REKABET KURULU KARARI

Dosya No : 1 4 /2014 Karar Sayısı : 60 /2014 Karar Tarihi : 17.11.2014 REKABET KURULU KARARI 10 1. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER: Dr. Yenal SÜREÇ (BaĢkan) Hatice ACAY (Üye) Doç. Dr. Figen YEġĠLADA (Üye) 2. RAPORTÖRLER: Mustafa GÜNDÜZ (BĢk.Yrd.) Selim ALTINCIK (Üye) 3. TARAFLAR 3.1. ġikayetçi Re sen. 3.2. Haklarında ĠĢlem BaĢlatılanlar 20 KKTC Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği (SÜĠB) Kıbrıs Türk Sanayi Odası Hizmet Binası Cadde 2, No 19 Organize Sanayi Bölgesi LefkoĢa Avunduk Süt Ürünleri Sanayi Ltd (Mġ. 6402) ġht. Ahmet Aydın Sok, No:10 YeniĢehir LefkoĢa 30 Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd. (Mġ. 846) Güzelyurt anayolu Alayköy-LefkoĢa Levent Sanayi ġirketi Ltd (Mġ.112) Yzb. Tekin Yurdabak Cad. Göçmenköy LefkoĢa 40 Özlem-Akay Süt Mamülleri Ltd (Mġ. 3062) Organize Sanayi Bölgesi 22. Sokak No: 27 LefkoĢa Akbıçak and Özgünel Ticaret Ltd. (Mġ.7218) Küçük Esnaf Sanayi Sitesi, 5. Sok. No:5 Organize Sanayi Bölgesi-LefkoĢa Sayfa 1 / 12

Gülgün Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 5621) Düzova LefkoĢa 50 60 Beyköy süt Ürünleri Ltd. (Mġ. 6773) ġht. Turgut OnbaĢı Sokak No:36 Beyköy-LefkoĢa ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Ltd. (Mġ.15591) Boğazköy Girne KKTC Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği (SÜĠB) 6/1961 sayılı Birlikler ve Dernekler Yasası tahtında kurulmuģ bir birliktir. Birlik tüzüğünün 3 üncü maddesinde birliğin amacı Ģöyle belirlenmiģtir: Süt ürünleri imalatı ile uğraşan, gerçek ve tüzel kişileri, ortak çıkarları için bir araya getirmek, üyelerin karşılıklı dayanışmalarını sağlamak, üyelerin haklarını korumak, süt ürünü imalatçılarını kayıt ve kontrol altına almak, sektörün gelişmesine katkıda bulunmak, ve/veya üyelerin çıkarları için şirket vb. kurmak ve çalıştırmak, süt mamulleri ihracat olanaklarını geliştirmek, üyeleri ruhsatlandırmak ve süt mamulleri imalatının belirli kurallar çerçevesinde yapılmasını sağlamak. SÜĠB tüzüğünün 5 inci maddesinin 1 inci ve 2 nci fıkraları üyelikleri düzenlemektedir: KKTC Sınırları içerisinde çiğ süt (inek, koyun, keçi) işleyip, bunu içme sütü, ve/veya süt mamulü haline getiren her işletme sahibi ve/veya yetkili temsilcisi üye olur. Birliğe üyelik müracaatı bir dilekçe ile yapılır ve Yönetim Kurulu nun ülke sütçülük potansiyelini de dikkate alarak inceleme sonucu birliğe üyelik kabul veya ret edilir. 70 SÜĠB in son genel kurulunda seçilen sekiz kiģilik SÜĠB Yönetim Kurulu üye listesi bulunmaktadır. Listede isimleri yazılı bulunan ve SÜĠB in karar alma organı olan Yönetim Kurulunda görev yapan üyeler, temsil ettikleri ve iģlem kapsamına alınan iģletmeler adına bu görevi yürütmektedirler ve bu nedenle dosyanın tarafıdırlar. 4. DOSYA KONUSU KKTC Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği (SÜĠB) isimli teģebbüs birliği nin 05 ġubat 2014 tarihli Kıbrıs ve Havadis isimli günlük yerel gazetede çeģitli süt ürünlerine ait tavsiye satıģ fiyat listesi yayınlaması sonucu SÜĠB isimli teģebbüs birliği ve yönetiminde bulunan sekiz kiģinin temsil ettiği sekiz teģebbüs hakkında 36/2009 sayılı Rekabet Yasasının 4 üncü maddesini ihlal ettikleri iddiası. 80 5. DOSYA EVRELERĠ KKTC Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği (SÜĠB) 05 ġubat 2014 tarihli Kıbrıs ve Havadis isimli günlük yerel gazetelerde Saygıdeğer Halkımıza Duyurulur baģlıklı ilan yayını sonrası Kurul, 10 ġubat 2014 tarihli toplantısında konuyu gündemine alarak, 8/2014 sayılı kararı ile SÜĠB hakkında 36/2009 sayılı Rekabet Yasasının 4 üncü maddesini ihlal ettiği gerekçesi ile Yasa nın 23 üncü maddesi tahtında doğrudan soruģturma açılmasına karar verdi ve Mustafa Sayfa 2 / 12

90 100 110 120 Gündüz ve Selim Altıncık ı dosya kapsamında oy kullanmamak üzere raportör olarak görevlendirdi. Kurul ayrıca, ayni toplantıda 9/2014 sayılı kararı ile SÜĠB hakkında baģlatılan soruģturmanın basın açıklaması ile duyurulmasına da karar vermiģtir. Raportörler tarafından hazırlanan 1-4/2014SR numaralı SoruĢturma Raporunu 22-05-2014 tarihli toplantısında görüģen Kurul, 26/2014 sayılı kararı ile soruģturmanın ilerletilmesine ve ihlal içerdiği iddia edilen birlik kararlarının alınmasındaki sorumlulukları nedeniyle SÜĠB tüzüğünde belirtildiği Ģekli ile, birliğin yönetim ve karar alma organı olan yönetim kurulunda görev alan teģebbüs temsilcilerinin temsil ettikleri teģebbüslerin de soruģturmaya dahil edilmesine karar