Ç NDEK LER ED TÖR Müessese yay n Ocak-fiubat 2004 Y l 45 Say 236 Sahibi & Yaz flleri Müdürü Dr. Rüfltü Bozkurt Yönetim Yeri fl Kuleleri, Kule 3 34330 4. Levent- STANBUL Tel: (0212) 350 50 50 www.sisecam.com.tr Türkiye fiifle ve Cam Fabrikalar A.fi. ile ba l kurulufllar n personeli için iki ayda bir 12.650 adet yay nlan r Ücretsiz da t l r. Yay na Haz rlayan Dünya Yay nc l k A.fi. 100. Y l Mahallesi 34440 Ba c lar- stanbul Tel: (0212) 440 24 24 Renk Ayr m ve Bask Dünya Yay nc l k A.fi. Tesisleri fiiflecam Dergisi nde yay nlanan yaz ve foto raflar kaynak gösterilmeden kullan lamaz. 4-5 Trakya Oto, Bat Avrupa n n kap lar n açt Ford Avrupa n n transit ürün gam ndaki cam ihtiyac n Trakya Oto karfl layacak. 8-9 fiiflecam dan bir ilk daha Soda Sanayii Afi Soda ve Kromsan Fabrikalar Üçlü Sorumluluk 2001-2003 raporu yay nland. 12 Paflabahçe Mersin Fabrikas Paflabahçe Mersin Fabrikas A f r n kampanyas n tamamlad. Topkap da çevre bilinci e itimi. 17 Gökflin e "Cam Sektörü nün En Baflar l Kad n " ödülü Ayfle Gökflin e ödülünü Alt nbafl Holding Genel Koordinatörü Cengiz Biçer verdi. fiiflecam da y lbafl kokteyli. 6-7 5 büyük bankadan 50 milyon dolarl k kredi 27 Ocak 2004 tarihinde 2004 y l ihracat n n finansman na yönelik olarak uluslararas Trakya Cam ve QXYVIT Kimya 10 Trakya Cam Fabrikas sürekli kendini yeniliyor. OXYVIT Kimya HACCP Belgesi sahibi. 13 Cam Elyaf Cam Elyaf Sanayi nde 2004 hedefleri çizildi. Cam Elyaf da ilkyard m e itimi verildi. 16 flçi sa l flçi Sa l Koruyucu Sa l k Projesi ne start verildi. 2004 y l ilk ifle girifl s nav yap ld. 18-25 Endüstri iliflkilerinde gerekçeler De iflen ifl çevresi, farkl bir endüstriyel iliflki yaklafl m gerektiriyor Türkiye fiifle ve Cam Fabrikalar A.fi. ye ba l 13 cam iflyerine iliflkin olarak, Cam flverenleri Sendikas ile Kristal- fl Sendikas aras nda 18 Temmuz 2003 tarihinden bu yana yürütülmekte olan 19.dönem toplu ifl sözleflmesi görüflmelerinden, iflverenin bütün çabalar na karfl n maalesef sonuç al namam flt r. 5 büyük bankadan 50 milyon dolar eflde erinde bir kredi anlaflmas imzalad. fiiflecam, Rusya daki yat r mlar ile ata a kalkt. 11 Camifl Ambalaj a ödül "Alt n Ambalaj" yar flmas nda Camifl Ambalaj Sanayii Afi üç ürünü ile ödüle lay k görüldü. 14-15 Fuarlar Kimyasallar Grubu, deri sektörü ile fuarlarda bulufltu. QXYVIT ABD-Atlanta IPE Fuar nda. Trakya Cam dan Ukrayna ya ç karma. Trakya Cam, Ulusal Enerji Verimlili i Konferans ve Sergisi ne kat ld. fiiflecam Dergisi nin temel amac, kurumun kendi iç yap s nda olup bitenleri, öncelikle kendi kamuoyuna iletmektir. O nedenle dergide ç kan yaz lar n çok önemli bir bölümü, kurumun çal flanlar n ilgilendirmektedir; piyasaya dönük haber, yorum ya da di er etkinlikler çok fazla yer almamaktad r. Son y llarda kurumun yönetiminde görev üstlenmifl insanlarla yapt m z söyleflilerde, gelecekte kurum tarihi yazacak olanlara ip uçlar vermeyi amaç edindik. Haberlerde de, yaflanan günleri sözel kültürün gevflekli inden kurtar p, yaz l kültürün disiplini alt na alma özeni göstermeye çal flt k. Kurumda olup bitenleri güncel olarak yans t rken nesnel bir de- erlendirme yapman n güçlü ünü biliyoruz. Ayr ca, elektronik ortamlarda yay mlananlar da ancak merakl s n n arflive dönüfltürdü ünü gözlüyoruz. fiiflecam Dergisi nin gelecekte bir baflvuru kayna olmas yönündeki düflüncemiz önemli bir konuyu daha okuyucu ile paylaflma noktas na tafl d bizi. Çok önemli bir sendikal iliflkiler dönemi yafland. Umuyoruz ki, bu sat rlar okudu unuz zaman toplu ifl sözleflmesi bitmifl olacak. fiiflecam ile yak ndan ilgilenen insanlar bize soruyor: flveren ve sendika yetkililerinin verdikleri rakamlar ne kadar do ru, gerekçeler geçerli mi? Yay nlad m z her belgeyi hiç de ifltirmeden yaz l belge olarak size sunmak istiyoruz. Bu sunuflun bir tek amac var: Kendi kamuoyumuza ve genel kamuoyuna aktard m z bilgileri belgelemek. Bir kurumu yönetenler hata yapabilir, ama bilerek yanl fl yapmamal d r. Dergimizin bu say s nda yay mlanan belge, fiiflecam web sayfas nda da yay nlanm fl, bir çok medya mensubuna gönderilmifltir. Kurumumuzun sorumluluklar n, endüstriyel iliflkilere bak fl aç s n, ücretlerle ilgili de erlendirmelerini, grevi nas l alg lad n ve fiiflecam n toplumun ortak mal oldu- una iliflkin alg lay fl biçimini yans tan bir belge. fiiflecam da endüstriyel iliflkiler kelimenin tam anlam yla paylafl - larak yönetiliyor. Cam flverenler Sendikas her pazartesi günü toplanarak yar m gün her türlü bilgiyi de erlendiriyor. Yönetim Komitesi, genel politikay de erlendirerek karar veriyor; bu kararlar Yönetim Kurulu nun bilgisine de sunuluyor. Ve bütün önemli toplant lar n ayr nt l bir tutanak özeti haz rlan yor. Dergimizde yapt m z yay n bu süreci daha iyi anlatmaya dönük. Burada hakl olan ya da haks z olan gibi aray fl içinde de- iliz. Sadece tarihi bir not düflüp, gelecekte sendikan n kendi yay n organ nda aktard klar ile kurumu yönetenlerin gerekçelerini daha nesnel de erlendirme f rsat yaratma amac güdüyoruz. Rüfltü Bozkurt
KÜRESEL ETK NL K Trakya Oto, Bat Avrupa n n kap lar n açt fiiflecam Çevre Politikas fiiflecam, çevresel de erlere karfl sorumlulu unun bilincinde bir kurum olarak, gelecek kuflaklara yaflanabilir bir dünya b rakman n gere ine inanmaktad r. Stratejik yönetimin temel unsurlar ndan biri olarak alg lad bu yaklafl m faaliyetlerinin her aflamas nda dikkate almaktad r. Amac m z; Toplulu umuzda sürdürülen çevre koruma çal flmalar n n, çevre yönetim sistemi anlay fl yla yürütülmesi ve tüm çal flanlar n deste i al narak sürekli iyileflmenin sa lanmas d r. Trakya Cam Sanayii Afi Otocam Fabrikas n n Duracam ve Lameks markal ürünleri 2004 y l bafl nda ngiltere de Ford Fabrikas nda kullan lmaya baflland. Ford Avrupa n n transit ürün gam ndaki cam ihtiyac n Trakya Oto karfl layacak. Trakya Cam Sanayii Afi Otocam Fabrikas 1 milyon 200 bin araçl k kapasitesinin bir bölümünü ngiltere de Southampton Ford Fabrikas na ihraç ederek geliflmifl Bat Avrupa n n kap lar n açmay baflard. Son y llarda h zla kapasite ve teknik imkanlar n gelifltirerek, yurtiçi otomotiv endüstrisinin nitelikli cam ihtiyac n büyük ölçüde karfl lar duruma gelen Trakya Otocam Fabrikas, Slovenya da Renault Clio, Romanya da Dacia n n ard ndan, kalite, servis ve uygun fiyatta müflteri cazibesi yaratt. Bu geliflmeyi yak ndan izleyen Ford, ngiltere de Ford Transit araçlar n n camlar n Trakya Oto dan alma karar n verdi. Trakya Otocam Fabrikas yönetiminden sorumlu olan Baflkan Yard mc s Ömer Boyac o lu, Otomotiv endüstrisinde ana sanayi ile yan sanayi tam bir ortak gibi birlikte çal flarak, yeni ürün ve teknoloji gelifltirmesini birlikte yapmaktad r. fiiflecam Toplulu u nun bir yan kuruluflu olan Trakya Cam Sanayii Afi Otocam Fabrikas, gerek insan gücünde eriflti i nitelik düzeyi, gerekse teknoloji hakimiyeti ve tasar m katk s ile kendini kan tlam flt r. Güvenilir bir yan sanayi olarak müflterilerinin takdirini kazanm flt r. Geçen y llarda Do u Avrupa da bafllatt pazar büyümesini flimdi Bat Avrupa da ngiltere ye tafl m flt r. Bu geliflme çizgisini sürdürme ve küresel pazarlarda varl n güçlendirmeye kararl d r dedi. Sayfa 4 Sayfa 5
