Hayatı Tehdit Eden Elektrolit Bozuklukları Dr. Mutlu Kartal AÜTF Acil Tıp AD
GİRİŞ Sıklıkla kardiyovasküler sorunlarla beraber Ritim bozukluğu yapabilirler Kardiyak arreste sebep olabilirler Laboratuar sonuçlarını beklemeden tedavi başlamak gerekebilir
Öğrenim Hedefleri Elektrolit bozukluklarının genel etkileri Hangi sistemlerde majör etkiler olur? Kombine elektrolit bozuklukları. Hangi durumda acil agresif tedavi gerekir?
Plan Potasyum Hiperkalemi, hipokalemi Sodyum Hipernatremi, hiponatremi Magnezyum Hipermagnezemi, hipomagnezemi Kalsiyum Hiperkalsemi, hipokalsemi
Potasyum(K + ) Sinir ve kas hücrelerinin uyarılabilirliğini belirler Zar boyunca oluşan gradiyent etkin Anlamlı ya da hızlı değişiklik hayatı tehdit eder. PH düzeyiyle bağlantılıdır H + iyonuyla yer değiştirir. Ph yüksekse K + düşük. Ph düşükse K + yüksek bulunur.
Hiperkalemi Serum potasyum seviyesi 5 meq/lt üzerindedir: 5-6 meq/lt hafif 6-7 meq/lt orta 7 meq/lt üzeri ağır hiperkalemi. En sık son dönem böbrek yetmezliğinde Hemoliz, yanık, rhabdomiyoliz, akut asidoz Yorgunluk, asendan paralizi, solunum sıkıntısı, çarpıntı olabilir.
Hiperkalemi EKG tanı ve tedavide çok yardımcıdır. En erken bulgu T dalgasında sivrileşme P dalgasında düzensizlik PR intervalinde uzama, 1. derece AV blok QRS kompleksinde genişleme İdiyoventriküler ritm Asistoli
Hafif Hiperkalemi Tedavisi 5-6 meq/lt düzey için geçerli. Diüretikler Furosemid 40-80 mgr Potasyum tutucu reçineler Kayekselat 20 gr oral, 50 gr rektal
Orta Derecede Hiperkalemi (6-7 meq/lt) Potasyumun hücre içine sokulması esasına dayanır. İnsülin /glikoz 50 mlt, %50 dekstroz içine 5 ünite (0,1 ünite/kg) kristalize insülin. NaHCO 3 50 meq, diğer ilaçlarla beraber Nebulize albuterol Ventolin, 10-20 mg, 20 dakikada
Şiddetli Hiperkalemi (>7 meq/lt) Potasyumu hücre içine gönder Kalsiyum Klorid(CaCl), 5-10 ml 10 dakikada İnsülin/Dekstroz NaHCO 3 50 meq, 5 dakikada Nebulize albuterol, 20 mg, 15 dakikada Potasyumu at Diürez Furosemid, 40-80 mg Reçine Kayexalat Hemodiyaliz
Hipokalemi Serum potasyum seviyesi 3,5 meq/lt altındadır. En sık gastroenterit ve renal kayıpla. Kalp kası hipokalemiye duyarlı Yorgunluk, halsizlik, güçsüzlük, kabızlık, solunum sıkıntısı, kramplar. EKG de T dalgası düzleşmesi ve U dalgası görülebilir.
Hipokalemi Tedavi Kayıbı azalt, replase et! 2,5 meq/lt altı ya da kardiyak semptom varsa parenteral tedavi ver 10-20 meq/saat dozda verilmeli. EKG monitörizasyonu yap. Kardiyak arrest varsa 10 meq IV puşe yap. Her yapılanı ve yanıtı kaydet. Gastroenterit nedeniyle verdiğiniz sıvılara potasyum 10-20 meq eklenebilir.
SODYUM Serum ozmolaritesinden sorumlu iyon Hücrelerarası ile intravasküler su değişimi dengeyi sağlar. Hiponatremi hızlı düzeltilirse hücrelerarası sıvı hızla çekilir. Santral pontin miyelinolizis Serebral kanama
Hipernatremi Sodyum 145 meq/lt üzerindedir. Fazla alım-tutulum (Hiperaldosteronizm- Cushing), yetersiz su alımı, gastroenteritle su kaybı, renal tutulum. Bilinç değişikliği, halsizlik, fokal nörolojik defisit, nöbet. Koma
Hipernatremi Tedavi Kaybı azalt, sıvı ver. Asemptomatikse oral sıvı. Semptomatik hastada %5 dextroz/salin kombinasyonu % 5 dextroz? Serum sodyumu 12 meq/lt/24 saat hızında düzeltilmelidir. Replasman süresince sodyum seviyesi monitörize edilmelidir.
Hiponatremi Sodyum seviyesi 130 meq/lt altındadır. Su alımının artması, atılımının azalması Tiazid diüretikler, renal yetmezlik Oral aşırı su alımı SIADH, KKY, siroz, adrenal yetmezlik Akut değilse asemptomatik Ani düşüşlerde bilinç değişikliği, nöbet, irritabilite koma. Hiperglisemide osmolarite yüksektir ancak sodyum seviyesi düşük bulunabilir.