vermiģtir. Raportörler tarafından hazırlanan 1-4/2014 ĠS sayılı ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu yazılı savunmalarını yapmak üzere 20 gün süre verilerek haklarında soruģturma yürütülen taraflara 2 Haziran 2014 tarihinde gönderilmiģtir. Ancak ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu Özlem, Gülgün ve Levent e 3 Haziran 2014 tarihinde, Reha ya 4 Haziran 2014 tarihinde, SÜĠB ve Avunduk a 5 Haziran 2014 tarihinde, Akbıçak a 6 Haziran 2014 tarihinde, Beyköy e 26 Haziran 2014 tarihinde ve ġevket Seren e 10 Temmuz 2014 tarihinde tebliğ edilebilmiģtir. Tarafların ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu hakkındaki ilk yazılı savunmaları 23-27 Haziran 2014 tarihleri arasında raportörlere ulaģmıģtır. Sırası ile SÜĠB, Avunduk, Reha, Levent ve Gülgün e ait ilk yazılı savunmalar 23 Haziran 2014 tarihinde, Özlem e ait ilk yazılı savunma ise 27 Haziran 2014 tarihinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. Beyköy ve ġefket Seren ise yazılı savunma yapmamıģtır. Raportörler yapılan ilk yazılı savunmaların ardından yalnızca SÜĠB in savunmasına ek görüģ vermek üzere Kuruldan süre talebinde bulundular. Kurul un 17 Temmuz 2014 tarihli toplantısında alınan 40/2014 sayılı karar ile ek görüģ hazırlamaları için raportörlere 10 gün ek süre verilmiģtir. Hazırlanan ek görüģ 17 Temmuz 2014 tarihinde gönderilmiģ ve SÜĠB tarafından ek görüģe yapılan ikinci yazılı savunma ve sözlü savunma talebi 7 Ağustos 2014 tarihinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. Kurula iletilen sözlü savunma talebini 21 Ağustos 2014 tarihli toplantısında değerlendiren Kurul, 45/2014 sayılı kararı ile 30 Eylül 2014 tarihinde sözlü savunma toplantısı düzenlenmesine ve tüm taraflara çağrı yapılmasına karar vermiģtir. Alınan karar doğrultusunda tüm taraflara 11 Eylül 2014 tarihinde sözlü savunma toplantısına davet yazıları gönderilmiģtir. Davet yazıları SÜĠB, Avunduk, Levent, Özlem, Beyköy ve ġevket Seren e 15 Eylül 2014 tarihinde, Reha ve Akbıçak a ise 19 Eylül 2014 tarihlerinde tebliğ edilmiģtir. 30 Eylül 2014 tarihinde yapılan ilk sözlü savunma toplantısında Yasa nın 27 nci maddesi gereği tüm tarafların katılmaması üzerine toplantının 17 Ekim 2014 tarihine ertelenmesine karar verilmiģ ve 8 Ekim 2014 tarihinde hazırlanan yazı ile tüm taraflara yeniden davet yapılmıģtır. 17 Ekim 2014 tarihinde yapılan ikinci sözlü savunma toplantısına Akbıçak ve Levent dıģında tüm taraflar katılarak hazır bulunmuģturlar. Sözlü savunma toplantısı sonrası Kurul 17 Kasım 2014 tarihinde 60/2013 sayılı kararı ile nihai kararını vermiģ ve kısa kararını 21 Kasım 2014 tarihinde tüm taraflara göndermiģtir. 6. DOSYA TARAFLARI VE DĠĞER ĠLGĠLĠ TARAFLARLA YAPILAN GÖRÜġME VE ĠNCELEMELER SONUCU ELDE EDĠLEN BĠLGĠ VE BELGELER 6.1. SÜĠB Merkezinde Yapılan Ġnceleme ve Elde Edilen Bilgi ve Belgeler Raportörler 11 ġubat 2014 tarihinde SÜĠB in Kıbrıs Türk Sanayi Odasındaki adresine yaptıkları ziyarette ofiste kimse bulunamamıģtır. Yapılan telefon görüģmeleri sonucu SÜĠB baģkanı Sn. Candan Avunduk un yurtdıģında olduğu öğrenilmiģ, bunun üzerine as baģkan Sn. Sayfa 3 / 12

130 Mustafa Kaymak aranmıģ ancak ulaģılamamıģtır. Daha sonra yönetim kurulu üyesi Sn. Arif Atanur ile telefonda görüģülmüģ ve SÜĠB merkezine çağrılmıģtır. Arif Atanur, yönetim kurulu üyeleri arasında kısa bir telefon trafiği yaparak raportörlere, Yönetim Kurulu adına üye Sn. Mehmet Özkoç un birlik merkezine geleceğini bildirmiģtir. Mehmet Özkoç ile SÜĠB ofisinde 11 ġubat 2014 tarihinde yapılan görüģmede kendisine soruģturma tebligatı yapılmıģtır. Ancak Sayın Özkoç Birlik adına açıklama yetkisi olmadığını, düzgün ve hatasız bilgi verebilmek için konuyu SÜĠB yönetim kurulunda görüģüp bilahare bilgi verebileceğini ifade etmiģtir. Bunun üzerine Raportörlerin Birlik ofisinde yer alan Birlik kayıtlarını incelemeleri sırasında 22.01.2014 tarihli bir gündem metni bularak emare olarak bir kopyası alınmıģtır. Bahse konu gündemin ikinci maddesi çiğ süt fiyatlarına yapılacak zam konusunun görüģülmesi hakkında olduğu tespit edilmiģtir. 