ISTANBUL TICARET ODASI EKONOMiK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR ŞUBESi DUNYA'DA HELAL URUN VE HELAL SERTiFiKASI ENDUSTRILERINE BAKlŞ 2009
DÜNYADA HELAL ÜRÜN VE HELAL SERTiFiKASI ENDÜSTRiLERiNE BAKlŞ 1- GiRiŞ Dünyada Müslüman Toplumların inançlarına uygun beslenme talepleriyle, öncelikle gıda sanayinde oluşmaya başlayan helal ekonomisi, günümüzde kozmetik sanayi, oyuncak sanayi, ilaç sanayi, turizm sektörü ve perakende zincirlerine kadar yayılarak, büyük bir ivmeyle kendi serbest piyasa ekonomisini yaratmıştır. her yıl Günümüzde hacminin 2.3 trilyon dolara ulaştığı 500 milyar dolar büyümesi beklenmektedir. tahmin edilen helal endüstrisinin Ülkemizde ise TSE bünyesinde 2005'te başlatılan "Helal Gıda Standardı" çalışmalan halen devam ederken Kasım 2007'de Malezya merkezli Dünya Helal Forumu, istanbul'da bir toplantı düzenlemiştir. Ayrıca Dış Ticaret Müsteşarlığı eczacılık, kozmetik ve sağlık alanındaki ihraç ürünlerine "helal sertifikası" verme çalışmalanna başlamıştır. Ülkemizin 2.3 trilyon dolarlık helal endüstrisi pastasından pay alabilmesi ve endüstride yer alma yarışına avantajlı bir kondisyonda başiayabilmesi hedeflenerek, uygulanmakta olan helal standartları, sertifikasyon sistemi gibi bu endüstrinin odak noktaları tanınmalıdır. ll- DÜNYADA HELAL ÜRÜNLER Dünya Helal Ürünler Sadece kozmetik ürünlerinde yaklaşık 560 milyon dolarlık pazar oluşturan helal sektörü üzerinde durulması gereken önemli bir pazardır. Helal sektörünün gıda pazarında 580 milyar dolar, finans sektöründe 500 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahip olduğu tahmin edilmektedir. Hel al Endüstrisinin Baş h ca Amaçlan: 1. Helal Bütünlüğü: Sertifıka yayınlanması, yayınlanan sertifikaların revizyonu, bilinçliliğin arttırılması ve yetenek geliştirme programları 2. Endüstriyel Gelişim: Kabilere destek hizmeti verilerek, yatırım imkanları sağlanması, helal parklarında yer tahsis edilmesi, sermaye finansmanı sağlanması 3. Markalaşma ve Tanıtım: Üreticilerde ve tüketicilerde helal bilinçliliği yaratılması ve bu bilincin güçlendirilmesi Helal Bütünlüğünün Anlamı: Üretim zincirinin her aşamasında "helal olma" durumunun gözetilmesi Helalin sağlık, hijyen (sağlığa uygunluk) ve beslenme standartlarının gerçek temellerini oluşturduğunun kabullanilmesi Helal ürün ve hizmetlerin şüphe duyulmaksızın kabul edilebilir olması
Helal Bütünlüğü Oluşturmak: Araştırma ve Geliştirme Helal Standard ları/ tüzükleri Halkın bilinçlandirilmesi Uygulama ve, izleme Eğitim Programları Helal Tedarik Zinciri 1) Yeni Helal maddeler, ürünler ve üretim süreçleri, ürünler ve gıdaların üretiminde kullanılacak yeni helal teknolojileri, örn: Helal hayvaniara helal olmayan DNA enjeksiyonu gibi uygulamaların engellenmesi 2) Çiftçilik Girdileri (üreticiler ve hayvan yemleri) > Çiftçilik (çiftlik hayvanları, kümes hayvanları, çiftlik hayvanlarının et, deri, kemik vb... dönüştürülmesi) > içerik