Hiponatremi Tedavi Sodyum verilmesi ve intravasküler suyun eliminasyonunu içerir. Asemptomatikse yavaş düzelt 0,5 meq/lt/saat ya da 12 meq/24 saat Hızlı düzeltme osmotik demiyelinizasyon ve santral pontin myelinolizis yapar. İzotonik sodyum klorür uygun sıvıdır.
Hiponatremi Tedavi Nörolojik Bulgu varsa (Nöbet) %3 salin, 1 meq/lt/saat hızda Nörolojik bulgular düzelene kadar verilmeli. Sonrasında 0,5 meq/lt/saat düzeltecek şekilde devam edilmeli. İdame için %3 sodyum ya da izotonik. Sık serum sodyum kontrolü.
Magnezyum Hücre içinde potasyumun ardından ikinci sırada Uyarılabilir zarlar için önemlidir. Hipokalemiyle beraber eksikliği olursa ciddi ritim bozukluğu yapar. Potasyum, kalsiyum ve magnezyum balansı bağlıdır.
Hipermagnezemi Magnezyum düzeyi 2,2 meq/lt üzerindedir. En önemli sebep renal yetmezlik. Yorgunluk, paralizi, konfüzyon, ataksi. Şiddetli ise hipotansiyon, bilinç bulanıklığı, bradikardi, aritmiler, Kardiyak arrest
Hipermagnezemi Tedavi Kalsiyum %10 CaCl, 5-10 mlt sıklıkla aritmileri düzeltir. Kardiyak destek tedavi Şiddetliyse hemodiyaliz Furosemidle diürez Hipokalsemiye dikkat!
Hipomagnezemi Serum konsantrasyonu 1,3 meq/lt altında. Azalmış emilim, artmış renal atılım Eşlik eden hipokalsemi-hipokalemi Tremor, fasikülasyon, konfüzyon, aritmi Yutma güçlüğü, nöbet Torsades de pointes
Hipomagnezemi Tedavi Semptomatikse 1-2 gr MgSO4 5-60 dakikada Torsades varsa 1-2 gr 5-20 dakikada Nöbet varsa 3 gram 10 dakikada Kalsiyum seviyesi de düşebileceği için kontrol edilmeli ve gerekirse kalsiyum verilmelidir.
Kalsiyum Vücutta en çok bulunan mineral. Enzim reaksiyonları, kas kontraksiyonu, platelet agregasyonunda aktif. Albümin yüksekse serbest kalsiyum miktarı düşer. Potasyumun etkilerini antagonize eder.
Hiperkalsemi Serum kalsiyum düzeyi 10.5 mg/dl üstünde İyonize kalsiyum 4,8 mg/dl üstünde Malignite ve primer hiperparatiroidizm sorumlu 12-15 mg/dl seviyesinde semptomatik MSS baskılanır Depresyon, yorgunluk, konfüzyon Daha yüksekse halüsinasyon, dezoryantasyon, hipotonisite, nöbet, koma
Hiperkalsemi Kardiyak etkiler Genellikle 15 mg/dl üstünde başlar. Otomatisite azalır, sistol kısalır. Refrakter periyod kısalır. QT kısalır, PR ve QRS uzar. Asistoli, AV blok GİS Pankreatit, ülser, kabızlık GÜS Konsantrasyon bozulur, hiponatremi-kalemi
Hiperkalsemi Tedavi Semptomatikse ya da 15 mg/dl üstüyse IV sıvı İdrar çıkarıyorsa başlangıç tedavisi 300-500 ml/saat izotonik, 200-300 ml/saat idrar çıkımı olana kadar verilmeli. Hemodiyaliz Hızla uzaklaştırır. KBY-ABY varsa uygun. Diüretik Eşlik eden kalp yetmezliği varsa ver. Aksi halde gereksiz.
Hipokalsemi Kalsiyum 8,5 mg/dl ya da iyonize kalsiyum 4,3 mg/dl altındadır. Toksik şok sendromu, tiroid cerrahisi sonrası ya da tümör lizis te görülebilir. Parestezi, kramplar, tetani, Nöbet Chvostek bulgusu Trousseau bulgusu Kalp kasılabilirliği etkilenebilir Kalp yetmezliği
Hipokalsemi Tedavi Semptomatikse parenteral tedavi %10 kalsiyum glukonat 10-20 mlt, Ardından 60-70 mlt Kalsiyum Glukonat 1000 ml %5 dextroz içine konur. 10-15 mg/kg/saat dozda verilir. Her 4 saatte bir kontrol edilmelidir. Beraberinde olabilecek hipokalemi ve hipomagnezemiye dikkat!!! Tedaviye direnç varsa magnezyum düşünülmelidir.
ÖZET Majör etkiler kardiyovasküler ve nörolojik Sodyum ve potasyum bozukluğu sık Çoğu hafif ve orta Şiddetli elektrolit fazlalığı durumları agresif tedavi gerektirir. Sık takip edilmeliler. Altta yatan neden yönelik tedavi uygundur.