ESTONYA DA E-BANKACILIK GELİŞİMİ GENEL ÖZELLĠKLER: Mayıs den beri Avrupa Birliği üyesi Nüfusu,3 milyon. Alan 5,7 km. Her km baģına 3 kiģi düģüyor. Kentsel nüfus oranı %67.5. Kırsal nüfus oranı %3.5. Ülkede 3 tane üniversite var. BANKACILIK ĠÇĠN GENEL ÖZELLĠKLER: Finansal hizmetlerde Estonya piyasası oldukça küçük. 99 lı yılların baģında bankalara getirilen çok fazla yasal zorunluluk yoktu. Rusya daki ekonomik krizden sonra ülke ciddi likidite problemleri yaģadı. Bundan sonra banka sayısı e düģtü. ġu anda sadece tane banka var. Sektörün en önemli iki bankası Hansapank (%57 sahipliği Ġsveç Swedbank ın) ve Eesti Uhispank (bunun da stratejik ortaklığı Ġsveç SEB bankasıyla). Sektörde yoğunlaģma çok fazla. Kredilerin %95 i dört büyük bankanın elinde, mevduatların %7 ü ise iki büyük bankada bulunuyor. Bireyler ödemeleri kartla, internetten veya telebank kredi sipariģiyle yapıyor. Bunların sırasıyla toplam ödemeler içerisindeki kullanım payları %56, % ve %. Nakit kullanımı Estonya da neredeyse hiç yok diyebiliriz. 6 sonunda ekonomi içinde nakdin payı sadece %.9. Eylül 7 sonuna kadar.7 milyon banka kartı dağıtılmıģ. Yani Eylül 7 sonu itibariyle kiģi baģına.6 kart düģüyor. Bu geçen seneki oranından % daha fazla. Bunun %77 si debit kart, %3 ü kredi kartı. Ülkede 983 ATM makinası bulunuyor (Geçen sene 89 tane daha eklenmiģ). Yani kiģi baģına.7 ATM var. Verilen banka kredilerinin toplamı 8 milyar Euro ya yaklaģmıģ bulunuyor. Ülkede elektronik bankacılık (internet bankacılığı, cep telefon bankacılığı ve dijital TV bankacılığı) oldukça yaygın. E-BANKACILIK ve ETKĠLERĠ: Estonya da ilk internet bankacılığı servisi 996 yılında baģlamıģ. Ülkede internet bankacılığını baģlatan ilk bankalar 996 yılında Eesti Forekspank ve Eesti Hoiupank olmuģ. Tüm bankaların yaygınlıkla kullanmaya baģlama tarihi ise. Ülkede zaten internet kullanımı oldukça yaygın. yılında nüfusun %3 ü internet bankacılığını kullanırken 7 sonunda bu oranın %53 e çıktığını
görüyoruz. sonu itibariyle Estonya halkının %3 ü internet kullanıyor. 7 sonu itibariyle ise %53 ü kullanıyor. Internet kullanımı diğer Doğu Avrupa ülkelerinden daha fazla. yılında 5-7 yaģ arasındaki toplam nüfusun %3 ü internet bankacılığını kullanmaya baģlamıģ. Yapılan bir ankete göre 7 yılında internet kullanıcılarının %57 si bankacılık iģlemleri için interneti kullanıyor. Internet kullanımı Ģu Ģekilde dağılıyor: %3 si yurtiçi ödemelerde bulunmak için; % i fatura ödemeleri için; %9 u hesap hareketlerini belirlemek için; %7 si hesap hareketlerini izlemek için; % ü mail kutusuna bakmak için; % si kredi kart bilgilerini izlemek için. Yine yapılan araģtırmaya göre internet kullanan bankacıların, en aktif banka müģterileri olduğunu görüyoruz. Her bir internet banka müģterisi her ay ortalamada,5 iģlem gerçekleģtiriyor. MüĢteriler e-bankacılığa çok çabuk adapte oldu. Bunun nedeni internet bankacılığının Estonya da bankacılık sektörü kadar eski olması. Ġnternet