İnfeksiyonlara Karşı Savunma Mekanizmaları
Mikroorganizma- Konak İlişkileri Mikroorganizma konakta ürer, ancak hastalık oluşturmaz (subklinik infeksiyon:toxoplasma Toxoplasma) Mikroorganizma konakta ürer ve inkübasyon süresinden sonra hastalık k oluşturur (klinik( infeksiyon: Kuduz virüsü) Mikroorganizma hücre h içinde i inde belirgin bir süre s üremeden canlı kalır r (latent( infeksiyon:hsv) Mikroorganizma hücre h genomuna eklenir ve uzun sürede s maliniteye neden olur (onkojenik( infeksiyon:hpv virüsü)
Mikroorganizmaların n Hastalık k Oluşturma Mekanizmaları İnvazif etkenler: Sentezledikleri toksin ve enzimleri aracılığı ığı ile hasar yaparak yayılırlar (stafilokok, streptokok, salmonella) Non-invazif etkenler: Girdikleri yerde sentezleyip saldıklar kları spesifik ekzotoksinlerle etki yaparlar (difteri, tetanus) Aşırı duyarlılık k reaksiyonları: Hasarlayıcı ve hastalık yapıcı etki gösterirler g (tüberk berküloz) İmmun fonksiyonları bozarak: İmmun yetmezlik oluşturarak çeşitli infeksiyonlara neden olurlar (HIV) Hücre fonksiyonlarını değiştirerek: Organik hasar oluşturmadan bazı hücre fonksiyonlarını değiştirerek etki yaparlar (CMV)
İnfeksiyona Karşı Konağı ğın n Savunma Mekanizmaları 1. Doğal (Innate( Innate) ) Direnç: Mikroorganizma için i in selektivite göstermez (non( non-selektif). MO lar ların dokulara girmesini önler ve hastalık oluşmadan önce elimine eder. Bu sayede insan bir mikrop dünyasd nyası içinde inde sağlıkl klı yaşayabilmektedir. ayabilmektedir. 2. Kazanılm lmış (spesifik) Direnç: Bu savunma organizmanın n patojene primer veya sekonder yanıtına na göre g humoral veya selüler ler düzeyde immünite kazanılmas lmasıyla elde edilir.
Organizmanın n Doğal Direnç Mekanizmaları
Doğal Direnç Mekanizmaları 1. Anatomik ve fizyolojik bariyerler 2. Kimyasal ve biyolojik faktörler 3. Dalağı ğın n fonksiyonu 4. Yaş 5. Beslenme 6. Ateş ve akut faz reaktanları 7. Irk ve genetik etki 8. Bakteriyel interferens ve İnterferon 9. İnfeksiyonlara doğal duyarsızl zlık 10. Oral tolerans 11. Fagositler ve NK hücrelerih 12. Fagositoz ve Enflamasyon
Anatomik ve Fonksiyonel Bariyerler Deri ve mukozal bariyer (yanık k / yarada infeksiyon riski artar) Fizyolojik fonksiyonlar : Solunum sisteminde mukosiliyer aktivite, Öksürük k refleksi, Yutma, Barsak peristaltizmi, Dışkılama, İdrar akışı Bu fonksiyonlar mikroorganizmaları bulundukları yerlerden uzaklaştırır r ve konsantrasyonlarını azaltır
Kimyasal ve Biyolojik Faktörler Deri ve mide ph sı Deriden salgılanan lanan serbest yağ asitleri (bakteri ve fungusları yok eder) Gözyaşı,, tükürük t k ve nazal sekresyonlardaki lizozimler (bakteri duvarını yıkar) Normal dokulardaki oksido-red redüksiyon potansiyeli (anaeroblar( için in toksik) Nitrik oksit, oksijen radikalleri(bakterisit)
Dalağı ğın n Fonksiyonu Humoral ve selüler ler immünitenin oluşumunda umunda rol oynar Fagositlerin etkinliğini ini arttıran ran tuftsin denen bir peptid sentezler
Yaş Bazı mikroorganizmalara karşı yaşa a bağlı direnç farklılıklar kları görülür. r. Tüberküloza karşı direnç 5 yaşı şından önce ve 15 yaşı şından sonra daha fazladır Kızamıkçık k virüsü fetusta ciddi hasar yaparken annede daha hafif infeksiyon yapar Viral hepatit ve tifo çocuklarda erişkinlere göre daha hafif seyreder
Beslenme Vitamin, mineral ve protein eksikliği humoral ve selüler ler direnç mekanizmalarını bozar ve infeksiyona duyarlılığı ığı artırır E E vitamini T ve B lenfosit yanıtlar tlarını artırır Fe ++, bakterilerin çoğalması ve toksin yapımı için in önemli olduğundan undan, transferrin ve laktoferrin gibi maddeler demiri tutarak mikroorganizmaların n ondan yararlanmalarını azaltabilirler.
