırmızı, 135 siyah bilye eģit sayıda torbalara konacak. En fazla kaç tane torba gereklidir? Tavuk ve tavģanların yer aldığı bir kümeste toplam 114 ayak ve 43 baģ vardır. Hayvanların kaç tanesi tavuktur? 8
DIYAGRAM ÇIZME Veriler arası iliģkileri görmeye yarar Bir araç her defasında bir önceki yolun 2 katı kadar yol alarak dört safhada 75 km yol gitmiģtir. Bu araç acaba 1., 2., 3. ve 4. Safhalarda kaçar km yol almıģtır? 20 kiģinin katıldığı bir toplantıda herkes birbiriyle el sıkıģıyor. Kaç el sıkıģması olur? 10 m derinliğindeki bir kuyunun dibinde bulunan bir kurbağa kuyudan çıkabilmek için çabalamaktadır. Her sıçrayıģında 4m yükseliyor, duvar kaygan olduğu için 1m geri kayıyor. Kaçıncı sıçrayıģta kuyudan çıkar? Bir yol boyunca 5m arayla kazık çakmak suretiyle çit çekilmek isteniyor. 100 metrelik çit için kaç kazığa ihtiyaç vardır? 9
BAĞıNTı BULMA OluĢturulan bir dizideki kuralı belirlemeye yarar ġekildeki gibi devam eden 20 basamaklı bir merdiven için kaç tuğla gerekir? 246 ya kadar olan çift doğal sayıların toplamını genelleme yöntemini kullanarak bulunuz. (246 dâhil) 10
TAHMIN ETME Tahmini iģlemin yeterli olacağı problemlerde kullanılır. 5160 m 2 büyüklüğünde arsaya ihtiyacı olan bir baktığı arazilerden biri dikdörtgen Ģeklindedir ve ebatları 48m x 97m dir. Bu arsa aranan koģullara uygun mudur? Tanesi 2 TL 70 krģ olan 6 kalem ve 1 TL 60 krģ olan 5 defter için 20 TL yeterli midir? 0,542326514 x 69786 iģleminin sonucu hangi doğal sayıya daha yakındır? 35 000 42 000 34 893 000 42 685 900 11
GERIYE DOĞRU ÇALıġMA Üç kardeģ 24 elmayı paylaģmıģtır. Her birinin aldığı elma sayısı 3 sene önceki yaģlarına eģittir. Birlikte Ģöyle bir oyuna karar verirler. En küçük kardeģ kendi elmalarının yarısını diğer iki kardeģe eģit olarak paylaģtıracaktır. Sonra ortanca, toplam ne kadar elması varsa, yarısını kendine saklayarak diğer yarısını da diğer kardeģlere eģit olarak paylaģtıracaktır. En son olarak, en büyük kardeģ de aynı iģlemi yapacaktır. Bunun sonunda 3 kardeģin de 8 er elması olur. KardeĢlerin yaģlarını bulunuz. Bir sepette bulunan elmaların önce ¼ ü, sonra kalan elmaların yarısı satıldı. Geriye 6 elma kaldı. BaĢlangıçta sepette kaç elma vardı? 12
TABLO YAPMA Veriler ve araģtırma sonuçları bir tabloda düzenlenir, genelleme bulmaya yönelik araģtırma devam eder. Pick teoremi: A(P) = I(P) + B(P)/2 1 http://www.cut-the-knot.org/curriculum/geometry/geoboard.shtml 13
MUHAKEME ETME Hanoi kulesi problemi: http://www-leibniz.imag.fr/lavalise/hanoi/hanoi3/hanoi.htm Sihirli kareler http://www1.gantep.edu.tr/~bingul/php/magic/tr-index.php Her birinde 10 ar raptiye bulunan 10 kutu var. Bu kutuların 9 tanesindeki raptiyeler 1 er gram, yalnız bir kutudakiler 1,1 gr dır. Elinizde bir terazi var. Yalnız bir tartı yapmak suretiyle ağır raptiyelerin bulunduğu kutuyu nasıl bulursunuz? Elinizde 5 litrelik ve 3 litrelik iki testi var. Bir nehirden bu kaplarla su almak suretiyle 4 litre suyu nasıl alırsınız? 14
KAYNAKLAR Altun, M. (2012). Ġlköğretim 2. kademe (6, 7, 8. sınıflarda) Matematik Öğretimi. Alfa Aktüel yayınları, Bursa. http://pred.boun.edu.tr/ps/turkish/ 15