Ekonomide ve bankacılık sektöründe gelişmeler Ocak-Eylül 2012 dönemi değerlendirmesi
Sunum Uluslararası piyasalardaki gelişmeler Türkiye ekonomisine ilişkin temel göstergeler Bankacılık sektöründe gelişmeler Gündemdeki konular ve beklentiler 2
Uluslararası gelişmeler Uluslararası piyasalarda risk iştahı hala düşük düzeyde Euro alanındaki risklerin azaltılması amacıyla daha somut adımlar atılsa da güven tesisi orta vadeye taşınamadı ABD ve Japonya daki düşük büyüme ve Ortadoğu daki siyasi gelişmelerin de etkisiyle küresel büyüme beklenenden daha yavaş oldu; daha iyi performansa sahip olan GOÜ de de büyüme yavaşladı. Emtia ve enerji fiyatları dalgalı; son dönemde düşüş oldu 3
Politika tercihleri:büyüme ve istihdam artışı ABD: Düşük faiz, parasal genişleme, yeni yılda uygulamaya girecek yeni mali program; vergi artışı ve harcama sınırlaması AB: Sorunlu ülkelerde tansiyonun düşürülmesi, düşük faiz, AMB desteği, Euro bölgesinden çıkışların önlenmesi, ortak bankacılık denetimi, ortak bütçe ve denetimi Gelişmekte olan ülkeler: Dış şoklardan ve sermaye hareketlerinde iki yönlü etkilerden korunma çabası, büyümenin iç kaynaklara dayandırılması Küresel ekonomi: Büyüme hızının ve ticaretin artırılması çabaları devam ediyor. 4
Küresel büyüme, beklenenden daha yavaş 8 6 4 2 Gsyh (yıllık % değ) 0-2 08 09 11 12 thm 13 thm -4-6 Dünya GÜ GOÜ Kaynak: Uluslararası Para Fonu, DEK (WEO), Ekim 2012 5
Türkiye deki gelişmeler Büyüme beklenenden daha yavaş, hedefin altında. Tasarruf oranı yaklaşık aynı kaldı, yatırım oranı düştü; tasarruf açığı küçüldü; küçülme özel sektörden Sermaye girişi devam etti; portföy yatırımları ve banka borçlanmasından Bütçe açığı hedefin üzerinde ancak makul düzeyde Enflasyon düştü, hedefin üzerinde. Kamu borç stokunun gsyh ya oranı düşüyor İşsizlik oranı kriz öncesi düzeyinde Merkez Bankası nın rezervleri de borçları da aynı miktarda arttı, rezerv/kısa vadeli borç oranı yükseldi 6
Bankacılık sektöründeki gelişmeler Ağustos ayından itibaren MB likiditeyi artırdı; faiz bandını daralttı; faiz oranları düştü Zorunlu karşılıkların daha fazla bölümünün yabancı para olarak tutulması TL üzerindeki baskıyı hafifletti Aracılık maliyeti yüksek kaldı Bankacılık sektöründe aktif büyümesi yavaşladı Kredi büyümesi yavaşlamaya devam etti Tahsili gecikmiş alacaklarda artış var Karşılıksız çek ve protestolu senet miktarı arttı 7
Bankacılık sektöründeki gelişmeler TL mevduat artışı üçüncü çeyrekte hızlandı Mevduatın vadesi hala çok kısa Tahvil ve bono ihracı hızlandı, vadelerde daha yüksek Kar hacmindeki artış sermaye yeterliliği rasyosunu destekliyor Basel II uygulamaya girdi, sermaye yeterliliğine etkisi sınırlı oldu 8
