Darbenin Sağlığa Etkileri Sağlığa Darbe 12 Eylül 28
İnsan Hakları İhlalleri 65 bin kişi gözaltına alındı 9 güne varan gözaltı sürelerinde ağır işkence gördü 1 milyon 683 bin kişi fişlendi 21 bin davada 23 bin kişi Sıkıyönetim Mahkemeleri nde yargılandı 7 bin kişi için idam cezası istendi 517 kişiye idam cezası verildi 124 kişinin idam cezası Askeri Yargıtay tarafından onaylandı Haklarında idam cezası verilenlerden 5'si asıldı Türkiye İnsan Hakları Vakfı
İnsan Hakları İhlalleri Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi 171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi 144 kişi kuşkulu bir şekilde öldü 14 kişi açlık grevinde öldü 16 kişi kaçarken vuruldu 95 kişi çatışmada öldü 73 kişiye doğal ölüm raporu verildi 43 kişinin intihar ettiği bildirildi Türkiye İnsan Hakları Vakfı
İnsan Hakları İhlalleri 1 1 1 1 faili meçhul yargısız infaz çatışmada ölen kayıp savı işkence 1 www.ihd.org.tr
24 Ocak kararları ile başlayan, 12 Eylül darbesi ile ivme kazanan ve sosyal devletin tasfiyesine dek ilerleyen süreç, sağlık alanında doğrudan ve dolaylı olarak çok yıkıcı sonuçlara yol açtı. Sağlıkta derinleşen eşitsizlikler, sağlık çalışanları dışında darbe ile doğrudan ilintilendirilmeyen bir olgudur. Kuşkusuz son 28 yılda başa geçen iktidarlar da bu süreçte paylaşılmış bir sorumluluğa sahiptir. Amacımız sağlığa vurulan darbeyi ve bu darbenin sorumlularını nesnel, bilimsel kanıtlarla deşifre etmek ve bu kanıtların en geniş anlamıyla tüm kesimlere ulaştırılmasını sağlamaktır. Darbe ve sonrasındaki süreçte sağlık hakkını gasp eden kararları veren ve eşitsizliklerin derinleşmesine yol açan darbeciler yargılanmalıdır.
8-83 MGK DANIŞMA MECLİSİ 24 Ocak 198 Sosyalleştirmenin Yaygınlaştırılması 1983 83-87 1.ANAP Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu 1987 87-91 2. ANAP 91-95 DYP-SHP I. Sağlık Projesi I ve II. Ulusal Sağlık Kongreleri 1991 1992 1993 95-99 ANAYOL REFAHYOL ANASOL DSP Azınl. Kişisel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısının Meclise Sunulması 1998 99-3 DSP-MHP ANAP Tahkim 1999 Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi Genelgesi Kamu Çalışanlarının Özele Sevki 23 3-8 AKP Aile Hekimliği Pilot Uygulaması 25 Tamgün Yasa Taslağı 28 1982 1989-1991 1994 22 24 27 Anayasa DPT Sağlık Sektörü Master Planı Sağlık Reformu Yasa Taslaklarının Hazırlanması II. Sağlık Projesi Dünya Ticaret Örgütüne üyelik Sağlıkta Dönüşüm Sağlıkta Hizmet Satın Alımı 4736 sayılı yasa SSGSS Aile Hekimliği Kamu Sağlık Yasası İşletmeleri Pilot SSK ve Kamu Uygulaması Hastanelerinin Kanun Tasarısı Sağlık Bakanlığına Devri Birinci Basamakta Döner Sermaye
Sağlığa Yaklaşımın Dönüşümü 1961 Anayasası Devlet herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesi ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir 1982 Anayasası Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığını sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi arttırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Kalkınma Planlarında Sağlık Beşinci ve altıncı kalkınma planlarında kamusal sorumluluk vurgusu varlığını sürdürmekte Yedinci ve sekizinci planlarda özelleştirmenin zemini hazırlanmakta Acil Eylem Planında sağlıkta özelleştirme biçimlendirilmekte Dokuzuncu kalkınma planında sürecin eşitsizliklerle sonuçlandığı belgelenmekte
