GYMNOSPERMAE (Açık Tohumlular)
PINACEAE ***** Bu familyanın cinsleri şunlardır: Yalnızca uzun sürgün Uzun sürgünü + Kısa Sürgün Abies Pinus Keteleria Cedrus Pseudotsuga Larix Tsuga Pseudolarix Picea Cathaya
Kozalaklar olgunlaşınca dağılır Abies Cedrus Pseudolarix Kozalaklar olgunlaşınca dağılmaz Keteleria Pseudotsuga Tsuga Picea Pinus Larix Cathaya
Brahte (dış pul) Karpel (iç pul) tohum Karpel (iç pul) Pseudotsuga menziesii Abies grandis Brahte (dış pul)
ABIES GÖKNARLAR
Abies Mill. Göknarlar - Herdem yeşil, dallar çevrel dizili, boylu orman ağaçlarıdır. - Abies grandis ve A. lasiocarpa gibi türler, en boylu ve görkemli ağaçlarıdır. - Genç bireylerde açık gri, ince, düzgün kabuk, çatlaklıdır. ileride kalın ve - Tomurcuklar bazılarında reçineli, bazılarında reçinesiz - İğne yaprak rozet, yassı, iki yüzlü, tepe sürgünlerinde sivri, yan sürgünlerde yuvarlak, küt veya kertiklidir. - Yaprakların üst yüzü hafif oluklu, alt yüzlerinde belirgin iki adet stoma bandı var. Taxus dan kolayca ayrılır. - Yaprak enine kesitinde 2, ender 4 reçine kanalı var. Bu özellikten dolayı, Cephalotaxus, Tsuga ve Podocarpus tan ayrılır. - İğne yaprak ömürleri 8-11 yıl, düştüklerinde sürgün de içi içe 2 daire şeklinde iz bırakır. - Erkek çiçekler, sarı veya kırmızı renkli oval bir kozalakçık - Dişi çiçekler 2 şer tohum tomurcuğu taşıyan pullardan oluşur.
Abies Mill. Göknarlar.. - Bir çok Abies taksonunda brahte dışarıdan gözükmektedir. - Bazılarında brahtenin orta lobu 4-5 cm uzunlukta geriye kıvrıktır.(abies bracteata da durum bu şekildedir. - Olgunlaşan kozalaklar tüm örneklerde dağılır. Ağaç üzerinde eksen kalmaktadır. - Tohum 3 köşeli, sivri uçlu, kanat her iki yüzünden sarmış durumdadır. Oysa Cedrus ta kanat tohumu ancak tek yüzüyle örtmüştür. - Çimlenme yeteneğine sahip tohumu ancak 40-60 yaşlarında oluşturur. Çimlenme özelliklerini çabuk yitirirler. Fazla bekletmemek gerekir. - Odunları beyaz renkli, yumuşak ve hafif, reçine kanalı yok, özışınları homojendir. Bunlar başta selüloz ve kağıt sanayinde kullanılır. - Kazık kök oluştururlar. Rüzgar ve fırtınalara dayanıklıdırlar. - Gölge ağacıdırlar, ışıkta gelişme gösteren türleri de vardır. - Toprak ve nem isteği fazladır. - Sıcaklık istemi orta derecededir. - Orta ve yüksek dağlık alanların ağaçlarıdır. - 50 tür ve bunların bir çok alttür, varyete, 150nin üstünde kültivarı vardır.
Doğal Göknar Türlerinin Ayırdım Anahtarı 1. Kozalağın brahteleri dışarıdan görülür. Abies nordmanniana 2. Tomurcuklar reçinesiz, genç sürgünler siyah tüylerle sık ya da seyrek örtülü. Abies nordmanniana subsp. nordmanniana 2. Tomurcuklar reçineli, genç sürgünler tüysüz. Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana 2. Tomurcuklar az ya da çok reçineli, genç sürgünler tüysüz, yan sürgünlerin uçlarında 5, hatta 6-7 adet tomurcuk bulunur. Abies nordmanniana subsp. equi-trojana 1. Kozalağın brahteleri dışarıdan görülmez, gizlidir. Abies cilicica 2. Tomurcuklar reçinesiz, genç sürgünler tüylü. Abies cilicica subsp. cilicica 2. Tomurcuklar reçineli, genç sürgünler tüysüz Abies cilicica subsp. isaurica
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana: Doğu Karadeniz Göknarı - 40-50 m. Boy - Dallar alt tarafta yana doğru, üste yukarıya doğru dizili - Birinci sınıfı orman ağacıdır. - Kabuk: genç yaşta gri kahverengi çatlaklıdır. düzgün, yaşlılarda ise hafif - Tomurcuk reçinesiz, 2,3 adet aynı düzlemde 4. allta, genellikle dört tanedir. Bu yüzden Abies alba dan daha sık dallıdır, A. equi-trojaniden az dallıdır. - Genç gri sürgünler kısa ve siyah tüylerle örtülüdür. - İğne yapraklar 20-30 mm., uçları kertikli ya da küttür. - İğne yaprakların üst yüzü koyu yeşil, alt yüzünde belirgin iki stoma çizgisi vardır. - Erkek çiçekler sarımsı yeşil renkte - Kozalak 15-18 cm, uzunlukta, 5 cm genişlikte uca doğru daralan silindir, olgun halde kırmızı-kahverengi, brahte dışarıdan görülür. Karpeller 3-4 cm. genişlikte, kozalağın üzeri bol reçinelidir.