KÜRESEL ETK NL K KÜRESEL ETK NL K 5 büyük bankadan 50 milyon dolarl k kredi Citibank N.A. Türkiye Gn.Md. Mark T. Robinson kredi sözleflmesini imzalarken... fiiflecam Toplulu u 27 Ocak 2004 tarihinde 2004 y l ihracat n n finansman na yönelik olarak uluslararas 5 büyük bankadan 50 milyon dolar eflde erinde bir kredi anlaflmas imzalad. Bu krediyi sa layan ABN-Amro Bank N.V., Citibank N.A., HSBC Bank PLC, Credit Agricole Indosuez, Societe Generale SA ile iliflkiler uzun süreli ve güvenli bir iflbirli ine dayanmaktad r. Türkiye nin ilk sanayi ürünü ihracat n 1960 l y llar n bafl nda gerçeklefltiren fiiflecam Toplulu u, o günden bu yana ihracat n her y l düzenli bir biçimde art - rarak; 2003 y l sonunda dünyan n 130 ülkesine yapt ihracatla 530 milyon dolar döviz girdisi sa lad. Toplulu un bu yöndeki 2004 y l amaç ve politikalar 650 milyon dolar zorlayacak nitelikte bir pazar pay na eriflmek, net döviz katma de eri yüksek olan ihracat n 1 milyar dolar hedefine do ru yönlendirmek fleklinde özetlenmektedir. Hayati co rafyada büyüme fiiflecam Toplulu u, hayati co rafyas n oluflturan Balkanlar, Do u Avrupa, Orta Avrupa ve Orta Asya ülkelerinde yeni yat r mlar ve ortakl klar gerçeklefltirerek pazar pay n daha da gelifltirmeyi hedeflemektedir. Rusya da kurulan toplam 340 bin ton kapasiteli flifle fabrikas, Gürcistan daki flifle tesisleri, Bulgaristan da Solvay ile olan Soda iflbirli i, yeni planlanan ve hayata geçilme safhas nda olan Bulgaristan; Düzcam ve Cam Ev Eflyas Grubu yat r mlar bunun ilk örneklerini oluflturmaktad r. Uluslararas destek Uluslararas finans kurulufllar n n destekledi i 1 y l vadeli ve Club Deal niteli indeki kredinin nihai maliyeti libor + 1.50 düzeyindedir. Bu ek finansman sa layan uluslararas finans kurulufllar, ABN-Amro Bank N.V., Citibank N.A., HSBC Bank PLC, Credit Agricole Indosuez, Societe Generale S.A. ile fiiflecam Toplulu u iliflkileri yat r mlar da kapsayan, uzun süreli, güvenli bir iflbirli ine dayanmaktad r ve bu anlaflma yeni iflbirliklerine de vesile olacakt r. fiiflecam, Rusya daki yat r mlar ile ata a kalkt fiiflecam Toplulu u Cam Ambalaj Grubu nun Rusya daki sanayi yat r m h zla büyüyor. Rekabet stratejisi; bölgesel üstünlük sa layarak pazar pay n art rmak ve hayati co rafyas nda büyümek olan Anadolu Cam Sanayii Afi nin Rus ifladamlar ile birlikte kurdu u Ruscam Ltd. fiirketi nin Garokhovets de 3. f r n yat r m da tamamlanma aflamas na geldi. Bu yat r m n finansman için International Finance Corporation (IFC) ile 17,5 milyon dolar tutar nda 7 y l vadeli yeni bir kredi anlaflmas 10 fiubat 2004 tarihinde Moskova da imzaland. fiirketin yönetim kurulu ve fiiflecam Cam Ambalaj Grubu Baflkan Teoman Yenigün, 3. f r n yat r m n n tamamlanmas ile Ruscam n Rusya daki bira fliflesi ihtiyac n n yüzde 20 sini karfl layabilecek duruma geldi ini, toplam kapasitenin ise y ll k 340.000 tona ulaflaca n ve bu kapasitenin tamam ile geri dönüflsüz hafif flifle üretilmekte oldu unu ve bunun Rusya da baflka bir örne i bulunmad n ifade etti. Yenigün, projenin tamam n oluflturan üç f r n için toplam 40,5 milyon dolar kredi sa layan IFC ye özellikle teflekkür ederek bu deste in önemini vurgulad ve devam etmesi temennisinde bulundu. mza töreni için Washington dan gelen IFC nin Cam Sektörü Yat r mlar ndan Sorumlu Direktörü Jerome Sooklal, ise; 30 y la yak n bir süredir fiiflecam Toplulu u yat r mlar na finansal destek verdiklerini, gerçeklefltirilen ve hepsi baflar l olan bu sanayi yat - r mlar n n de erinin milyar dolarlarla ifade edilebilece ini belirtti. Jerome Sooklal IFC nin Rusya da 10 y ld r faaliyette bulundu unu ve fiiflecam ile iflbirli inin bu kuruluflun Do u Avrupa, Orta Asya ve Rusya daki yat r mlar - n n finansman nda da devam ettirmek istediklerini belirtti. Sayfa 6 Sayfa 7
fi RKET HABERLER fi RKET HABERLER Soda Sanayii Afi Soda ve Kromsan Fabrikalar Üçlü Sorumluluk 2001-2003 raporu yay nland fiiflecam dan bir ilk daha Türkiye de Üçlü Sorumluluk taahhüt etmifl firmalar taraf ndan yay nlanan ilk rapor olma özelli ine sahip ve ngilizce-türkçe olarak ayr ayr haz rlanan bu rapor fiiflecam n çeflitli kademelerine, resmi kurumlara, yurtiçi ve yurtd fl müflterilere, bayilere, üniversitelere, sektörel sivil toplum kurulufllar na, finans kurulufllar na, kimya sektörünün di er alanlar nda faaliyet gösteren kurulufllara da t ld. Soda ve Kromsan Fabrikalar nda Üçlü Sorumluluk un gereklerini yerine getirmeyi taahhüt eden Soda Sanayii Afi, 2001-2003 y llar içinde gerçeklefltirdi i Çevre Kirlenmesinin Önlenmesi, Çal flan Sa l - - fl Güvenli i; Da t m-depolama, Proses Güvenli i, letiflim- Toplumun Bilinçlendirilmesi ve Ürün Sorumlulu u faaliyetlerini 30 sayfadan oluflan bir raporda derledi. Raporda 2001-2003 y l faaliyetlerinin yan s ra 2004-2006 y llar için konan hedefler de yer al yor. Rapora www.sodakrom. com.tr sitesinden eriflme ve bast rabilme imkan sa land. Raporu bu yolla bast rmak isteyenlerden önce ad soyad ve çal flt klar firma bilgilerini girmeleri istenerek ilgi gruplar hakk nda daha detayl bilgi sahibi olunmas hedefleniyor. 47 ülkede uygulan yor Üçlü Sorumluluk Dünya Kimya Sanayii nin Çevre-sa - l k-güvenlik-ileti- flim konular ndaki gönüllü bir uygulamas olup halen dünyan n 47 ülkesinde dünya kimyasal madde üretiminin hacimsel olarak yüzde 85 inden fazlas n gerçeklefltiren kimya sanayii kurulufllar taraf ndan uygulan yor. Program n amac sa l k, emniyet ve çevreyi ilgilendiren tüm konularda sürekli geliflmeyi sa lamak ve bu yolda gerçeklefltirilen faaliyetler hakk nda tüm ilgili taraflara aç k olmak. Sayfa 8 Sayfa 9
fi RKET HABERLER fi RKET HABERLER Trakya Cam Fabrikas sürekli kendini yeniliyor H zla de iflen dünyada gerek yurtiçi gerekse de yurtd fl pazarlarda yo- un bir rekabet yaflan yor. Bu rekabetin önemi çerçevesinde Trakya Cam Fabrikas da sürekli kendini yeniliyor. Trakya Cam Fabrikas, rekabet edebilme yetene ini art rmak, performans yükseltip, düflük maliyetle üreterek müflterilerin istedi i kalite ve içerikte zaman nda teslimat n büyük önem kazand düflüncesiyle; De iflime ayak uydurabilmek için süreçlerin sürekli iyilefltirilmesi, Müflteri memnuniyetlerinin yükseltilerek ba ml l k yarat lmas, Kaynaklar n optimum kullan m, letiflim etkinli inin yükseltilerek h zland r lmas, ilkelerini tüm personele benimsetmek amac yla genifl kat l mla çal flmalar yap ld. Neler yap ld? Bu çerçevede fabrikada; 1. Tüm müdürlüklerin temsil edildi i ekiplerle aksiyon plan yap ld. 2. TSE uzmanlar ndan ISO 9001:2000 sistemi, iç tetkikçi, süreç yönetimi ve iyilefltirilmesi e itimleri al nd. 3. Kalite politikas revize edildi. 4. Kalite el kitab, prosedürler, kalite planlar, talimatlar, ifl tarifleri gibi dokümanlar revize edildi. 5. ISO 9001:2000 in gerekleri do rultusunda iç tetikler gerçeklefltirildi. 6. Gözden geçirme toplant lar yap ld. Bütün çal flmalar tamamland ktan sonra TSE tetkikçileri taraf ndan 11-14 Aral k 2003 tarihlerinde gerçeklefltirilen tetkik sonucunda Trakya Cam Sanayii Afi Trakya Fabrikas, tüm maddeler kapsam nda s f r uygunsuzlukla TS-EN-ISO 9001:2000 kalite yönetim sistemi belgesini almaya hak kazand. Trakya fabrikas olarak 2004 y l sonuna kadar; Güncellenen TS-EN-ISO 9001:2000 KYS belgesi ilkelerini tüm çal flanlara benimseterek yayg nlaflt rmay, fiiflecam uygulama program do rultusunda çevre yönetim sistemi kurmak ve ISO-14000 belgesi almak üzere gerekli çal flmalar n yap lmas hedeflendi. OXYVIT Kimya, HACCP Belgesi sahibi Oxyvit Kimya; g da, yem ve bunlar n katk maddeleri sektörlerinde bir zorunluluk halini alan HACCP sistemini kurmak için Eylül 2002 de bafllatt - haz rl k çal flmalar n tamamlayarak, Ekim 2003 te BVQI-Hollanda dan gelen uzman denetçinin yapt tetkik sonucu, "HACCP-GMP13; Quality Control of Feed Materials for Animal Feed" isimli belgeyi almaya hak kazand. HACCP sistemi nedir? HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points / Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalar ), üretilen ürünlerin insan sa l n olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir risk tafl - mad n gösteren önleyici bir sistemdir. Hammadde al m ndan bafllayarak, ürünler müflteriye/tüketiciye ulaflt r l ncaya dek geçen tüm proses aflamalar ndaki olas tehlikeler, bu tehlikeleri önlemek için gerekli tedbirler belirlenerek, bunlar n sürekli kontrol alt nda tutulmas sa lan r. Sistem y lda bir kez ara tetkiklerle, her 3 y lda bir belge tetkiki ile kontrol edilece inden, sistemin süreklili inin sa lanmas ve gelifltirilmesi önem kazanmaktad r. Oxyvit Kimya da süreklili i ve geliflimi sa lamak amac ile tüm personele verilen iç ve d fl e itimler periyodik olarak devam ettirilmektedir. Neden HACCP? Oxyvit Kimya, vitamin K3 ürününün g da güvenli i ile direkt iliflkisi olmamas na ve g da güvenli ini dolayl etkilemesine ra men, özellikle Avrupa Birli i direktiflerinde yasal bir zorunluluk olarak belirtilmesinin ard ndan müflterilerden gelen talep ile bu sistemin kurulmas - na karar verdi. Bu sistemin kurulmas nda vitamin K3 ve türevlerinin % 96 gibi büyük bir bölümünün ihraç ediliyor olmas da önemli bir rol oynad. Türk Standardlar Enstitüsü taraf ndan 16 nc s düzenlenen Alt n Ambalaj yar flmas nda Camifl Ambalaj Sanayii Afi üç ürünü ile ödüle lay k görüldü. Bu yar flman n referans ile kat ld, Dünya Ambalaj Örgütü nün düzenledi i World Star ambalaj yar flmas nda da iki ürünü World Star seçildi. 