GİRİŞ İyi bir öğretici olabilmek için iletişim sürecini çok iyi bilmek gerekir.

EĞĠTĠMDE 1

GİRİŞ İyi bir öğretici olabilmek için iletişim sürecini çok iyi bilmek gerekir. Usta öğreticinin bir konuyu etkili bir şekilde öğretebilmesi için çalışanları ile sağlıklı iletişim kurması şarttır. Ayrıca, iyi bir usta öğretici; çalışanlarla iyi bir iletişim kurduğu gibi çalışanlar arasında da sağlıklı iletişim kurulmasına rehberlik etmelidir. 2

Duygu, fikir, bilgi, beceri, tutum ve davranışların bireyler, gruplar ve toplumlar arasında; söz, yazı, görüntü, hareket vb. yöntemler kullanarak karşılıklı olarak aktarılmasına iletiģim denir. İletişim Nedir? 3

Diğer bir tanımlamaya göre iletişim: Bireyleri etkilemek veya belirlenmiş bir amacı gerçekleştirmek için bilgilerin (bilgi, duygu, ihtiyaç, niyet, düşünce) yazı, işaret, konuşma, hatta mimik ve hareket aracılığı ile sesli ya da sessiz olarak aktarıldığı bir süreçtir. 4

İletişim aynı zamanda; Ne söyleyeceğimizi bilmek, Bunu ne zaman ve nerede söylemenin daha doğru ve uygun olacağına karar vermek, Akıcı bir dille ve karşıdaki kişiyle göz teması kurarak konuşabilmektir. En iyi nasıl söyleyeceğimizi düşünmek, 5

Unutmayalım: ĠletiĢimin amacı; ANLAġILMAKTIR 6

İletişimin Unsurları Nelerdir? İletişimin üç temel unsuru vardır: Kaynak, Mesaj. Alıcı, Mesaj ( ) Kanal Kaynak Alıcı 7

İletişimde dört tane de yardımcı unsur vardır: Kanal, Kod, Geri Bildirim, Filtre. 8

Kaynak (Gönderici) Gönderici, iletişimi başlatan veya iletiyi gönderendir. Gönderici olmadan iletişim kurulamaz. Gönderici düşünceyi kodlar ve uygun bir mesaj kanalı kullanarak alıcıya gönderir. İletişimin başarılı bir şekilde gerçekleşmesi için gönderici, mesajı alıcının zihinsel algı yeteneğine göre kodlamalıdır. Alıcının algılayamadığı bir mesaj, sadece bir gürültü olarak kalır. 10

Kaynağın Taşıması Gereken Özellikler Kaynak, inanılır ve güvenilir olmalıdır. (Sigara içen birinin, sigaranın zararlarını anlatması ne kadar etkili olur?) Kaynak, yeterli bilgiye sahip olmalıdır. Kaynak, ileteceği konularla ilgili kodlama özelliğine sahip olmalıdır. Kaynak, tanınmalıdır. Tanınmayan veya olumsuz tanınan kaynağın göndereceği mesajlar, alıcılar üzerinde gerekli etkiyi oluşturmaz. 11

Mesaj (Bilgi, Haber) Mesaj, alıcı için uyaran olarak işlev gören bir sinyal, ya da sinyaller birleşimidir. Diğer bir deyişle mesaj; düşünce, duygu ya da bilginin kaynak tarafından kodlanmış biçimidir. Başka bir tanımlamaya göre mesaj; bir duygu veya düşünceyi aktarmak isteyen kaynağın ürettiği sözel, görsel ve işitsel simgelerden oluşan somut bir üründür. Mesaj bir konuşma ise duyulan, yazılı ise okunan, jest ise görülen ve hissedilendir. 12

Mesajın Taşıması Gereken Özellikler Mesaj, açık ve anlaşılır olmalıdır. Mesaj, doğru zamanda iletilmelidir. Mesaj, uygun kanalı izlemelidir. Mesaj, kaynak ve alıcı arasında kalmalıdır. Mesaj, kaynaktan alıcıya iletilirken başka kişi ve kademelerden geçiyorsa, asıl anlamının dışında algılanabilir.(çocukken oynadığımız kulaktan kulağa oyununu hatırlayalım.) 13

Kanal (Araç) Kanal, sinyalleri taşıyan herhangi bir fiziksel araçtır. Diğer bir deyişle kanal, mesajın göndericiden alıcıya iletildiği yoldur. Kullanılan yol; Işık dalgaları, radyo dalgaları, ses dalgaları, telefon kabloları, yazı, sinir sistemi, vb. olabilir. İletişimin gerçek anlamda sağlanabilmesi için mesajın uygun kanalla gönderilmesi çok önemlidir. 14