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana: Doğu Karadeniz Göknarı. - Yeşil ırmak- Türkiye_Gürcistan sınırı arasında Kafkasya da asıl yayılışı gösterir. Türkiye yetişir. - 800-1700 m yükseltilerde Fagus, Pinus sylvestris türleri ile karışık ormanlar kurarlar. - Bu göknar türümüz, karadeniz ardında bile yayılış göstermektedir. Kelkit vadisinde, Koyulhisar-Şebinkarahisar aralarında. - Karışık olduğu ormanlarda her zaman 2. plandadır. Saf orman kurmazlar. - Dekoratif bir tür olduğu için Avrupa nın park ve bahçelerinde süs bitkisi olarak yetiştirilir. - Abies albaya göre daha iyi özellikler, yetişme, dona dayanıklık, toprak istemi gibi, orman ağacı olarak ta Fransa da yetiştirilmektedir.
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana
Stoma bandı Abies nordmanniana subsp. nordmanniana
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana
Abies nordmanniana subsp. nordmanniana
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana: Uludağ Göknarı - Türkiye ye özgü bir endemik taksondur. - 40 m. ye boylanan birinci sınıfı orman ağacıdır. - Ana taksona çok benzemekle beraber, tomurcukların reçineli, genç sürgünlerin tüysüz olması ile ondan ayrılır. - Kozalak ve iğne yaprak özellikleri gibi öteki tüm morfolojiklerce Doğu Karadeniz Göknarı ile aynıdır. - İğne yapraklarının üst yüzlerinin uç kısımlarında beyaz stoma lekeleri görülmektedir. - Kızılırmağın denize döküldüğü yer ile Uludağ arasında kalan Batı Karadeniz bölgesi ile Kocaeli havzasıdır. - Saf ve bazende karışık ormanlar kurarlar. Kesintilidir. Karışık olduğu Kayın ve Çam larda hakim türdür. - 1100-1800 ve bazende 2000 m yükseltilerde üst orman sınırına çıkar
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana
Abies nordmanniana subsp. equi-trojani: Kazdağı Göknarı - Türkiye ye özgü bir endemik taksondur. Kazdağında yerel yayılışı var. - Adını Çanakkale yakınlarındaki Truva kentinden almıştır. - Botaniksel özellikleri bakımından cephalonica arasındadır. A. bornmuelleriana ile A. - İğne yapraklarından ışık yaprakları sivri, alttakiler küt ya da kertiklidir. - Tomurcuklar az reçineli, sürgünler de tüysüz. Tomurcuklar yan sürgünlerin ucunda 5 hatta 6-7 olabilir. - 15-20 cm kozalak nordmanniananın aynısıdır. - Bu tür için hibrit olduğu söyleniyor ama kesinlik kazanmamıştır. - 800 m. nin üzerinde saf ya da çoğunlukla Karaçam ve Doğu Kayını ile karışık ormanlar kurarlar. - Büyümesi diğer iki taksona göre hızlı olup, ışığa onlardan daha fazla dayanıklıdır.
Abies nordmanniana subsp. equi-trojani
Abies cilicica: Toros Göknarı - 25-30 m. boy, 1. sınıf orman ağacı - Gri renkli kabuk gençken düzgün, ileriki yaşlarda derin çatlaklıdır. - Tomurcuklar reçineli, subsp.isaurica). genç sürgünler tüysüz (Abies cilicica - Tomurcuklar reçinesiz, subsp.cilicica). genç sürgünler tüylü (Abies cilicica - İğne yapraklar 20-40 mm., yeşil, seyrek dizili, küt ya da hafif kertiklidir. Alt yüzlerinde belirgin iki ince stoma çizgisi vardır. - Yerli göknarların en büyük kozalaklısıdır. 15-25 cm, üzeri bol reçineli, bu yüzden yerli halk Mezdeği adını vermiştir. (yunanca sakız) - Kozalakların dış pulları (brahteleri ) dışarıdan görülmez. Kozalak uça doğru giderek daralır. - Toroslar, Antitoroslar, Amanoslarda, Cedrus, Karaçam, Kızılçam, Juniperus türleri ile karışık ormanlar kurarlar. Ayrıca bu yerel yayılışın dışında Lübnan ve Suriye de de yayılır. - Çok değerli ve dekoratif bir türdür. Kurduğu karışık ormanlart dinamizm kazandırır.
