AB ve Türkiye de Mesleki Yeterlilik Sistemi Efe MISIRLI
Sunum İçeriği Bölüm 1: Mesleki Yeterlilikler ve Avrupa Yeterlilik Çerçevesi Bölüm 2: Mesleki Yeterlilikler Kurumu (MYK) Bölüm 3: Mesleki Yeterliliklerin Belirlenmesi Süreci Bölüm 4: Mesleki Eğitim ve MYK Bölüm 5: Sınav ve Belgelendirme Sistemi AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 2
BÖLÜM 1 Mesleki Yeterlilikler ve Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ) AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 3
Mesleki Yeterlilik (MY) Nedir? Bir bireyin, bir mesleği başarıyla icra edebilmesi için gereken bilgilere, becerilere ve yetkinliklere sahip olmasıdır. Mesleki yeterlilikler eğitimle ve mesleği yapmayla (pratikle) kazanılır. Mesleki Yeterliliğe sahip olunup olunmadığının bir otorite tarafından tescillenmesi gerekebilir: Örneğin: Okullar, üniversiteler, yetkili devlet otoriteleri v.b. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 4
Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ) Birlik üyesi ülkelere ait mesleki yeterliliklerin: karşılaştırılamaması uyumlulaştırılamaması taşınamaması sorunlarını çözebilmek için oluşturulmuş bir sistemdir /enstrümandır. Birlik çapında hayatboyu eğitim uygulamalarını da kolaylaştıracaktır AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 5
Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ) 2008 yılında kabul edilmiştir. (2008/C 111/01) Tavsiye niteliğinde alınmış bir karardır. Mesleki yeterliliklerin belirlenmesi üye ülkelere bırakılmıştır. Amaçlanan şey bu belirlenen yeterliliklerin birbiriyle kıyaslanabilmesi için bir tercüme aracı ortaya koymaktır. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 6
Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ) Genel amacı: Üye ülkelerdeki örgünyaygın eğitim ve belgelendirme kuruluşları tarafından verilen her türlü sertifika ve belgede AYÇ ye referans verilmesi AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 7
AYÇ 8 Referans Seviyesi Kıyaslamayı kolaylaştırmak için ülkelerce belirlenen mesleki yeterliliklerin 8 ana referans seviyesine karşılık gelmesi istenmiştir. Böylece benzer mesleki unvanların objektif bir şekilde karşılaştırılabilmesinin önü açılmıştır. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 8
AYÇ 8 Referans Seviyesi Seviye Seviye Tanımlayıcı Bilgi Beceri Yetkinlik Çalışan, araştırma ve/veya yenilik yaparken önemli sorunları çözmek ve mevcut bilgi veya profesyonel uygulamayı genişletmek ve yeniden tanımlamak için gereken, sentez ve değerlendirme dâhil, en gelişmiş ve uzmanlaşmış beceriye ve tekniğe sahiptir. 8. seviye Çalışan, bir alan ve alanlar arasındaki etkileşim hakkında en üst düzeyde öne çıkan bilgiye sahiptir. Çalışan yüksek düzeyde yetki, yenilik, özerklik, akademik ve profesyonel bütünlük sergiler. Araştırma ve yeni fikir ve süreçlerin gelişiminde sürekli bir sorumluluk (bağlılık) taşır. 7. seviye Çalışan, özgün düşünmeye ve/veya araştırma yapmaya temel teşkil eden ve bir kısmı belli bir alanda öne çıkan yüksek derecede uzmanlaşmış bilgiye sahiptir. Bir alanla ilgili bilgiler ve farklı alanlar arasındaki etkileşim hakkında ciddi farkındalığa sahiptir. 6. seviye Çalışan, bir alandaki teori ve ilkeleri eleştirel bir yaklaşımla anlamayı içeren ileri düzey bilgiye sahiptir. 