TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU TEMMUZ 2006 / I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Temmuz 2006
Haziran ayının ikinci yarısı ve temmuz ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler ışığında aşağıda özetlenmiştir. Piyasaları Etkileyen Yurtiçindeki Gelişmeler TCMB, 13 Haziran da olduğu gibi, 23 ve 26 Haziran tarihlerinde de likidite sıkışıklığına bağlı olarak aşırı dalgalanmaların devam ettiği gerekçesiyle döviz kuruna satım yönünde müdahale etti. Satılan toplam döviz tutarının 3 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Merkez Bankası, 25 Haziran daki olağanüstü toplantısında faiz oranlarında 225 baz puanlık artırıma karar verdi. Böylece gecelik borçlanma faiz oranı %15 ten %17,25 e yükseldi. Kurul tarafından piyasadaki YTL cinsinden fazla likiditenin çekilmesi için depo alım ihalelerine başlanmasına ve dövize etkin müdahale için Merkez Bankası na tam yetki verilmesine karar verildi. 7 Haziran daki artırım kararıyla beraber kısa vadeli faiz oranlarındaki artış 400 baz puana ulaştı. Merkez Bankası YTL ve döviz cinsinden zorunlu karşılıklara verdiği faizi, kısa vadeli faizlerde yaptığı artıştan dolayı artırdı. Buna göre YTL mevduat için tutulan zorunlu karşılıklara verilen faiz %11,25 ten %12,93 e ve Dolar cinsi mevduatta ise %2,405 ten %2,415 e yükseltildi. TCMB nin mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Haziran ayı 2. Dönem Beklenti Anketi ne göre; piyasa 2006 da Türkiye ekonomisinin %4,5 büyüyeceğini, tüketici fiyatlarının %9,78 artacağını, cari işlemler açığının 25,5 milyar dolar, $/YTL kurunun 1,60 civarında gerçekleşeceğini tahmin etmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7,48 ve %5,95 düzeyindedir. Maliye Bakanlığı, tüm finansal enstrümanlarda %15 olarak uygulanan stopajın yurt dışı yerleşikler için kaldırıldığını, yurt içi yerleşikler içinse DİBS, hisse senedi ve özel sektör tahvillerinde %10 a düşürüldüğünü açıkladı. Mevduat ve repoda ise %15 oranında uygulanan stopaj devam edecek. Telsim in satışından elde ettiği dövizin bir kısmını dalgalanma sürecinde piyasaya süren TMSF, bu uygulamasından vazgeçti. Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı ile bir araya gelen TMSF yetkilileri, iki kuruma olan borcunu döviz olarak aktarması konusunda uzlaştı. TMSF, Telsim in satışından elde ettiği 4 milyar 550 milyon doların yaklaşık 2 milyar 500 milyon dolarlık kısmını piyasaya satmıştı. IMF nin, stand-by anlaşmasının üçüncü ve dördüncü gözden geçirmesini onaylamak için ön koşul olarak ileri sürdüğü Kurumlar Vergisi Yasası, Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yasayla kurumlar vergisi oranı %30 dan %20 ye düşürüldü. Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere geçici vergi ödenecek. Buna göre Mayıs ayında birinci üç aylık dönem için %39 oranı üzerinden ödenen geçici verginin 10 puanlık kısmı mükelleflere iade edilecek. Avrupa Birliği, Ankara nın Güney Kıbrıs a limanlarını ve havaalanlarını açmayı reddetmesinden dolayı ilk kez Hırvatistan ile üyelik müzakerelerini daha hızlı 1