Ateş Ateş, eksojen pirojene karşı doku hasarının n bulunduğu u bölgeden b salınan proenflamtuvar sitokinlerin (IL-1, IL-6, TNF-alfa) PGE2 aracılığı ığı ile oluşturdu turduğu bir yanıtt ttır. Ateş organizmada zararlı etkene karşı nonimmün ve selüler ler immün savunma mekanizmalarının n harekete geçti tiğinin inin bir göstergesidir. g
Akut Faz Reaktanları Sitokinler: KC parenkim hücrelerini uyararak akut faz reaktanlarının sentezlenmesine katkıda bulunurlar. Bunlar; antitripsin, antikimotripsin, seruloplazmin, kompleman 3 (C3), fibrinojen
Irk ve Genetik Etki Bazı ırkların infeksiyonlara direnci farklı olabilir. Beyazlar sistemik koksidioidomikozis mantar infeksiyonlarına na zencilerden daha dirençlidirler. Tek yumurta ikizlerinden birinde tüberküloz gelişirse, irse, diğer kardeşin bu hastalığ ığa a yakalanma şansı % 87 olarak bulunmuştur.
Bakteriyel İnterferans Organizmanın n florası patojen etkenlerin yerleşip üremelerini baskılayan antagonistik etki gösterebilir. Barsağın anaerob florası salmonella bakterilerinin üremesini baskılar. Kolisin lerler barsakta E.coli coli, salmonella ve shigella için in öldürücüdürler. rler.
İnterferon Viral infeksiyondan sonra sentezlenen interferonlar Viral replikasyonu durdurarak infeksiyonun oluşmas masını engellerler, Makrofajları ve NK hücrelerini h güçg üçlü bir biçimde imde uyarırlar. rlar.
İnfeksiyonlara Doğal Duyarsızl zlık Bu bir infeksiyon etkenine karşı mutlak direncin olduğunu unu yani bu etkenin hastalık k oluşturamayaca turamayacağı demektir. Tavuk kolerası ve sığıs ığır r vebası insanda hastalık k yapmaz Tifo, kolera, kızamk zamık, sifiliz gibi infeksiyonlar hayvanlarda oluşmaz (spesifik reseptör r yokluğu u nedeni ile)
Oral Tolerans Gastrointestinal sistemdeki mukozal immün sistemin etkisi ; Besinler ve normal flora bakterilerinden gelen antijenlere karşı İmmün yanıtı aşağıya çeker ve immün sistemin gereksiz meşgul edilmesini önler. Buna oral tolerans denir. Birçok otoimmün hastalıkta ve inflamatuvar barsak hastalıklar klarında oral toleransın n kırıldk ldığı gösterilmiştir. tir.
Fagositler ve NK HücreleriH Fagositler,, mikroorganizmaları fagosite ederek onları öldüren hücrelerdir. h Kan monositleri, Doku makrofajları, Nötrofiller Fc yüzey reseptörleri rleri taşı şırlar, Lizozomal granüllere sahiptirler, Direkt sitotoksik etkilerini apopitoz aracılığı ığı ile yaptığı sanılmaktad lmaktadır. Fagositik aktivitesi olmayan NK hücrelerih fungus, protozoon ve özellikle virüslere ve tümör r hücrelerine h saldırarak onları tahrip eder.
Fagositoz ve İnflamasyon Fagositoz; mo lar ların/yabancı maddelerin görevli g fagositler içine i ine alınarak parçalanmas alanması ve sindirilmesi olayıdır. Mikroorganizmaların n fagositlere bağlanmas lanmasını kolaylaştıran antikorlara opsonin, bu olaya opsonizasyon denir.
Fagositoz ve İnflamasyon Öldürme işi i i esas olarak güçg üçlüoksijen radikalleri tarafından yapılır. Öldürülen len organizmalar litik enzimlerle parçalan alanıp p dağı ğıtılır. Bu sistemin zayıf f olduğu u kişilerde ilerde her zaman öldürme olmayabilir. Klamidia, riketsiya ölmeden uzun süre s makrofajlarda canlı kalabilir.