140 150 6.2 SÜĠB BaĢkanı Sn. Candan Avunduk ile Yapılan GörüĢmede Elde Edilen Bilgiler Raportörler, SÜĠB BaĢkanı Sn. Candan Avunduk ile 26.03.2014 tarihinde Rekabet Kurulu binasında görüģmüģlerdir. GörüĢme sırasında Sn. Avunduk un verdiği ifadeden; SÜĠB in (bir kısmı mevsimlik çalıģan) toplam 42 üyesinin bulunduğu, mevcut üreticilerden veya yeni yatırımcılardan üyelik için SÜĠB e müracaat edenlerin Yönetim Kurulu kararı ile üyeliğe alındığı ve bugüne kadar üyelik baģvurusu reddedilen müracaatçı olmadığı belirtilmiģtir. Paralı gazete ilanı ile ilgili sorulan sorulara ise Sn Avunduk, bahse konu ilanın yönetim kurulu kararı ile alındığını belirtmiģtir. Kararın karar defterine iģlenip iģlenmediğinden emin olmadığını, iģlenmiģse raportörlere iletileceğini belirtmiģtir. Ġlanının gerekçesini ise, temelde tüketicileri ürün fiyatları hakkında bilgilendirmek olduğunu ifade etmiģtir. Çok düģük veya çok yüksek fiyata satılan ürünlerin tüketicileri yanıltabileceği endiģesi taģıdıklarından söz etmiģ ve fiyatların tavsiye nitelikli olduğunu uygulanmasına yönelik bir çağrıları olmadığını ifade etmiģtir. 6.3. SÜĠB Gazete Ġlanı Ġle Ġlgili Ödeme Belgeleri SÜĠB ilanının Kıbrıs ve Havadis gazetelerine reklam ajansı üzerinden verildiği tespit edilmiģ ve belgelenmiģtir. Her iki gazete tarafından ajansa kesilen fatura ve makbuzun (aslı gibidir) mühürlü fotokopilerinin dosyaya giriģi yapılmıģ ve kayıt altına alınmıģtır. Ayrıca Ajans Cypriot Press tarafından, SÜĠB e kesilen faturanın (aslı gibidir mühürlü) fotokopisi de kayıt altına alınmıģtır. 160 6.4. SÜĠB Yönetim Kurulu Üyelerinden Talep Edilen Bilgiler SÜĠB yönetim kurulu üyelerinin temsil ettikleri teģebbüslerden çeģitli süt ürünlerine ait satıģ fiyatları talep edilmiģtir. Bildirimi yapılan fiyat listeleri ilan tarihinden önce ve ilan tarihinden sonraki fiyatları içermektedir. TeĢebbüslerin toptan satıģ fiyatları dikkate alındığında, tüm yönetim kurulu üyelerinin uyguladığı bir fiyat uyumuna rastlanmamıģtır. Ancak, çiğ süt zammından sonra teģebbüslerin yaptıkları satıģ fiyatı ayarlamaları SÜĠB ilanı ile uyumlu olduğu görülmüģtür. Sayfa 4 / 12

170 6.5. Perakende SatıĢ Noktası Marketlerde Yapılan Ġncelemeler SoruĢturma kapsamında, gazete ilanında yayınlanan fiyatlar dikkate alınarak, ilgili süt ürünlerinin marketlerdeki perakende satıģ fiyatları da araģtırılmıģtır. Bu maksatla, üç markette inceleme yapılmıģ ve Ģu tespitler yapılmıģtır: Ġlan edilen fiyatlarla, perakende satıģ fiyatlarının tüm ürünlerde liste halinde birebir uyumlu olmadığı, Bazı ürün çeģitlerinde (örneğin hellim), bazı yönetim kurulu üyelerinin markalarının satıģ fiyatının, ilan edilen fiyatla ayni olduğu, Genelde, tüm SÜĠB Yönetim Kurulu üyesi teģebbüslerin markalarının market perakende satıģ fiyatlarının, SÜĠB ilanındaki fiyatlarla uyum içerisinde ve çok yakın olduğu tespit edilmiģtir. 180 190 6.6. Basın Yolu Ġle Elde Edilen Bilgiler SoruĢturma öncesi ve süresince basına yansıyan haberlerin derlenmesi ile aģağıdaki bilgilere ulaģılmıģtır: Hükümetin çiğ süt fiyat zammı sonrası bahse konu zammın gözden geçirilmesi konusunda Birlik tarafından talepler hükümete iletilmiģ ve basına da yansımıģtır. SÜĠB, üyelerinin temel girdisi konumunda olan çiğ süt fiyatlarının yeniden belirlenmesi konusunda Hükümet ile görüģmeler yapmıģtır. GörüĢme sürecinde kısa sürelide olsa SÜTEK tarafından düzenlenen ihaleleri boykot ederek çiğ süt almama eylemi de gerçekleģtirmiģtir. GörüĢme süreci sonucunda Tarım Bakanlığı, SÜĠB ve Hayvancılar Birliği arasında anlaģmaya varıldığı ve çiğ süt fiyatları üzerinde anlaģıldığı basın yolu ile duyurulmuģtur. 7. ĠNCELEME VE DEĞERLENDĠRMELER 7.1. Ġlgili Pazar Ġlgili Pazar, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir mal ve hizmetlerden oluģan pazarı anlatır. 7.1.1. Ġlgili Ürün Pazarı SÜĠB vermiģ olduğu gazete ilanında, Hellim, KaĢar, Nor, UHT Süt ve Yoğurt ürünlerine ait fiyat listesi yayınlamıģtır. Yayınlanan listedeki ürünlerin ortak özellikleri, SÜĠB üyeleri tarafından KKTC de çiğ sütten üretilen ürünler olmalarıdır. 200 Ġkame edilebilirlik açısından bakıldığında, Hellim ve KaĢar lezzet ve kullanım alanları olarak birbirini ikame etmeyen iki peynir türüdür. Hellim ve nor, Kıbrıs kültüründen ortaya çıkan coğrafi ürünlerdir. UHT süt ve yoğurt ise, yukarıda sözü edilen ve listede bulunan peynirlerden üretim Ģekli ve kullanım amaçları bakımından birbirinden çok farklı ürünlerdir. Bu saptamalar ıģığında, hellim, kaģar, nor, UHT süt ve yoğurt ürünlerinden oluģan ürün pazarı ilgili ürün pazarı olarak seçilmiģtir ve kısaca süt ürünleri pazarı diye tanımlanmıģtır. Sayfa 5 / 12