İletişimin etkili ve verimli olabilmesi için gerekli olan ana kural; kullanılan aracın (kanalın) mesaja uygun olmasıdır. İnsanlar; işitsel, görsel ve duygusal zekalı olabilirler. Bu bakımdan, iletişimin istenildiği şekilde gerçekleşmesi için mümkün olduğu kadar çok çeşitli kanal birlikte kullanılmalıdır. 15

Alıcı (Hedef) Alıcı, vericinin mesajını algılayan kişidir. Alıcı, tek veya çok kişi, belirli veya belirsiz olabilir. Bir mesajın, (alıcısında olduğu gibi) bir veya birden çok göndericisi olabilir. Ancak, iletişimin gerçekleşmesi için mesajın birisine ulaşması gerekir. Mesajın alıcısı çoğaldıkça, mesaj aslından uzaklaşır ve iletişimde başlangıçta arzu edilen amaç gerçekleşmeyebilir. 16

Etkin iletişim için alıcının taşıması gereken özellikler Alıcı, gönderilen mesajı algılayacak düzeyde olmalı, algılama engeli bulunmamalıdır. Alıcın istekli olmalıdır. Aksi durumda, iletişim gerçekleşse bile etkin iletişim olmayacaktır. Alıcı, bulunduğu konumu kabullenmelidir. Alıcı, bilgili olmalı ve gerekli olması halinde geri besleme yapabilmelidir. Alıcı, gerekirse kaynak olabilme özelliği taşımalıdır. 17

Kodlama-Kod Açma Kodlama; Bilginin, düşüncenin duygunun iletmeye uygun mesaj haline getirilmesidir. Kodlama, basit bir el hareketinden, karmaşık bir matematik formülüne kadar çok geniş bir anlamı kapsayabilir. Mesajın yorumlanarak anlamlı bir şekilde algılanması sürecine kod açma denir. 18

Kodlamada anlam birliğine dikkat etmek gerekir. Kaynak, alıcının kendisi gibi aynı anlamları vereceği sembolleri ve hareketleri kullanmalıdır. Mesaj iletilirken, alıcının bildiği bir kanal kullanılmalıdır. Aksi halde, alıcı kanalın kodunu çözemeyeceği için yanlış anlaşılmalar meydana gelebilir. 19

Dönüt (Geri bildirim) Dönüt, hedef alıcının kaynağın ilettiği mesaja verdiği cevap anlamına gelir. Dönüt, iletişim sürecinin son aşamasıdır. Geri bildirim aracılığıyla kaynak, iletişimin etkin olup olmadığı konusunda bilgi edinir. Geri bildirim ile iletişim süreci tersine döner. Bu sefer alıcı kaynak, kaynak ise alıcı durumuna geçer. Olumlu ve olumsuz olmak üzere iki tür geri bildirimden söz edilebilir. 20

Olumlu geri bildirimde, kaynağın amaçlamış olduğu etkiye ulaştığı sonucuna varılır. Olumsuz geri bildirimde ise, kaynağın alıcı üzerinde amaçlanan etkiyi sağlayamadığı anlaşılır. Kaynak, bu noktada amaçladığı etkiyi elde etmek için, davranışını ve mesajını, aldığı olumsuz geri bildirime göre yeniden düzenler. 21

Geri Bildirim İletişim Sürecine Ne Kazandırır? 1. İletişimin amacına ulaşıp ulaşmadığını ortaya koyar. 2. Mesajın amaçlandığı gibi; doğru zamanda, doğru hedefe, arzulandığı gibi ulaşıp ulaşmadığını ortaya koyar. 3. Kaynağın başarılı olup olmadığını ortaya koyar. 4. Mesajı iletmede kullanılan kanalın doğru olup olmadığını ortaya koyar. 5. Geri bildirimin doğru şekilde, doğru araçlarla alınıp alınmadığını ortaya koyar. 22

Geri Bildirim İletişim Sürecine Ne Kazandırır? 6. Süreç içinde hangi aşamada, niçin başarısız olunduğunu ortaya koyar. 7. Bir sonraki iletişim sürecinde kullanabileceğimiz bilgileri sağlar. 8. Bir sonraki iletişim sürecini doğru bilgilerle oluşturmamızı sağlar. 23