5. seviye Çalışan, bir alanda kapsamlı, uzmanlaşma gerektiren, pratik ve teorik bilgiye ve bilgi temelinin Çalışan, yeni bilgi ve yöntemler geliştirmek ve farklı alanlardaki bilgileri birleştirmek amacıyla yürütülen araştırma ve/veya yenilik faaliyetleri için gereken uzmanlaşmış sorun çözme becerilerine sahiptir. Çalışan, uzmanlık gerektiren bir alanda karmaşık ve öngörülemeyen sorunları çözmek için gereken ustalığı (hakimiyeti) ve yeniliği ortaya koyan ileri düzey becerilere sahiptir. Çalışan, soyut sorunlara yaratıcı çözümler geliştirmek için gereken kapsamlı bir dizi bilişsel ve pratik sınırlarıyla ilgili farkındalığa sahiptir. becerilere sahiptir. Çalışan öngörülemeyen, karmaşık ve yeni stratejik yaklaşımlar gerektiren iş faaliyetlerini yönetir ve değiştirir. Çalışma gruplarının profesyonel bilgi ve uygulamalarına katkıda bulunmada ve/veya stratejik performanslarını değerlendirmede sorumluluk alır. Çalışan karmaşık teknik veya profesyonel faaliyet veya projeleri yönetir. Öngörülemeyen iş faaliyetlerinde karar verme sorumluluğu alır. Bireylerin ve grupların profesyonel gelişimlerini yönetmede sorumluluk alır. Çalışan öngörülemeyen değişimin bulunduğu iş faaliyetlerini yönetir ve denetler. Kendisinin ve diğerlerinin performansını değerlendirir ve geliştirir. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 9
AYÇ 8 Referans Seviyesi 4. seviye Çalışan, bir alan içerisinde geniş kapsamlı, pratik ve teorik bilgiye sahiptir. Çalışan, bir alanda belirli problemlere çözüm üretmek için gerekli olan bir dizi bilişsel ve pratik becerilere sahiptir. Çalışan çoğunlukla öngörülebilir, ancak değişime tabi olan bir işi yaparken özidare kullanır. İş faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi için bir miktar sorumluluk alarak diğerlerinin rutin işlerini denetler. 3. seviye Çalışan, bir alanda olgulara, ilkelere, süreçlere ve genel kavramlara dair bilgiye sahiptir. Çalışan, temel yöntemleri, araçları, Çalışan görevlerin tamamlanmasıyla ilgili malzeme ve bilgileri seçerek ve sorumluluk alır ve problemlerin uygulayarak problemleri çözmek ve çözümünde kendi davranışlarını ortama görevleri tamamlamak için gereken bir uyarlar. dizi bilişsel ve pratik becerilere sahiptir. 2. seviye Çalışan, bir alanda temel pratik bilgiye sahiptir. Çalışan, basit kuralları ve aletleri kullanarak görevleri yerine getirmek ve rutin problemleri çözmek için ilgili bilgileri kullanmada gereken temel bilişsel ve pratik becerilere sahiptir. İş gözetim altında sınırlı özerklik ile yapılır. 1. seviye Çalışan, temel genel bilgiye sahiptir. Çalışan, basit görevleri yerine İş doğrudan gözetim altında belirli getirmek için gereken temel becerilere kurallarla tanımlanmış şekilde yapılır. sahiptir. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 10
BÖLÜM 2 Mesleki Yeterlilikler Kurumu (MYK) AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 11
Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Türkiye nin AYÇ alanındaki Ulusal Koordinasyon Noktası dır. (www.myk.gov.tr) 21/9/2006 tarihli 5444 nolu kanunla kurulmuştur. ÇSGB nin ilgili kuruluşudur. Özerk bir kuruluştur. Temel işlevi: Ulusal Mesleki Yeterliliklerin AYÇ ye göre belirlenmesini ve belgelendirilmesini sağlamaktır. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 12
MYK Kuruluş Kanunu MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı; ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek üzere Meslekî Yeterlilik Kurumunun kurulması, çalışma usûl ve esaslarının belirlenmesi ile ulusal yeterlilik çerçevesiyle ilgili hususların düzenlenmesini sağlamaktır. (2) Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren ve mesleğe giriş şartları kanunla düzenlenmiş olan meslekler bu Kanun kapsamı dışındadır. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 13