210 7.1.2 Ġlgili Coğrafi Pazar TeĢebbüslerin mal ve hizmetlerinin arz ve/veya talebi konusunda faaliyet gösterdikleri rekabet koģullarının yeterli derecede homojen ve özellikle rekabet koģulları komģu bölgelerden hissedilebilir derecede farklı olduğu için bu bölgelerden kolayca ayrılabilen bölgeleri anlatır. Yukarıdaki tanım çerçevesinde, SÜĠB tarafından yayınlanan listedeki süt ürünlerine bakıldığında, söz konusu süt ürünlerinin KKTC genelinde üretildikleri ve KKTC geneline dağıtımlarının yapıldığı görülmektedir. Ġlandaki listede yer alan süt ürünlerinin bazıları (örneğin hellim) Türkiye ye ve Orta Doğu ülkelerine ihraç edilmektedir. Ġlan, KKTC gazetelerine verilmesi ve duyurunun da tüm KKTC halkına yapılmıģ olması nedeniyle ilgili coğrafi pazar KKTC nin tümü olarak seçilmiģtir. 220 230 7.2. DEĞERLENDĠRMELER 7.2.1. Ġktisadi Değerlendirme Süt ürünleri, tüketim kalıbı içerisinde temel besin kapsamında olduğundan tüketiciler açısından vazgeçilmez nitelikte ürünler olarak değerlendirilmektedir. Özellikle süt çocuk ve gençlerin geliģimi açısından vazgeçilmez bir besin konumundadır. Hellim ise yerel ve geleneksel bir ürün olması nedeniyle sadece ülkede yaģayan vatandaģlar tarafından değil ülkeye gelen turistler tarafından da otel ve lokantalar aracılığıyla da tüketilmektedir. Benzer Ģekilde yoğurt un da KKTC de günlük temel tüketim kalıpları içerisinde yer aldığı bilinmektedir. Ekonomi bilmi içerisinde yer alan talep teorileri, tüketici açısından vazgeçilmez nitelikte olan ürünlerin fiyat talep esnekliğinin düģük olduğunu ortaya koymaktadır. Yani bu tür ürünlerin fiyatında meydana gelebilecek herhangi bir artıģ karģısında tüketicilerin o üründen talep ettikleri miktarı, ürüne muhtaç olduklarından çok fazla düģüremeyecekleri öngörülmektedir. Kurul bu bağlamda, süt ürünlerinin temel tüketim kalıbı içerisinde yer almasını, çocuk ve gençler açısından vazgeçilmez oluģunu ve tüm bu gerekçelerle tüketicilerin fiyatlarda oluģabilecek artıģlara karģı çaresiz olmasını dikkate almakta ve bu tür ürün gruplarının fiyatlanması konusundaki rekabet ihlallerini önemsemektedir. Temel besin ürünleri piyasalarında yaģanacak rekabet ihlallerinin yaratacağı ekonomik kayıplar yanında toplum sağlığı ve refahını da olumsuz etkileyeceği düģünülmektedir. Öte yandan rekabet koģullarının sağlandığı piyasalarda ise ürün fiyatları yanında, ürün kalitesi, dağıtımı veya yeni ürün geliģimi yönünde tüketici faydasına etkiler yaratacağı blinmektedir. 240 Rekabet koģullarının sağlanması sonucu tüketimde ortaya çıkabilecek faydalar yanında arz yönünde de toplum faydasına yararlar ortaya çıkabilmektedir. Süt ve süt ürünleri üretiminin sürekliliği, yani arz güvenliği de toplumsal açıdan önemli bir unsur olarak ele alınmaktadır. Ülkede üretilen çiğ sütün uygun koģullarda ve standartlarda iģlenerek kaliteli bir yapıda tüketiciye kesintisiz sunumu toplumsal refah açısından oldukça önemlidir. Kırk iki süt iģleyen üretici üyeye sahip bir teģebbüs birliği olarak SÜĠB in bu bağlamda piyasadaki üretimin kalitesi, standardı ve devamlılığı konularına odaklanarak üyelerini geliģtirici, bilinçlendirici ve özellikle ihracat amaçlı dıģ pazara eriģim konularında üyelerini destekleyici konularda çalıģmalar ortaya koyması ve Rekabet Yasası ile konulan sınırları aģmaması beklenmektedir. Sayfa 6 / 12

250 260 270 280 Serbest piyasa koģullarında farklı ölçeklerde ve farklı yöntemler ile üretim yapan teģebbüslerin her birinin fiyatlarını kendi maliyet yapılarını gözeterek belirlemeleri gerekmektedir. SÜĠB ve yönetiminde bulunan teģebbüs temsilcilerinin belirlediği perakende satıģ fiyatları, tavsiye nitelikli de olsa rekabet koģulları açısından uygun değildir ve Yasa tahtında yasaklanmıģtır. Bahse konu fiyat listesi ve Birlik toplantı gündeminde yer alan ürün fiyat zammı konulu gündem maddesi söz konusu piyasada rakip olması gereken teģebbüslerin birlik çatısı altında birlikte hareket ederek fiyat zammına karar vermesi ve daha da ötesi gösterge fiyat belirlemesi, ilgili piyasada rekabetin ortadan kalktığını vurgulamakta ve Yasa ile yasaklanmaktadır. Rekabet politikaları kapsamında yapılan değerlendirmelerde rakiplerin davranıģlarının öngörülebilir olmasının rekabet ortamını zayıflattığı ve rakiplerin birlikte davranma yoluna gittiklerini vurgulamaktadır. Gerek fiyat artıģ oranının birlikte belirlenmesi, gerekse fiyat artıģ zamanının birlikte belirlenmesi gibi unsurlar yanında indirim oranlarının belirlenmesi de veya farklı oranlarda olsa bile değiģtirilmesine birlikte karar verilmesi dahi bahse konu piyasalarda rekabetin ortadan kalktığını göstermektedir ve 36/2009 sayılı Rekabet Yasası tahtında yasaklanmaktadır. Süt ürünleri piyasasında