tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı TTIP Türkiye ekonomisi için ne ifade ediyor? Güven Sak 4 Haziran 2014
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 2 Çerçeve Türkiye, TTIP sürecinin dışında kalabilir mi? İhracatının yüzde 50 sini tehlikeye atmadan olmaz. Türkiye, TTIP sürecine nasıl dahil olur? ABD ile STA imzalayarak Avrupa Birliği ne üye olarak Gümrük Birliği sürecini derinleştirerek Ne yapmalı? 1996 sonrasında serbestleşme bize yaradı. Şimdi yeni bir serbestleşme dalgası gerekiyor. Hangi alanda reformlar lazım? Nasıl hazırlanmalıyız?
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 3 Onuncu Yılında TEPAV Türkiye de kamu politikaları tartışmalarına içerik sağlamak için 2004 te kuruldu Ekonomi, dış politika, yönetişim alanlarında disiplinlerarası çalışma 50 araştırmacı personel Kamu kurumlarıyla uzun süreli beraber iş yapma kültürü Faaliyetlerimiz Düşünce üretimi (think-tank) Danışmanlık Kamu, çok uluslu kuruluşlar, özel sektör Diyalog platformu
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 4 TTIP in dünya ekonomisinin en büyük pazarlarını biraraya getirirken Türkiye bu pazarlara yönelimi azalıyor TTIP in dünya ekonomisindeki yeri (2012) Türkiye nin ihracatının bölgesel dağılımı (%) 22.4% 10.7% 4.5% 7.2% TTIP 22.9% 37.5% 55.8% 58.7% 48.8% 42.1% 88.4% 8.3% 7.9% 3.3% 3.7% 54.7% 51.8% 35.9% 33.4% 47.9% 54.2% GSYİH İhracat Nüfus 1998 2003 2008 2013 ABD AB Dünyanın Kalanı AB ABD Dünyanın kalanı Kaynak: WDI, Comtrade, TEPAV Hesaplamaları
Türkiye ve Kore nin Pazar payları, %, TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 5 AB ve Avrupa pazarlarında göreli konumumuz tatmin edici değil 7 6 5 4 3 2 1 0 2.2 3.4 Ortadoğu 0.70.9 3.3 0.2 0.1 5.3 6.3 1996 2012 7 6 5 4 3 2 1 0 5.2 1.21.0 3.3 0.3 0.2 AB Amerika Asya Ortadoğu AB Amerika Asya Türkiye Kore 6.3 Source: BACI Dataset, Tepav Calculations
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 6 Pazar yönelimimizin değişimi sonucu ihracat sofistikasyonumuz yerinde sayıyor Türkiye de İhracatın Sofistikasyonu (EXPY) 14,000 13,500 13,000 12,500 12,000 11,500 11,000 10,500 10,000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Source: Turkstat and TEPAV Calculations
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 7 Oysa yeni anketler Türk iş dünyasının AB ye desteğinin sürdüğünü gösteriyor Türkiye nin AB üyeliğini destekliyor musunuz? Türkiye ne zaman AB ye girer? Bilmiyorum Evet Hiçbir zaman 15 yıldan sonra Hayır 10-15 yılda Bilmiyorum 10 yıl içinde 10 yıldan kısa sürede 0% 20% 40% 60% 80% 0% 10% 20% 30% 40% Kaynak: TOBB Eurochambers Anketi 2014
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 8 Kıbrıs konusu demek AB müzakelerinde en az 8 chapter demektir Pazartesi günü Nicosia Commercial Forum un ilk toplantısını yaptık. Ada nın iki tarafından odalar, TOBB Yunan Odalar Birliği Amaç Çözüm sürecini hızlandırmak İş dünyasına yönelik somut projeler üretmek
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 9 Kıbrıs Sorunu nda kaybeden kim? Türkiye nin ticari ilişkileri (ihracat %, ihtalat %) 5/7 12/3 7/3 10/2 15/14 1/2 4/39 5/16 10/6 8/13 9/11 50/90 9/5 11/9 Source: BACI Database, TEPAV calculations 3/15 6/8 2/9 1/18
Bölgenin toplam imalat sanayi ihracatındaki pay TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 10 Türkiye nin bölgedeki rolü (Gümrük Birliği öncesi) 35% 30% 25% 1996 Balon boyutu: Ülkenin imalat sanayi ihracatı Russia 20% 15% Turkey Israel 10% Saudi Arabia Greece Romania 5% 0% Bulgaria Egypt Algeria Azerbaijan 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Source: Comtrade BEC classification, TEPAV calculations İmalatın ülke ihracatındaki payı (%)
Bölgenin toplam imalat sanayi ihracatındaki pay TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 11 Türkiye nin bölgedeki rolü (Gümrük Birliği sonrası) 40 35 2012 Balon boyutu: Ülkenin imalat sanayi ihracatı 30 25 Russia Turkey 20 15 Azerbaijan Israel 10 5 0 Saudi Arabia Qatar Kazakhstan Greece Romania Bulgaria Tunisia Armenia Jordan Malta Cyprus Georgia 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 İmalatın ülke ihracatındaki payı (%) Kaynak: Comtrade BEC sınıflaması, TEPAV hesaplamaları
