ORGANİK GIDAYA YÖNELİK TÜKETİCİ TUTUM VE DAVRANIŞLARI Türkiye-Almanya Karşılaştırması Kaynak: Nihan MUTLU Danışman: Prof. Dr. Tilman Becker Tarım Politikası ve Piyasalar Enstitüsü Bonn Üniversitesi
İÇİNDEKİLER Önsöz Türkiye de Organik Tarım Almanya da Organik Tarım Araştırmanın Amacı Sonuç 2
Giriş 3 Neden Organik Gıda? Gıda güvenliği, kalite, etik hareketler v.b. Batı ve Doğu arasında farklı piyasa yapıları ( gelişmekte olan piyasa, büyüme) Tüketicilerin organik gıdalara olan ilgisi; Türkiye de organik gıdalarla ilgili bilgi eksikliği Alman tüketici eğilimlerinde meydana gelen değişiklikler Batı ve Doğu nun tüketici eğilimlerine yönelik örnek çalışma
Türkiye de Organik Tarım Başlangıç: 1980 yılları ortalarında ihracat odaklı üretim İlk düzenleme: (EEC) No 2092/91 ve IFOM Temel standartları çerçevesinde son revizyon 2005 yılında yapıldı. Sertifika: 11 distrübütör( 5 ulusal) 4 İhracat: 37 ülke: Almanya (%61); ABD (%15); İngiltere (%5) v.b. İç piyasa: Product numbers, ETO, 2007 Organically managed area (ha) and producer numbers, ETO, 2007 Kentsel alanda(büyük süpermarketler, birkaç organik dükkan ve çarşı)
Almanya da Organik Tarım Başlangıç: 20. yy ın başları Düzenleme: İlk AB tüzüğü 2092/91 IFOM.Standartlar, özel organik tarım dernekleri (Demeter, Naturland..v.b.) Sertifika: 22 teftiş kurulu İthalat: %38 Pazar payı ile Avrupa nın en büyük ithalatçısı İç piyasa: Organik gıda pazar payı %3-, 4.5 milyar Pazarlama kanalları: Süpermarketler, organik gıda satan dükkanlar,çarşı, indirim mağazaları) 5 2005 yılında Almanya'da organik tarımın bölgesel Dağılımı Organik alanlar ve çiftlikler, ZMP, 2006
Araştırmanın Amacı Türk ve Alman tüketicilerinin benzerlikleri ve farklılıkları 6 Sosyo-demografik dağılım (yaş, cinsiyet, hane yapısı, eğitim, gelir) Satın alma alışkanlıkları(ne kadar sıklıkla, alışveriş yeri ve ürün tercihi) Organik gıda ve etiket bilgisi Motivasyon ve engeller
Sonuç Demografik Dağılım Türkiye Yaş 25-50 (74%) 0-24 (13%) 50-64 (13%) Almanya 25-34 (32%) 50-64 (24%) 35-50 (22%) 0-24 (12%) Over 64 (10%) Cinsiyet kadın(52%) kadın(70%) Hanehalkı kişi sayısı 3 veya daha fazla çocuk 1 veya 2 çocuk Çocukların Yaşı 6 yaşından büyük 14 yaş üzeri Eğitim üniversite(88%) üniversite(52%) 7 Sosyo ekonomik statü (SES) Kaynak: Own Calculations Tam zamanlı çalışma- Orta gelir düzeyi Tam zamanlı çalışma- Orta gelir düzeyi
8
Sonuç Alışveriş yerine göre ürün tercihi Türkiye Almanya Bugün Gelecek Bugün Gelecek Süpermarket 1 1 2 2 Organik Market 3 2 1 1 Pazar 4 3 3 3 Çiftlik 2 3 4 5 İndirim Mağazaları 6 5 5 4 9 Özel mağazalar 5 4 6 5 Kaynak: Own Calculations
10
11
Sonuç Ürün Tercihleri Organik Pazar İçin Stratejiler Türkiye kuru meyve, kuru sebze ve geleneksel ürünlerin oldukça Tüketildiği bir ülkedir. Bu ürünlerde yatırım için oldukça caziptir. Almanya ise tüm kategorilerde doymuş bir pazardır. Pazara yeni bir Ürün tanıtmak oldukça zor olabilir. Türkiye ise Almanya gibi dönmüş bir pazar değil, tüketicilerin beslenme alışkanlıkları, satın alma alışkanlıkları vb. tüketici tutumlarını dikkate alarak pazara yatırım Yapılabilir. 12