Büyüme hızı, hedefin ve uzun dönem ortalamanın altında 11 9 8 7 6 5 4 3 2 9,1 8,9 Gsyh (sabit fiyatlarla, 12 aylık dönemler, bir önceki yıla göre değişme, %) 9,7 8,6 6,6 Uzun dönem ortalaması 11 12 5,1 3,5 3,0 2012 3-4 çeyrek tahmim Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK 9
Tasarruf oranı özelde arttı, kamuda düştü 18 17 16,9 Tasarruf düzeyi (Gsyh'nın yüzdesi) 16 15 14 13 13,1 13,9 14,4 14,3 15,0 12 08 09 11 12 13 prg 18 Tasarruf düzeyi (Gsyh'nın yüzdesi) 14 15,1 14,0 12,3,7 11,9 12,9 6 2-2 3,7 1,7 2,4 1,6 2,1-0,9 08 09 11 12 13 prg Toplam Kamu Özel Kaynak: Kalkınma Bakanlığı
Özel sektörde yatırım oranı düştü 26 24 22 20 22,1 Yatırım düzeyi (Gsyh'nın yüzdesi) 20,2 24,1 21,4 21,8 18 16 15,6 14 08 09 11 12 13 prg 26 22 18 14 4,3 17,9 4,3 11,3 Yatırım düzeyi (Gsyh'nın yüzdesi) 16,2 4,0 20,0 4,1 4,4 4,4 17,0 17,4 08 09 11 12 13 prg Toplam Özel Kamu (sağ eksen) 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4 3,9 3,8 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı 11
Tasarruf-yatırım dengesi; özel sektörde hızla daraldı, kamuda büyüdü 2 Tasarruf-yatırım dengesi (Gsyh'nın yüzdesi) -2 08 09 11 12 13 prg -2,5-6 -5,3-6,3-7,1-6,8 - -9,7 2-2 -6 - Tasarruf-yatırım dengesi (Gsyh'nın yüzdesi) 2,7 08 09 11 12 13 prg -2,7-3,9-5,1-4,5-9,3 Tasarruf-yatırım dengesi Kamu Özel 12
Finansmanın önemli bölümü portföy yatırımlarından ve bankaların borçlanmalarından Ödemeler dengesi finansmanı (12 aylık, Milyon dolar) 2011 2012 Aralık Ağustos Değişme I. Cari işlemler dengesi -77.141-59.013 18.128 II. Sermaye hareketi 75.126 60.565-14.561 Finans hesabı 65.725 52.380-13.345 Rezerv hareketi 2.015-1.552-3.567 MB rezervleri 1.813-9.260-11.073 Banka rezervleri 202 7.708 7.506 Net hata noksan 11.416 6.633-4.783 III. Toplam kaynak girişi 75.126 60.565-14.561 1. Portföy hareketleri 21.986 24.843 2.857 2. Varlık ve yükümlülükler (net) 28.185 17.665 -.520 2.2. Yükümlülükler 17.077 17.905 828 Ticari kredi 1.967 1.503-464 Kredi 18.963 9.483-9.480 MB 0 0 0 Hükümet -781-1.913-1.132 Bankalar 12.447 5.960-6.487 Diğer sektörler 7.297 5.436-1.861 Mevduat -4.359 6.458.817 MB -1.965-2.192-227 Bankalar -2.394 8.650 11.044 Diğer 506 461-45 3. Doğrudan yatırımlar 13.569 11.433-2.136 Yurtiçinde 16.035 15.113-922 Gayrimenkul 2.013 2.158 145 Yurtdışında -2.466-3.680-1.214 4. Net hata ve noksan 11.416 6.633-4.783 Kaynak: TC Merkez Bankası 13
Para talebi aynı, kamu borç stoku azalıyor Kamu borç stoku ve para talebi (%) 20 2011 2012 Eylül M2RF/Gsyh 41 38 38 M2YRF/Gsyh 55 53 52 İç borç stoku/gsyh 32 28 28 Toplam kamu borç stoku/gsyh 43 40 38 İç borç stoku/banka aktifleri 35 30 30 Gsyh ve banka aktifleri Eylül itibariyle tahmin 14