teģebbüsler arası yer alan rekabete aykırı davranıģsal sorunlar yanında bahse konu piyasada rekabetin oluģumunu engelleyen idari sorunlar da mevcuttur. Öncelikle süt ürünlerinin temel girdisi olan çiğ süt fiyatlarının hükümet tarafından belirlenmekte olması fiyat rekabetini kısıtlayan bir unsur olarak ele alınmaktadır. Bu tarz fiyatların çiğ süt tedarikçisi konumunda olan hayvan üreticilerini ve dolaylı olarak ta tüketicileri koruma yönü bulunsa da gösterge bir fiyat niteliğini aģmaması, piyasada oluģabilecek fiyat dalgalanmalarına miktar yolu ile müdahalelerin rekabet açısından daha uygun olabileceği Avrupa Birliği ve diğer dünya örneklerinden anlaģılmaktadır. Fiyat uygulaması yanında, üretilen çiğ sütün çok kısıtlı bir miktarının (%10 un) süt borsası üzerinden piyasaya sunulması da çiğ süte eriģim noktasında süt iģleyici teģebbüsler arası rekabeti sınırlamaktadır. KKTC de üretilen toplam çiğ süt miktarının borsaya sunulan %10 luk kısmı dıģında kalan %90 düzeyindeki çiğ süt imalatçı teģebbüslere son iki yılda iģledikleri süt oranı nispetinde dağıtılmaktadır. Bu durum çiğ sütün teģebbüsler arasında miktar bazlı paylaģımın yıllar içerisinde değiģmesini zorlaģtırmakta ve ayrıca piyasaya yeni giriģ yapacak bir teģebbüsün bu kapsamda süt elde etmesini de sınırlamaktadır. Her iki durumda da süt dağıtım mekanizması rekabet açık olmayan bir yapıda gerçekleģmiģ olmaktadır. Süt ürünü üreticileri, hammadde olarak, KKTC hayvancılık (küçükbaģ, büyükbaģ) sektörü tarafından üretilen çiğ sütü kullanmaktadır. Çiğ sütün toplanması, dağıtılması, kalite ve standardının denetlenip yükseltilmesi görevi, Tarım Bakanlığı bünyesinde ayrı bir yönetim kurulu tarafından yönetilen SÜTEK e verilmiģtir. SÜĠB, SÜTEK yönetim kurulunda bir üye ile temsil edilmektedir. SÜĠB bir meslek birliği olarak oldukça güçlüdür ve KKTC deki süt ürünü üretiminde söz sahibidir. Bu nedenlerle Birlik yönetiminin söz konusu gücünü rekabeti ortadan kaldırıcı yönde kullanmak yerine sektördeki üretimin kalitesi ve çeģitliliğinin geliģmesine yönelik kullanması tüketici refahını olumlu etkilemekle kalmayacak, dıģ pazarlara daha iyi koģullarda eriģime de imkan tanıyacaktır. Sayfa 7 / 12

290 300 310 Piyasalarda rekabetin göstergelerinden biri de piyasaya giriģ ve çıkıģın serbestlik derecesidir. Bu bağlamda süt ürünleri imalatı piyasasına giriģlerin SÜĠB in kontrolu altında olması rekabet koģulları adına sakıncalı bir durum yaratmaktadır. Süt ürünü üreticisi teģebbüslerin piyasaya giriģi ve borsadan çiğ süt alımı yapabilmesi SÜĠB üyeliği koģuluna bağlanmıģ durumdadır. Bahse konu üyelik önkoģulu ve benzer koģullar piyasaya giriģ engeli oluģturma potansiyeli taģımakta ve SÜĠB veya benzeri teģebbüs birlikleri yeni teģebbüslerin yani yeni rakiplerin piyasaya giriģine engel olabilme gücünü ellerinde bulundurmaktadırlar. Kurul, yasa, tüzük ve sair düzenlemeler içerisinde yer alan bu tarz piyasa giriģlerini kısıtlayıcı hükümlere karģı olduğunu çeģitli defalar gündeme getirmiģ ve hatta bilgisine gelen mevzuat taslakları veya uygulamalar hakkında da ilgili resmi makamlarda dahil olmak üzere görüģlerini web sayfasında yayınlayarak kamuoyuna duyurmaktadır. Piyasalarda standartlara uygun ve kaliteli üretimi korumanın yolu giriģleri kısıtlayarak değil, teģebbüslerin üretim koģullarını ve ürün kalitesinin denetlenmesi ile mümkün olabilecektir. Ayrıca teģebbüslerin kendi aralarında daha farklı ürün çeģitliliği, daha kaliteli üretim ve daha ucuza üretebilme yönündeki rekabetçi yarıģ gerek teģebbüsler açısından, gerekse toplumunun geriye kalanı açısından daha faydalı sonuçlar yaratacaktır. 7.3. Hukuki Değerlendirme 36/2009 Rekabet Yasası nın Rekabeti Kısıtlayan AnlaĢmaların, TeĢebbüs Birliği Kararlarının ve Uyumlu Eylemlerin Yasaklanması yan baģlıklı 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrası Alış ve Satış Fiyatlarını veya diğer ticaret koşullarını doğrudan veya dolaylı olarak belirleyen anlaģmaları, teģebbüs birliği kararlarını veya uyumlu eylemleri yasaklamaktadır. Yasa nın 4 üncü maddesi kapsamında yer alan ve yatay yani rakip teģebbüsler arasında yer alan uygulamalara bağlı gerçekleģen ihlaller rekabet hukuku kapsamında en ağır ihlaller olarak değerlendirilmektedir. Rakip teģebbüslerin tüzel bir kiģilik olarak birlik çatısı altında gerçekleģtirdikleri teģebbüs birliği kararları da rekabet ihlaleri içerisinde özellikle üzerinde durulan ciddi ihlal türlerinden bir tanesidir. Rakip olmaları gereken farklı tüzel kiģiliklerdeki teģebbüslerin birlik, oda veya dernek çatısı altında rekabete aykırı olarak birlikte hareket etmek üzere aldıkları kararlar rekabet hukuku açısından o denli ciddi ihlaller olarak nitelendirilmektedir ki, etki doğurma koģulu aranmaksızın kararlar amacı bakımından dahi ihlal niteliği oluģturabilmektedir. 