Sonuç Organik Gıdanın Tanımı Organik Gıda Tanımının Karşılaştırılması Türkiye Almanya Sağlıklı 4.6 4.4 Yüksek besin değeri 4.3 4.2 Katkısız 4.3 4.4 Kimyasal gübre ve ilaç içermez 4.4 4.3 Çevre ve doğa dostudur 4.4 4.4 GDO suz 4.4 4.4 Sertifikalı 4.7 3.6 13 (5: Kesinlikle katılıyorum, 4: Katılıyorum, 3: Nötr, 2: Katılmıyorum, 1: Kesinlikle katılmıyorum) Kaynak: Own Calculations
14
Sonuç Tüketiciyi Harekete Geçiren Sebepler Türkiye Almanya Harekete Geçiren Sıra Ortalama Sebebler Sıra Ortalama 1 4.64 Sağlık 4.52 1 2 4.61 Kaynak tasarrufu 3.86 9 3 4.50 Organik Sürdürülebilirliği destekleme 4.48 2 4 4.36 Gıda güvenliği 4.08 8 5 4.27 Yüksek kalite 4.20 7 6 4.23 Tat 4.42 4 7 4.16 Çevre 4.44 3 8 4.13 Çiftçileri destekleme 4.26 5 15 9 4.00 Hayvanların sağlığı 4.22 6 10 3.92 Tazelik 3.60 10 11 3.91 Pozitif imaj 3.53 11 12 3.67 Büyük şirketlere karşı 3.44 12 13 2.63 Moda 2.56 13
Sonuçlar Tüketici Satın Alma Engelleri Türkiye ( Engeller Almanya Sıra Ortalama Sıra Ortalama 1 4.56 Fiyat 3.96 1 2 4.45 Bulunma 3.78 2 3 4.39 Çeşitlilik 3.42 6 4 4.06 Tanınmama < 3-16 5 4.06 Mevsimsellik 3.49 5 6 4.05 Gelir 3.67 4 7 3.93 Dayanıklılık < 3-8 3.69 Güven < 3-9 3.63 Ürünün orjini 3.69 3 10 3.43 Ambalaj < 3-11 3.31 Aramak için zaman < 3-12 3.30 Hatırlama < 3-13 3.27 Görünüş ve tat < 3-14 3.06 Pişirme şartları < 3 -
Sonuç Organik tarım gelişmiş ülkelerde artan iç pazar talebini karşılamak için, gelişmekte olan ülkelerde ise daha fazla ihracat gerçekleştirebilmek için yapılmaktadır. Almanya da organik süpermarket sayısı sadece 250 civarındadır. Türkiye de ise bu sayı oldukça düşüktür. Almanya da tüketiciler sağlıklarını, çevreyi ve sosyal bir çok nedenden ötürü organik ürünlere daha fazla ilgi göstermektedir. Türkiye de ise organik tarım İle ilgili çalışmalar elbette mevcut. Fakat bu Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında oldukça geride kalmaktadır. 17
Referanslar 18 Aksoy, U. 2002. Turkey. Report on Organic Agriculture in the Mediterranean Area Mediterranean Organic Agriculture Network, Options Méditerranéennes, Series B: N 40, CIHEAM- IAMB, Bari. Al-Bitar (Ed.). p. 147-159. Babadogan, G. and Koc, D. 2005. Organik Tarım Ürünleri Dış Pazar Araştırması. IGEME, Turkey Bichler, B., Häring, A. M., Dabbert, S. and Lippert, C. 2005. Determinants of Spatial Distribution of Organic Farming in Germany. Paper presented at Researching Sustainable Systems, Adelaide/Australian, 21. - 23. 09. 2005, p. 304-307. ISOFAR / FIBL. 1 June 2007, available at: http://orgprints.org/6322/ BMELV, 2007. Verzeichnis der in der Bundesrepublik Deutschland zugelassenen Kontrollstellen, 1 June 2007.available at: http://www.bmelv.de/cln_044/nn_750590/de/04- Landwirtschaft/OekologischerLandbau/VerzeichnisKontrollstellen.html BLE, 2006. At a glance information about the Bio-Siegel. Federal Agency for Agriculture and Food (BLE), Bonn, Germany. 