MB Temmuzdan sonra likiditeyi arttırdı 120 MB bilançosu, seçilmiş kalemler (milyar TL) 20 15 5 0 90-5 - 60 11 Eyl 12 Haz 12 Tem 12 Ağu 12 Eyl Para tabanı Net dış varlık (sağ eksen) Net iç varlık -15 30 APİ (milyar TL) 25 20 15 12 Tem 12 Ağu 12 Eyl 15
...fonlama faizinde düşüş üçüncü çeyrekte hızlandı 12 11 9 8 7 6 5 4 3 2 İMKB, o/n repo faizi (aylık ortalama, %) 11 E 12 M Ha E 16
Reel faiz oranı (geçmiş enflasyona ve kur artışına göre) ; TL de sıfıra yakın; yabancı paraya göre yükseldi 6 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 Reel faiz oranı (DİBS ve TUFE'ye göre, %) 11 Mar Haz Eyl Ara 12 Mar 12 Haz 12 Eylül 20 15 5 0-5 - -15-20 Reel faiz oranı (DİBS ve Tartılı kura göre, %) 11 Mar Haz Eyl Ara 12 Mar 12 Haz 12 Eylül 17
Kredi ve mevduat faiz oranları düşüyor Kredi faiz oranı (ağırlıklı ortalama %) 22 20 18 16 14 12 8 6 11 Eyl 12 Eyl TL ticari kredi Konut İhtiyaç kredileri 16 14 12 8 6 Kredi ve mevduat faiz oranı (ağırlıklı ortalama %) 11 Eyl 12 Eyl Ağırlıklı ortalama, TL ticari kredi Ağırlıklı ortalama, 3 aya kadar vadeli TL mevduat 18
TL değer kazancı son çeyrekte yavaşladı 135 Reel efektif döviz kuru endeksi (Tufe bazlı, 03=0) 130 125 120 115 1 5 0 11 12 15 5 0-5 - -15-20 -25 Reel efektif döviz kuru (Tufe bazlı, 03=0, 12 aylık % değişme) 11 12 19
Bankacılıkta gelişmeler 20
Bankacılık bilançosunda büyüme yavaşladı 20 Toplam aktif ve gsyh (Sabit fiyatlarla, yıllık % değ) 15 5 0-5 08 09 11 12 Eyl - T.aktifler Gsyh Eylül tahmin 21
Kredi büyümesinde para politikası etkisi Para tabanı ve Kredi (reel, yıllık % değişme) 90 70 50 30 - -30 11 Mrt Haz Eyl Ara 12 Mrt Haz Eyl 30 25 20 15 5-50 Para tabanı Kredi (sağ eksen) 0 22
Daha fazla yabancı para kaynak, daha fazla TL aktif Sseçilmiş bilanço kalemleri 2012 Ağustos Değişme Değişme TL YP TL YP Milyon TL Milyon dolar Milyon TL Milyon dolar Likit değerler 47.348 74.029-14.400 18.337 Menkul kıymetler 235.838 23.925 1.543-2.909 Krediler 554.856 9.845 66.397 4.830 Duran aktifler 24.674 2.601 3.093-75 Diğer aktifler 49.056 5.855 6.575 691 Topla aktifler 911.772 216.255 63.209 20.873 Mevduat 480.073 135.343 20.116.644 Mevduat dışı kaynaklar 115.432 1.777-182 15.043 Diğer pasifler 71.831 8.896 15.075 494 Sermaye benzeri krediler 0 4.664 0 191 Özkaynaklar 163.501 1.263 18.743 1.350 Net kar 15.185 0-4.662 0 Toplam pasifler 830.837 260.943 53.752 27.721 Aktif-pasif farkı 80.935-44.688 9.457-6.847 23
Net döviz pozisyonu düşük düzeyde Net döviz pozisyonu (Milyon dolar) 25.000 20.000 15.000.000 5.000 0-5.000 -.000-15.000-20.000-25.000 07 08 09 11 12 Eyl Net döviz pozisyonu Bilanço içi pozisyon Bilanço dışı pozisyon 24
Likiditede YP tercihi Bankaların likidite tercihi Eylül 2012 Oran (%) Milyon dolar Bankaların MB'dan YP alacağı 57.346 YP mevduat 141.935 40 Yurtdışı bankalardan borçlanma 73.383 78 YP krediler 113.848 50 TL likit varlık/tl yükümlülük 6 YP likit varlık/yp yükümlülük 28 25