Kuruluş Kanununa Göre MYK nın Görevleri 1. AYÇ ye uyumlu Ulusal Mesleki Yeterliliklerin belirlenmesini sağlar, mesleki örgütleri görevlendirir 2. Bu yeterliliklere göre eğitim vermek isteyen kurumları akredite edecek kuruluşları yetkilendirir 3. Bu yeterliliklere göre sınav ve belgelendirme yapacak kuruluşları yetkilendirir 4. Mesleki Yeterlilik sınavında başarılı olan adayların MY belgelerini onaylar ve yayınlar 5. Başka ülkelerden Türkiye ye gelen meslek elemanlarının mesleki sertifikalarının doğrular AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 14
MYK ve Paydaşları Meslek Örgütleri ve İlgili Kamu Kuruluşları Örn: TCDD Vakfı MY leri Belirlemekle Görevlendirir Yetkilendirir Mesleki Sınav ve Belgelendirme Kuruluşları (VOC-Test Merkezleri) Yetkilendirir Örn: RAYTEST Başvurur Eğitim ve Öğretim Akreditasyon Kuruluşları Örn: TÜRKAK Akredite Eder Yeterliliklere Göre Eğitim Vermek İsteyen Kurumlar Belgesini Onaylar ve Yayınlar Mesleki Yeterliliğini Belgelemek İsteyen Kişiler AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 15
1 2 3 BÖLÜM 3 Mesleki Yeterliliklerin Belirlenmesi Süreci AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 16
Ulusal Mesleki Yeterliliklerin Belirlenme Süreci MYK, ulusal mesleki yeterlilikleri belirlemeyi mesleki kuruluşlara bırakmıştır (örneğin dernek, vakıf, oda, birlik, ilgili kamu kurumları v.b.) MYK, görevlendirici ve onaylayıcı kuruluştur. Bir sektörde ulusal mesleki yeterlilikleri belirlemeyi isteyen kuruluşlar bu alanda görevlendirilmek için MYK ile protokol imzalar. Görevlendirilmiş Kuruluşların Tam Listesi: http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/protokolhazrlayan-kurulular AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 17
Ulusal Mesleki Yeterliliklerin Belirlenme Süreci Bugüne kadar, Raylı Sistemler Sektöründe mesleki yeterliliklerin belirlenmesi için aşağıdaki kurumlar görevlendirilmiştir: TCDD TCDD Vakfı TÜRSİD (Tüm Raylı Sistem İşletmecileri Derneği) AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 18
Ulusal Mesleki Yeterliliklerin Belirlenmesi Süreci Görevlendirilen kuruluş her bir meslek için birer meslek standardı hazırlar. Meslek standardı: Bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari normları içeren belgedir. Hazırlanan standardın ilgili formata ve AYÇ ye uyumunu MYK denetler. Bu denetim içeriğe yönelik bir denetim değildir. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 19
Ulusal Mesleki Yeterliliklerin Belirlenmesi Süreci Uygun bulunan meslek standardı son olarak MYK nın ilgili Sektör Komitesi nce* değerlendirilir. Sektör komitesi tarafından kabul edilen meslek standardı Resmi Gazete de yayınlanır. * 23 adet sektör komitesi bulunmaktadır, demiryolu sektörü meslekleri ile ilgili komite: "Ulaştırma, Lojistik ve Haberleşme Komitesi" AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 20
Ulusal Mesleki Yeterliliklerin Belirlenmesi Süreci Daha sonra yine görevlendirilmiş kuruluş tarafından bu standarda göre mesleki yeterlilik dokümanı hazırlanır ve yine MYK onayına sunulur. Mesleki Yeterlilik Dokümanı: Gerekli öğrenme çıktılarını, uygulanması gereken eğitim programının özelliklerini, sınav ve belgelendirme koşullarını içeren doküman. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 21
Ulusal Mesleki Yeterliliklerin Belirlenme Süreci (Özet) İlgili Meslek Kuruluşu Görevlendirilmek İçin MYK ya Başvurur ve Bir Protokolle Görevlendirilir Görevlendirilmiş Kuruluş Taslak Meslek Standardını Hazırlar ve MYK ya Sunar MYK İdari Uygunluk Denetlemesini Yapar ve İlgili Sektör Komitesine Gönderir Sektör Komitesi Taslak Standart Üzerinde Görüşür ve Son Haline Getirilmesini Sağlar Sektör Komitesince kabul edilen Meslek Standardı Resmi Gazete de yayınlanır. İlgili Meslek kuruluşlarınca, Yayınlanan Standarda Göre Mesleki Yeterlilikler Oluşturulur ve MYK ya Sunulur AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 22