1 June 2007, available at: http://www.oekolandbau.de/fileadmin/redaktion/bestellformular/pdf/bmvel_verbrau._engl_flyer.pdf Bolten, J., Kennerknecht R. and Spiller, A. 2006. Perspectives of small retailers in the organic market: Customer satisfaction and customer enthusiasm. Paper presented at 98. Seminar of the European Association of Agricultural Economists EAAE, Crete, 29 June - 2 July 2006. 1 June 2007, available at: http://orgprints.org/10198/ Dempsey, T. 2007. Turkey. 1 June 2007, available at: http://www.photoseek.com/turkey.html ETO, 2007. Ecological Agriculture in Turkey (in Turkish). Ecological Agriculture Organisation. 1 June 2007, available at: http://www.eto.org.tr/tureko.asp Güler, S., 2006. Organic Agriculture in Turkey. Journal of Faculty of Agriculture. OMU, Vol. 21, No.2. p. 238-242 Haccius, M. and Immo L., 2000. Organic Agriculture in Germany, Stiftung Ökologie & Landbau (SÖL), Bad Dürkheim, Germany. 15 June 2007, available at: http://www.organic-europe.net Hamm, U., and Gronefeld, F., 2004. The European Market for Organic Food: Revised and Updated Analysis. Organic Marketing Initiatives and Rural Development: Volume 5, Aberystwyth, UK
Referanslar 19 Kenanoğlu, Z. and Karahan, Ö. 2002. Policy implementations for organic agriculture in Turkey. British Food Journal, Vol. 104, No. 3/4/5, p. 300-318 Latacz-Lohmann, U. and Foster, C. 1997. From niche to mainstream strategies for marketing organic food in Germany and the UK. British Food Journal. Vol. 99, No. 8, p. 275-282 MARA, 2005. Organik Tarimin Esaslari Ve Uygulanmasina İlişkin Yönetmelik, Turkey Ministry of Agriculture and Rural Affairs. 15 June 2007, available at: http://www.tarim.gov.tr/uretim/organiktarim/organik.doc Padel, S. 2004. Main Findings of the Delphi Survey on the market for organic food In: O. Schmid, J. Sanders, P. Midmore (Ed.), Organic Marketing Initiatives and Rural Development. Vol.7, University of Wales Aberystwyth, UK, p.24-25 Rehber, E. and Turhan, S., 2002. Prospects and Challenges for developing Countries in trade and production of organic food and fibres - The case of Turkey, British Food Journal, Vol. 104 No: 3/4/5, p.371-390 Richter, T. 2005. The Organic Market in Germany Overview and information on market access, BLE. 15 June 2007, available at: http://www.oekolandbau.de/fileadmin/redaktion/bestellformular/pdf/031105.pdf Richter, T. and Hempfling, G. 2003. Supermarket Study 2002: Organic Products in European Supermarkets, FIBL. 10 June 2007, available at: http://orgprints.org/8356 Willer, H. 2007. Organic Agricultural Land and Farms in Europe, FIBL Survey 2007, 1 May 2007, available at: http://www.organic-europe.net/country_reports/germany/default.asp Zanoli, R. (ed), Baehr, M., Botschen, M., Laberenz, H., Naspetti, S., Thelen, E., 2004. The European Consumer and Organic Food. Organic Marketing Initiatives and Rural Development: Vol. 4, Aberystwyth, UK ZMP, 2006. Marktüberblick. Oekomarkt Jahrbuch 2006. 1 May 2007, available at: http://www.oekolandbau.de/fileadmin/redaktion/dokumente/haendler/marktinformationen/zmp_jahrbuch _2006.pdf