Kredilerin ve mevduat dışı kaynakların payı artıyor Bilançonun dağılımı Sektör, % 20 2011 2012 Ağu Likit değerler 12 14 14 Menkul kıymetler 29 23 21 Krediler 53 56 58 Duran aktifler 2 2 2 Diğer aktifler 5 4 5 Toplam 0 0 0 Mevduat 61 57 56 Mevduat dışı kaynak 19 24 24 Diğer pasifler 6 6 7 Sermaye benzeri krediler 1 1 1 Özkaynaklar 13 12 13 Toplam 0 0 0 26
Bilançonun üçte ikisi, mevduatın tamamı kredilere Krediler % 20 2011 2012 Eyl Krediler/Gsyh 49 54 55 Kurumsal krediler/gsyh 33 36 37 Bireysel krediler/gsyh 16 17 18 Krediler/toplam aktifler 53 56 58 Krediler/mevduat 86 99 4 27
Tasarruf ve bireysel krediler Tasarruf mevduatı ve bireysel krediler (%) Oranlar 2002 2011 2012 Eyl Bireysel krediler/tasarruf mevduatı 7 53 56 Bireysel krediler/tl tasarruf mevduatı 19 78 82 Tasarruf mevduatının dağılımı (%) Tasarruf mevduatı 0 0 0 TL 36 68 68 YP 64 32 32 Gsyh'ya oranı (%) Tasarruf mevduatı 27 32 32 TL 22 22 YP 17 Bireysel krediler 2 17 18 Gsyh Eylül 2012 tahmin 28
Kredi dağılımında değişiklik yok Türkiye'de yerleşik bankaların Kredilerinin dağılımı (%) 20 2011 2012 Eyl Kurumsal 68 68 67 TL 40 39 41 YP 27 29 26 KOBİ* (bilgi için) 23 24 22 TL 18 19 19 YP 5 5 4 Bireysel kredi 32 32 33 KOBİ 2012 Ağustos itibariyle Kaynak: BDDK 29
Mevduat ve kredi büyümesi arasındaki fark azalıyor 40 35 30 25 20 15 5 H Toplam krediler ve mevduat (20 Aralık sabit kur ile, 12 aylık % değişme) 11 H 12 Eyl Krediler Mevduat 30
Yıllık kredi büyümesi yüzde 15 e yaklaşıyor 40 35 30 25 20 15 5 Toplam krediler (20 Aralık sabit kur ile, 12 aylık % değişme) H 11 H 12 Eyl Toplam kredi TL YP MB beklentisi 40 35 30 25 20 Toplam krediler (20 Aralık sabit kur ile, 12 aylık % değişme) 15 H 11 H 12 Eyl Toplam kredi Kurumsal Bireysel 31
Son çeyrekte TL mevduat artışı hızlandı 33 28 23 18 13 8 3-2 H Toplam mevduat (20 Aralık sabit kur ile, 12 aylık % değişme) 11 H 12 Eyl Toplam TL YP 33 28 23 18 13 8 3-2 Mevduat ve ihraç edilen MD (20 Aralık sabit kur ile, 12 aylık % değişme) 11 H 12 H Eyl Toplam TL YP 32
Menkul kıymet ihracı artıyor 35 30 25 20 15 5 0 Bankaların MD ihracı (Milyar TL) 20 2011 2012 Ağu Toplam TL YP 33
TGA artıyor TGA/kredi (%) 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 20 0 - -20-30 11 Mrt H Eyl A 12 Mrt H Eyl TGA (Reel, 12 aylık % değişme) 11 Mrt H Eyl A 12 Mrt H Eyl Kredi riski (%) 20 2011 2012 Eyl TGA/krediler 3,7 2,7 3,0 TGA/krediler (kurumsal) 3,4 2,6 2,9 TGA/krediler (bireysel) 4,3 3,0 3,2 Tüketici krediler 2,7 1,9 2,2 Kredi kartları 8,8 6,3 5,9 TGA/krediler (KOBİ) 4,7 3,2 3,3 KOBİ ler için 2012 Ağustos itibariyle 34