ilerletme kararı aldı. AB, Hırvatistan ile gümrük birliğinde fiili müzakerelerin başlamasına yeşil ışık yakarken, Türkiye yi beklemeye aldı. Dünya Bankası ndan 2004 yılında Üçüncü Program Amaçlı Mali ve Kamu Sektör Yapısal Uyum Kredisi (PFPSAL III) başlığı altında sağlanan 1 milyarlık dolarlık kredinin ikinci 500 milyon dolarlık dilimi 22 Haziran 2006 da serbest bırakıldı. İlk dilim Temmuz 2004 te kullandırılmıştı. Kazakistan merkezli Bank Turan Alem (BTA) ile Şekerbank T.A.Ş. Personeli Munzam Sosyal Güvenlik ve Yardımlaşma Sandığı Vakfı ve Şekerbank T.A.Ş. Personeli Sosyal Sigorta Sandığı Vakfı arasında yapılan anlaşma ile Bank Turan Alem, Şekerbank T.A.Ş'nin %34 ünü 424,7 milyon dolara satın aldı. Uluslararası derecelendirme kuruluşu Standard&Poor's, Türkiye nin kredi notunu değiştirmezken, pozitif olan kredi görünümünü durağan a çevirdi. Merrill Lynch, Merkez Bankası nın YTL deki değer kaybını ve enflasyon beklentilerindeki kötüye gidişi dizginlemek için elinden gelen her şeyi yapmasının oldukça cesaret verici olduğunu belirtti. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Ticaret Bakanlığı verilerine göre ABD nin cari açığı, ihracattaki artışın etkisiyle ilk çeyrekte beklentilerin üzerinde daralarak 208,7 milyar USD düzeyine geriledi. ABD nin cari açığı, 2005 yılının ilk çeyreğinde 197,7 milyar USD olarak gerçekleşmişti. ABD de cari açığın gerilemesine rağmen ikiz açık olarak nitelendirilen cari açık ve bütçe açığının sürdürülebilir olup olmadığı uluslararası ekonomi çevrelerince hala tartışılmaktadır. ABD Mayıs ayı dayanıklı tüketim malı siparişleri %0,8 lik artış beklentilerinin tersine %0,3 düşüş kaydetti. ABD ekonomisinin 2006 nın ilk çeyreğinde daha önce açıklanan %5,3 ün üzerinde ve %5,6 büyüdüğü bildirildi. ABD ekonomisi geçtiğimiz yılın aynı döneminde %3,8 ve 2005 yılının son çeyreğinde %1,7 büyümüştü. FED in, faiz oranlarını çeyrek puan artırarak 5,25 e çıkarmasıyla, faizler son 5 yılın en yüksek seviyesine çıkmış oldu. Faizleri art arda 17. kez yükselten Merkez Bankasının açıklamaları, faiz artırımlarına ara vereceği şeklinde algılandı. FED in faiz artırım kararlarında enflasyon göstergesi olarak dikkate aldığı verilerden biri olan çekirdek PCE (Kişisel Tüketim Harcamaları) endeksi, Mayıs ayında %0,2 artarken, yıllık artış oranı %2,1 oldu. Nisan ayında %8 olan Euro bölgesi işsizlik oranı, Mayıs ayında %7,9 a geriledi. AB nin resmi istatistik kurumu Eurostat ın verilerine göre birliğin ortalama işsizlik oranı ise bir önceki aya göre değişmeyerek Mayıs ayında %8,2 oldu. Eurostat a göre aynı dönemde AB nin en önemli ekonomik rakiplerinden ABD de işsizlik oranı %4,6 ve Japonya da işsizlik oranı %4 seviyesinde bulunuyor. Euro Alanı Nisan ayı geçici verilere göre, dış ticaret açığı 1,3 milyar Euro luk beklentilerin üzerinde, 2 milyar Euro olarak gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayında dış ticaret dengesi 1,6 milyar Euro fazla vermişti. 2
Euro Alanı mevsimsellikten arındırılmış cari işlemler bilançosu Nisan ayında dengeye ulaşırken, son 12 aylık açık 35,3 milyar Euro düzeyinde gerçekleşti. The Economist Dergisi nin ekonomik istihbarat biriminin hazırladığı bir rapora göre devletlerin borçlarını ödeme riskleri, en riskli yüz puan olmak üzere hesaplanarak buna göre bir borç ödeyememe riski sıralaması oluşturuldu. Bu sıralamaya göre Irak 90 puanla en riskli ülke olurken, İsveç 8 puanla en risksiz ülke ilan edildi. Türkiye ise 56 puanla en riskli beşinci ülke olarak değerlendirildi. Uluslararası ekonomi çevrelerinde, Japon Merkez Bankası nın (BOJ) 13-14 Temmuz tarihlerinde gerçekleştireceği PPK toplantısında cüzi de olsa bir faiz artırımı kararının çıkacağı beklentisi yoğunlaşıyor. Yaklaşık 