Elektromanyetik Dalga Teorisi Ders-1 Diferansiyel Formda Maxwell Denklemleri İntegral Formda Maxwell Denklemleri Fazörlerin Kullanımı Zamanda Harmonik Alanlar Malzeme Ortamı Dalga Denklemleri
Michael Faraday, (d. 22 Eylül 1791, 25 Ağustos 1867) İngiliz bilim adamı Oersted in bu keşfinden sonra 1831 yılında İngiliz bilim adamı Michael Faraday, bir iletkenden geçen akımın manyetik alan oluştururken acaba bir manyetik alanın da bir iletken üzerinde akım oluşturup oluşturamayacağını (indüksiyon) merak etti. Bunun üzerinde Faraday aşağıdaki resimdekine benzer bir düzenek hazırladı.
Düşüncesine göre anahtarı kapattığında sağdaki sargı nedeniyle demir çekirdek manyetik olacak ve soldaki sargı da oluşan bu manyetik alan nedeniyle üzerinden akım geçirecekti. İndüklenen bu akım da, Oersted in keşfine göre pusula etrafında manyetik alan oluşturacak ve pusula iğnesi sapma yapacaktı. Ancak durum Faraday ın tahmin ettiği gibi olmadı. anahtarı kapatıp beklediğinde pusulada herhangi bir sapma olmuyordu ancak anahtarı kapattığı anda pusula çok hızlı bir şekilde sapıyor ve eski pozisyonuna geri dönüyordu. Bunu bir de anahtarı açarak denedi ve gördü ki bu kez pusula çok hızlı bir şekilde ters tarafa sapmış ve eski pozisyonuna geri dönmüştü. Faraday bu deneyden, akımın beklediği gibi sabit bir manyetik alandan değil değişen manyetik alandan dolayı oluştuğunu (indüklendiğini) anladı ve Faraday Yasası ortaya çıktı.
Diferansiyel Formda Faraday Kanunu (Maxwell-Faraday denklemi) Kapalı bir devre içerisinden geçen manyetik akının değişmesi devrenin uçlarında bir akım indüklenmesine sebep olmaktadır. İndüksiyon elektromotor kuvveti aşağıdaki gibi tanımlanmıştı: Her iki tarafın diverjansı alınırsa; Maxwell- Faraday denklemi
Maxwell-Amper Denklemi Gauss kanunu, integral formunda deplasman vektörü kullanılarak aşağıdaki gibi yazılabilir. Vektörünün sağladığı akım: Deplasman akımı Amper kanununda yerine konursa Stokes teoriminden Maxwell-Amper denklemi
Eşitliğin her iki tarafının diverjansı alınırsa Süreklilik denklemi ile karşılaştırılırsa Maxwell in diverjans eşitliği
Maxwell Denklemlerinin Diferansiyel Formu Faraday Kanunu Amper Kanunu Gauss Kanunu Manyetik Gauss Kanunu
Maxwell Denklemlerinin Diferansiyel Formu Elektrik Alan Şiddeti [V/m] Manyetik Alan Şiddeti [A/m] Elektrik Akı Yoğunluğu [C/m 2 ] Manyetik Akı Yoğunluğu [Weber/m 2 ] Elektrik Akım Yoğunluğu [Amper/m 2 ] Elektrik Yük Yoğunluğu [Coulomb/m 3 ]
Simetrik Maxwell Denklemleri Yanda verilen denklemler Asimetrik Maxwell Denklemleridir. Simetrinin sağlanması için manyetik kaynak ve eklenmelidir. Bu durumda simetrik Maxwell Denklemleri aşağıdaki gibi elde edilir.
İntegral Formda Maxwell Denklemleri
Fazörlerin Kullanımı Bir sinüzoidal skaler niceliğin, örneğin i akımının anlık (zaman-bağımlı) ifadesi bir kosinüs veya bir sinüs fonksiyonu olarak yazılabilir. Eğer referans olarak kosinüs fonksiyonunu seçersek bulunan tüm sonuçlar kosinüs fonksiyonuna dayanacaktır. Bir sinüzoidal niceliğin belirtilmesi üç parametre bilgisi gerektirir : Genlik, frekans ve faz. Genlik Açısal frekans (2 f) Faz açısı
Fazörlerin Kullanımı i(t) yi istersek sinüs fonksiyonu olarak da yazabiliriz. Referansımız kosinüs olduğu için faza /2 eklenir.