bankacılığı, ülkede bankacılık sektörünün oturmasından beģ yıl sonra baģladı. MüĢterilerin çabuk adapte olmasının bir diğer nedeni çoğu bölgede banka Ģubelerinin bulunmaması. Bu durum uzun kuyruklara, zaman kaybına yol açıyordu. E-bankacılığında en son geliģme, cep telefonlarından bankacılık olmuģ (m-banking diye adlandırılıyor), böylece ürünleri cep telefonu bankacılığıyla alabiliyorlar. M- banking yılında devreye girmiģ. Bazı analistler Internet bankacılığının gelecekte yaratacağı en önemli potansiyelin müģterilere finansal hizmetler dıģında baģka portallar da yaratmakta olduğunu söylüyorlar. E-BANKACILIĞIN BANKACILIĞA GETĠRDĠKLERĠ: Internetten hizmet sağlanmasıyla birlikte iģlem maliyetleri azaldı, bankalar piyasadaki imajlarını yenilediler ayrıca taleplere daha iyi cevap verir oldular. Bu sayede bankalar yeni çıkan ürünlerinin tanıtımını web sayfalarından daha kolay yapıyorlar, ürün pazarlaması açısından çok fayda sağlanıyor. : BANKA ĠMAJ ve REKLAMI: Internet bankacılığı, bankanın kimliğinin ortaya çıkması ve reklamı açısından bir avantaj. MüĢteriye daha iyi ve hızlı hizmet veriliyor. Bu aracılığı kullanan bankalar teknoloji konusunda dah ileri kabul edilerek kendilerini daha iyi pazarlıyorlar. KAR: E-bankacılık servisleri karı maximize etmek için çok uygun bir zemin hazırlıyor. Booz, Allen ve Hamilton tarafından yapılan bir araģtırma Amerika da bir Ģubede yapılan rutin bir iģlemin maliyetinin.7$ olduğunu telefon bankacılığınınkinin 5 cent olduğunu ATM bankacılığının 7 cent olduğunu ancak internet bankacılığının.5 cent olduğunu hesaplamıģ.
Internet bankacılığı her müģteri profiline aynı hizmeti sunarak maliyet avantajı sağlıyor. Bir müģteri profili zaman içerisinde değiģirse, mesela bir öğrenci ileride baģarılı bir yönetici olursa bu müģteriyle de yakın teması devam ettirerek müģteri sayı ve kalitesini arttırmıģ oluyor. ġube bankacılığının Estonya da kaybetmesinin en büyük sebeplerinden biri iģlem ücretlerinin yüksek olması. Internet hizmetleri tamamen bedava veriliyor. En son Hansapank ATM makinalarından yapılan iģlemler için de ücret kesmeye (internet bankacılığıyla aynı ücret) baģlayınca internet bankacılığı popülarite kazandı. MüĢteri açısından bir baģka avantajı internet bankacılığının fonksiyonel olması ve bilgi alımının çok daha kolay ve çabuk olması. Fatura ödemesi en sıklıkla kullanılan alanlardan biri. Minimum eforla sıklıkla gelen faturalar ödeniyor. Internet Bankacılığının Estonya da BaĢarılı Olma Sebepleri: Estonya çok küçük bir ülke ama Ģube ağının pek yaygın olmadığı bölgeler mevcut bu bölgelerde sadece online bankacılık yapılabiliyor. Ülkede internet kullanımı yaygın ise, internet bankacılığından memnun olan müģteriler bunun hem kullanıcısı hem reklamını yapan kesim oluyor. Böylece e- bankacılık önemli kitlelere kolaylıkla yayılıyor. Estonya nın demografik yapısı farklı yaģ gruplarından oluģan bir çeģitlilik gösteriyor. (Bunun için rapor sonundaki