Maddelerinin Üretimi Uelatin, enzimler, emülsiyon, proses kısaltıcılar) > Nihai Ürünün işlenmesi (şekerleme, fırın mamulleri, konserve, kozmatik) > Perakende ve Yemek Servisleri (süpermarketler, bakkallar, restoranlar, oteller vb... ) 3) Sertifikasyon servisleri: HACCP, GHP, GMP, GAF, Halal 4) Ticaret: Ürünlerin ticareti, fiziksel ve sanal ticaret 5) Lojistik: Soğuk zincir faaliyetleri, navlun lar, konteynırlar, ürün transferi 6) Markalaşma ve promosyon: Üreticiler ve tüketicilerde helal bilinci oluşturmak, helal ürün ve markalarının geliştirilmesi ve tanıtımı Helal Piyasasındaki Eğilimler: ABD'de Yahudi nüfusu 5-6 milyon, koşer pazarı yıllık 100 milyar ABD Dolar civarı. Ürün yelpazesinde 86.000 dolayında sertifıkalı koşer ürünü bulunuyor, sertifikalı helal ürün sayısı ise sadece 1.000 dolayında. Koşer ürünleri kullanan tüketici profilinin tahminen /o 15'i Yahudi, o/o 16'sı Müslüman, o/o69'u diğer diniere mensup. Batı Avrupa'.da 45 milyar Euro alım gücüne sahip 30 milyon Müslüman'a sahip bir helal pazarı mevcut olduğu hesaplanıyor. 2
Ortadoğu - GCC (Körfez Dayanışma Konseyi) Ülkeleri, En Varhkh islam Ülkeleri 6 GCC üyesi ülke, Ortadoğu'nun en önemli ülkeleridir. Rekabetçi pazarlar: hiçbir giriş-çıkış bariyeri bulunmamaktadır. Toplam nüfusun 2005 verileriyle 35 milyon olduğu bilinmekte ve bu rakamın 201 O yılında 40 milyon olması beklenmektedir. 2005 yll1 Sat1ş Hastlatlanyla, Potansiyel Helal Ürünleri için Küresel Pazar Pazarın tamamp2. 77* Trilyon ABD Doları 0 /o35 işlenmiş Gıda ve içecekler o/o22 ilaç 0 /o10 Et o/o6 Besin destekleri (flavonoid, likopen, omega-3 vb...) 0 /o5 Şekerleme (*): 2005 satış hasılatiarına göre belirlenen rakamdır. Fransa Helal Pazar Potansiyeli Helal et zinciri, hayvan hakları ve sağlıklı et tüketiminde bilinçli yeni bir tüketici kitlesinin ihtiyaçlarını karşılamaktadır. AB'deki TESCO ve Carretour gibi büyük perakendeciler, ürün çeşitleri arasına "helal et" ürünlerini eklerneye başlamıştır. Fransa'da yerleşik müslümanlar gelirlerinin o/o30-35'ini gıda ürünlerine harcamaktadırlar. Fransa'daki müslümanlar tarafından tüketilen et miktarı yıllık 400.000 MT (metrik ton = 1.000 kg) mertebelerindedir. Fransa'da y~şayan bir müslümanın ortalama geliri ayda 1.220 Euro'dur. Bu rakam ülkenin ortalama aylık geliri olan 1.550-1.850 Euro'nun altındadır. Ancak Asya'daki müslümanlara kıyasla aylık gelirleri yüksektir. Hollanda Helal Pazan Potansiyeli Müslüman olmayan Hollandalıların Helal gıdaya talep gösterdikleri gözlenmektedir. Yıllık talebin 3 milyar ABD dalarına ulaşması tahmin edilmektedir. Ratterdam Limanında Helal Depolama Tesisleri mevcuttur. Gıda güvenliğine oldukça duyarlı bir toplum olan Hollandalılar Helal ürünlere saf ve sıhhatli olması sebebiyle "güvenli" imajıyla yaklaşmaktalar Sayısız Endonezya, Cava ve Surinam mutfağı restoranları helal gıdaya olan talebi artırarak pazara katılmaktadır. Helal Ürünler Piyasa Potansiyelinin Değerlendirilmesinin Önemi Pazar potansiyelinde yapılan yetersiz ya da yanlış değerlendirmeler, uluslararası pazarlarda hatalara sebebiyet vermekte olup, birçok örnek bulunmaktadır. 3