Filtre (Algılama ve Değerlendirme) Filtre, göndericinin ve alıcının kendine ulaşan mesajları algılama ve değerlendirme sürecidir. Algı, insanın çevresinde oluşan olayların farkına varması ve onları yorumlaması sürecidir. Diğer bir tanımlamayla algı, kişinin belli bir bilgiyi duyma, anlama ve değerlendirmesidir. 24

Bir Öykü: Kızılderili ve Çekirge Kızılderili ve beyaz adam işlek bir caddede yürürlerken Kızılderili aniden durur ve: Bir çekirge sesi duyuyorum der. Beyaz adam: Bu kadar kalabalık bir caddede çekirge sesi duyman imkânsız, yanılıyor olmalısın der. Kızılderili üsteler ve sesin kaynağına doğru ilerlemeye başlar. Bir bahçeye girerler ve gerçekten orada çekirgeler vardır. Beyaz adam şaşırır. Kızılderili ye çok hassas kulaklarının olduğundan bahseder. Yoksa bu kalabalıkta gürültüden bu sesi duymanın imkânsız olduğunu anlatır. 25

Bir Öykü: Kızılderili ve Çekirge Kızılderili: Hayır benim kulaklarım diğer insanların kulaklarıyla aynı, normal kulaklara sahibim ben der. Beyaz adamın düşüncelerinde ısrar etmesi üzerine cebinden bir bozuk para çıkarır ve o parayı cadde üzerine atar. Para yere düştüğünde caddedeki herkes cebini yoklamaya başlar ve para sesinin geldiği yöne doğru bakarlar. Kızılderili gülerek: Herkes duymak istediği sesi duyar ve o sesin peşinden gider der. 26

Algılamadaki farklılıklar, dışsal ve içsel faktörler olmak üzere iki etkenden dolayı meydana gelir. Algılamada dışsal faktörler; Farklılık, Yoğunluk, Sıklık, Hareketlilik, Tekrarlama, Yenilik, Benzerlik gibi faktörlerdir. 27

Algılamada içsel faktörler; Kişilik, İhtiyaçlar, Amaçlar, Motivasyon, İnançlar, Değerler ve tutumlar, Umutlar, Beklentiler, Arzu ve istekler, Geçmiş tecrübeler ve alışkanlıklar gibi faktörlerdir. 28

Etkili İletişim İş hayatında organize olmanın ve işleri yoluna koymanın en önemli unsurlarından biri, etkili iletişim sağlayabilme yeteneğidir. Etkili iletişim kurabilmek için, mesajlar yeterince açık ve anlaşılır olmalıdır. Bu durumda iletilmek istenen mesaj, etkin bir biçimde alıcıya ulaşmış olur. İletişimi zayıf olan insanlar, iş hayatında ve sosyal hayatta sürekli olarak karışıklığa neden olurlar. 29

Etkili İletişim İş hayatında organize olmanın ve işleri yoluna koymanın en önemli unsurlarından biri, etkili iletişim sağlayabilme yeteneğidir. Etkili iletişim kurabilmek için, mesajlar yeterince açık ve anlaşılır olmalıdır. Bu durumda iletilmek istenen mesaj, etkin bir biçimde alıcıya ulaşmış olur. İletişimi zayıf olan insanlar, iş hayatında ve sosyal hayatta sürekli olarak karışıklığa neden olurlar. 30

Etkin iletişimin aşamaları şunlardır: Hedefi bilgilendirmek. Hedefin tutum ve davranışlarını değiştirmek. Tutum ve davranışlarda meydana gelen değişimi devam ettirmek. 31

Etkili iletişim kurabilmek için gerekli olan özelliklerden belki de en önemlisi, etkili konuşma becerisidir. Etkili konuşma becerisini kazanmak için şu konulara dikkat edilmelidir: Bakışlar, Ses tonu, Konuşma hızı, Sesin yüksekliği, Konuya hakimiyet, Konuşma sırasındaki tavırlar vb. 32

İletişimin Engelleri Etkili bir iletişim, iletişime engel olan faktörlerin ortadan kaldırılmasıyla mümkün olur. İletişimin engellerinden bazıları şunlardır: Algılama farklıları, Dildeki farklılıklar, Gürültü engeli, Duygusal faktörler, Güvensizlik, Yetersiz bilgi, Eksik pekiştirme, 33

Sözlerle mimikler arasındaki uyumsuzluk, Alıcının duygu dünyasını ayarlayamamak, Karmaşık ve aşırı teknik bir dil kullanmak, İletişimde farklı ve yetersiz kanal kullanmak, Yüz yüze iletişim imkanı bulamamak. 34