tabloya bakabiliriz). Bizzat hükümet tarafından internetin kullanımı ve böylece internet kullanımının teģvik edilmesi insanlar arasında daha çabuk kabul edilmesini ve kullanılmasını sağladı. Estonya bankaları internet bankacılığını uzun vadeli bir perspektifte değerlendirdiler. Yani kampanya amacıyla değil, bir maliyet olarak değil, internet bankacılığına bir yatırım gözüyle baktılar, baģarılı olmalarının arkasında bu sebep de yer alıyor. Internet Bankcılığının Ekonomiye Katkıları: Finans sisteminde, bankacılıkta elektronik ortamların sıklıkla kullanılması sektörde Ģeffaflığı arttırır; müģteriler de banka hizmetleri arasındaki farkları rahatlıkla karģılaģtırabilirler. Estonya da yapılan bir araģtırmaya göre müģteriler bankacılık iģlemlerini ayda ortalama. kere yapıyorlar ancak banka kuyruğunda ayda ortalama.3 saat bekliyorlar. Yapılan basit bir hesaplamaya göre banka ofislerinden ödeme yapmak yerine internet bankacılığıyla ödeme yapmanın yarttığı tasarruf ekonomiye GSYĠH nin %.93 ü kadar katkı sağlıyor. (En yakın Ģube.km uzaklıkta, gitmek, saat alıyor. yılında Estonya gayri safi yurtiçi hasılası milyar kron, saat baģına ortalama maaģ 35. kron. Ülkede.5 milyon kiģi yaģıyor).
Internet Bankacılığı baģladığından beri ( yılı) ülkede gerçekleģen geliģmeleri aģağıdaki grafiklerden izleyebiliriz: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla: GSYİH % Eur mia 35 8 3 6 5 5-993 99 995 996 997 998 999 3 5 6 7 5 - Büyüme Oranı(%) Büyüme (Eur mia) KiĢi BaĢına DüĢen GayriSafi Yurtiçi Hasıla: Kişi başına düşen GSYİH (SGP bazında AB 7=) 8 7 6 5 3 997 998 999 3 5 6 7 Bankacılık Sektörü Aktif Kalitesi: Batık Kredi/Toplam Kredi oranı (%).5.5.5 996 997 998 999 3 5 6 7
Kasa/Aktif (%).5 3.5 3.5.5.5 996 997 998 999 3 5 6 7 bin 5, İşlem Adedi (Yapılan Ödemeler), 5,, 5, 998 999 3 5 6 7 Kişi Başına Mevduat,8,6,,, 8 6 euro 996 997 998 999 3 5 6 7
Komisyon Harcamaları/Toplam Harcamalar (%) 8 7 6 5 3 995 996 997 998 999 3 5 6 7 İşletme Harcamaları/Toplam Harcamalar(%) 6 5 3 995 996 997 998 999 3 5 6 7 Ancak Ģu da gözönünde bulundurulmalıdır ki, Estonya hızlı internet bankacılığı geliģiminde tek örnek teģkil ediyor. Harvard da yapılan bir araģtırma bilgi teknolojisi geliģimi dünya sıralamasında Estonya yı 3. sıraya yerleģtirdi. Estonya birçokları tarafından Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında en geliģmiģi olarak kabul ediliyor. Aynı modeli baģka özelliklere sahip bir ülkede uygulamak oldukça zor olabilir. Bu açıdan Türkiye, Estonya, Arnavutluk ve Bosna nın bazı göstergelerini aģağıdaki tabloda karģılaģtırıyoruz. Türkiye Bosna Arnavutluk Estonya Yaş Grubuna Göre Nüfus (%) - 7.9 7.6 6.3.9 5-7. 5. 5-9 37.5 3.7
5-6. 3.7 8. 7.9 Mobil Telefon Aboneliği (bin 65 8 5,7 kişi başına)-5 Internet Kullanımında Artış (-7) 7% 3% 8% 7% (%) Internet Kullanım Oranı %.5 % %3 %53 (%) Internet Kullanımı (bin 6 6 53 kişi başına) Son üç ayda internetten alışveriş yapan nüfus payı (%)- 5