4 ay önce, beş yıldır sürdürdüğü quantitative easing olarak bilinen para politikasını terk ederek geleneksel faiz politikasına geçme kararı alan BOJ, bu süre içerisinde yüzde sıfır seviyesinde tuttuğu faizleri değiştirmedi. Ancak İki yıldan bu yana ilk kez geçen yılın Kasım ayında genel fiyat seviyesinin yükseldiği Japonya da yıllık enflasyon (TÜFE) 5 seviyesine ulaşmış durumda. Japon Merkez Bankası nın açıklamalarına da yansıyan bu durum, ülkede yedi yıldır süren deflasyonla savaşın artık kazanıldığına dair inancı güçlendirirken, faizlerde bir artırım beklentisini yoğunlaştırmaktadır. Uluslararası likiditeyi fonlayan bankalar arasında ilk sıralarda yer alan BOJ un bu politika değişikliğinin, sistemde 30-35 trilyon yen düzeyinde bulunan likiditenin 12 trilyon yen düzeyine gerilemesine neden olduğu ifade edilmektedir. Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2006 yılı Mayıs ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %14,4 oranında artarak 6.838 milyon dolar, ithalat %24,4 oranında artarak 12.206 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %40 oranında artarak 3.834 milyon dolardan 5.368 milyon dolara yükselmiştir. 2005 Mayıs ayında %60,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2006 Mayıs ayında %56 olarak gerçekleşmiştir. (%) 80,0 70,0 60,0 Karşılama Oranı (İhracat/İthalat) 69,2 67,9 64,6 63,9 60,9 60,7 60,1 62,6 61,4 63,7 2006 Ocak-Mayıs döneminde; 2005 yılının aynı dönemine 50,0 55,1 56,0 göre ihracat %8 artarak 31.702 milyon dolar; ithalat ise 40,0 %18 artarak 53.288 milyon 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 dolar olarak gerçekleşmiştir. Aylar 2005 2006 2005 Ocak-Mayıs döneminde 15.800 milyon dolar olan dış ticaret açığı, 2006 yılı Ocak-Mayıs döneminde %36,6 oranında artarak 21.586 milyon dolara yükselmiştir. Türkiye İhracatçılar Meclisi nin (TİM) ihracat kayıtlarına göre; Haziran ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre rekor düzeyde, %28,4 oranında artarak, 7,7 54,1 65,7 67,1 61,4 62,0 3
milyar dolar olarak ve yılın ilk altı aylık döneminde de %12,99 oranında artarak 39,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Kurlardaki düzeltme hareketinin ardından, 12 aylık ihracat rakamının 78 milyar doları aşması, yıl sonu hedefinin gerçekleştirilebileceği yönünde önemli bir sinyal verdi. TÜİK tarafından yapılan açıklamalara göre; 2006 yılı Mayıs ayında geçen yılın aynı ayına göre giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı %16,7 oranında azalarak 1.918.809 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde 2.302.389 kişidir. Ülkemizden çıkış yapan yabancı ziyaretçiler de geçen yılın aynı dönemine göre %16,8 azalarak 1.662.413 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam bir önceki yılın aynı ayında 1.997.925.kişidir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan açıklamaya göre; 2006 yılının ilk çeyreğinde, GSYİH ve GSMH değerleri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla sırasıyla %6,4 ve %6,3 oranlarında artış göstermiştir. 2006 yılının ilk üç aylık döneminde, cari fiyatlarla GSYİH 107,2 milyar YTL, ABD doları cinsinden ise 80,4 milyar dolar olurken, GSMH da aynı dönemde, 107 milyar YTL ve ABD doları cinsinden de 80,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. GSMH içinde en hızlı büyüyen alt sektör %25,9 ile inşaat oldu. Büyümeye en yüksek katkıyı 3,9 puan ile hizmetler ve 1,5 puan ile sanayi sektörleri yaptı. 