09.01.2004 de zmir Ege Üniversitesi Atatürk Kültür Merkezi nde yap lan ve Devlet Bakan Mehmet Ayd n n da kat l m yla gerçeklefltirilen ödül töreninde Camifl Ambalaj Sanayii Afi tasar m ekibi temsilcileri de ödüllerini ald lar. Türkiy e d e n World Star yar flmas na kat lan 33 ürün içinden 8 ürün ödüle de er bulundu. Bu sekiz ödül içinde iki ürünü ile yer alan Camifl Ambalaj Sanayii Afi baflar s n n gururunu tüm fiiflecam çal flanlar ile paylaflmaktad r. TSE taraf ndan her y l Paflabahçe Escape cam kase Camifl Ambalaj a ödül düzenlenen Alt n Ambalaj Yar flmas, ambalaj sektöründeki nitelikli tasar mlar n ortaya ç kar lmas n amaçlamaktad r. Ka t karton, plastik, ahflap vb. malzemelerden tasarlanan ürünler TSE nin oluflturdu u jüri taraf ndan de erlendirilmektedir. Ödüle lay k görülen ambalajlar, Dünya Ambalaj Örgütü (WPO) taraf ndan düzenlenen ve tüm dünya ülkelerinin kat l m ile gerçeklefltirilen uluslararas World Star yar flmas na kat lmaktad r. Fifth Avenue flarap aksesuar seti 1989 y l ndan beri her y l düzenlenmekte olan yar flmalara kat lan Camifl Ambalaj Sanayii Afi flimdiye kadar TSE den 44, WPO dan 27 olmak üzere toplam 71 ödül kazand. Kent Missbon Display Sayfa 10 Sayfa 11
fi RKET HABERLER fi RKET HABERLER Paflabahçe Mersin Fabrikas A f r n kampanyas n tamamlad t/m2 CEE FIRINLARI KAMPANYA SONU B R M CAM ÇEK fi DE ERLER 5238 5000 4772 4668 4361 4332 4174 4102 4091 4000 7 y l 7 y l 7 y l 7 y l 7 y l 6 y l 6 y l 6 y l 8 ay 10 ay 10 ay 1 ay 9 ay 4 ay 6 ay 3317 3000 2000 5 y l 1 ay Cam Elyaf Sanayii nde 2004 hedefleri çizildi Cam Elyaf da çal flanlara ilkyard m e itimi verildi 1000 06.04.1996 tarihinde üretime bafllayan Paflabahçe Mersin Fabrikas A f r n, 15.12.2003 tarihinde kampanyas n tamamlad. Bu geçen kampanya süresi içerisinde birim m2 den 5238 ton cam çekilmesiyle Topkap da çevre bilinci e itimi C.E.E f r nlar içerisinde gerçekleflen en yüksek de ere ulaflt. Çal flma süresi olarak geçen 7 y l 8 ay, yine grup f r nlar içerisinde en uzun çal flma sürelerinden biridir. Canl lar n yaflamlar boyunca iliflkilerini sürdürdü ü fiziksel, biyolojik, sosyal ve kültürel alan olarak tan mlanan çevrenin korunmas herkesin sorumlulu undad r. K t kaynaklar n kontrolsüz kullan lmas, dünyam zda zaman içinde yenilenmesi mümkün olmayan kay plara neden olmaktad r. Sanayi ve teknolojinin h zla geliflmesi, nüfusun h zla artmas, az geliflmifl ülkelerin bilinçsiz sanayileflme ve kentleflme çabalar do- 0 PM-A PB-B PB-D KC-C K2 KC-D KC-B K2 PB-C PM-B KC-A K2 16 gün gibi rekor say labilecek bir sürede tamamlanan so- uk tamir sonras yeni f r n 30.12.2003 tarihinde atefllenerek 12.01.2004 tarihinde cam çekimine baflland. an n dengesinin bozulmas na ve çevre kirlili ine yol açm flt r. O halde çevre kirlili inin önüne geçmek için yegane çözüm çevrenin korunmas ve kirlenmesinde en önemli faktör olan insana çevre e itimi konusunda gerekli yat r m n yap lmas yla sa lanabilecektir. Bu ise yöneticisi, sanayicisi, iflçisiyle k saca toplumun tüm kesimlerindeki insanlar n bu konuda bilgili ve duyarl hale getirilmesi ve böylece çevreci bir toplumun oluflturulmas yla mümkün olacakt r. Bu amaçla saat ücretli personele yönelik olarak istenen çevre bilinci gelifltirme e itiminin ilk semineri Anaflirket E itim Müdürlü ü nce 16 Ocak 2004 tarihinde yap ld. Ö leden önce ve ö leden sonra olmak üzere iki grup halinde gerçeklefltirilen seminerde kat l mc lara çevre, sanayileflme süreci, ekolojik denge, sürdürülebilir kalk nma, ISO 14000 çevre yönetim sistemi oluflturma konular nda bilgiler verildi. Cam Elyaf Sanayi Afi nin 2003 y l faaliyetleri ve 2004 y l ifl hedefleri toplant s 9 Ocak 2004 Cuma günü Çay rova-gebze deki merkez binada yap ld. Kimyasallar Grup Baflkan Dr. Atefl Kut un aç fl konuflmas ile bafllayan sunuflta; Genel Müdür smail Hakk Hac alio lu ve bölüm müdürleri, flirketin 2003 faaliyetleri ve 2004 hedefleri hakk nda bilgi verdiler. Cam Elyaf Sanayi Afi 2004 y l ifl plan sunuflundan baz ana bafll klar flöyle: Plan döneminde Cam elyaf ve polyesterde tam kapasite kullan m sa lanacak (Cam elyafta: 65.000 ton, polyesterde 24.000 ton). 2005 ve 2006 y llar nda III. f r n 2 fler ay durdurularak so uk tamiri yap lacak. Cam tekstil üretimi projelendirilerek uygulanacak. Rusya da yerli bir ortakla CTP smail Hakk Hac alio lu Dr. Atefl Kut boru üretim projesi gelifltirilecek. S v ba lay c l keçe üretimi yap lacak. Faaliyetlerimizde çal flan ve müflteri memnuniyeti esas al nacak. Türkiye CTP Üreticileri Derne i nin kurulufluna önderlik edilecek. Bu çerçevede; Cam elyaf nda Ba ms z, güvenilir ve tercih edilen kimlik ile Türkiye de liderlik sürdürülecek. Hedef pazarlarda pazar pay art r lacak. Mevcut müflteri ve ürün portföyü zenginlefltirilecek. Bundan sonraki büyüme hedefi, 100 bin ton/y ll k cam elyaf olacak. Polyesterde Yurtiçi pazar pay art r lmaya devam edilecek. Yurtd fl pazarlarda sat fl f rsatlar de erlendirilecek. flçi Sa l ve fl Güvenli i ve Acil Durum Organizasyonu çerçevesinde ilkyard m, arama ve kurtarma ekiplerinde görev alacak personelin e itildi i ilkyard m e itimlerinin dört ve beflincisi 17-23 Ocak 2004 tarihleri aras nda yap ld. Uluslararas sertifika verme yetkisine sahip ilkyard m uzman nkilap Obruk taraf ndan verilen yang n ve do al afetlerde meydana gelecek göçükler ile olas ifl kazas veya hastalanmalar karfl s nda ilkyard m müdahalesini yapacak elemanlar n e itildi i seminere 90 kifli kat ld. Sayfa 12 Sayfa 13
FUAR FUAR Trakya Cam dan Ukrayna ya ç karma Kimyasallar Grubu, deri sektörü ile fuarlarda bulufltu fiiflecam Kimyasallar Grubu, deri kimyasallar ile bu y l iki ayr fuara kat ld. 8-10 Ocak 2004 tarihleri aras nda Tüyap Fuar Merkezi nde düzenlenen Golden Horn stanbul Do al Deri Fuar nda 70 m2 lik, 15-17 Ocak 2004 tarihleri aras nda Dünya Ticaret Merkezi nde bu y l ilki düzenlenen stanbul Deri Fuar ndaki 80 m2 lik standlar ile Türk ve dünya deri sektörünün önde gelen firmalar ile bulufltu. OXYVIT ABD-Atlanta International Poultry (IPE) Fuar nda (Soldan sa a) Mr.Jim Weede (Prince Agri Genel Müdürü) ve Nafiz USTA. Dünyan n en önde gelen tavukçuluk ihtisas fuarlar ndan olan ve her y l ocak ay nda ABD-Atlanta da Georgia World Congress Center de yap lan fuara dünyan n çeflitli ülkelerinden Latin Amerika dan ve özelllikle ABD ve Kanada dan kat lan yaklafl k 900 firman n stand n n oldu u ve konu ile ilgili binlerce kiflinin ziyaret etti i fuara OXYVIT Kimya da distribütörü PRINCE AGRI PRO- DUCTS LTD firmas n n stand nda kat ld. fiirketi Genel Müdür Nafiz USTA temsil etti. Avrupa dan sonra ikinci büyük pazar (%34) olan ABD ve Kanada daki da t - c yla birlikte müflteriler ile birebir temaslar kuruldu ve sat fllar art rma yönünde geliflmeler kaydedildi. 28-31 Ocak 2004 tarihleri aras nda Ukrayna/Kiev de gerçekleflen Windows, Doors & Profiles Fuar na Trakya Cam San. Afi, 70 m2 lik dekorasyonlu bir stand ile kat ld. 20.000 kiflinin ziyaret etti i ve 19 Türk firmas n n yer ald fuarda Alman ve talyan firmalar n yo unlu u da dikkat çekiciydi. Standda; s kontrol kaplamal yal t m cam Is cam S, test düzene- ine, d fl cephe kaplama cam Tentesol, dekorasyon içinde uygulamal olarak, dekoratif Elit Glass serisi ve flotal ayna, güvenlik cam Lameks, Duracam kap ve f r n camlar örnekleriyle sergilendi. Camlamalar Trakya Cam San. Afi taraf ndan gerçeklefltirilmifl olan Oycan fl Merkezi ve T. fl Bankas Genel Müdürlü ü binalar görsel olarak yer ald. Trakya Cam, Ulusal Enerji Verimlili i Konferans ve Sergisi ne kat ld Trakya Cam San. Afi, Enerji Tasarrufu Kurulu ve Elektrik flleri Etüt daresi Genel Müdürlü ü iflbirli i ile Ankara da, 22-23 Ocak 2004 tarihleri aras nda düzenlenen Ulusal Enerji Verimlili i Konferans ve Sergisi ne, ürünlerinin tan t ld bir stand ve konferansta sunulan bildiri ile kat ld. Aç l fl n Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Dr. Mehmet Hilmi Güler in yapt konferans ve sergiye kamu kurum ve kurulufllar, üniversiteler ve ilgili özel sektör kurulufllar ndan kat l m gerçekleflti. Kamuoyunu enerji tasarrufu konusunda bilinçlendirmek amac yla düzenlenen konferansta Trakya Cam Sanayi Afi Projeli Sat fllar Müdürlü ü nden Mimar Gül Pek fl k, Enerji Tasarrufu ve Cam konulu bir bildiri sundu. Konferans kapsam nda düzenlenen sergiye, Is cam S, Is cam Konfor, Tentesol ve ntercam ürünlerinin tan t ld bir stand ile yer alarak ürünlerin sa lad enerji tasarrufu vurguland. Sayfa 14 Sayfa 15