Kritik nokta, doğru ürün için doğru pazarı belirlemektir. Sanayinin Temelleri Helal Ürünler Piyasa Potansiyelini Belirleyen Başhca Etmenler Basitleştirilmiş Şema ile: işlenmiş G1da Hakkindaki Gerçekler Dünyada işlenmiş gıda tüketimi 2000 yılından 2005 yılına kadar yaklaşık 0 /o35 oranında artış göstermiştir. Çin, Hindistan ve Endonezya gibi yüksek nüfuslu ülkelerde refahın ve ortalama gelir seviyesinin artmasıyla dünyadaki işlenmiş gıda talebi yükselmektedir. Batı Avrupa gibi gelişmiş ülkelerde, bireylerin zamanlarını iş odaklı kullanan hayat tarzları, konserve, dondurulmuş, önceden pişirilmiş gibi işlenmiş gıdalara olan talebi artırmaktadır. işlenmiş Gıda endüstrisinde talep alan diğer küresel temalar, fonksiyonel gıda, etnik gıda, etik gıda ve gurme gıda ürünleri gibi işlenmiş gıdalardır. Nestle, Unilever, Kraft, Kellogg's, Danone gibi önde gelen 20 gıda devi işlenmiş gıda pazarının /o 30'u oranında satış gerçekleştirmektedirler. Bu firmaların büyük ölçekli operasyonları onlara et pazarı için yeni ürünler geliştirme, var olan ürünleri yeniden keşfetme ve markalaştırma olanakları sağlamaktadır. 4
işlenmiş Gtda Kategorileri Kategori Ornek Karakteristikler Konserve ve şişelenmiş, Konserve et, sebze ve Tipik Düşük Değerler - gıda ve içecekler meyve düşük kaliteli taze Kavanozlarda soslar, ürünlerden üretilirler turşular Üreticiler tad ve beslenme açısından olumsuz yaklaşırlar, depolanmaları kolaydır, raf ömürleri uzundur. Soğuk ve dondurulmuş Sosis, balık, pizza, cips ve Uzun raf ömrü, tüketici gıdalar kızartmalar tarafından depolama ve pişirme kolaylığı bakımlarından tercih edhir Şekerleme, pastane Çikolata ve şeker, bisküvi Çoğunlukla yüksek mamuller ve atıştırmalı klar ve tırınianmış mamuller, derecede işlem mısır gevreği gibi kahvaltılı klar görmüşlerdir, tüketici tarafından sağlıksız ve junk ~r food olarak algılanırlar Kuru Gıdalar Makarna, pirinç, noodle, Uzun raf ömrü, kuru olarak gevrek, toz çorba dehidrate vaziyette satılırlar, yüksek miktarda tüketilirler Hazır Yemekler Soslar, mikrodalga Ozellikli ürünlerdir, özel yemekler, öğün muadilieri üreticilerin etiketlerini taşırlar gerek sağlıklı olması gerekse özellikli olması bakımından çalışan tüketici tarafından tercih edilir. Taze veya dondurulmuş olarak satılır. Süt ürünleri Taze, teneke veya toz Bu grubun o/o32'sini süt halinde süt, peynir yoğurt, dondurma satışları oluşturur. Hem taze hem de işlenmiş olarak üretilir. Faydalı ürün olduğu için çoğu ülkenin vazgeçilmez gıdasıdır. Yağlar Bitki ve tohum yağları, Bitki ve tohum yağları yağ terayağı ve margarin, pişirme yağları pazarının yaklaşık o/o50'sini oluşturmaktadır. 5