Mesleki Yeterliliklerin Belirlenmesi Günümüz itibariyle: Alanında Son Durum Çeşitli sektörlerde 500 den fazla mesleğin standardı resmi gazete yayınlanmıştır. Bu mesleklere yönelik 250 den fazla mesleki yeterlilik hazırlanmış ve onaylanmıştır AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 23
BÖLÜM 4 Mesleki Eğitim ve MYK AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 24
Mesleki Eğitim ve MYK MYK, mesleki eğitim vermez, verdirmez. MYK eğitim akreditasyon kuruluşlarını, akreditasyon yapacakları alanlarda yetkilendirir. MYK tarafından yetkilendirilmiş "eğitim akreditasyon kuruluşları", akredite olmak isteyen eğitim kurumlarını akredite eder. Yeterlilik dokümanında şart koşulmamışsa, belge alabilmek için akredite bir kurumdan eğitim almak zorunlu değildir. Sınavda başarılı olmak MY belgesi almak için yeterlidir. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 25
BÖLÜM 5 Sınav ve Belgelendirme Sistemi AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 26
Sınav ve Belgelendirme Sistemi Mesleki yeterlilikleri belirlenmiş meslekler için geçerli bir süreçtir. MYK burada da yetkilendirici ve denetleyici kurum rolündedir. MYK sınav ve belgelendirme yapmaz. Sınav ve belgelendirme yapan kuruluşları yetkilendirir ve denetler. Sınav ve belgelendirme yapmakla yetkilendirilmiş kuruluşlara "VOC-Test merkezi" denir. MYK sınavlarda başarılı olan bireylerin belgesini onaylar ve yayınlar. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 27
Sınav ve Belgelendirme Süreci: MYK Açısından 1. Belli mesleklerde sınav ve belgelendirme yapmak isteyen kuruluş MYK ya başvurur Not: Bu kuruluşun (VOC-Test merkezinin) TÜRKAK tarafından TS EN ISO /IEC 17024* akreditasyonuna sahip olması ve mevzuatta belirtilen diğer teknik ve fiziki şartları yerine getirmesi gerekmektedir. * Uluslararası personel belgelendirme standardı AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 28
Sınav ve Belgelendirme Süreci: MYK Açısından 2. VOC-Test merkezinin gerekli şartları taşıyıp taşımadığı MYK tarafından incelenerek karara bağlanır. Uygun bulunan kuruluş MYK tarafından sınav ve belgelendirme yapabilme alanında yetkilendirilir. Not: Bir kuruluş sadece başvurduğu yeterlilik birimlerinde/mesleklerde sınav ve belgelendirme yapabilir. 3. MYK belirli aralıklarla VOC Test merkezlerini denetler. Gerekli şartları kaybettiğine karar verilen Test Merkezi nin sınav ve yetkilendirme yetkisi askıya alınır. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 29
Sınav ve Belgelendirme Süreci: Belge Almak İsteyen Birey Açısından 1. Mesleki yeterliliklerini kanıtlamak isteyen kişiler, yeterlilik dokümanında belirtilen ön koşulları sağlıyorlarsa, VOC-Test merkezlerine başvurarak teorik ve pratik sınava alınırlar. 2. Sınavda başarılı olan kişilere, VOC-Test Merkezi MYK onaylı sertifika verir. 3. Sertifikanın geçerlilik süresi yeterlilik dokümanında belirlenir. Her meslek için farklı olabilir. AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 30
Örnek Mesleki Yeterlilik Belgesi AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 31
MYK Tarafından Yetkilendirilmiş Test Merkezleri Listesi Günümüz itibariyle 32 VOC-Test merkezi sınav ve belgelendirme ile yetkilendirilmiştir. (2 kuruluşun yetkisi askıya alınmıştır) Raylı sistemler sektöründe RAYTEST Limited Şirketi sınav ve belgelendirme kuruluşu olarak yetkilendirilmiştir. Tüm Kuruluşların listesi: http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/yetkilendiril mi-belgelendirme-kurulular AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 32
Soru & Cevap Sorularınız? AB ve Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Sistemi 33