fi RKET HABERLER ÇALIfiANIN DÜNYASI fl Sa l Koruyucu Sa l k Projesi ne start verildi fiiflecam Endüstri liflkileri Müdürlü ü nün, gruba ba l iflyerlerinde ortak olarak uygulad fl Sa l - Koruyucu Sa l k Projesi faaliyetlerinin Denizli Cam Sanayii ve Ticaret Afi de de bafllat lmas için start verildi. Sa l k birimi faaliyetleri içinde yer alan koruyucu sa l k sistemi, OHSAS 18001 standartlar na, meslek hastal klar hastahaneleri laboratuvarlar ile Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl fl Sa l ve Güvenli i Genel Müdürlü ü nün öngördü ü t bbi kurallara uygun olarak kurulmaktad r. Endüstri liflkileri Müdürlü ü görevlisi fl Hijyenisti Muhteber Güvendi ile birlikte oluflturulan eylem plan nda; - Mevcut durumun tespiti, - Sa l k biriminin yeni ç kar lan flyeri Sa l k Birimleri ve flyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çal flma Usul ve Esaslar Hakk nda Yönetmelik esaslar na göre düzenlenmesi, - Odiyo ölçümleri için kabuk oda ve sessiz oda yap lmas, - Sa l k personeline odiyo ve spirometre ölçümlerinin yap lmas için e itim verilmesi, - Çal flanlar için oluflturulacak sa l k dosyalar n n arflivlenmesi için dolap-raf düzeninin sa lanmas, - Bilgilerin bilgisayar ortam nda kay t alt na al nmas ve veri taban oluflturularak, y ll k faaliyet raporlar n n elde edilmesi için gerekli ortam ve altyap n n oluflturulmas, kararlaflt r ld. Eylem plan na göre; 15-19 Aral k 2003 tarihleri aras nda sa l k personeline Muhteber Güvendi taraf ndan odiyometre cihaz kullan m, ölçümü ve raporlamas konular nda iflbafl e itimi verildi. flyeri ortam n n iyilefltirilmesi, ifl risklerinin azalt lmas, periyodik kontrollerin yap lmas ve flirket çal - flan na daha iyi koruyucu sa l k hizmeti vermek amac yla çal flmalar gelifltirilerek devam edecektir. fiiflecam da y lbafl kokteyli 30 Aral k 2003 günü Kule-3 te düzenlenen y lbafl kokteyline çal - flanlar ve yöneticiler kat ld. Sunuculu unu Mithat Özy lmazer in üstlendi i programda, Genel Müdür Do an Ar kan, yeni bir y l için k sa mesaj n aktard ktan sonra, Zeki Çetin ve ekibinin sundu u Türk sanat müzi i ve Türk pop müzi inin seçkin eserleriyle devam eden kokteylde Kule-3 personeli ile yöneticiler birlikte e lenmenin tad n ç kard lar. Gökflin e Cam Sektörü nün En Baflar l Kad n ödülü DÜNYA Gazetesi taraf ndan bu y l dördüncüsü düzenlenen geleneksel Y l n Baflar l fl Kad nlar yar flmas n n ödülleri Lütfi K rdar Uluslararas Kongre ve Sergi Saray nda 15 Ocak 2004 tarihinde düzenlenen törenle sahiplerine verildi. En Baflar l Profesyonel Kad n Yönetici, En Baflar l Kad n Giriflimci, En Baflar l Kad n flveren ve Baflar l Kad nlar Onur Ödülü yan nda sektör ve illerin baflar s ile ön plana ç kan kad nlar da ödüllendirildi. Sektörlerinin en baflar l kad nlar kategorisinde cam ve seramik sektöründe Türkiye fiifle ve Cam Fabrikalar Afi Sat nalma Müdür Yard mc s Ayfle Gökflin, ödül almaya hak kazand. Alt nbafl Holding Genel Koordinatörü Cengiz Biçer, Ayfle Gökflin e ödülünü verdi. 2004 y l ilk ifle girifl s nav yap ld Cam Elyaf San. A.fi. nin nsan kaynaklar vizyonu çerçevesinde, 2004 y l ifl plan nda da yer alan üretim hedeflerini gerçeklefltirmek ve kaliteli yetkin insan kayna na sahip olmak amac yla, münhal kadrolarda istihdam edilmek üzere yetifltirilmek için mavi yakal personel aday adaylar na yönelik seçme s nav 13 Ocak 2004 tarihinde yap ld. Deneme süresi 2 ay olarak belirtilen s nava toplam 371 kifli kat ld. S nav sonucu 65 kifli, 50 ve 50 nin üzerinde puan alarak mülakata kat lmaya hak kazand. Yap lan seçim sonucu toplam 30 kifli geçici olarak ifle al nd. Ayfle Gökflin kimdir? 31.03.1953 tarihinde stanbul da do an B. Ayfle K v lc m Gökflin, Üsküdar Amerikan K z Lisesi nin ard ndan 1974 y l nda stanbul ktisadi ve Ticari limler Akademisi flletme Bölümü nden mezun oldu. Çal flma hayat na 1972 y l nda özel bir flirkette tercüman olarak at lan Gökflin, 1975-1979 y llar aras nda Luv Boutigue de (ABD) idarecilik yapm fl, 04.10.1979 tarihinde ise T. fiifle ve Cam Fabrikalar Sat nalma Müdürlü ü nde d fl sat nalma memuru olarak göreve bafllayan Gökflin, 1989 y l nda merkez d fl sat nalma flefli ine, 01.03.2000 tarihinde Paflabahçe Cam San. ve Tic. Afi. Grup Malzeme Yöneticili- i ne, 01.10.2003 tarihinde de Türkiye fiifle ve Cam Fabrikalar Afi Sat nalma Müdür Yard mc l - na atand. Evli ve bir çocuk annesi olan Ayfle Gökflin, ngilizce bilmektedir. Sayfa 16 Sayfa 17
Değerli Okuyucular, Bilindiği üzere; dergimiz iki ayda bir yayınlanmaktadır. Bu nedenle Kristal-İş Sendikası ile toplu iş sözleşmesi imzalandığı 14 Mart 2004 tarihinde dergimiz basılmış olduğu için, bu ek sayfa ile sizlere yeni gelişmeleri aktarıyoruz. Şişecam Dergisi Şişecam Topluluğu ve Kristal-İş Sendikası nın Ortak Açıklaması Anlaşma Sağlandı, Yeni Bir Dönem Başlatacağız Ülkemizin önde gelen sanayi topluluğu Şişecam ile 40 yıldır Şişecam ın önemli cam işyerlerinde örgütlü Kristal-İş Sendikası 19. Dönem Toplu İş Sözleşmesi ve diğer anlaşmazlık konularında bir uzlaşmaya vararak yeni bir dönem başlatma kararı almışlardır. Tüm Türkiye iş aleminin gözünün üzerimizde olduğu bugünlerde üzerimizdeki sorumluluğun bilincinde olarak işletmeleri ve çalışanları ferahlatacak bir çözüme ulaştık. Cam sektöründe 40 yıllık ortak bir geçmişe sahip olan Şişecam Topluluğu ve Kristal-İş Sendikası olarak geçmişte yaşanan sorunları önümüze bir engel olarak koymak yerine geleceğe bakmaya karar verdik. Şişecam ve Kristal-İş Sendikası, işletmelerin devamlılığı ve verimliliğin artması ile çalışanların refahı ve endüstriyel ilişkilerin daha da geliştirilmesi konularında ortak çaba harcamaya karar vermişlerdir. Bu anlaşma iki kurum açısından yepyeni bir milat anlamına gelmektedir. Taraflar yaşanan bütün sorunların diyalog ve uzlaşma yoluyla çözülmesi ve tekrarlanmaması için yeni bir endüstriyel ilişkiler anlayışının yerleştirilmesi konusunda hemfikirdir. Kamuoyuna ve Şişecam çalışanlarına saygıyla duyurulur. (14 Mart 2004) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Kristal-İş Sendikası Genel Müdürü Genel Başkanı A. Doğan Arıkan Mustafa Bağçeci ANLAŞMANIN TEMEL NOKTALARI 19. Dönem Cam Grup Toplu İş Sözleşmesi ile İlgili Olarak : Ücretler : Ücretlere 1 Ocak 2003 tarihinden geçerli olmak üzere 6 aylık dilimler halinde aşağıdaki oranlarda zam yapılmıştır. 2003 : Birinci altı ay için % 14, ikinci altı ay için % 10 2004 : Birinci altı ay için % 7, ikinci altı ay için % 5 (Enflasyon saptanan oranları aşarsa birinci altı ay aşan kısmın % 80 i, ikinci altı ay aşan kısmın % 100 ü ücretlere eklenecektir) 2005 : Altı aylık dilimler halinde bir önceki altı ay yaşanan enflasyon oranında zam yapılacaktır. İyileştirme : 2. Grup işyerlerinde çalışan işçilerin ücretlerine 2004 yılı sonunda 100.000 TL, 2005 yılı sonunda 100.000 TL olmak üzere toplam 200.000 TL iyileştirme zammı yapılmıştır. Ayrıca Paşabahçe Beykoz Fabrikasından nakledilen işçilerin ücretlerine 2002 yılı ikinci altı ay enflasyon farkı ilave edilecektir. Sosyal Haklar : 2003 yılı için % 35, 2004 yılı için % 12,3 ve 2005 yılı için bir önceki dönem yaşanan enflasyon oranında artış yapılmıştır. Diğer Konular : Paşabahçe Eskişehir Fabrikasında işten çıkarılan 66 kişiden isimleri işveren tarafından saptanacak 36 kişi 15 gün içinde Paşabahçe Eskişehir Fabrikası nda işe alınacak, diğer 30 kişiden ise davaları olumlu neticelenenler Kristal-İş in örgütlü olduğu diğer fabrikalarda işe alınacaktır. Cam Elyaf Fabrikası işyeri baştemsilcisi Trakya Cam İşleme Fabrikasında işe başlatılacaktır. Cam İşverenleri Sendikası tarafından Kristal-İş Sendikası nın işkolu yetkisine karşı açılan davalar geri çekilecek ve yeni davalar açılmayacaktır.