Dünyada Helal işlenmiş G1dalann Perakende Sat1ş Oranlan Şekerleme 13.1 /o Soğuk Gıdalar 17.7 /o Süt Ürünleri 28.8 /o 9.4o/o rulmuş Gıdalar 7.8 /o Konsene Gıdalar 6. 7 /o Makama 1. 7 /o Noodlelar (nudıl) 8. 9o/o 1600 Dünyada işlenmiş Gada Tüketimi 2000-2005 1400 1200 Şekerleme pastane ürün.... : 1000 800 600 400 200 o 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Sütürünleri Soğuk ve dondurulmuş gıda Konserve Hazıryemek Diğer. Helal içerik Maddeleri Hızlı Tüketim mallarının /o 75'e yakın katma değeri içeriğinde bulunur. Potansiyel olarak bir ürünün helal olması içindekilerin de helal olmasıyla mümkündür 6
içerik maddelerinin küresel pazar değeri 2005'de 30.3 milyar ABD Doları iken bu pazarın büyüklüğünün 201 O yılında 34.2 milyar ABD Doları olması tahmin edilmektedir. Bu pazarda da Danisco, Kerry Ing., Barry Callebaut gibi çok uluslu firmalar baskındır. Tüketici Malları içerik Maddeleri 4 kategoride incelenmektedir. Esas ihtiyaç Maddeleri Un Kakao Hidrojenere bitki yağları Fonksiyonel içerik Maddeleri Köpürtücüler Anti-kekler Bağlayıcılar G1da Katkiları Renklendiriciler Aramalar Koku vericiler Koruyucular Aktif Katkı Maddeleri Antibakteriyeller Anti aging'ler Kolesterol düşürücüler Ülke Baz1nda Katki Maddeleri Pazarı, 2005 Diğer Ülkeler %38 _/! ingiltere Fransa %4 %6 Japonya %6 Rusya %5 7
Hurma Yağ1n1n Potansiyel içerik Maddeleri Fonksiyonel Likopen Beta Kaoten T okotrienol Enzimler Lipaz Co-enzim Q10 Besin Destekleri, güçlendirilmiş gıdalar, içecekler, kozmetikler Peynirler, kozmetik Yerel firmalar tarafından ticarete limitli oranlarda sokulmuştur. Henüz ticarete sokulmamıştır Kimyasallar Gliserin Gliseridler Sodyum loreth Sülfat Sabun, losyon ve kremler Emülsifiye, banyo sabunu ve şampuan Bitkisel yağ kullanan ülkelerde mevcuttur. ingiltere, Avusturalya gibi ülkelerde kullanılan kimyasallar genelde hayvansal kaynaklıdır. Doku Oluşturucular Hayvansal yağ yedeklemeleri Sosis ve burgerler Yerel bir firma tarafından kullanılmaktadır. Tavuk mamulü ürünlerinde kullanmaktadırlar Kozmetik ve Kişisel Bak1m P&G 0 /o13 Diğer 0 /o59 A\On o/o Unilever 0 /o 7 Colgate Palmolive o/o4 Estee Lauder 0 /o4 Global kozmatik ve kişisel bakım endüstrisinin 2010 yılına kadar o/o20 büyüme göstereceği tahmin edilmektedir. Organik ve doğal ürün segmenti 2006 yılında 7 milyar ABD Doları olarak hesaplanı rken, 201 O yılında 1 O milyar ABD Doları olması beklenmektedir. Kozmetikte P&G, Loreal ve Unilever gibi firmalar piyasaları ellerinde tutmaktadırlar. 6 Büyük ÇOU (Çok Uluslu Şirket) Kozmatik Pazarının o/o39'unu ellerinde tutmaktadırlar. Beirsdorf, Shiseido ve Kao gibi daha küçük oyuncular da kendileri için bir niş Pazar yaratmayı başarmışlardır. 8
Kozmetik ve Kişisel Bak1m Ürünlerinde Yayg1n Olarak Kullanilan Malzemeler Malzeme Kolajen Allantoin Cystine Gliserin Keratin Tallow Kaynak Hayvansal ve Bitkisel Yağlar inek ve diğer memelilerden elde edilen ürik asit idrar ve at kılında bulunan arnina asitler Hayvansal ve bitkisel yağlar Boynuz, tırnak, tüy ve hayvan kılında bulunan proteinler Sığır yağının eritilmesi Kullanım Amaçları Anti-aging ( yaşlanmaya karşı) cilt bakımı Rujlar Krem ve losyonlar Dokuları ve cildi yumuşatan maddeler (emolyan) ve besin destekleri Kozmatikler Sabunlar Diş Macunları Gargara solüsyonları Şampuanlar Kalıcı Dalga Çözümleri Sa bunlar, rujlar, traş kremleri ve diğer kozmetikler 9