İnflamasyon İnflamasyon, çeşitli etkenlerin neden olduğu u doku hasarlarına karşı organizmanın selüler ler ve humoral düzeydeki güçg üçlüve abartılm lmış fizyolojik yanıtlar tlarıdır. Amacı; Etkeni (örn( bakteri) ve ortaya çıkan ürünleri (immün kompleks) ortadan kaldırmak, Etkeni olduğu u yerde sınırls rlı tutmak Kontrol sağland landıktan sonra doku hasarının n tamir ve yenilenmesine olanak sağlamakt lamaktır.
İnflamasyon Dört klasik belirtisi vardır r : Kolor (yerel ısı artışı ışı), Dolor (yerel ağrı), a Rubor(yerel kızark zarıklık), k), Tumor (yerel şişlik), Bunlara ilaveten fonksiyon kısıtlanmask tlanması bulunabilir.
İnflamasyon
Kazanılm lmış Direnç
Kazanılm lmış (spesifik) Direnç Organizmanın selektif ve antijene spesifik direnç kazanmasıdır. İki şekilde sağlan lanır. 1. Aktif immünizasyon nizasyon: A) Hastalık k etkeninin doğrudan alınmas nması (doğal infeksiyon) B) Etkenin zararsız z hale getirilmesinden sonra konağa a verilmesiyle (aşı( şılama)
Kazanılm lmış (spesifik) Direnç 2. Pasif immünizasyon nizasyon: A) Anneden bebeğe e geçen en bağışı ğışıklık (spesifik IgG ler ler) B) Belirli bir antijene karşı hiperimmün kılınmış başka konaktan (ör.( at) alınan immün serum veya immünoglob noglobülinlerinlinlerin korunmak istenilen kişiye iye verilmesiyle kazandırılır. r.
İnfeksiyona Spesifik İmmün Yanıt
İmmün sistemin en önemli efektör hücreleri lenfositlerdir. Lenfositlerin iki tipi vardır. r. 1. T- hücreleri: -Timus da gelişir ir -Hücresel bağışı ğışıklıkta kta rol oynar 2. B - hücreleri: -Kemik iliğinde inde gelişir ir -Hümoral (sıvısal) sal) bağışı ğışıklıkta kta rol oynar Bu iki tip lenfosit infeksiyonlara karşı savaşta çeşitli stratejiler kullanır.
Ekstraselüler ler Mikroorganizmaların Eliminasyonu B-hücreleri infeksiyona yanıtta plazma hücrelerine farklıla laşarak arak sentezledikleri antikorları kullanır. İnfeksiyon etkeni ile ilk karşı şılaşıldığında kanda spesifik antikor yoktur. 7-10 gün g n sonra antikorların n kanda düzeyi d yükselir y (primer yanıt). Aynı etken ile bir daha karşı şılaşıldığında 24 saat içinde inde kanda pik düzeye d ulaşı şır (sekonder yanıt). Antikorlar bakterinin yüzey y yapılar larına karşı oluşabilir (protein/karbonhidrat/lipid lipid)
Antikorların n Enfeksiyon Etkenleri Üzerine Etkisi Antikorlar çözünebilirdir ve ekstraselüler ler mo lar ları etkilemek için i in dokulara difüze olabilirler. Mikroorganizmalara bağlanan antikorlar, onları elimine etmek için i in iki efektör mekanizmayı aktive eder: 1. Kompleman sistemi: Bakteriyal lizis / opsonizasyon 2. Fagozitoz: İntraselülerler öldürme Ayrıca bakteriyi nötralize ederek etkisini ortadan kaldırırlar rlar
Hücresel İmmünitenin Enfeksiyon Etkenleri Üzerine Etkisi T - Helper hücrelerinin etkisi; Hücresel immünitede nitedet -hücreleri antijen reseptörlerini rlerini kullanarak bakteri içeren makrofajları tanır r ve sitotoksik T lenfositlerini uyarırlar. rlar. Salgılanan lanan sitokinler makrofajların bakteriyal öldürme mekanizmalarını stimüle eder. Böylece intraselüler ler yaşayabilen ayabilen ve çoğalan mikroorganizmaların n eliminasyonu mümkün n olur. (M.tuberculosis( M.tuberculosis, Brucella)
Hücreleri İnfekte Eden Mikroorganizmaların n Eliminasyonu Virüsler intraselüler ler patojenlerdir ve birçok hücreyi infekte edebilirler. Hücrelerin çoğu antimikrobiyal mekanizmalara sahip değildirler. İntraselülerler replikasyon süresince infekte hücrelerin yüzeyinde y viral proteinler görülür. g r. Sitotoksik T- hücreleri bu viral (yabancı) antijenleri tanır r ve infekte hücreleri öldürmek için in sitotoksik moleküller ller salar.
İnfeksiyon