ENDÜSTR L fik LER ENDÜSTR L fik LER Endüstri iliflkilerinde gerekçeler De iflen ifl çevresi, farkl bir endüstriyel iliflki yaklafl m gerektiriyor Türkiye fiifle ve Cam Fabrikalar A.fi. ye ba l 13 cam iflyerine iliflkin olarak, Cam flverenleri Sendikas ile Kristal- fl Sendikas aras nda 18 Temmuz 2003 tarihinden bu yana yürütülmekte olan 19.dönem toplu ifl sözleflmesi görüflmelerinden, iflverenin bütün çabalar na karfl n maalesef sonuç al namam flt r. I. fiiflecam Toplulu u nun sermayedar, say lar 350.000 i aflan küçük tasarruf sahibidir. fiiflecam Toplulu u, Türkiye fl Bankas A.fi. nin % 66 paya sahip oldu u, di er % 34 pay n n say lar 350 bini aflan küçük birikim sahipleri ile yabanc yat r mc lar aras nda da ld halka aç k özel bir kurulufltur. Yönetimi, gerçek anlamda profesyoneller taraf ndan yürütülmektedir. Bu kuruluflu daha yak ndan tan mam fl olanlar için baz özellikleri afla da özetle aktar lmaktad r: fiiflecam bugün, 18 i cam, 4 ü cama entegre, 4 ü kimyasal, 5 i pazarlama, 2 si metal, 2 si ka t-karton ve 5 i hizmet sektöründe faaliyet gösteren 40 ba l kurulufl ve toplam olarak 13.000 çal flan ile ülkemizin önde gelen sanayi topluluklar aras nda yer almaktad r. fiiflecam kendi sektöründe Avrupa ve dünya klasman nda üst s ralarda yer alan, en büyük kurulufllardan biridir. Örne in, Düzcam da Avrupa n n 5., dünyan n 8.; Cam ev eflyas nda Avrupa n n 2., dünyan n 3.; Krom bilefliklerinde Avrupa n n 2., dünyan n 4.; Sodada Avrupa n n 4., dünyan n 7. büyük kurulufludur. fiiflecam devaml olarak gelifltirdi i yüksek üretim teknolojisiyle, 130 a yak n ülkeye ürünlerini ihraç etmekte ve karfl l nda 2003 y l nda 530 milyon dolara yak n do rudan döviz girdisi sa lamaktad r. As l önemlisi ise, ülke kaynaklar ndan üretim yapt için net döviz katma de eri yüksek sektörler aras nda yer almaktad r. Girdi verdi i sektörlerin dolayl ihracat de inilen ihracat tutar n n d - fl ndad r. fiiflecam n yurtiçi ve yurtd fl piyasalara yapt sat fllar n toplam 2003 y l itibariyle 1.3 milyar dolard r. 2004 y l nda bu rakam 1.5 milyar dolar düzeyine ulaflacakt r, 2010 y l na kadar bu tutar n asgari 2 milyar dolara ç kart lmas hedeflenmektedir. fiiflecam, büyük bir rekabetin söz konusu oldu u uluslararas pazardaki yerini koruyabilmek için, yeni yat r mlara da özellikle önem vermektedir. 2003 y l nda yap lan sabit sermaye yat r mlar 125 milyon dolar olup, 2004 y l nda 292 milyon dolara ulaflacakt r. fiiflecam, ihracat amaçl olarak yurtiçi pazar aflan kapasiteler oluflturdu u gibi, pazar sat n alma stratejisine uygun olarak yurtd fl na da aç lm fl, baflta Rusya, Bulgaristan, Gürcistan ve M s r olmak üzere uluslararas alanda önemli yat r mlar gerçeklefltirmifltir. fiiflecam n çok temel özelli i, çok say da ve ülke ekonomisinde önemli yeri olan sektörlere girdi vermesidir. nflaat sektöründen otomotiv sanayiine, savunma sanayiinden sa l k sektörüne, g da sanayiinden kimya sektörüne kadar çok genifl bir alan fiiflecam ürünlerini girdi olarak kullanmaktad r. Bu belgelerin yay mlanmas ndaki amaç nedir? Elektronik ortam n yaratt imkan n s n rlar içinde endüstri iliflkilerdeki geliflmelere fiiflecam n bütün mensuplar na iletmeye çal flt k. Bize yönelen sorulardan anl yoruz ki, fiiflecam çal flanlar n n büyük bir bölümü sendikal iliflkilerle ilgili kurumun görüfllerini yans tan belgelere ulaflamam fl. Medyaya gönderilen ve elektronik ortamda kamuoyuna sunulan belgeleri, yay mland klar tarihteki içerikleriyle sunuyoruz. Editör yaz - s nda da alt önemle çizildi i gibi, amac m z ne söylendi ini, hangi gerekçelerin ileri sürüldü ünü yaz l belge haline getirerek kamuoyu ile paylaflmak. Bunu fleffafl n, özgüven sahibi olan kurum olman n bir gere i olarak görüyoruz. Sorgulama ile yarg lama aras ndaki farka özen gösteriyoruz. Umuyoruz ki, iflverenin görüflleri, sendikan n görüflleri ile karfl laflt r l r; zaman nda tan kl nda geliflmeler daha iyi anlafl l r. Bu anlay fl kurumun uzun vadeli gelece ini güven alt na alman n yollar ndaki engelleri ortadan kald r r. Biz geçmiflin sorgulanmas için belgelerin yaz l hale getirilmesi ve kolay ulafl labilir olmas özeni göstermenin bir kurumsal sorumluluk oldu- unu düflünüyoruz. Zaman her zaman oldu u gibi en objektif tan k olacakt r. II. fiiflecam da endüstriyel iliflkiler fiiflecam bir kurum olarak her türlü faaliyetini yasal çerçeve içinde yürütür. Bu nedenle endüstriyel iliflkilerde de, çal flanlar ile tam bir dayan flma ve uzlaflma içinde olmay, sosyal yaklafl m n ve baflar ya ulaflman n temel unsuru sayar. Bu ba lamda de erlendirildi inde flu hususlar önem tafl maktad r: fiiflecam n 20 iflyerinin 13 ünde Kristal- fl, 2 sinde Selüloz- fl, 2 sinde Çimse- fl, 2 sinde Petrol- fl ve 1 inde T. Metal- fl yetkili bulunmaktad r. fiiflecam n Kristal- fl d fl ndaki sendikalarla temel hiçbir sorunu bulunmamaktad r. Kristal- fl d fl ndaki di- er sendikalarla endüstriyel iliflkilerin esas n, yarat lan ekonomik fazlan n çal flan, sermaye sahibi, geliflme yat - r mlar, vergiler ve sosyal harcamalara ayr lmas nda dengeli bir da l m anlay fl oluflturmaktad r.. Kristal- fl, bugüne kadar imzalanan toplam 18 top- Tablo 1: T SK Kapsam nda Ücret ve flgücü Maliyeti Seviyeleri EK M 2003 fiiflecam Önerisi ve Sendika Talebinin lavesi le Yeniden Düzenlenen Tablo fl Kolu - Sendika Ortalama Brüt Ortalama Brüt Ortalama Net Ortalama flgücü Kök Ücret Giydirilmifl Ücret Giydirilmifl Ücret Maliyeti (TL/ay) (TL/ay) (TL/ay) (TL/ay) Cam Mevcut (1) (4) (01.01.2003) 885,366,000 1,335,476,367 921,478,970 1,815,380,956 fiiflecam Önerisi (1) (4) (01.07.2004) 1,131,209,136 1,716,727.371 1,184,541,886 2,331,495,452 Sendika Talebi (1) (4) (01.07.2004) 1,428,582,600 2,172,035,466 1,498,704,472 2,874,595,511 A aç (1) 724,348,000 1,085,038,000 846,230,000 1,521,067,000 TÜH S 1,174,136,000 1,848,256,000 1,178,684,000 2,303,974,000 Çimento 802,691,000 1,449,855,000 1,025,438,000 1,776,327,000 Deri (1) (3) 697,730,000 1,247,499,000 940,025,000 1,452,166,000 G da (1) (3) 446,000,000 936,000,000 661,000,000 1,115,000,000 laç 1,346,931,000 1,788,657,000 1,147,160,000 2,107,456,000 nflaat (1) 608,000,000 1,033,599,000 748,986,000 1,291,999,000 Kamu fl 1,092,853,000 1,893,240,000 1,244,330,000 2,417,971,000 Kimya 989,972,000 1,630,192,000 1,077,772,000 2,100,248,000 Metal (3) 803,636,000 1,434,412,000 1,077,675,000 1,715,825,000 M KSEN 889,332,000 1,627,028,000 1,038,718,000 2,235,331,000 fieker (1) (3) (4) 1,325,431,000 1,957,968,000 1,294,927,000 2,306,378,000 Tekstil (3) 583,334,000 1,023,023,000 738,889,000 1,214,398,000 Toprak (1) 564,178,000 807,000,000 589,110,000 1,184,500,000 Turizm 742,874,000 1,107,625,000 808,565,000 1,495,294,000 KAYNAK : T SK (EK M 2003 VER LER ) (1) Fazla çal flmaya iliflkin ödemeler, giydirilmifl ücrete ve iflgücü maliyetine dahil de ildir. (2) Toplu ifl sözleflmeleri henüz ba tlanmad ndan eski ücret seviyeleri esas al nm flt r. (3) K dem ve ihbar tazminatlar, iflgücü maliyetine dahil de ildir. (4) Harc rah iflgücü maliyetine dahil de ildir. Ortalama Brüt Kök Ücret: Ayda 225 saat üzerinden hesaplanan ücret olup buna hafta tatili, genel tatil, y ll k izin ücretleri ile di er izinler için yap lan ödemeler dahildir. Ortalama Brüt Giydirilmifl Ücret: Ortalama Brüt Kök Ücret ve iflçiye yap lan ikramiye, prim, yakacak, çeflitli sosyal yard mlar gibi nakdi ve ayni di er tüm ödemelerin, fazla çal flma ücretleri dahil, toplam d r ( flçinin do rudan yararlanmad SSK primi iflveren pay, flsizlik Sigortas Primi iflveren pay gibi maliyet unsurlar hariçtir.) Ortalama Net Giydirilmifl Ücret: Ortalama Brüt Giydirilmifl Ücret (eksi) iflçiden yap lan kanuni kesintiler (SSK primi iflçi pay, flsizlik Sigortas Primi iflçi pay, Gelir Vergisi, Damga Vergisi) Ortalama flgücü Maliyeti: Ortalama Brüt Giydirilmifl Ücret + (art ) Di er Giderler (SSK primi iflveren pay, flsizlik Sigortas Primi iflveren pay, iflçi sa l ve ifl güvenli i, krefl, spor, e itim, harc rah giderleri, k dem ve ihbar tazminatlar ile iflgücü maliyetinin di er unsurlar ) Sayfa 18 Sayfa 19