320 330 TeĢebbüs birliği kararlarının etki doğurmaksızın (uygulamaya girmeksizin) yasaklanmıģ olduğunu ve Yasanın ihlali anlamına geldiği 36/2009 sayılı Rekabet Yasasının 4 üncü maddesinde Ģu Ģekilde ifade edilmektedir; Rekabetin önemli ölçüde engellenmesi, kısıtlanması veya bozulmasını amaç edinen veya bu sonucu yaratacak veya yaratan teşebbüs birliği kararları yasaktır ve hukuken geçersiz sayılır. Dolayısıyla, etki oluģturmamıģ (uygulamaya girmemiģ) herhangi bir teģebbüs birliği kararının Yasayı ihlal edip etmediğine karar vermek için kararın amaç bakımından incelenmesi gerekmektedir. TeĢebbüsler arası anlaģmaları, teģebbüs birliği kararlarını ve uyumlu eylemleri yasaklayan Yasa nın 4 üncü maddesinin (1) inci fıkrası, söz konusu anlaģma, eylem veya kararın alış veya satış fiyatlarını veya diğer ticaret koşullarını doğrudan ya da dolaylı olarak belirlemesini yasaklamaktadır. Yasanın 4 üncü maddesinin diğer fıkraları da rekabeti Sayfa 8 / 12

kısıtlayıcı sair uygulamaları tanımlarken; tedarik kaynaklarını paylaģtıran, üretimi, piyasaları, teknolojik geliģmeyi veya yatırımı kısıtlayan, rakip teģebbüslerin faaliyetlerini zorlaģtıran veya kısıtlayan ya da piyasada faaliyet gösteren teģebbüsleri boykot veya diğer davranıģlarla piyasadan çıkartan ya da piyasaya yeni giriģleri engelleyen; anlaģma, uyumlu eylem veya teģebbüs birliği kararlarını yasak kapsamında ele almakta ve yasaklamaktadır. 340 7.3.1. Yasanın 4 üncü Maddesinin Ġhlal Edildiğini Destekleyen Bulgular SÜĠB, süt ürünü imalatçısı teģebbüslerin 6/1961 sayılı Birlik ve Dernekler Yasası tahtında kurulmuģ ve tüzel kiģiliği olan bir teģebbüs birliğidir. Birliğin KKTC de süt imalatı ile uğraģan 42 (kırk iki) tane teģebbüs üyesi bulunmaktadır. Birliğin amacı, üyelik koģulları ve iģleyiģ ile ilgili sair hükümler Birlik tüzüğünde yer almaktadır. Ġncelenen dosya kapsamında SÜĠB in muhtelif süt ve süt ürünü perakende satıģ fiyatları ile ilgili karar alması Rekabet Yasasının 4 üncü maddesinin ihlali anlamına gelmektedir. Bahse konu perakende satıģ fiyatlarının etki doğurmasına (uygulanmasına) bakılmaksızın, yukarıda ortaya konan gerekçeler ile bahse konu uygulamanın amacı bakımından ihlal anlamına geldiği anlaģılmaktadır. Birliğin yaptığı toplantılara ait bir karar defterine ulaģılmamıģ olmasına rağmen bahse konu satıģ fiyatlarının iki günlük gazetede paralı ilan Ģeklinde yayınlanmıģ olması ve bahse konu ilanların Birlik tarafından bir reklam ajansı aracılığıyla gazetelerde yayınladığının belgelenmiģ olması ihlal açısından yeterli delil oluģturmaktadır. 350 360 370 Ayrıca yürütülen soruģturma sırasında Birlik ofisinde ele geçirilen 07.01.2014 tarihli Birlik toplantı gündeminde yer alan ürün fiyatlarına zam yapılması konulu gündem maddesinin de Yasa nın 4 üncü maddesi kapsamında etki oluģturmasına bakılmaksızın amaç bakımından ihlal nitelikli bir belge olarak değerlendirilmiģtir. Bu tarzda bir gündem maddesinin varlığı, Birliğin fiyat belirleme konusundaki çalıģmalarının kanıtı konumundadır. Bahse konu fiyat zammı konularının rakip teģebbüslerin bir arada bulunduğu birlik ortamlarında ele alınarak konuģulmasının ilgili piyasada rekabeti ortadan kaldırarak fiyatların piyasada her teģebbüs tarafından ayrı ayrı belirlenmesi yerine rakipler arasında ortak veya benzer fiyatlar belirlenmesine yol açmaktadır. Rekabet açısından, piyasada faaliyet gösteren her bir teģebbüsün uygulayacağı satıģ fiyatı, üretim miktarı veya satıģ politikası benzeri kararları bağımsız olarak vermesi esastır. Bu bağlamda teģebbüs birlikleri tarafından belirlenen politikaların (fiyat, miktar vs) rakip düzeydeki teģebbüsler tarafından birlik çatısı altında ortak karar ile belirlenmesi, tavsiye niteliğinde olsa bile, rakiplerin davranıģ ve uygulamalarını bilinir kılacağından rekabeti engelleyici unsur olarak değerlendirilmektedir. Dosya konusu perakende satıģ fiyatlarının SÜĠB yönetim kurulu tarafından belirlenerek yayınlanması SÜĠB üyelerine ve tüketicilere doğrudan fiyat telkininde bulunmuģ olmakla kalmamakta, ayrıca fiyatların belirlenmesine katılan yönetim kurulu üyelerinin fiyatlama ile ilgili stratejilerinin rakipler arasında paylaģılmasına ve nihayetinde benzeģmesine de neden olmakta ve ilgili piyasadaki rekabeti ortadan kaldırmaktadır. Ġhlal içeren bahse konu teģebbüs birliği kararları hakkında Avrupa Birliği Adalet Divanı nın ve Türkiye Rekabet Kurumu nun da bir çok kararları bulunmaktadır. ATAD ın 8 Kasım 1983 tarihli 96/82 dosya sayılı NV IAZ ve diğerleri hakkındaki kararı, Belçika da Su Dağıtım Sayfa 9 / 12