2006 yılı birinci döneminde harcama yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde özel nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %8,4, devletin nihai tüketim harcamaları %8,1, gayri safi sabit sermaye oluşumu %30,5, mal ve hizmet ihracatı %3,5, mal ve hizmet ithalatı %8,2 oranında artış göstermiştir. GSYİH rakamının beklenenin üzerinde gerçekleşmesinde, büyük ölçüde nihai yurtiçi talep artış hızının etkili olduğu tahmin edilmektedir. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; Haziran ayında üretici fiyatları (ÜFE) %4,02, tüketici fiyatları (TÜFE) ise %0,34 oranında artış gösterdi. Son bir yıl itibarıyla enflasyon, üretici fiyatlarıyla %12,52, tüketici fiyatlarıyla da %10,12 düzeyine yükselmiş oldu. Yılbaşına göre enflasyon rakamları ise üretici fiyatlarında %11,68, tüketici fiyatlarında da %4,88 düzeyinde gerçekleşmiş oldu. (%) 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 8,95 4,25 Yıllık Enflasyon 7,72 8,16 Haziran ayında TÜFE deki artış ağırlıklı olarak ulaştırma sektöründen kaynaklanırken, ÜFE yi esas olarak ana metal sanayi alt sektöründeki ve kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatındaki fiyat artışları etkilemiştir. Tarım sektöründe %-0,25 olan aylık değişim, sanayi sektöründe %5,08 olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayında, özellikle TÜFE nin beklentilerin oldukça altında çıkmasında, gıda ve alkolsüz içeceklerin fiyatlarındaki düşme ile birlikte, diğer sektörlerde de, YTL nin değer kaybının ve faizlerdeki artışın fiyatlara aynı oranda yansıtılmamasının etkili olduğu tahmin edilmektedir. ÜFE 2,66 4,21 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 Aylar TÜFE 2005 2006 12,52 10,12 4
Hazine Müsteşarlığı verilerine göre 2006 Mart sonu itibariyle toplam dış borç stoku, 2005 yıl sonuna göre %8,5 oranında artarak 185 milyar dolar düzeyine yükselmiştir. Kamu dış borç stoku %1,2 oranında artarken özel sektör dış borç stokundaki artış %15,5 olmuştur. Kısa vadeli borçların toplam dış borç stoku içerisindeki payı %22,3 olurken, orta ve uzun vadeli borçların toplam dış borç stoku içerisindeki payı ise %77,7 olarak gerçekleşmiştir. Mayıs 2006 sonu itibariyle Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 163,2 milyar doları iç borç, 64,7 milyar doları da dış borç olmak üzere toplam 227,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Toplam borç stoku, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre YTL bazında %7,7 oranında artarken, dolar bazında ise %4,2 oranında azalış göstermiştir. Borç stokunun YTL bazında artışına karşın Dolar bazındaki azalışında, özellikle son dönemde YTL nin dolar karşısındaki değer kaybının etkili olduğu düşünülmektedir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda, 2005 yılı sonuna göre giderek artan piyasaya olan payının Mayıs ayında, bir önceki aya göre %69,7 düzeyinde sabit kaldığı görülmektedir. 