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 12 Ekonomik entegrasyon, üretimi çeşitlendirdi, teknolojik yapımızı dönüştürdü (ihracatın kompozisyonu) 1990 %65.2 (8.4 bil.usd) 2010 %31.7 (423.8 bil.usd) 4.6% 4.9% 5.5% 5.7% 11.0% 3.4% 11.5% 11.1% 13.4% 5.5% 7.0% %33.7 (1.4 tril.usd) 5.1% 5.5% 6.0% 6.8% 10.4% %47.2 (53 bil.usd) 6.6% 8.0% 9.3% 11.4% 25.7% 12.0% Kaynak: Comtrade EU-15 Çeşitli mamul Özelleşmiş makineler Elektrikli makineler Makineler Motorlu taşıtlar Türkiye Tütün ürünleri Tekstil Demir-çelik Meyve-sebze Hazır giyim EU-15 Petrol ürünleri Makineler Elektrikli makineler İlaç Motorlu taşıtlar Türkiye Elektrikli makineler Tekstil Demir-çelik Hazır giyim Motorlu taşıtlar
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 13 Ancak AB süreci, yüksek teknolojiye geçmemize yetmedi Türkiye nin ihracatının teknolojik dağılımı 1991-2001-2011, % İleri teknoloji Orta teknoloji 100 3% 14% 100 7% 25% 100 7 % 33% Düşük teknoloji 46% 44% 33% Doğal kaynaklar Temel ürünlers 18% 19% 13% 12% 17% 13% 1991 2001 2011 Source: UN COMTRADE, TEPAV Calculations
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 14 Türkiye, bir sonraki sıçramayı yapamıyor Orta gelir tuzağına mı sıkıştık? Ülkelerin 1960 ve 2008 gelirlerine göre bulundukları gelir sınıflaması 2008 deki 1960 da orta gelirli yüksek gelir olup 2008 de sınırı yüksek gelirli olan ülkeler 2008 deki orta gelir sınırı Hem 1960 da hem 2008 de orta gelirli ülkeler 1960 daki orta gelir sınırı 1960 daki yüksek gelir sınırı Kaynak: Dünya Bankası, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
ABD Japonya Almanya Kore Türkiye Kaynak: Türkiye de Şirketlerin Vasatlığı, İstanbul Sanayi Odası Sanayi Kongresi Raporu 2014, TEPAV Exxon Mobil Toyota Motor Volkswagen Samsung Electroncis TUPRAS TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 15 Küresel iş yapabilen firma çıkaramıyoruz Kore nin yarısı kadar zenginiz ama en büyük firmamız, Samsung un %15 i kadar Kişi Başına GSYİH, 2012 ($) 452,926 En Büyük Firma Hasılatı, 2012 (milyon $) 235,364 221,551 148,944 51,749 46,720 41,863 22,590 23,736 10,666
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 16 Sorun rekabete açılmayan sektörlerde mi? Tarım ve hizmetler Gümrük Birliği nin dışında Süt satış fiyatları ( /lt) Sığır eti satış fiyatları (Euro/kg) 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 14 12.1 12 10 10.0 8 8.1 8.1 6 4 3.3 3.1 3.2 3.2 2 0 2008 2009 2010 2011 2012 Türkiye AB ortalama Türkiye AB ortalama Kaynak: TEPAV Gıda Raporu, 2013
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 17 Rekabete açılmadan önce gerekli hazırlıkların yapılması lazım. Mesela eğitimde.. Okul türüne göre öğrencilerin algıladıkları İngilizce düzeyleri 100% 5% 6% 10% 80% 60% 52% 57% 66% 40% 20% 34% 32% 21% 0% 8% 5% 3% Meslek Lisesi Lise İlköğretim İngilizce bilmiyor Başlangıç Orta İleri Kaynak: TEPAV-British Council htiyaç Analizi Çalışması Sonuçları, 2014
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 18 Mühendislik mezunlarının ilk tercihinin mühendislik olmayışı üniversite eğitimimizle işgücü piyasası arasındaki uyumsuzluğu gösteriyor BOĞAZİÇİ KOÇ İTÜ BİLKENT ODTÜ Kaynak: Türkiye de Şirketlerin Vasatlığı, İstanbul Sanayi Odası Sanayi Kongresi Raporu 2014, TEPAV
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 19 Yeni ticaret anlaşmaları yeni kurallar demek: TEPAV ın yeni dönem için politika hazırlıkları AB de üretilen ve AB ye ithal edilen kimyasallar için yeni standartlar geldi Farklı şirketlerin bir arada bulunduğu sektörlerde, bu standartlara uyum daha zor TEPAV Avrupa Birliği REACH projesi Kişisel verilerin korunması Hem firmalarda inovasyonu destekleyecek kadar esnek, hem de kişisel verilerin güvenliğini sağlayacak nitelikte bir yapı gerekli TEPAV Google İnternet Politikaları Raporu Yazılımda fikri mülkiyetin korunması Korsan yazılım kullanımı ihracatçı şirketler için haksız rekabet nedeni sayılabilir TEPAV Microsoft Türkiye de Korsan Yazılım Raporu