Fazörlerin Kullanımı Fazörler, kompleks niceliklerin genlik ve faz bilgisi içeren kutupsal biçimleridir. Fazör gösterimi
Fazörlerin Kullanımı Akım fazörü I s den anlık i(t) tepkisi, I s yi bulunabilir. ile çarpıp sonucun reel kısmını alarak
Aşağıdaki akım fonksiyonlarının I s fazör ifadelerini kosinüs referansı kullanarak yazınız. a) b) Kosinüs referansı için yazarız. a) b)
Aşağıdaki fazörler için kosinüs referansını kullanarak anlık v(t) ifadelerini elde ediniz. a) b)
Harmonik Maxwell Denklemleri Taşıdığı açısal frekansı olan anlık elektrik alan aşağıdaki gibi yazılabilir: Fazör alan;
Harmonik Maxwell Denklemleri
Malzeme Ortamı Elektrik polarizasyon vektörü [C/m 2 ] Manyetik polarizasyon vektörü [Amper/metre] 0 (Boşluğun manyetik geçirgenlik katsayısı) = 4 10-7 [Henry/m] 0 (Boşluğun dielektrik katsayısı) e Elektriksel duyarlılık m Manyetiksel duyarlılık = 1/(36 10 9 ) [Farad/m]
İletkende Akım Yoğunluğu İletken ve kayıplı bir ortama elektrik alan uygulandığında iletkenlik akımı meydana gelir. Ohm kanununa göre iletkenlik akım yoğunluğu uygulanan elektrik alan ile orantılıdır., ve ortam parametreleridir ve sırasıyla kapasite (C), endüktans (L) ve kondüktans (G) ile ilgilidir. Elektrik akımını aşağıdaki gibi yazabiliriz. Ortama dışarıdan uygulanan akım kaynağı İletkenlik akım yoğunluğu
İletkende Akım Yoğunluğu Birçok ortam, bazı manyetik malzemeler hariç, manyetik açıdan kayıpsızdır. Manyetik iletkenlik akımı M c sıfırdır. Dolayısıyla manyetik akım: dir. Bu durumda Maxwell denklemlerini yeniden düzenlersek: Kayıp tanjantı (loss tangent); iletkenlik akımının neden olduğu enerji kaybının derecesini gösterir. ise iyi iletken ise iyi yalıtkan
Periyodik Dalga t=0 y Dalga boyu l A =genlik x=0 x t=t/4 t=t periyot
Bir dalganın matematiksel tanımı Bir sinüzoidal dalga, dalga fonksiyonu ile tasvir edilir: Açısal frekans Dalga hızı +x yönünde hareket eden sinüzoidal dalga periyot Dalga Boyu
Bir dalganın matematiksel tanımı Dalga sayısı
Bir dalganın matematiksel tanımı Sinüzoidal dalgada parçacık hızı ve ivmesi Hız İvme Ayrıca
Bir dalganın matematiksel tanımı
Dalga Denklemi ve Çözümleri Sınır değer problemlerinin çözümünde, birinci dereceden kısmi diferansiyel denklemler olan Maxwell Denklemleri nin çözümü kullanılır. Ancak, Maxwell denklemleri birbirine kuple denklemlerdir. Bunun anlamı, her bir denklem 1 bilinmeyen alandan fazlasını içerir. Bu sebeple bu denklemler, birbirine kuple olmayan 2. dereceden diferansiyel denklemler haline dönüşür. Bu denklemlere Dalga Denklemi denir.
Dalga Denklemi ve Çözümleri Benzer şekilde ikinci denklem de düzenlenebilir.
Vektör Dalga Denklemleri
Kaynaksız Ortam
Kaynaksız ve kayıpsız ortam
Zamanda Harmonik Dalga Denklemleri
Kaynaksız ortamda harmonik dalga denklemi
Zamanda Harmonik Dalga Denklemleri Propagasyon (yayılım) Sabiti Zayıflama Sabiti (Np/m) Faz Sabiti (Rad/m)
Kayıpsız Ortam