2005 yılında 23,5 ay olan iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı ise, Mayıs 2006 itibariyle bir önceki aya göre 0,2 ay artışla 24,7 ay düzeyine yükselmiştir. İç borç stokunun döviz ve faiz yapısına baktığımızda ise; %80 inin nakit, %20 sinin nakit dışı olduğu ve ayrıca iç borç stokunun %16 sının döviz cinsinden veya dövize endeksli olduğu görülmektedir. Hazine Müsteşarlığı verilerine göre; 2006 yılı Ocak-Mayıs döneminde gerçekleşen 3,2 milyar YTL genel bütçe nakit açığının finansmanında, tamamen 7,2 milyar YTL tutarındaki özelleştirme gelirleri kullanılmıştır. Bu dönemde, 3,6 milyar YTL net dış borç ödemesi yapılırken 628 milyon YTL net iç borçlanma yapılmış, böylece toplamda 2,9 milyar YTL net borç ödemesi gerçekleştirilmiştir. Hazine temmuzda 14,4 milyar YTL si iç borç ve 1,4 milyar YTL si dış borç olmak üzere toplam 15,9 milyar YTL borç itfası gerçekleştirecek. Hazine ödemenin 8,1 YTL lik kısmını piyasadan iç borçlanmayla finanse etmeyi planlarken, 2,1 milyar YTL sini faiz dışı fazla, 2,0 milyar YTL sini kamuya satışlar ve 3,9 milyar YTL sini de dış borçlanmayla karşılamayı öngörmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2006 yılı Nisan ayında 102,27 olan Tüketici Güven Endeksi, 2006 yılının Mayıs ayında Nisan ayına göre %2,15 oranında azalarak 100,07 değerine düşmüştür. Ankete göre, Güven Endeksindeki düşüş, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna dair değerlendirmelerinin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır. 2006 yılının Şubat-Mart-Nisan dönemini kapsayan üç aylık hareketli ortalamalara göre, toplam istihdam bir önceki döneme göre 668 bin kişi artarak 21.272 bin kişiye yükseldi. İşgücüne katılma oranı ise %46,5 olarak gerçekleşti. İşsiz sayısı 185 bin kişi azalırken, işsizlik oranı %11,9 dan %10,9 düzeyine geriledi. TÜİK tarafından, üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanan, İmalat Sanayiinde Kişi ve Saat Başına Ücret ve Kazanç Endeksleri 2006 yılı I. dönem sonuçlarına göre; bir önceki yılın aynı dönemine göre, üretimde çalışılan saat başına ücret endeksi %10,4, üretimde çalışan kişi başına kazanç endeksi %9,6 5
artmıştır. Diğer işlerde çalışan kişi başına kazanç endeksinde ise %11,4 oranında artış gerçekleşmiştir. Devlet sektöründe; üretimde çalışan saat başına ücret %5,6, üretimde çalışan kişi başına kazanç %6,2 ve diğer işlerde çalışan kişi başına kazanç %14,9 oranında artarken, özel sektörde; üretimde çalışan saat başına ücret %11,5, üretimde çalışan kişi başına kazanç %10,6 ve diğer işlerde çalışan kişi başına kazanç %10,8 artış göstermiştir. TÜİK tarafından açıklanan, İmalat Sanayii Üretimde Çalışanlar, Üretimde Çalışılan Saat ve Kısmi Verimlilik Endeksi 2006 yılı I. dönem sonuçlarına göre; bir önceki yılın aynı dönemine göre, üretimde çalışanlarda %1,7 ve çalışılan saatte %1,8 azalma olmuştur. Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) %4,6, çalışılan saat başına üretim de (emek verimliliği) %4,8 artmıştır. Devlet sektöründe; üretimde çalışanlar sayısında %3,7 ve kısmi verimliliğinde %1,1 azalma olmuşken, özel sektörde; üretimde çalışanlar sayısında %1,5 azalış ve kısmi verimliliğinde %5,8 artış gerçekleşmiştir. 2005 yılında 99 bin 365 dolar olan bir kişiye iş yaratabilmek için yapılması gereken sabit yatırım tutarı, 2006 yılı Ocak-Mayıs döneminde %25,4 oranında artarak 124 bin 625 dolara yükseldi. Hazine Müsteşarlığı tarafından verilen teşvik belgelerinden hesaplanan rakamlara göre yüksek yatırım karşılığında düşük istihdamın gözlendiği enerji sektörünün dışarıda tutulması halinde, bir kişinin istihdam maliyeti 111 bin 369 dolar seviyesine geriliyor. Hazine Müsteşarlığı geçen yılın ilk üç ayında 736 milyon dolar olan yabancı sermaye fiili girişinin bu yılın aynı döneminde %43,6 oranında artarak 1,057 milyar dolar düzeyine yükseldiğini açıkladı. Diğer yandan 2006 yılı Mart ayı sonu itibariyle 10.278 adet yabancı sermayeli şirket ve şube kurulmuş olup 2.158 adet de yabancı sermaye iştiraki gerçekleşmiştir. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 16-30 Haziran 2006 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilançosu aktif büyüklüğü %1,71 oranında daralarak 107.027 milyon YTL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %1,28 oranında azalış gösterirken, İç Varlıklar kalemindeki gerileme %5,65 düzeyine ulaşmıştır. Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %4,83 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında ise Dış Yükümlülükler 2,7 oranında artış kaydederken, İç Yükümlükler kalemindeki %8,75 seviyesine ulaşan genişleme göze çarpmaktadır. Merkez Bankası rezerv parasının %8,95 düzeyinde azaldığı bu dönemde, bankalar mevduatı da %18,2 oranında gerileme kaydetmiştir. Diğer yandan Merkez Bankası nın döviz alım ihaleleri gerçekleştirdiği dönemlerde alınan dövizin karşılığında piyasaya verdiği serbest likiditenin geri çekilmesini temin etmek için yoğun olarak kullandığı ve bunun sonucunda Nisan 2006 tarihinde 18 milyar YTL düzeyine kadar çıkan Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi, Merkez Bankası nın döviz satışı gerçekleştirdiği bu dönemde (16-30 Haziran) %43,2 oranında gerileyerek 5 milyar YTL seviyesine inmiştir. Buna karşılık Kamu Mevduatı kalemi ise Haziran ayının ikinci yarısında %848 gibi yüksek bir oranda artış kaydetmiştir. 6
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) 24.06.05 16.06.06 30.06.06 Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 76.549 108.890 107.027 30.478-1.863 1.DIŞ VARLIKLAR 58.183 98.176 96.918 38.735-1.258 2.İÇ VARLIKLAR 18.366 10.714 10.109-8.257-605 PASİFLER 76.549 108.890 107.027 30.478-1.863 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 46.620 59.247 62.111 15.491 2.864 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜLUKLER 24.773 27.364 27.437 2.664 73 1.2. İÇ YÜKÜMLÜLUKLER 21.847 31.883 34.674 12.827 2.791 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 10.371 15.632 16.541 6.170 909 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 11.476 16.251 18.133 6.657 1.882 2.MERKEZ BANKASI PARASI 29.929 49.643 44.917 14.988-4.726 2.1. REZERV PARA 22.682 40.396 36.780 14.098-3.616 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 16.649 24.013 23.276 6.627-737 2.1.2. Bankalar Mevduatı 5.946 16.304 13.344 7.398-2.960 2.1.3. Diğer Kalemler 87 79 160 73 81 2.2. DİĞER MB PARASI 7.247 9.247 8.136 889-1.111 2.2.1. APİ den Doğan Borçlar 6.829 8.923 5.066-1.763-3.857 2.2.2. Kamu Mevduatı 418 324 3.070 2.652 2.746 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 39.237 58.324 56.732 17.495-1.592 Kaynak: TCMB Yıllık bazda %44,6 oranında artış gösteren TCMB brüt döviz rezervleri, Haziran ayının ikinci yarısında 1.592 milyon dolar düzeyinde gerileyerek 56.732 milyon dolara inmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Haziran ayının son haftasına %20 seviyesinin üzerinde başlayan tahvil-bono piyasası gösterge tahvilinin yıllık bileşik faizi, Merkez Bankası nın gerçekleştirdiği faiz artırımı sonrasında %22,80 düzeyine kadar yükseldi. Ancak ilerleyen günlerde Merkez Bankası nın diğer para politikası araçlarını devreye sokması ve FED in faiz artırımlarına ara vereceği şeklindeki beklentinin uluslararası piyasalarda