Milyon dolar TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 20 Yeni dönemde rekabet etmek için inovasyona dayalı yeni sektörler geliştirmemiz lazım Singapur-ABD arasında imzalanan STA, fikri mülkiyet konularını da içeriyordu. Ülkede fikri mülkiyete dair mevzuatın güçlenmesi, ilaç sektörü ihracatını artırdı TEPAV PhRMA ve AİFD projesi 8000 7000 Singapor un Pharma ihracatı, 2000-2012 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 STA 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ABD Toplam
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 21...Ancak mesela biyoteknoloji alanında henüz değer zincirlerine dahil olamadık Biyoteknoloji (ilaç) yatırımları yapılan ülkeler ve yatırım sayıları, 2009 ve 2010 Ülkeler-2009 Yatırım (proje) sayısı Ülkeler-2010 ABD 40 ABD 38 İngiltere 30 Çin 27 Çin 27 İngiltere 22 Hindistan 22 Hindistan 16 Almanya 20 Rusya 14 İrlanda 18 Polonya 14 Singapur 18 Almanya 11 Belçika 10 İrlanda 10 Kanada 10 Belçika 8 Fransa 10 Brezilya 8 Yatırım (proje) sayısı Kaynak: FDIintelligence
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 22 Sonuç: TTIP ne ifade ediyor, ne gerekiyor? Yeni düzenlemeler ve standartlar geliyor Büyümeyi sürdürmek için sektör içi verimlilik artışları lazım. TTIP tarım ve hizmetler sektörleri için önemli. Rekabet ancak yeni kurallara hazırlıklı olanlar için faydalı Yeni kurallara uyum sağlayacak adımların atılamaması risk kaynağı Kamu özel sektör politika diyalogu önem kazanıyor Diyalogun niteliği ve içeriği gelişmeli
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 23
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 24 TTIP yeni bir döneme işaret ediyor Nüfusun %11 ine sahip ABD ve AB, ticarette ve ekonomide yeni kuralları belirliyor TTIP in dünya ekonomisindeki yeri (2012) 11.6% TTIP 45.3% 48.2% 88.4% Dünyanın Kalanı 54.7% 51.8% Kaynak: WDI GSYİH İhracat Nüfus
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 25 Adalet sistemi etkin olmayınca fikri mülkiyet korunmuyor, ileri teknoloji üretilmiyor Türkiye, fikirleri korumaya yönelik sistemi işletemiyor İdari Davalar Gecikme Endeksi, davaların hızlı sonuçlandığı ülkelerde 1 e yaklaşmaktadır. Fikri Mülkiyet Hakları Endeksi, bu hakların iyi korunduğu ülkelerde 6 ya yaklaşmaktadır. Balonların büyüklüğü, ülkelerin ileri teknoloji gerektiren ürün ihracatlarının toplam ihracatları içindeki payını temsil etmektedir. Kaynak: Aslankurt, B. (TEPAV Değerlendirme Notu, 2012)
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 26 Hizmetler sektöründe de rekabet yetersiz Profesyonel hizmetler Türk ekonomisinden %20 pay alıyor Bu hizmetlerde asgari fiyat uygulaması, fiyatların düşmesini engelliyor Fiyatların azalması hizmetlere erişimi artırıp, firma verimliliğini %10-45 yükseltiyor Düzenleyici çerçevedeki kısıtlamaların azaltılması, yıllık büyümeyi %0,5-1 artırıyor Hizmet yoğun sektörlerde serbestleşme, yıllık 484 milyon dolar ek katma değer sağlıyor Kaynak: World Bank, Turkey: Fostering Open and Efficient Markets through Effective Competition Policies, 2013
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 27 Ne yapmalı? Türkiye TTIP sürecine Avrupa Birliği ile ilişkilerini derinleştirerek katkıda bulunabilir. Gümrük Birliği süreci nasıl derinleştirilir? Tarım ve hizmetlerde serbestleşmenin etkileri ne olur? Neden Türkiye yüksek teknolojili ihracat kapasitesini artıramıyor? Kıbrıs sorununda adım atılabilir mi? Lefkoşa Ticaret Forumu ile özel sektörden somut adımları örgütlemek mümkün.
TTIP ve Türkiye Ekonomisi Slide 28 TTIP in dünya ekonomisinin en büyük pazarlarını biraraya getirirken Türkiye bu pazarlara yönelimi azalıyor TTIP in dünya ekonomisindeki yeri (2012) Türkiye nin ihracatının bölgesel dağılımı (%) 22.4% 10.7% 4.5% 7.2% TTIP 22.9% 37.5% 55.8% 58.7% 48.8% 42.1% 88.4% 8.3% 7.9% 3.3% 3.7% 54.7% 51.8% 35.9% 33.4% 47.9% 54.2% GSYİH İhracat Nüfus 1998 2003 2008 2013 ABD AB Dünyanın Kalanı AB ABD Dünyanın kalanı Kaynak: WDI, Comtrade, TEPAV Hesaplamaları