V. Kalkınma Planı (1985-1989) Genel sağlık seviyesini yükseltmek amacıyla sağlık hizmetlerini eşit, sürekli ve etkili bir şekilde herkese ve yere ulaştırarak halkın beden ve ruh sağlığını korumak ve tıbbî bakım görmesini sağlamak temel ilkedir. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan5.pdf
VI. Kalkınma Planı (199-1994) Sağlıklı bir toplum için sağlık hizmetlerinden vatandaşların en iyi şekilde faydalanmasını sağlamak amacıyla sağlık hizmetlerini eşit olarak, sürekli, dengeli ve yeterli bir şekilde herkese ve her yere ulaştırmak temel ilkedir. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan6.pdf
VII. Kalkınma Planı(1996-2) Geleneksel olarak kamunun faaliyet gösterdiği alanlarda özel kesimin dinamizminden ve finansman gücünden yararlanılarak ekonomik ve sosyal alt yapı hizmetlerinin zamanında, yeterli miktar ve kalitede sağlanması yoluna gidilmesidir Kamu hizmetlerinden yararlananların sağladıkları bireysel faydanın karşılığını ödemeleri esas olacaktır. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/vii/
VIII. Kalkınma Planı (21-25) Yatırımları teşvik politikalarının temel amacı; dünya ile entegrasyonu sağlamak, bilgi toplumuna erişmek ve yabancı sermayeyi özendirmektir http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/viii/plan8str.pdf
Acil Eylem Planı Sağlık Bakanlığı yeniden yapılandırılacak Devlet hastanesi, sigorta hastanesi, kurum hastanesi ayrımı kaldırılarak tüm hastaneler tek bir çatı altında toplanacak Hastaneler idari ve mali yönden özerk bir yapıya kavuşturulacak Sağlık hizmetlerinin sunumu ile finansmanı ayrılacak Genel Sağlık Sigortası Sistemi ve Kurumu kurulacak Aile hekimliği uygulamasına geçilerek sağlam bir sevk zinciri kurulacak Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapması özendirilecek http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/aep.pdf
IX. Kalkınma Planı (27-213) Sağlık hizmetleri sunumunun bölgesel ve kent-kır düzeyindeki dengesizliği devam etmektedir http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ix/9kalkinmaplani.pdf
Ekonomik Arka Plan
7 6 5 4 3 2 1 GSMH'nın yıllar içindeki değişimi 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2 23 26 Yıllar Ülkemizde GSMH yıllar içinde artış göstermiştir www.stats.oecd.org 197 milyar dolar
Kişi Başına Düşen GSMH nin Değişimi 1 9 8 7 Dolar 6 5 4 3 2 1 197 1972 1974 1976 1978 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 Yıllar Ülkemizde kişi başına düşen GSMH yıllar içinde artış göstermiştir www.stats.oecd.org
Gelir Dağılımı 1963 1973 1983 1987 24 En yoksul % 2 İkinci %2 Üçüncü %2 Dördüncü %2 En zengin % 2 Gelir dağılımındaki eşitsizlik sürmektedir En yoksul beşte birlik kesimin gelirinde yıllar içinde kayda değer bir artıştan söz edilememektedir En zengin beşte birin gelirine dördüncü beşte birin az da olsa ortak olması söz konusudur