güçlenmesine bağlı olarak gelen alımlarla, tahvil-bono piyasası bileşik faizlerinin inişe geçtiği görüldü. Bu gelişmeler sonucunda piyasanın gösterge kağıdı niteliğindeki 9 Nisan 2008 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi tekrar %20 seviyesinin altına geriledi. Ancak Temmuz ayının ilk haftasının ortalarına doğru Gösterge Tahvilin Yıllık Bileşik Getirisi piyasalarda Avrupa Merkez Bankası ve Japonya Merkez Bankası nın faizlerinde bir artırıma gideceği beklentisinin yoğunlaşması üzerine tahvilbono 24 22 20 18 piyasasında görülen 16 satışlar, gösterge kağıdının 14 yıllık bileşik faizini 5 Temmuz 12 tarihli işlemlerde piyasa kapanışı itibariyle %21,18 seviyesine taşıdı. Tarih Getiri oranı (%) 02.06.06 04.06.06 06.06.06 08.06.06 10.06.06 12.06.06 14.06.06 16.06.06 18.06.06 20.06.06 22.06.06 24.06.06 26.06.06 28.06.06 30.06.06 02.07.06 04.07.06 06.07.06 7
Döviz Piyasası Haziran ayının son haftasına 1,70 YTL seviyelerinden başlayan dolar kuru, Merkez Bankası nın aldığı faiz artırımı kararı ve piyasaya doğrudan satım yönünde gerçekleştirdiği müdahaleler sonucunda hızla gerileyerek Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,5424 YTL seviyesine kadar indi. Bu süreçte dolar kurundaki gerileme %9,3 düzeyine ulaştı. Sözkonusu dönemde euro da 2,1348 YTL seviyesinden 1,9750 YTL düzeyine gerileyerek %7,5 oranında değer kaybetti. Ancak Temmuz ayının ilk haftasının ortalarına ABD Dolar Denge Kuru doğru Avrupa ve Japonya Merkez Bankalarının faizlerinde artırıma gidecekleri yönündeki beklentilerin yoğunlaşmasına bağlı olarak alternatif piyasalara gelen satışlar, döviz piyasasına alım yönünde yansıdı. Bu alımlar sonucunda Merkez Bankası gösterge kurları 6 Temmuz tarihi itibariyle 1,5955 YTL/$ ve 2,0320 YTL/ düzeyine yükseldi. 1,7500 1,7000 1,6500 1,6000 1,5500 1,5000 1,4500 1,4000 1,3500 1,3000 Haziran ayının son haftasına 1.2546 seviyesinden başlayan /$ paritesi, Avrupa Merkez Bankası nın faiz artırımı ile ilgili beklentilerin güçlenmesiyle 6 Temmuz tarihi itibariyle 1,2736 düzeyine yükselmiştir. Önümüzdeki dönemde de FED ve ECB faizleri ile ilgili alınacak kararların, /$ paritesinin seyri üzerinde etkili olması beklenilmektedir. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) 02.06.06 Haziran ayının son haftasına 33.132 puan seviyesinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, MB nın faiz artırımı İMKB Bileşik Endeksi kararı sonrasında 26 Haziran 40000 2006 tarihinde 31.951 puana geriledi. İlerleyen günlerde 37500 MB nın diğer para politikası 35000 araçlarını devreye sokması ve buna bağlı olarak döviz 32500 kurlarında aşağı yönlü görülen 30000 hareketler, diğer taraftan da FED in faiz artırımlarına ara Tarih vereceği yönünde uluslararası piyasalarda güçlenen beklentiler sonrasında İMKB de alımların yoğunlaştığı görüldü. Bu alımlar İMKB Bileşik Endeksini 36.481 puana kadar taşıdı. Ancak Avrupa ve Japonya Merkez Bankalarının faiz artırımları ile ilgili beklentilerin yoğunlaşması üzerine İMKB de hızlanan satışlar, bileşik endeksin gün içerisinde 34.550 puan seviyesine kadar gerilemesine neden oldu. 6 Temmuz tarihinde 35.699 puandan kapanan İMKB Bileşik Endeksi, bu dönemde %7,75 düzeyinde artış kaydetti. İMKB Bileşik Endeksinin artış gösterdiği bu dönemde, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki Endeks YTL 02.06.06 04.06.06 04.06.06 06.06.06 06.06.06 08.06.06 08.06.06 10.06.06 10.06.06 12.06.06 12.06.06 14.06.06 14.06.06 16.06.06 16.06.06 18.06.06 18.06.06 20.06.06 Tarih 20.06.06 22.06.06 22.06.06 24.06.06 24.06.06 26.06.06 26.06.06 28.06.06 28.06.06 30.06.06 30.06.06 02.07.06 02.07.06 04.07.06 04.07.06 06.07.06 06.07.06 8
