1 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ Canlıların temel bileşenleri; inorganik ve organik bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır. **İnorganik bileşikler: Canlılar tarafından sentezlenemezler. Dışarıdan hazır olarak alınırlar. Sindirilmezler. Hücre zarından, doğrudan geçerler. Enerji vermezler. Yapıcı-onarıcı ve düzenleyici olarak görev yaparlar. İnorganik bileşikler
2 ***Su: Ortalama olarak canlıların kütlesinin %70 i sudur. SU, canlıların en temel maddesidir. Canlı vücudunun büyük bir kısmı su moleküllerinden oluşur. Kemiğin % 20'si, beynin % 85'i sudur. Canlı vücudundaki toplam su oranı % 70'tır. Bu nedenle bilim adamlarının diğer gezegenlerde yaşam ararken araştırdıkları ilk madde sudur. İnsan vücudu idrar, solunum, ter ve dışkı ile sürekli olarak su kaybeder. Yaşamsal etkinliklerin düzenli gerçekleşebilmesi için kaybedilen suyun yerine konulması gerekir. Bu nedenle her gün yaklaşık 2 litre su içilmelidir. Suyun kimyasal ve fiziksel özellikleri, yaşamın sürmesinde önemli bir etkendir. Suyun görevleri: Vücut sıcaklığını ayarlar. Enzimlerin çalışabilmesi için minimum, %15 su gereklidir. Sindirimde görevlidir. Zararlı maddelerin vücut dışına atılmasını sağlar. (Boşaltım olayı) Zehirli maddelerin zehir etkisini azaltır. Fotosentezde glikoz sentezinde görev alır. Fotosentezde ayrışarak atmosfere verilen oksijenin kaynağını oluşturur. Kanın ve vücut sıvılarının osmotik basıncının ayarlanmasında görev alır. Mükemmel bir çözücüdür. Dokulara besin, oksijen ve hormonların taşınmasında görev alır.
3 ASİTLER Suda çözündüklerinde ortama hidrojen iyonu veren maddelerdir. Turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler. Tatları ekşidir. Asitler suda çözünürler. Yapılarında karbon içeren asitlerin çoğu organik, diğerleri ise inorganik asittir. Organik asitlere örnek: Asetik asit (CH 3 - COOH ) Laktik asit (CH 3 -CH(OH)-COOH) İnorganik asitlere örnek: Hidroklorik asit ( HCl ) Sülfürik asit ( H 2 SO 4 )
4 BAZLAR Suda çözündüklerinde ortama hidroksit iyonu veren maddelerdir. Turnusol kağıdının rengini maviye çevirir. Genellikle suda çözünürler. Seyreltik çözeltilerinin tadı acıdır ve elde kayganlık duygusu uyandırır. Yapılarında genellikle karbon ve azot içerenler organik, diğerleri ise inorganik bazdır. Organik bazlara örnek: Metilamin ( CH 3 NH 2 ) Anilin ( C 6 H 5 NH 2 ) İnorganik bazlara örnek: Potasyum hidroksit ( KOH ) Sodyum hidroksit ( NaOH )
5 TUZLAR Asitler ile bazlar tepkimeye sokulduğunda asidin hidrojen iyonu ile bazın hidroksit iyonu birleşir. Genellikle hücrede ve hücreler arasındaki sıvılarda çeşitli tuzlar bulunur. Bu tuzlardan en önemlileri sodyum, potasyum, kalsiyum ve magnezyum tuzlarıdır. Bir çok omurgasız deniz hayvanının vücut sıvısındaki toplam tuz oranı yaklaşık %3 ve %4' tür. Bu oran deniz suyunun tuzluluğuna yakındır. Kara, deniz ve tatlı sularda yaşayan omurgalılarda ise vücut sıvısının tuzluluk oranı %1' den daha düşüktür. Canlı, bazı tuzların vücut sıvısındaki oranını belli sınırlar arasında tutar. Örneğin; memelilerde kalp kasının sağlıklı çalışması için kanlarında Na, K, Ca iyonlarının belirli oranlarda bulunması gerekir. Herhangi bir nedenle memelilerin kanındaki Ca oranı düşerse bayılma, hatta ölüm olayı meydana gelebilir.
6 MİNERALLER (vücudumuzda bulunan önemli mineraller) KALSİYUM Kas krampları veya seğirmeleri, uykusuzluk, sinirlilik, eklem ağrısı, diş çürümeleri, osteoporoz, yüksek tansiyon. MAGNEZYUM Kas seğirmeleri, kas zayıflığı, iştahın azalması. Uykusuzluk, sinirlilik, yüksek tansiyon, kalbin düzensiz atması, kabızlık, hiperaktiflik, depresyon, böbrek ve safra kesesi taşları. DEMİR Kansızlık, soluk cilt, halsizlik, kayıtsızlık, iştahsızlık, mide bulantısı, soğuğu dayanıksızlık FOSFOR Kas zayıflığı, iştahsızlık, kemik ağrıları. Eksikliği nasir görülür. POTASYUM Kalbin düzensiz atması, kas güçsüzlüğü, karıncalanmalar, mide bulantısı, kusma, ishal, selülit, karın şişkinliği, çabuk kızma, dikkati toplayamama, sodyum-potasyum dengesinin bozulmasına bağlı tansiyon düşüklüğü SODYUM Baş dönmesi, düşük tansiyon, çarpıntı, iştahsızlık, dikkati toplayamama, kas krampları, mide bulantısı, kusma, kilo kaybı, baş ağrısı, sıcağa dayanıksızlık
7 Genel Metabolizma (Canlılık) Olayları Metabolizma : Bir hücrede gerçekleşen her türlü canlılık olaylarıdır. Canlılık olayları yapım ve yıkım olaylarının tümüdür. UYARI: -Bütün metabolizma olaylarında enzimler kullanılır. -Hidroliz ve pasif taşıma hariç, tüm metabolizma olaylarında enerji (ATP) Kullanılır. -Fotosentez, solunum, dehidrasyon sentezi olayları hücre içinde gerçekleşirken, hidroliz olayları hücre dışında gerçekleşir.
8 cevap:e cevap:b cevap:b
9 cevap:d cevap:a NOT: saf su ph 7 olmalıdır. Fakat içme suyun ph sı içerisinde çözünmüş olan CO2 gazının H2CO3 (karbonik aside) dönüşmesi nedeniyle asidiktir. cevap:c
10 cevap:e cevap:a cevap:b
11 cevap:e Bitkilerde, bitki türüne ve yaşadığı ortama göre çeperde lignin, suberin, kütin, Ca,ve silisyum gibi maddeler birikir. HÜCRE ÇEPERİ Bakterilerde, mavi yeşil alglerde, mantarlarda, bitkilerde bulunur. cevap:e