Hayvanc1hk Sığırın küresel anlamda ihracatı 2005 yılı verileriyle 0 /o65 oranında Brezilya, Avustralya ve Arjantin'in elindedir. Kümes hayvanlarının küresel anlamda ihracatı 2005 yılı verileriyle o/o70 oranında Brezilya, A.B.D. ve Hollanda'nın elindedir. Dünyada S1ğ1r Üretim ve Tüketimi (Milyon ton) 64 63,7 2003 B Tüketim,3 11 Üretim 2002 2001 58,9 Dünyada Kümes Hayvanlan Üretim ve Tüketimi (Milyon ton) 2005 2004 3 66,5 111 Tüketim 11 Üretim 2002 2001 lo
GCC (Körfez Dayanışma Konseyi) Ülkelerindeki Helal Et Piyasa Talebi Özeti Talep Toplam Talep (ton) Katma Değerli ve ilave işlem Görmüş Ürünlerin Tahmini Pazar Büyüklüğü Toplam Talep 2005 Tahmini Toplam Talep 2010 Kümes Büyükbaş Küçükbaş Toplam Kümes Büyükbaş Küçükbaş Hayvanları Hayvan Hayvan Et Hayvanları Hayvan Hayvan Eti Etfi~ Eti Eti Eti Eti 1.491.300 179.600 319.400 1.990.300 2.162.300 246.400 407.800,, 149.100 16.200 7.900 173.200 270.300 24.600 12.200 Toplam Et 2.816.500 307.100 GCC (Körfez Dayan1şma Konseyi) Ülkelerindeki Helal Et Piyasa Talebi Grafik 3.000.000 2.500.000 2.000.000 ma Toplam Talep 1.500.000 1.000.000 500.000 o c C/)..52 Q) ffi E >w ::::J :>. ~ ca J: w E ca c. o ı- c thı;f:j grrn w C/)..52 ca W E Q) ffi -.c ı::.c ı:: ~ ca ~ ca ca E> w ::::ı > ::::J > ::::ı :>. c. ~ ca :~ ~ :go~ o ı- J: alj: ~J: Katma Değerli ve ilave işlem Görrrüş Ürünlerin Tahrrini Pazar Büyüklüğü Toplam Talep 2005 Tahmini Toplam Talep 2010 Helal Endüstrisinin Getirileri Mevzuat ve hukuki çerçeve: o iyi Düzenlenmiş Sağlam Dayanak Endüstriterin Yapılanması../ Gıda: Etiketierne mevzuatı, bio-güvenlik kuralları, gıda güvenliği mevzuatı./ Kozmatik: Klinik v~ Klinik öncesi denemeler, içerik malzeme testleri Finansman ve Teşvikler: o ihtiyaçları karşılamaya' yonelik rekabetçi finansman ve teşvik programlarının oluşumu işgücü sermayesi: o Gıda Teknisyenleri, bilim adamları, içerik uzmanları, aroma uzmanları, bitki uzmanları, biyokimyacılar gibi alanların cazip hale gelmesi ll
Fiziksel Altyapi ve Bağlan1rhk o Üretim ve iş maliyetlerini kısacak endüstriyel parklar o Ürünleri ihracat destinasyonlarına rekabetçi fiyatlarla ulaştırmayı sağlayan bağlanırlılık (konnektivite) Standartların Yüksek Olmasi ve Geniş Çapta Tanınan Akreditasyon Sistemi o Helal ürünlerin hedef pazarlarda GMP, HACCP, GHP ve GAP gibi standartları tutturması.. Sertifikasyon 3 çeşit sertifika almak mümkündür. Sertifika Prosedürü -/ Başvuru: Sertifıka veren kurumun web sitesinden başvuru formu doldurulur, istenilen tüm evraklar beraberinde kuruma iletilir. -/ Finansal Denetim ve Raporlama: Uzmanlar başvuru sahibi fırmayı ziyaret ederek, tüm detayları