ENDÜSTR L fik LER ENDÜSTR L fik LER lu ifl sözleflmesinin 9 unda iflverenle uzlaflmam fl, görüflmeler grevle sonuçlanm flt r. Geriye kalan 9 sözleflmenin 4 ü ülkenin içinden geçti i çeflitli süreçler nedeniyle devlet taraf ndan ülke genelinde ba tlanm flt r. Kristal- fl,anlaflmazl kla sonuçland rd 9 toplu ifl sözleflmesinde, toplam olarak 428 gün grev yapm fl ve iflletme baz nda 1,641 günlük ifl kayb na yol açm flt r. Bu ifl kayb n n fiiflecam a, dolay s yla da ülke ekonomisine verdi i zarar, bugünkü de erlerle 1.6 milyar dolar düzeyine ulaflm flt r. III. Kristal- flin ücret talebi hiçbir hakl gerekçeye dayanm yor Kristal- fl in ücret talebi, ne dünya rekabetini, ne ülkemizdeki ücret düzeylerini ne de fiiflecam kurulufllar n n rekabet gücünü dikkate al yor. Afla da fiiflecam ücretlerinin Türkiye içindeki yeri, fiiflecam iflçilerine 1.1.2003 itibariyle ödenen ücretler, Kristal- fl e önerilen ücretler ve Kristal- fl in talebi aktar lmaktad r: 1. fiiflecam ücretlerinin Türkiye içindeki yeri fiiflecam a ba l iflyerlerinde ekonomik nedenlerle geçmiflte kapanan iflyerleri nedeniyle iflini kaybedenlerin d fl nda iflçi sirkülasyonu yoktur. Cam iflkoluna dahil bu iflyerlerinde çal flanlar n geçmiflten bu yana ifl güvenceleri olmufl dolay s yla iflçiler k demlenmifltir. Zira, bu iflyerlerindeki iflçiler ancak emeklilik, askerlik, ölüm ve kendi istekleri ile iflten ayr lmaktad rlar. Bu itibarla, seyyanen uygulanan enflasyonun üzerindeki ücret zamlar yla, k dem ortalamas yüksek olan iflçilerin ücretleri ve maliyetleri büyük art fllar göstererek, y llardan bu yana iflkolu baz nda ülkemizin en yüksek ücret ödeyen sektörlerinden biri olmufltur. (Tablo-1) 2. fiiflecam iflçilerine halen ödenen ücretler fiiflecam bünyesinde çal flan iflçilere 1.1.2003 itibariyle geçen dönem toplu ifl sözleflmesi uyar nca ödenen ortalama giydirilmifl ayl k ücret (Tablo 2) brüt 1 milyar 335 milyon, net 922 milyon lirad r. Bir iflçinin fiiflecam da ortalama maliyeti ise ayl k 1 milyar 814 milyon lirad r. Bu ücretler Türkiye deki genel ücret düzeyinin çok üstünde olup, Avrupa cam sektöründeki ücret düzeyine yaklaflmaktad r. Ülkemizde kifli bafl na ortalama GSMH 3000 dolar civar ndad r. fiiflecam da bir iflçinin ortalama y ll k maliyeti ise 15,050 dolard r. Bu durumda kifli bafl na GSMH nin 5 kat ücret ödenmektedir. Çevremizdeki geliflmifl ya da geliflmekte olan hiçbir ülkede ise bu katsay 1.7 yi geçmemektedir. Bu dengesiz ücret düzeyi, ülkemizde fiyat-maliyet dengeleri aç s ndan rekabet gücünü ciddi biçimde zorlamaktad r. 3. fiiflecam n önerdi i ücretler Fiyat-maliyet dengeleri ve rekabet gücü kriterlerini çok aflan ücret düzeyine ra men, bu yap n n k sa zamanda de iflmesinin güç oldu unun bilincinde olan fiiflecam, ülke koflullar n dikkate alan makul bir ücret önerisinde bulunmufltur. Böylece fiiflecam, Kristal- fl in de üyesi oldu u Türk- fl ile hükümet aras nda 2003 y l toplu ifl sözleflmesi için 22.7.2003 tarihinde var lan anlaflma Kristal- fl Sendikas grev karar alm fl ve 9 Aral k 2003 tarihinde 13 cam iflyerinin tümünde grev uygulamas bafllat laca n bildirmifltir. Bakanlar Kurulu, 4 Aral k 2003 tarihinde ald kararla, söz konusu grevin uygulanmas n "milli güvenli i bozucu nitelikte" görüldü ünden 60 gün süreyle ertelenmesine karar vermifl, buna dair karar 8 Aral k 2003 tarihli mükerrer Resmi Gazete de yay mlanarak yürürlü e girmifltir. protokolünde öngörülen parasal haklar tümüyle vermeyi kabul etmifl ve Kristal- fl e afla daki öneride bulunmufltur. 19. dönem toplu ifl sözleflmesi 1.1.2003-31.12.2004 tarihleri aras ndaki 2 y ll k süreyi kapsayacakt r. ki y ll k sürenin birinci y l dolmufl oldu undan, toplu ifl sözleflmesi ile kabul edilecek "parasal haklar n" 2003 y l na ait olan bir ölçüde geçmifle yönelik olarak ödenmifl olacakt r. fiiflecam n vermeyi kabul etti- i ücret art fl dikkate al narak "toplu ifl sözleflmesi" imzaland takdirde, (Tablo - 2 de sunulan ücret tablosunda daha ayr nt l bir flekilde görülece i üzere) 1.7.2004 tarihi itibariyle, iflçilere ödenecek ortalama giydirilmifl ayl k ücret, brüt olarak 1 milyar 725 milyon lira, net olarak 1 milyar 190 milyon liraya yükselmifl olacakt r. Bu miktar, mevcut ücretlere göre ortalama % 29.1 oran nda bir art fl ifade etmektedir. Giydirilmifl ücretlerin iflyerine ayl k ortalama maliyeti ise, ayn tarihte ayl k 2 milyar 338 milyon liraya ulaflacakt r. Türk- fl in 500 binden fazla iflçiyi kapsayan ve ülkenin ekonomik olanak ve koflullar n dikkate alarak 2003 toplu ifl sözleflmeleri için öden- Tablo 2: 19. Dönem T S Ücret Art fl Teklifleri Tablo 3: 19. Dönem T S Ücret Art fl Teklifleri 01.01.2004 Tarihinde Ulafl lacak Ücret [TL (000)/Ay] Mevcut Ücret fiiflecam Kristal- fl 01.01.2003 Brüt Ücret Art fl % si Art fl % si Brüt Ücret = Saat Ücreti x 225 885.0 1,077.0 21.7 1,475.0 66.7 Giydirilmifl Ücret 1,335.0 1,642.0 23.0 2,265.0 69.7 Giydirilmifl Ücret = Brüt Ayl k Ücret + ( kramiye, _ saat mesai, vardiya tazminat, gece zamm, izin yard m, bayram yard m, yakacak yard m ) flgücü Maliyeti 1,814.0 2,227.6 22.8 2,990.0 64.8 flyerine Toplam Maliyeti = Giydirilmifl ücret + (yemek yard m, g da yard m, tafl t yard m, SSK ve flsizlik Sigortas flveren pay, k dem tazminat karfl l ) fiiflecam Teklifi 10.10.2003 Kristal- fl Teklifi 03.12.2003 01.07.2004 Tarihinde Ulafl lacak Ücret [TL (000)/Ay] Mevcut Ücret fiiflecam Kristal- fl 01.01.2003 Brüt Ücret Art fl % si Art fl % si Brüt Ücret = Saat Ücreti x 225 885.0 1,131.0 27.8 1,565.0 76.8 Giydirilmifl Ücret 1,335.0 1,725.0 29.1 2,392.0 79.2 Giydirilmifl Ücret = Brüt Ayl k Ücret + ( kramiye, _ saat mesai, vardiya tazminat, gece zamm, izin yard m, bayram yard m, yakacak yard m ) flgücü Maliyeti 1,814.0 2,338.2 28.9 3,145.0 73.3 flyerine Toplam Maliyeti = Giydirilmifl ücret + (yemek yard m, g da yard m, tafl t yard m, SSK ve flsizlik Sigortas flveren pay, k dem tazminat karfl l ) fiiflecam Teklifi 10.10.2003 Kristal- fl Teklifi 03.12.2003 Sayfa 20 Sayfa 21
ENDÜSTR L fik LER ENDÜSTR L fik LER mesini kabul etti i "ücret art fl n " fiiflecam da uluslararas rekabet koflullar n azami ölçüde zorlayarak vermeyi teklif etmifl, Kristal- fl bu art fllar maalesef görüflmeye de er öneri olarak bile kabul etmemifltir. 