payında kaydedilen yükselme dikkat çekmektedir. 23 Haziran tarihi itibariyle %64,94 olan yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı, 5 Temmuz tarihinde %65,48 seviyesine yükselmiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) 30.12.05 13.06.06 30.06.06 Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT TOPLAM MEVDUAT 251.869 285.935 290.243 15,2 1,5 YTL 159.328 180.341 181.614 14,0 0,7 YP 92.541 105.594 108.629 17,4 2,9 YP Mevduat/Toplam Mevduat (%) 36,7 36,9 37,4 KREDİLER TOPLAM KREDİLER 153.101 193.466 199.398 30,2 3,1 YTL 108.101 132.107 135.831 25,7 2,8 YP 45.001 61.359 63.567 41,3 3,6 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 29,4 31,7 31,9 Krediler * /Mevduat (%) 63,8 70,4 71,3 Takipteki Alacaklar (Brüt) 7.486 7.786 7.566 1,1-2,8 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 4,66 3,87 3,66 Menkul Değerler Portföyü 142.853 162.641 159.501 11,7-1,9 MDP/ Mevduat (%) 56,7 56,9 55,0 (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Haziran ayı sonu itibariyle 290 milyar YTL seviyesini geçen bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, son iki hafta içerisinde %1,5 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde YTL mevduatlar 7 oranında artarken, yabancı para cinsinden mevduatlardaki artış oranı %2,9 olarak gerçekleşmiştir. Döviz kurlarında ortalama %1,4 oranında gerilemenin gerçekleştiği bu dönemde yabancı para cinsinden mevduatlarda kaydedilen sözkonusu artış dikkat çekmektedir. Bu durum kurlarda görülen volatilite artışının, mevduatlarda pozisyonların döviz olarak tutulması yönünde bir eğilimi tetiklemeye başladığı şeklinde açıklanabilir. 2005 yılı sonundan günümüze kadar geçen dönemde, mevduat hacminin oldukça üzerinde bir oranla artış kaydeden toplam kredilerin, bu dönemde de artışını sürdürdüğü görülmektedir. Toplam kredilerde görülen bu artışlar sonucunda bankacılık sektörü kredi/mevduat oranı, %71,3 seviyesine ulaşmıştır. Toplam kredilerin dağılımına bakıldığında, mevduat hacminde olduğu gibi, yabancı para cinsinden kredilerin YTL olarak verilen kredilere göre daha yüksek bir oranda artış kaydettiği göze çarpmaktadır. Bu gelişme Mayıs ayı başından itibaren döviz kurlarında görülen artışların, döviz kredisi kullanımında kur riski algılamasını azalttığı şeklinde yorumlanabilir. Kredilerin türlerine göre bakıldığında ise ticari kredilerdeki artışın öne çıktığı görülmektedir. Diğer taraftan takipteki alacakların toplam krediler içerisindeki payında izlenen düşüş trendinin bu dönemde de devam etmekte olduğu görülmektedir. Bu durum bankacılık sektörü kredi riskinin zaman içerisinde azalmakta olduğunu göstermektedir. Haziran ayının ilk yarısında %1,8 artış gösteren bankacılık sektörü menkul kıymet portföyü hacmi, bu dönemde %1,9 oranında gerilemiştir. Son dönemlerde 9
DİBS faiz oranlarında kaydedilen volatilite artışlarına bağlı olarak bankaların menkul kıymet pozisyonlarında bir hareketlilik yaşanmakta olduğu görülmektedir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 f-bayraktar@tkb.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman 0312 4179200/2355 mustafa-t@tkb.com.tr 10