Borcunu ödemeyenlerin sayısında artış 900 Borcunu ödememiş kişi sayısı (yıllık bin) 800 700 600 500 400 300 11 12 Ağu Tüketici kredileri Kredi kartı 150 Borcunu ödememiş kişi sayısı (yıllık, bir önceki üç aya göre değişme, bin kişi) 0 50 0-50 11 12 Ağu -0-150 Tüketici kredileri Kredi kartı 35
KOBİ kredileri Nakdi KOBİ kredileri (işletme sayısı, bin) Nakdi KOBİ kredileri (TL, reel yıllık % değ) 1700 1600 1500 1400 1300 1200 10 11 12 45 40 35 30 25 20 15 5 0-5 - 11 12 220 2 200 190 180 170 KOBİ'lerde TGA (işletme sayısı, bin) 50 40 30 20 0 - KOBİ'lerde TGA (TL, reel yıllık % değ) 11 12 160-20 150 11 12-30 -40 36
Karşılıksız çek ve protestolu senet Karşılıksız çek adedi ve protestolu senet sayısı (yıllık bin adet) Karşılıksız çek adedi ve protestolu senet sayısı (yıllık, 12 aylık % değişme) 1.900 40 1.700 1.500 30 20 1.300 1.0 900 0 - -20-30 11 12 Eyl 700-40 500 11 12 Eyl -50-60 Karşılıksız çek adedi Protestolu senet adedi Karşılıksız çek adedi Protestolu senet adedi İbrazında karşılıksız çek ve protestolu senet miktarı (yıllık milyar TL) İbrazında karşılıksız çek ve protestolu senet miktarı (reel, yıllık 12 aylık % değişme) 16 0 14 12 80 60 40 8 6 4 11 12 Eyl 20 0-20 -40 11 12 Eyl Çek miktarı Senet miktarı -60 37
...büyük ölçüde yavaşlamadan Gsyh, karşılıksız çek sayısı ve protestolu senet miktarı (yıllık % değ) 15 80 60 40 5 20 0-5 - 06 07 08 09 11 12 Gsyh P. Senet (reel) K. çek 0-20 -40-60 0 80 60 40 20 0-20 -40-60 Karşılıksız çek sayısı ve protestolu senet miktarı, TGA (yıllık % değ) 06 07 08 09 11 12 P. Senet (reel) K. çek TGA (reel) 38
Özkaynak ve sermaye yeterliliği Özkaynaklar (Milyar TL) 2011 2012 Ağu Özkaynaklar 145 166 Serbest özkaynaklar 114 131 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 Özaynaklar ve sermaye yeterliliği 20,8 19,4 18,1 16,6 16,4 08 09 11 12 Ağ 22 21 20 19 18 17 16 15 Özkaynaklar (milyar dolar) Sermaye yeterliliği (%, sağ eksen) 39
Özkaynak karlılığında yavaş da olsa düşüş var 19 18 17 16 15 14 13 12 11 9 8 7 Özkaynak karlılığı ve DİBS getirisi (yıllık, %) 08 09 11 12 Ağ ÖKK DİBS ortalama faizi (%) 40
Kar hacminin seyri 23 22 22 21 21 20 20 19 Net kar (yıllık, milyar TL) 11 Ara 12 Ock Ağu Net kar (Yıllık, reel, 12 aylık % değişme) 5 0-5 12 Ock Ağu - -15 41
Gelir/gider dengesi Gelir-gider analizi (Kümülatif, Ağustos, milyon TL) 2011 2012 % chg % chg 11/ 12/11 Faiz gelirleri 55.225 73.262 23 33 Faiz giderleri 30.731 40.172 40 31 Net faiz geliri (gideri) 24.494 33.090 6 35 Takipteki alacaklar özel provizyonu 2.562 4.030-21 57 Prov.sonrası net faiz geliri 21.932 29.060 11 33 Faiz dışı gelirler 15.737 15.456 23-2 Faiz dışı gider 21.620 25.223 37 17 Faiz dışı gelir-faiz dışı gider -5.883-9.767 91 66 Faiz dışı gelir-faiz dışı gider (gk hariç) -3.696-7.716 55 9 Vergi öncesi kar (zarar) 16.048 19.293-4 20 Vergi provizyonu 3.329 4.8 6 23 Dönem net karı (zararı) 12.719 15.185-6 19 Dönem net karı (zararı) (gk hariç) 14.907 17.236 5 16 42