Birliği nin üyelerine yönelik olarak aldığı tavsiye nitelikli birlik kararını rekabete aykırı olarak değerlendirmektedir. Ayni Ģekilde Avrupa Birliği Komisyonu nun Hollanda da faaliyet gösteren deniz taģımacılığı teģebbüs birliği Fenex hakkındaki 5 Haziran 1996 tarihli 6/438EC sayılı kararı ile bahse konu birlik tarafından yayınlanan ücret tarifesi ve tarife belirleme yöntemlerini bireysel fiyat/ücret belirleme ihtiyacını ortadan kaldırarak rakiplerin fiyat/ücret düzeyinin bilinmesine neden olduğundan rekabete aykırı bularak ihlale hükmetmiģtir. 380 Türkiye Rekabet Kurumu nun da rekabet ihlali oluģturan teģebbüs birliği kararları hakkında verdiği Kurul kararları bulunmaktadır. Barolar Birliği nin avukatlık ücretleri hakkındaki 03-73/876 (a)-374 sayılı Kurul kararı ile Konya Sarraflar ve Kuyumcular Birliğinin uygulama ve kararları hakkındaki 13-10/152-75 sayılı Kurul kararı teģebbüs birliklerinin karar ve uygulamaları hakkında verilen kararlardan bazılarıdır. Kurul ayrıca, SÜĠB in tüzel kiģiliğe sahip olması nedeniyle kararlarının sorumluluğunun Birlik tüzüğünün 19 uncu maddesi gereği Birlik yönetim kurulunun olduğu sonucuna varmıģtır. Bu saptamadan yola çıkarak SÜĠB yönetim kurulunda görev yapanların temsil ettikleri teģebbüslerin de cezai sorumlulukları bulunduğuna hükmederek, Yasa nın 31 inci maddesi çerçevesinde yönetim kurulunda temsilcileri bulunan teģebbüslerin de ihlale katıldıkları sonucuna hükmetmiģtir. 390 400 410 7.3.2. Savunmalar ile ilgili değerlendirmeler Yürütülen soruģturma sonunda hazırlanan ve yukarıda değinilen iddiaları da içeren ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporunun savunmalarını yapmak üzere dosyanın tarafı olan teģebbüslere ve teģebbüs birliğine gönderilmiģ olmasına rağmen teģebbüsler raportörlere ilettikleri yazılı savunmalarında, iddialar hakkında savunma hazırlamadıkları sadece iddiaları red ettiklerini içeren bir cevap verdikleri tespit edilmiģtir. Birlik yönetim kurulu üyesi teģebbüsler sözlü savunma toplantısı talebi de yapmamıģlar, düzenlenen sözlü savunma toplantı talebi ise Birlik tarafından yapılmıģtır. 17 Ekim 2014 tarihinde düzenlenen sözlü savunma toplantısına Birlik adına BaĢkan Candan Avunduk ve yönetim kurulu üyeleri olarak Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd adına Mustafa Kaymak, Özlem-Akay Süt Mamülleri Ltd adına Arif Atanur, ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Ltd. adına ġevket Seren, Beyköy süt Ürünleri Ltd. adına Mehmet Öztaç, Gülgün Süt Mamülleri Ltd adına Mustafa Betmezoğlu katıldılar. SoruĢturma süresince raportörler Yasa nın 27 nci maddesi çerçevesinde gerekli gördükleri her türlü bilgi ve/veya belgeyi gerçek ve tüzel kiģilerden, kamu kurum ve kuruluģlarından, teģebbüs ve teģebbüs birliklerinden isteyebilmektedirler. Raportörlerin ilgili dosya kapsamında talep ettikleri bilgi veya belgeleri paylaģmayan Beyköy Süt Ürünleri Ltd in Yasayı ihlal ettiğine ve yönetim kurulundaki sorumluluğu dıģında ayrıca cezalandırılmasının Yasa nın hükümlerinin ve Kurul un hassasiyetlerinin anlaģılması amacıyla gerekli olduğuna değerlendirilmiģtir. Düzenlenen sözlü savunma toplantısına katılan teģebbüs temsilcilerinin çoğunluğunun Yasa nın ilgili maddesinin bilinmediği iddiası Kurul tarafından gerçekçi bulunmamıģtır. Kurul, sözlü savunma toplantısında da belirtildiği üzere Yasa nın 2009 yılında yürürlüğe Sayfa 10 / 12