Türkiye'nin dış borcunun yıllar içindeki değişimi 3, 25, 247,2 Milyar USD 2, 15, 1, 5,, 197 1972 1974 1976 1978 198 19,1 1982 1984 1986 1988 199 Yıllar 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 Ülkemizin dış borcu 198 den 26 ya dek geçen sürede 13 kat artmıştır www.stats.oecd.org
İhraç Edilen Mal ve Hizmetlerin Yüzdesi Olarak Toplam Borç ve Faizler 5, 46,75 4, 35,4 35,41 3, 27,99 29,44 27,66 2, 1,, 11,31 1975 198 1985 199 1995 2 22 Ülkemizde toplam borç ve faizler ihracat gelirinin % 46,75 ine ulaşmıştır UN Common Database (World Bank)
Borç ve Faizler Ödeme Sıralaması Ülkemiz en çok borçlu ülkeler sıralamasında yıllar içinde 3. sıraya yükselmiştir! UN Common Database (World Bank)
Türkiye nin İnsani Gelişim İndeksi Değeri ve Sırası,8,7,6,5,4,3,2,1,651,614,59 63 65 55,713,683 74 74,742,751,757 İnsani Gelişim İndeksi Sırası 1975 198 1985 199 1995 2 24 28 85 İnsani Gelişim İndeksi değeri 92 84 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 İnsani Gelişim İndeksi üç bileşeni hesaba katar 1. Refah Standardı: kişi başına düşen milli gelirin Satın alma Gücü Paritesi (SGP) ile hesaplanması ile elde edilmektedir. 2. Eğitim Standardı: bu boyut iki değişkenle ölçülmektedir; yetişkinler arasındaki okuma-yazma oranı ve ortalama eğitim süresi. 3. Sağlık Standardı: yaşam beklentisi ile ölçülmektedir. Türkiye orta insani gelişmişlik grubundadır ve yıllar içinde sıralamadaki yeri gerilemiştir İnsani Gelişim Raporları (Human Development Reports) 1975-28 UNDP
Türkiye nin İnsani Gelişim İndeksinde Yeri Türkiye İnsani Gelişim İndeksinde 198 de 63. sırada iken, 2 de 85. sıraya gerilemiştir Bu gerilemenin temelinde dönemin ekonomik ve sosyal politikaları yatmaktadır İnsani Gelişim Raporları (Human Development Reports) 1975-28
Sağlık Harcamaları
Genel Bütçeden Sağlığa Ayrılan Pay % 6 5 5,27 4 4,21 3 3,2 2 1 2,21 1923 193 194 195 196 197 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 Genel bütçeden sağlığa ayrılan pay 198 de % 4,21 den, 27 de % 3,2 ye gerilemiştir. Hamzaoğlu, Özcan; 26, SB; 25, 26, 27
Kişi Başına GSMH ve GSMH nin % si Olarak Toplam Sağlık Harcaması 6 9 5 8 7 4 6 3 5 4 GSMH GSMH'nin % si olarak sağlık harcaması 2 3 1 2 1 8 82 84 86 88 9 92 94 96 98 2 22 24 GSMH nin yüzdesi olarak sağlık harcamaları % 3,5 ten, % 7,6 ya yükselmiştir (DPT; 1996, SB; 21, SB; 26, Deloitte; 28)
Kişi Başına Sağlık Harcamaları ($) 7 586 6 5 4 3 2 1 11 8 83 86 89 92 95 98 21 24 kişi başına özel sağlık harcaması kişi başına toplam sağlık harcaması Kişi başına sağlık harcamaları 55 dolardan 586 dolara Kişi başına özel sağlık harcamaları ise 27 dolardan 11 dolara yükselmiştir (DPT; 1996, SB; 1997, SB; 21, SB; 26)
Kamu-Özel Sağlık Harcamaları % 8 7 6 5 4 3 2 1 8 82 84 86 88 9 92 94 Kamu sağlık harcamaları yıllar içinde artmakla birlikte bu harcamalar yatırıma değil, özel sektörden hizmet satın almaya aktarılmaktadır 96 98 2 22 24 Kamu Ozel (DPT; 1996, SB; 21, SB; 26, Deloitte; 28)