inceleyecek ve sonucu firmaya raporla bildireceklerdir. -/ Sertifika: ilgili raporun kurum tarafından incelenmesi neticesinde, uygunluk tasdik edilirse, firmaya ürünlerinde ve tesislerinde helal logosu bulunması şartıyla sertifika verilecektir. Helal Sertifikasi hakkındaki önemli noktalar Müslüman olmak helal üretim için ve helal pazarına girmek için yeterli ve gerekli değildir, üzerinde durulması gereken standart ve kuralların iyi uygulanması gerekmektedir. Helal malın sadece kesim yapılan hayvanın cinsine ve kesim usulüne göre helal olması yeterli olmamaktadır, bu 12
ürünlerin kesiminden katkı maddesine, üretim zincirine kadar her aşamasının helal olması gerekmektedir. Helal Sertifika endüstrisi tüm dünyada hızla gelişmekte olup 93 kurum bu sertifikayı vermektedir; ancak uluslararası hel al standard ı hala oluşturulamam ı ştır. Türk Standartlan Enstitüsünden temin edilen bilgiler doğrultusunda; islam Konferansi Örgütü (ikö} çat1s1 alt1nda 23. isedak toplant1s1 karan gereğince, Türk Standartlan Enstitüsünün de yer ald1ğ1 ikö Standardizasyon Uzmanlar Grubu'na tevdi edilen uluslararasi alanda ortak kabul görecek bir Helal G1da Standardinin haz1rlanmas1 ve belgelendirme kurallan ile akreditasyon şartlannin belirlenmesi amaciyla üye ülkelerden oluşan komitelerin kurulduğu bilgisi edinilmiş; islam Konferansi Örgütü tarafindan çalişmaiann sonuçlanmasi halinde ve uluslararasi mutabakat sağlanmasi durumunda Türk Standartlan Enstitüsü'nün belgelendirme faaliyetini yürütmeyi planladiklan ifade edilmiştir. Yine allnan bilgilerde ülkemizde bu konuda belgelendirme yapan bir kuruluş olmamasi ve dğer ülkelerde yapilan belgelendirmede birbirinden farkli uygulamalar olmas1 dolay1s1yla diğer ülkelerin belgelendirme kuruluşlanna yönlendirme yap1lmas1n1n uygun olmayacaği ifade edilmiştir. 13
EKONOMiK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR ŞUBESi Sosyal Araştırmalar Servisi 27.02.2009 Özü : Helal Gıda Bilgi Kitapçığı hk. Genel Sekreterliğe, KONU: Malumları olduğu üzere, Odamız 5.6.2008 tarih ve 172 sayilı Yönetim Kurulu kararıyla üretici ve ihracatçıların bilgilendirilmesi ve özellikle et ve hayvansal gıdaların ithalatında gıdalarla ilgili ithalatçılara helalsertifika bilinci getirilmesi bakımından Dünya Helal Ürünler Forumuna ilişkin hazırlanan ilişik raporun bilgi kitapçığı haline getirilmesi kararlaştırılmış olup; makamlarınızca mevcut bilgilerin fotokopi yoluyla çoğaltılıp bilgilendirme yapılması uygun görülmüştür. YAPILAN islem: Şubat 2009 tarihinde Türk Standartları Enstitüsü'nden alınan veriler mevcut helal ürün ve helal gıda ile ilgili rapora ilave edilmiştir. SUBE ÖNERiSi: Söz konusu rapordan üyelerimizin yararlanabilmelerini sağlamak maksadıyla fotokopi yoluyla çoğaltılan raporların Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi'ne havalesi hususu takdirlerinize saygıyla arz olunur. EK: Helal Gıda Bilgi Notu \~])~ >~,(\;ı~. ~,,.... ~~ı::?\ 1 ~~.T. ~\j