Abies cilicica Abies nordmanniana Abies cilicica
BAZI ÖNEMLİ EGZOTİK GÖKNAR TÜRLERİ
Abies alba
Abies alba: Orta Avrupa Göknarı - Avrupanın 1. sınıf orman ağacı - 50-60 m. boy, 500-800 yıl yaşayabilirler. - Gri renkli kabuk gençken düz, yaşlanınca pulsu çatlaklıdır. - Küçük tomurcuklar reçinesiz, genç sürgünler tüylü, tomurcuklar 3 er 3 er sürgün uçunda bulunur. Bu açıdan yerli göknarlardan kolayca ayrılır. - Yapraklar iki sıralı tarakvari dizili, üst sıradakiler alttakilerden daha kısadır. - İğne yaprakların ucu küt ya da kertikli, üst yüzü cilalı koyu yeşil, alt yüzünde belirgin iki adet stoma çizgisi bulunur. Ana sürgünde bulunan yapraklar çok sıralı sarmaldır. - İğne yaprakların enine kesitlerinde reçine kanalları hipodermise bitişiktir. - Erkek çiçekler alt tarafta, dişi çiçekler üst tarafta çoğunluklar bulunur. - Kozalak 10-20 cm., silindirik, kırmızı kahverengi, brahteler uzamış dışarıdan görülmektedir. - Odunu, müzik aleti göğsü, oymacılık, döşemecilik, ambalaj, kağıt sanayinde kullanılır. - Beyaz, sarımsı, yumuşak, hafif, kolay işlenir. Park ve bahçelerde çok önemli değildir.
Abies grandis
Abies grandis: Büyük Sahil Göknarı - 90-100 m. boy, 5 m. Çap yapar, dünyanın görkemli türlerindendir. - Kabuk gençken düz, üzerine çok sayıda reçine kabarcıkları var, ileriki yaşlarda çatlaklı ve düzensiz pullara ayrılmaktadır - Tomurcuk küçük koni şeklinde, reçineli, - Sürgünler hafif tüylü, sonra dökülür. - İğne yapraklar yumuşak, tarakvari, ovuşturulduğunda portakal kokusu verir. 3-6 cm uzunlukta, küt ya da kertikli, üst yüzü koyu yeşil, oluklu, alt yüzünde stoma çizgileri belirgindir. - Kozalaklar küçük 5-10 cm., silindirik, brahteleri gizlidir. - Doğal olarak Kuzey Amerika nın batı sahillerinde yayılmıştır. Avrupaya getirilmiş olan Amerika Göknarlarından en hızlı büyüyenidir. - Odunları bir başka Amerikan Koniferi olan Pseudotsuga kadar değerli değildir.
Diğer Egzotik Göknar Türleri ise Abies pinsapo: İspanya Göknarı Abies cephalonica: Yunanistan Göknarı Abies concolor: Kolorado Göknarı, Gümüşi Göknar Abies bracteata: Santaluçiya Göknarı Abies balsamea: BalzamGöknarı Abies procera:
KETELERIA Carr.
Keteleria - Genel görünümleri göknarlara çok benzer. Herdem yeşil odunsu bitkilerdir. - Dallar gövdeye çevrel dizilidir, yuvarlaklaşan bir tepe yapısı vardır. gençken piramidal, yaşlılıkta - Tomurcuklar reçinesiz, yumurtamsı, ovaldir. - İğne yapraklar ince, sert ve yassıdır. Göknar yaprağına benzer. Üst yüzü cilalı, parlak ve oluklu, alt yüzü soluk yeşil olup, çok belirgin olmayan stoma bantları vardır. - İğne yaprak ucu genç bireylerde sivri, yaşlılarda ise küttür. Enine kesitinde 2 adet reçine kanalı vardır. - Çiçekler bir cinsli bir evcikli, - Uzun silindirik kozalaklar göknarlar gibi dik durur, ancak kozalak pulları dağılmaz. Bir yılda olgunlaşır. - Brahteleri dışarıdan görülmez. - Çin ve Formoza adasında yaşayan üç türü vardır. Kurak ve sıcak yerlerin ağacıdır. Soğuklardan kaçınır. Kuraklığa Göknarlardan daha dayanıklıdır. Ülkemiz güney ve batı anadolunun kıyı kentlerinde süs bitikisi olarak uygundıur.