420 430 440 450 girmiģ olması bir yana Kurul un atanarak göreve baģladığı 2011 yılından itibaren çeģitli platformlarda Yasa hakkında bilgilendirici veya tanıtıcı çalıģmalar yapmıģ olup yapmaya da devam etmektedir. Bu çalıģmalar arasında Kıbrıs Türk sanayi Odası, Kıbrıs Türk Ticaret Odası, Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası yönetim kurulları ile Oda üyesi teģebbüslere yönelik olarak toplam dört adet bilgilendirme semineri dıģında, Bağımsız Hesap Uzmanları Derneği üyesi muhasip ve hesap uzmanlarına yönelik bir ve Kıbrıs Türk Barolar Birliği ile birlikte üye avukatları yönelik bir olmak üzere toplam 6 seminer düzenlenmiģtir. TeĢebbüslere yönelik düzenlenen seminerler yanında Kurul BaĢkanı tarafından basında yer alan mülakat ve söyleģiler ve Kurul tarafından günlük gazeteler aracılığıyla özellikle mesleki ve üretici birlikler hakkında yapılan üç tane basın duyurusu da bulunmaktadır. 8. SONUÇ Kurul, 10.02.2014 tarihli 8/2014 sayılı kararı doğrultusunda baģlatılan soruģturma ve soruģturma kapsamında toplanan deliller, hazırlanan 1-4/2014 SR sayılı SoruĢturma Raporu, 22.05.2014 tarih ve 26/2014 sayılı kararı doğrultusunda hazırlanan 1-4/2014ĠS ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu, bahse konu ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporuna istinaden yapılan yazılı savunmalar, savunmalara verilen ek görüģ ve düzenlenen sözlü savunma toplantılarında yapılan açıklamaların incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda; 1. Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği (SÜĠB) in, ilgili dosyada yer alan 07.01.2014 tarihli Yönetim Kurulu Gündemi ikinci maddesinde yer alan ürün fiyatlarına zam yapılması gündem maddesinin, gerçekleģip gerçekleģmediğine bakılmaksızın Yasa nın 4 üncü maddesinde yer alan rekabetin önemli ölçüde engellenmesi, kısıtlanması veya bozulmasını amaç edinen veya bu sonucu yaratacak veya yaratan anlaģma ve teģebbüs birliği kararlarının yasaklandığı ifadesi kapsamında ihlal niteliği taģıdığına OYBĠRLĠĞĠ ile, 2. Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği (SÜĠB) isimli teģebbüs birliği tarafından 05.02.2014 tarihli iki yerel gazetede süt ve süt ürünlerinin tavsiye edilen satıģ fiyatları Ģeklindeki paralı gazete ilanının Yasa nın 4(1) maddesince yasaklanmıģ olan teģebbüsler arası veya teģebbüs birliklerince birlikte satıģ fiyatı belirlenmesi maddesini ihlal ettiğine OYBĠRLĠĞĠ ile, 3. Yasa ihlali içeren her iki eylemin de tüzel kiģiliğe sahip bir teģebbüs birliği olan Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliği tarafından iģlendiğine ve tüzel kiģiliği olan Birlik tüzüğü Madde 19 da tanımlandığı Ģekli ile Birlik kararlarının belirlemesinde yetkili kılınan makamın Yönetim Kurulu Üyeleri olması hasebiyle teģebbüs birliğinin ihlal içeriği taģıyan karar ve uygulamalarından teģebbüs birliği yönetim kurulu üyelerinin sorumlu olduğuna ve bu cihetle yönetim kurulunda yer alan üyelerin temsil ettikleri Avunduk Süt Ürünleri Sanayi Ltd.(Mġ6402), Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd.(Mġ846), Levent Sanayi ġirketi Ltd.(Mġ112), Özlem-Akay Süt Mamülleri Ltd.(Mġ3062), Akbıçak and Özgünel Ticaret Limited(Mġ7218), Gülgün Süt Mamülleri Limited(Mġ5621), Beyköy Süt Ürünleri Ltd.(Mġ6773) ve ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Limited(Mġ15591) ünvanlı teģebbüslerin de bahse konu teģebbüs birliği kararında sorumlulukları olduğuna ve Yasa nın 4 üncü maddesini ihlal ettiklerine OYBĠRLĠĞĠ ile, Sayfa 11 / 12

460 4. Yasa nın 4 üncü maddesi ihlalinin Yasa nın 31 inci maddesi (1)(A) ve (2) fıkraları gereği idari para cezasına tabii olduğundan ihlalin gerçekleģmesinde sorumlulukları olan teģebbüslerin ve teģebbüs birliğinin idari para cezası ile cezalandırılmalarına, OYBĠRLĠĞĠ ile 5. Ġhlalde sorumluluğu olan SÜĠB yönetim kurulu üyesi teģebbüslerin Yasa nın 31 inci maddesi gereğince her birine 7,500 TL (Yedi Bin BeĢ Yüz Türk Lirası) olacak Ģekilde idari para cezası verilmesine, OYBĠRLĠĞĠ ile 470 6. Yasa nın 32 nci maddesi gereğince, teģebbüs birliği olarak Süt Ürünleri Ġmalatçıları Birliğine de yönetim kurulu üyelerine verilen cezaların toplam tutarı olan 60,000 TL (AltmıĢ Bin Türk Lirası) nın %5 (yüzde beģ) i olan 3,000 TL (Üç Bin Türk Lirası) idari para cezası verilmesine OYBĠRLĠĞĠ ile 7. SoruĢturma sürecinde Yasa nın 27 nci maddesinin Kurul a verdiği yetki çerçevesinde kendilerinden yazılı bilgi istenmesine ve çeģitli defalar sözlü uyarılmalarına rağmen Kurul un yazılı bilgi talebine cevap vermeyen Mġ 6773 kayıt no lu Beyköy Süt Ürünleri Ltd e Yasa nın 31 inci maddesi (3) üncü fıkrası uyarınca 3,000TL (Üç Bin Türk Lirası) idari para cezası verilmesine OYBĠRLĠĞĠ ile 480 Bahse konu idari para cezalarının 31 Aralık 2014 tarihine kadar KKTC Maliye Bakanlığı Gelir ve Vergi Dairesi veznelerine ödenmesine ve bu kararın ilgili taraflara tebliğ edilmesine, gerekçeli kararın Resmi Gazete de yayımlanmasının ardından Yüksek Ġdare Mahkemesinde dava yolu açık olmak üzere karar verilmiģtir. Hatice ACAY Üye Doç. Dr. Figen YEġĠLADA Üye 490 Dr. Yenal SÜREÇ BaĢkan Sayfa 12 / 12