İletişimi Kolaylaştıran Yöntemler Çok ilginç bir söz veya anekdot aktararak söze başlayın. Dinleyicilere, konunun neden önemli olduğunu anlatarak ilgilerini çekin. Sizin görüşlerinizi dinlemenin onlar için neden yararlı olacağını belirterek arzulu olmalarını sağlayın. Anlatacağınız konunun, dinleyiciler açısından ne kadar önemli ve yararlı bir konu olduğunu özellikle vurgulayın. 35

«Eğitici, zor şeyleri kolaylaştırabilen kişidir.» R. W. Emerson 36

Eğitimde Etkileşim Etkileşim, birbirini karşılıklı etkileme sürecidir. Bu süreç, bireyin mesleki eğitimde çevresiyle ve diğer bireylerle sürekli etkileşim içinde olduğunu ortaya koyar. İşyerindeki etkileşim süreci, (usta, kalfa, vb) çırağın öğrenme becerilerini kazanmasında en önemli faktörlerden biridir. Etkileşim sürecinde, her işyerinin öğrenmeyi olumlu veya olumsuz yönde etkileyecek bir atmosferi vardır. Olumlu işyeri atmosferi, öğreticinin izlediği öğretme yöntemi ve tekniği ile kullandığı araç-gereç ve izlediği iletişim sanatı ile sağlanır. 37

İnsanlarla İyi İletişim Kurma Yolları İş hayatında ve sosyal hayatta, insanları birbirlerine yaklaştıran ve doğru şekilde iletişim kurmalarını sağlayan bazı toplumsal kurallar vardır. Topluma mal olan bu kuralların bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz: Hiç kimseyi tenkit etmeyiniz. Çünkü tenkit, insan ilişkilerinin zayıflamasına sebep olur. İnsanlar arasında iyi bir iletişim kurulması, tenkit etmekle değil, karşıdaki kişiyi anlamaya çalışmakla (empati) mümkün olur. 38

İnsanları takdir ediniz. Onlara önemli bir kişi olduklarını hissettirerek abartıya kaçmadan iltifatta bulununuz. Çünkü, insanoğlunun en önemli duygularından biri, önemli olma arzusudur. Her insan, güzel sözler duymak, önemsendiğini bilmek ve takdir edilmek ister. 39

İnsanlara karşı gülümseyiniz. Daima yumuşak ve huzur veren bir çehre ile insanların arasında bulununuz. Üzüntülü bile olsanız mümkün olduğu kadar yüzünüzü ekşitmeden ve suratınızı asmadan iş hayatında ve sosyal hayatta bulununuz. 40

İnsanlara karşı cömert olunuz. Küçük menfaatlere tenezzül etmeyiniz. Cömertlik ve eli açıklık en önemli vasıflarınızdan biri olsun. Bu sizi fakir yapmayacağı gibi aksine itibarınızı artırır. 41

İnsanlardan selamı esirgemeyiniz. Selamla girdiğiniz bir toplulukta size karşı olabilecek peşin hükümler ve kötü bakışlar değişecek ve ortalık yumuşayacaktır. İnsanların gerilimi ve ortamın sıkıntısı rahatlamaya dönüşecektir. Kırıcı konuşma yapmaya hazırlananların süngüleri düşecektir. 42

İnsanlara karşı açık ve doğru sözlü olunuz. İnsanlara karşı ikiyüzlü davranmayınız. Düşüncelerinizi karşınızdakine açık ve net olarak söyleyiniz. Söyleyecekleriniz karşınızdakinin küçük düşmesine sebep olacak bir davranışından dolayı ise ve onun pişmanlığını hissettiyseniz söylemeyiniz. İlle de söyleyecekseniz, kimsenin olmadığı bir yerde onu üzmeden ve kırmadan uygun bir dille söyleyiniz. 43

Kısacası insanlarla iyi iletiģim kurabilmek için; Arkadaşlarımızı, dostlarımızı, yakınlarımızı, hatta hiç kimseyi tenkit etmeyelim. İnsanları daima takdir edelim, Onlara önemli bir kişi olduklarını hissettirelim Sevdiklerimize iltifatta bulunalım. Daima güler yüzlü olalım, Cömert davranalım, Merhabayı eksik etmeyelim. İşte o zaman çevremiz her şeyini bizimle paylaşmaktan mutluluk duyan dostlarımızla dolacak ve onların gönüllerinde seçkin bir yere sahip olabiliriz. 44

Zamanınızı benimle paylaģtığınız için; 45