4. Kristal- fl in ücret talebi Kristal- fl, ne ülke flartlar n, ne makroekonomik dengeleri, ne iflletme koflullar n ne de iflyerlerinin rekabet gücünü dikkate alan bir öneri yapm flt r. fiöyle ki: Kristal- fl (Tablo - 3 de sunulan ücret tablosunda daha ayr nt l bir flekilde görülece i üzere) toplu ifl sözleflmesini imzalamak için, mevcut ücretlerin 1.7.2004 tarihi itibariyle, ortalama giydirilmifl ayl k ücret olarak 2 milyar 392 milyon liraya, net ücret olarak 1 milyar 675 milyon liraya yükseltilmesinde direnmektedir. Bu art fl oran, yürürlükteki ücretlerin % 79.2 art r lmas n ifade etmektedir. Kristal- fl in önerdi i giydirilmifl ayl k ücretleri iflyerine ortalama maliyeti ise 3 milyar 145 milyon liray bulmaktad r. 5. dari maddelerle ilgili uyuflmazl k Cam flverenler Sendikas, yeni ç kan 4857 say l fl Yasas n n dünya genelindeki e ilimler, yak n çevremizdeki de iflmeler ve ülkemizdeki endüstrinin rekabet edilebilirli ini gözeterek getirdi i çok az say daki esnekli i ve verimlili i art racak maddeleri T S metinlerine yans tmay teklif etmifltir. Ancak, Kristal- fl Sendikas bu konuda herhangi bir yaklafl m göstermedi i gibi idari maddelerin eski fl Yasas hükümlerine paralel düzenlenerek mevcut uygulaman n muhafaza edilmesini talep etmifltir. Kristal- fl Sendikas 15 Aral k 2003 tarihinde Dan fltay a baflvuruda bulunarak Bakanlar Kurulu karar n n iptalini ve yürütmenin durdurulmas n talep etmifltir. Dan fltay 10. Dairesi 12 Ocak 2004 de yürütmenin durdurulmas na karar vermifltir. Uzlaflma Sa lanamayan dari Maddeler: 1.1 Cam flverenler Sendikas nca önerilip kabul edilmeyen maddeler Madde 12- fle alma Madde 14- Geçici iflçi Madde 15- fl de iflikli i Madde 20- Fazla çal flma uygulamas Madde 24- Hafta tatili Madde 46- Eski haklar Madde 56- K dem tazminat 1.2 Kristal- fl Sendikas nca talep edilen ve kabul edilmeyen maddeler Madde 3- Sözleflmenin kapsam Madde 32- kramiye Madde 53- Geçici iflgöremezlik ödene i 1.3 Taraflarca de ifliklik önerilen ancak yine anlaflma sa lanamayan maddeler Madde 17- Normal çal flma süreleri Madde 18- Vardiyal çal flma Süreleri Madde 19- Fazla çal flma Madde 25- Ulusal bayram ve genel tatiller 3 bölümde belirtilen toplam 14 idari madde üzerinde mutabakat sa lanamam flt r. IV. Grev, ulusal ekonomimiz için ciddi tehdittir Kristal- fl Sendikas n n ayr nt bilgisine ve analize dayanmayan, günün flartlar na uymayan dayatmac bir anlay fl sergilemektedir. Bu nedenle grevi bir silah olarak kullanmaktad r. Kulland silah ulusal ekonomimiz için ciddi tehdit oluflturmaktad r. Buna iliflkin veriler afla da özetle aktar lmaktad r: Cam Sanayi izabe teknolojisine dayan r. Cam üretiminin kalbi olan cam f r nlar n n maliyeti 13-51 milyon dolar aras nda de iflir. F r nlar n, bir kez atefllendikten sonra 6-12 y l aras nda 1550-1600 C sabit s da çal flmalar gerekir. F r nlar dur-kalk çal flt r lamaz. F r nlarda üretim yap lmasa bile ayn s cakl kta tutulmas gerekir. O nedenle cam sektörü 3 vardiya sürekli çal flmak zorunda olan bir üretim alan d r. Cam f r nlar kontrollü so utulmad takdirde hasar görmekte; hatta patlayabilmektedir. Kristal- fl in örgütlü bulundu u iflyerlerinde 6 adet düzcam, 8 adet flifle, 2 adet cam elyaf, 7 adet cam ev eflyas (zücaciye) olmak üzere toplam 560,000,000 dolar yat r - ma mal olan 23 adet f r n mevcuttur. Bu f r nlar n hasar görmesi halinde tamirleri 4-15 milyon dolar aras nda olup toplam tamir maliyetleri 165 milyon dolar tutmaktad r. Grev s ras nda f r nlarda tüketilen günlük enerji miktar 645 ton fuel-oil eflde eri yak t ve ayr ca 650,000 kwh elektrik olup, bu enerji tamamen bofla harcanm fl olacakt r. Y ll k 530 milyon dolarl k ihracat veri al nd nda, günlük 1,500,000 dolar ihracat kayb olacakt r. Y ll k 1.3 milyar dolar ciro veri al nd nda, günlük 3,5 milyon dolar ciro kayb söz konusudur. Yurtd fl piyasalarda sözleflmelerden do an yükümlülüklerin zaman nda yerine getirilmemesinden do acak ciddi boyutta tazminatlar ödenecektir. Zaman nda yap lamayan sevk yat ciddi müflteri kay plar na yol açacakt r. Grev süresince 23 dev f r nda, zorunlu olarak kullan lan hammadde, yak t ve enerji nedeniyle günlük 355 milyar lira kaynak israf olacakt r. Dev f r nlar n devaml olarak 1550-1600 0 C s cakl kta olmas gereken s lar n n grev nedeniyle gerekti i flekilde korunamamas ndan ciddi f r n hasarlar do abilecek (her f r n tamiri için 4-15 milyon dolar) ve böylece büyük zararlar oluflacakt r. Dev f r nlar n ana yap unsurunu oluflturan özel refrakterlerin grev nedeniyle hasar görmesi durumunda f r nlar n yeniden çal fl r hale gelmesinin gerektirdi i 12-24 ay gibi uzun bir süre üretim yap lamamas ndan do- acak çok yönlü zararlar olacakt r. Sayfa 22 Sayfa 23
ENDÜSTR L fik LER ENDÜSTR L fik LER V. Bu iflyerleri hepimizin ortak mal d r Kristal- fl Sendikas na yaklafl k 6 y ld r iflyerlerinin durumlar hakk nda bütün bilgi ve belgeler aktar lm flt r. Analiz yapacak, iflyerlerinin rekabet güçlerini rakiplerle karfl laflt racak, hayati co rafyam zdaki rekabeti de erlendirecek veriler ellerindedir. Bu veriler, al flkanl kla de- il analizle talepte bulunma sorumlulu unu kendilerine yükler. Bu verileri bir yana b rakarak, ben talepçi kuruluflum mant nda srar etmek, iflyerlerinin gelece ini tehlikeye sokmaktad r. O nedenle Kristal- fl afl r taleplerde bulunurken flu hususlara dikkat etmesi gerekmektedir: fiiflecam iflyerleri, cam sanayinin yap sal ve ekonomik özelliklerini, dünya rekabet koflullar n dikkate alan bir anlay flla yönetilmektedir. Bu nedenle, genel ve kategorik iddialar, kendi kendini besleyecek kaynaklar olmayan sosyal taleplere dayanmamal d r. Önce iflyerinin yaflat lmas ilkesine sadakat korunmal ; paydafllar aras nda adil paylafl m sa lanmal, yani iflgücü, sermaye, geliflme yat r mlar ve sosyal ödemeler aras nda ilkeli bir denge kurulmal d r. Sendikan n örgütlü güce dayanarak kurum rant n almas na izin verilmemelidir. fiiflecam gibi tamamen profesyonellerin yönetti i sermaye sahipli inin kolektif oldu u, yöneticilere sermayenin emanet edildi i bir kurumda; paydafllardan sesi ç kabileni kollamak, sesi ç kmayanlar n hakk n göz ard etmek, hem adil de ildir, hem de kurumu gelece e tafl mayacak bir yoldur. fiiflecam n her türlü hesab kitab, faaliyeti ve faaliyet sonuçlar uluslar aras standartlarda denetlenir ve fleffaft r. Yarat lan ekonomik fazla ortadad r. Bu fazlan n niceli i ve niteli ini ortaya koymadan paydafllar aras ndaki bölüflümün ilkelerini söylemeden talepte bulunman n bir haks z rekabet oldu u bafltan kabul edilmelidir. Bu iflyerleri say lar 350 bini bulan küçük sermaye sahiplerinin oldu u kadar, baflta çal flanlar n n, sonra do rudan ve dolayl yararlananlar n ve bütün ülkenin ortak mal d r. Bu kurumun korunmas, gelifltirilmesi ve gelece inin güven alt na al nmas hepimizin ortak sorumlulu udur. Talepler mutlaka hakl, tutarl ve sa l kl gerekçelere dayanmal d r. Sonuç fiiflecam, Cumhuriyet kuflaklar n n ortak gururu olan bir kurumdur. Bu kurum ülke ekonomisinin omurgas n destekleyen bir ölçe e ulaflm flt r. Bu kurumun gelece inde yönetenler baflta olmak üzere, sendikalar n, do rudan ve dolayl ilgisi bulunan herkesin ortak sorumlulu u vard r. Bu ortak sorumlulu u yerine getirmenin ilk flart aç k olmakt r. Girdi sa lanan di er sanayi dallar nda, özellikle otomotiv ve g da sektörlerinde grev nedeniyle gerekli cam ürünlerinin verilememesinden do acak ciddi ihracat kayb n n sebep olaca bir dizi zarar olacakt r. fiöyle ki, otomotivde fiiflecam y lda 850,000 otomobil, otobüs vb. için 7 milyon adet otocam üretmekte, Türkiye nin ihracat gelirlerinde önemli bir yeri olan bu sanayinin cam ihtiyac n karfl lamaktad r. Grev halinde günlük 16 milyon dolar otomotiv ihracat n n durmas söz konusu olacakt r. Ayr ca g dada fiiflecam bu sektör için y lda 350 milyon adet cam ambalaj (kavanoz, flifle v.b.) üretmekte ve bunun büyük bir bölümü g da ihracat nda kullan lmaktad r. Grev, yüksek katma de erli tar m ürünlerinin ihracat - na engel oluflturacakt r. Girdi al nan di er sanayi ve hizmet sektörlerinde, özellikle tafl mac l k sektöründe günlük 300 milyar lira gelir kayb yaratacakt r. Hazine ve di er kamu kurumlar ciddi gelir kay plar na u rayacakt r. SSK ve iflsizlik sigortas prim kay plar günlük 100 milyar lira, gelir ve kurumlar Bu grev, tutarl bir gerekçeye dayanmamaktad r; yasalardan do an bir hakk n kullan lmas de il, tam tersine hakk n kötüye kullan lmas mahiyetindedir. vergisi ile katma de er vergisi kayb günlük 715 milyar lira düzeyinde olacakt r. Grev nedeniyle iflçimizin gelir kayb günlük net 180 milyar liray bulacakt r. fiirketimizin halka aç k olmas nedeniyle sermaye sahiplerinin u rayaca temettü kayb günlük 410 milyar lira düzeyindedir. Bütün bu nesnel veriler göstermektedir ki, Kristal- fl in grev karar hakl bir gerekçeye dayanmamaktad r. Tam tersine, dayatmac ve uzlaflmaz, benim dedi- im olur mant na dayal, klasik sendikac l k bile say lmayan, iflyerlerinin yap sal zaaflar n istismara yönelik, örgüt gücünü kullanarak, 350.000 küçük hissedar n temettüsünü azaltan, vergi kay plar na yol açan, geliflme yat r mlar na gerekli kaynak aktar lmas n önleyen ve iflyerlerinin gelece ini tehdit eden bir anlay fl yans tmaktad r. Tüm bu nedenlerle grev, yasalarda belirlenen amac ndan saparak hakk n kullan m de il, hakk n kötüye kullan m mahiyetini kazanmaktad r. Sayfa 24 Sayfa 25