Piyasa değerine yansıma 130 120 1 0 90 80 70 60 Finansal kurumların piyasa değeri (milyar dolar) Eyl Ara 11 Ara 12 Mrt 12 Haz 12 Eyl 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 Piyasa değeri (sol) Toplam içindeki payı (%) Kaynak: İMKB 43
185 184 183 182 181 180 179 İstihdam ve şube sayısı artıyor (1) Çalışan sayısı (bin kişi) 6 5 4 3 2 1 Çalışan sayısı (12 aylık değişme, bin kişi) 178 11 Mrt 11 Haz 11 Eyl 11 Ara 12 Mrt 12 Haz 12 Eyl 0 11 Mrt 11 Haz 11 Eyl 11 Ara 12 Mrt 12 Haz 12 Eyl,2 Şube sayısı (bin) 7 Şube sayısı (12 aylık değişme),1 6 5 9,9 4 9,8 3 9,7 2 9,6 1 9,5 11 Mrt 11 Haz 11 Eyl 11 Ara 12 Mrt 12 Haz 12 Eyl 11 Mrt 11 Haz 11 Eyl 11 Ara 12 Mrt 12 Haz 12 Eyl (1) Mevduat, kalkınma ve yatırım bankaları Kaynak: TBB 44
Yakın dönemde beklentiler 45
Kredi notunda artış Küresel gelişmelerden kaynaklanan negatif şoklardan korunma ve risklerin doğru yönetilmesi Para politikası ve bankacılık düzenlemeleri ekonominin hız ayarında etkin olarak kullanılıyor Büyüme hızını hedefe doğru hızlandıracak, enflasyonun hedefe yavaşlatacak, kamu kesimi açığını büyütmeyecek bir beklenti var Tasarruf artışı ve vadenin uzatılması: özendirici yaklaşımlar Kredi derecelendirme notunun yükselmesi 46
Özkaynaklar güçlü olmalıdır Mevcut koşullarda kredi büyümesinin yüzde 15-18 olması bekleniyor Kredi riskinin yönetimi Kar hacminin yıllık bazda yüzde 12 düzeyinde artması bekleniyor. Karın artması tek başına performans ölçüsü değildir, özkaynak karlılığı ve aktif karlılığına da bakmak gerekir. Karlılık riskler karşısında özkaynak yeterliliğini desteklemelidir. Özkaynak karlılığının yüzde 13,5-13,8 civarında olması bekleniyor Özkaynakların güçlü olması büyüyen Türkiye açısından çok önemlidir. Kredi/mevduat oranının düzeyi mevduata dayalı kredi büyümesini sınırlıyor 47
Gündemdeki konular Uzun vadeli borçlanma araçlarına (mevduat dışında) daha düşük rezerv oranı uygulaması Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu nda uygulama: tereddütler ve sorunlar izleniyor Tüketiciyi Koruma Kanunu taslağı; ücret ve komisyonlar; müşteriye şeffaf olunmalı, hizmet seçiminde tercih müşterinin olmalı, sınırlama getirilmemeli, aksi durumda hizmet kalitesi, yaratıcılık ve rekabet sınırlanır. FATF kararları ve yansımaları: İlgili kurumlara ve Hükümetimize bilgi veriliyor FATCA uygulaması: Maliye Bakanlığı öncülüğünde çalışmalar başladı Risk Merkezi çalışmaları: Sözleşme aşamasına gelindi Uluslararası bankacılık düzenlemeleri: İzleniyor ve etkileri değerlendiriliyor 48
Teşekkür ederiz. 49