ENDÜSTR L fik LER SA LIK Haz rlayan: Dr. A. Naim Keskin ç Hastal klar Uzman A r ve k sa tarihi A r n n tarihi insanl k kadar eskidir dersek yanl fl olmaz. nsano lu kendini bildi bileli a r ile u raflm fl ve bafl edebilmek için çaba sarf etmifltir. Sonunda baflar ya ulaflm fl m d r? Belki bir dereceye kadar. nsan yaflam nda beflikten mezara kadar uzanan yolda a r insana hep efllik etmifltir. A r y baz ansiklopediler flöyle tarif eder; süreklili i ile ac dan, daha fliddetli oluflu ile s z dan ayr lan, bedeni st rap. Fizyolojik aç dan ise a r, merkez veya duyu sinirleri uçlar n n fliddetli uyar lmas ile ortaya ç kan s k c bir histir. Ç k fl noktas ne olursa olsun merkezi beyin kabu u sinir uçlar d r. A r tamamen öznel (sübjektif) bir olgudur. T bbi aç dan ise a r, gerçek potansiyel doku hasar n ve bunun yaratt - duyusal yan tlara iflaret eden duyumlardan oluflan karmafl k ve sübjektif bir olayd r. A r, her ça da tümüyle gerçek ve yal n bir olgu olarak karfl m za ç kt halde, insanlar n ona iliflkin tav r ve düflünceleri dönemlere göre de iflen a rl klarla büyünün, dinin, bat l inançlar n, felsefenin ya da pratik yaklafl mlar n etkisinde kalm flt r. lkel toplumlarda, 7 bin y l önceki ma- ara duvarlar ndaki resim yaz lar ndan, bu insanlar n s ca ve so u u, çamur banyolar n, yara lapalar n, panzehirleri, a r kesicileri ve vücutlar ndaki yabanc maddelerin ç kar lmas ve k r klar n tedavisi amac yla birtak m basit yöntemleri kulland klar n ö reniyoruz. içsel a r ya büyük olas - l kla do a üstü anlamlar veriliyordu, a r - n n kayna n n d flsal oldu u san l yordu. Burada iflin içine bedene hükmeden büyülü ve kötü güçler kar fl yordu. Örne in Yeni Gine kabilelerindeki t p adamlar için a r cin çarpmas olarak aç klan yordu. Bu ilkel toplumlarda a r n n insan bedenine d - flar dan zorla girdi i, baz gizemli ruhlar n da bununla iliflkili oldu u düflünüldü ünden, tedavi de bu beden d fl görünmez varl klarla mücadeleye yönlendirilmiflti. nsanlar uygarlaflt kça Nil, ndus, Yangtze, Hwang Ho, Dicle ve F rat gibi büyük nehirlerin çevresinde ve a zlar ndaki verimli topraklarda yerleflerek topluluklar kurdular, t p ilk meyvelerini buralarda verme e bafllad. Özellikle eski M s r papirüsleri günümüze kadar ulaflt ndan bize o zaman n t bb hakk nda detayl bilgi getirmifltir. Piramitlerin kurucusu mimar, astronom ve fizikçi imhotep ve onu izleyen Yunanl Sa l k Tanr s Asklepios dönemlerinde t p bilimi ilk at l m n yapm flt. Fakat sonralar dinsel mistisizm ve demonolojinin (cin ve fleytanlar n varl inanc n inceleyen bilim dal ) artan etkisiyle t p M s r da giderek gerilemifltir. O devirde M s r da insan bedeninin kesilip aç lmas serbestti, böylece bu uygarl k gelece e paha biçilmez bir miras b rakm flt r. O zaman n a r kavram da dinin ve büyünün etkisinde biçimlenmifltir. Ölülerin ruhlar, kötü niyetli Tanr lar, ya da di er karanl k güçler taraf ndan y k ma yol açmas amac ile insan vücudundaki delik ve gözeneklerden içeri sokulmakta, bu da a r ya neden olmaktad r. Sol burun deli i ruhlar n en sevdi i girifl noktas d r. Eski M s r da beyin yaflamsal bir organ olarak alg lanm yordu, fakat o zamanki insanlar kafaya al nan darbenin vücudun ters taraf nda felce yol açt n gözlemlemifllerdi. Mumyalama ifllemi s ras nda yok edilen, ya da ç kart lan tek organ beyindi. Kalp ise tüm vücuda yay lan damarlar yla duyular n ve dolafl m n merkeziydi. O zamanlarda sinir sistemi bilinmiyordu, yaralanmayla oluflan a r lar bile kalple iliflkili olarak de erlendiriliyordu. Eski M s r da bafllayan bu rasyonel uygulamalar ve baflar l klinik saptamalar ne yaz k ki yüzy llar sonra yerlerini efsun, büyü gibi olgulara b rakmak zorunda kald. Hindistan da ndus Nehri çevresinde ve Çin rmaklar çevresinde geliflen uygarl klarda ise narkoz teknikleri ve a r giderici ilaçlar n kullan ld n Ö 400 y llar nda yaz lm fl olan eski kutsal Hint kitab Rig- Veda dan ö reniyoruz. Burada mineral, bitki ve hayvanlardan ilaç elde etmenin yöntemleri de anlat lmaktad r. Ö 600 y llar nda büyük bilgin ve cerrah Susruta ilk defa anatomik de erlendirmeler ve fizyolojik aç klamalar yapmaya bafllam flt. Fakat o zaman da kalp merkezli kaba bir sinir sistemi anlay fl n n var oldu unu görüyoruz. Ö 5. yüzy lda Budizm in yay l fl yla birlikte bilimsel araflt rmalar kesilmifl, t bbi düflünce ruhani yollara sapm fl ve duyu a fikri kaybolmufltur. Budizm in bu dinsel dogmalar anatomik konulardaki yavafl yükselifli ans z n durdurmufltur. Dicle ve F rat nehirleri aras nda yer alan Mezopotamya, insanl n geliflimi aç - s ndan uygarl n befli i olarak hakl bir üne sahiptir. lk uygulamal yaz sistemi burada gelifltirilmiflti (Hammurabi Kanunlar ). Burada da görüyoruz ki bilimle ilgilenen ak lc az nl k, kehanet, fal, astroloji ve büyü sanat yla u raflan cin kovucularla rekabet etmek zorundayd. Kanuna göre: E er bir cerrah, bronz aleti ile bir göz iltihab n yarar ve böylelikle adam n gözünü kurtar rsa, on alt n sikke alacak. E er cerrah baflar s z olur ve bu yüzden adam gözünü yitirirse, cerrah n eli kesilecek. Görülüyor ki o zamanki yasalar da büyücü ve cincilerden yanayd. Dinsel ve büyüsel görüfllere göre kalp zekan n, karaci er duygular n, rahim merhametin ve her nedense mide fesad n merkezi idi. Hastal k günahlar n cezas yd ve Tanr lar a yakarmak ve adaklar sunmaktan baflka çare yoktu. flte böyle bir ortamda gerçekçi araflt rmalar yapmak pek çekici de ildi. Bu nedenle yaz, sanat, mimarl k, hukuk ve astronomi gibi konularda ileriye dönük dev ad mlar at l rken, t p yerinde sayd ve gelece e önemli bir miras b rakamad. Çinliler ise insan, uyumlu evrenin bir mikrokosmosu olarak de erlendirdiler. Kutsal t p kitab Nei Ching de Yang ve Yin diye isimlendirilen z t güçlerin dengesinden bahsedilir. Yang erkekli i, fl, s ca, sald rganl ve gücü; Yin ise kad nl, karanl, so u u ve edilgenli i simgeliyordu. Do ada befl temel madde (toprak, su, atefl, tahta ve metal), insan vücudunda befl organ (kalp, akci erler, karaci er, dalak ve böbrekler) ve damarlarda dolaflan befl rüzgar vard r. Beyin yaln zca kafatas n n ili idir, pek önemli de ildir. Organlar n efendisi olan kalp, kan ve havan n deposudur. Çinliler nab zdaki de iflikliklerle sa l k aras nda iliflki kurmufllard. Vücut 365 bölümden oluflmufltur ve her bölüm akupunktur ve moksibisyon (Çin ve Japonya da cildin üzerine kapat lan pamu a benzer bitkisel maddenin yak lmas yla uygulanan tedavi yöntemi) gibi tedavi uygulamalar aç s ndan çok önemli birer odak noktas na sahiptir. O zamanki Çin bilimine göre a r n n kendine özgü bir merkezi yoktur. Yang ve Yin aras ndaki uyumsuzluk kalp ve damarlara yans maktad r. Yang ve Yin öfkelendi inde bununla iliflkili organ a r maktad r. Hiddet Yin i karaci erde k zd r r ve fliddetli zevk Yang a kalpte ac verir. Afl r keder akci erleri rahats z eder ve kötü niyetli düflünceler dalakta a r ya yol açar. Yaz m n bu ilk bölümünde t p ve a r biliminin gelifliminde ilkel toplumlar, eski krall klar (M s r), Hindistan, Mezopotamya ve Çin k sa ve basitçe anlat lma a çal fl lm flt r. Bundan sonraki geliflmelerden gelecek yaz mda söz edece im. Sa l kl ve ayd nl k günler dile i ile hoflça kal n. Sayfa 26