Kamu Sağlık Harcamalarının Kurumlara Dağılımı 1 5,3 12,4 9 8 22,7 1,4 7 11,7 6 17,7 5 11,9 15,7 4 3 2 42,4 5,1 1 1995-98 1999-2 23 24 25 26 Yeşil Kart Bütçe Emekli Sandığı Bağ Kur SSK Kamu sağlık harcamaları içinde bütçenin oranı % 22,7 den % 1,4 e gerilerken, yeşil kart harcamaları % 5,3 ten % 12,4 e yükselmiştir (DPT; 1996, SB; 21, SB; 26, Deloitte; 28)
Sosyal Güvenlik Kurumlarının Tedavi Harcamaları (%) 1% 8% 6% 4% 2% % 24, 21,8 17,9 18,2 29, 31,7 36,6 21 22 23 24 25 26 27 Devlet Üniversite Özel Özel sektöre aktarılan kaynağın % 24 ten %36,6 ya yükselmesi son yıllarda sosyal güvenlik kurumlarının kaynakları ile özel sektörden hizmet satın alınmasının çarpıcı bir bulgusudur Soyer A, 27 sonu itibarıyla sağlık harcamaları bağlamında, AKP nin sağlıktaki pembe tablosu nun akıbeti
Yıllara Göre Sağlık Bakanlığı Yatırım Giderlerinin Bakanlık Bütçesine Oranı (%) 2 15 17,6 1 5 7,1 5,1 1988 1998 23 Sağlık Bakanlığı yatırımları 15 senede 3,5 kat azalmıştır Sağlık Bakanlığı
YILLAR İÇİNDE SAĞLIK BAKANLIĞI BÜTÇE VE DÖNER SERMAYE HARCAMALARININ DEĞİŞİMİ 25 2 52 53 55 6 5 15 1 33 3 25 3 37 4 3 2 5 14 1 11 13 14 11 14 1 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 S.B.Döner SermayeHarcamaları (DSH) SB Bütçe Harcamaları(SBBH) DSH/SBBH Sağlık Bakanlığı döner sermaye harcamalarının bütçe harcamalarına oranı yıllar içinde % 55 e yükselmiştir Bu veri sağlık hizmetlerinde işletmeleştirmenin bir göstergesidir DPT, Maliye Bakanlığı Verileri 23
Genel bütçe, SB Bütçesi ve TSH Bütçesinin yıllar içindeki değişimi(1996-26) SB bütçesi ve TSH bütçesine daha yakından bakılırsa 18 16 14 12 1 8 6 4 2 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 Yıllar SB Bütçe TSH bütçe Genel bütçe 8 7 6 5 4 3 2 1 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 Genel bütçe içinde Sağlık Bakanlığı bütçesinin oranı düşüktür Sağlık Bakanlığı bütçesi 2 li yıllarda artış göstermekle birlikte Temel Sağlık Hizmetlerinin payı artmamıştır Bu veri koruyucu sağlık hizmetlerine yeterli önemin verilmediğini göstermektedir SB Bütçe TSH Bütçe
% 12 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Koruyucu Hizmetlerin Sağlık Bakanlığı Bütçesi İçindeki Payı 1,72 4,26 2,55 2,14 1,61 1,7,68,1,1 1999 2 21 22 23 24 25 7,12 Tüberküloz Sıtma AÇS HıfzıSıhha Sağlık Eğitimi Kanser kontrolu Toplam Koruyucu Hizmetler Koruyucu sağlık hizmetlerinin Sağlık Bakanlığı bütçesi içindeki payı 25 yılında % 7,12 ye dek gerilemiştir En yüksek(!) payı % 2,55 ile sağlık eğitimi, en düşük payı %,1 ile kanser kontrolü almaktadır Türkiye Kamu Harcamaları DB, 26
SB Hastaneleri Toplam Sağlık Harcamaları % 65,6 % 33,4 genel bütçe döner sermaye dernek vakıf Sağlık Bakanlığı hastanelerinin toplam sağlık harcamalarının % 65,6 sı döner sermaye kaynaklarından gerçekleşmektedir Hastaneler bütçeden kaynak ayrılmayarak devlet eliyle işletmeleştirilmiştir Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları 1999-2
SB Hastaneleri Cari Sağlık Harcamaları Sermaye Harcamaları 7E+14 6E+14 6,87489E+14 6,2424E+14 5E+14 4E+14 3E+14 2E+14 1E+14 toplam cari sağlık harcaması sağlıkla ilgili sermaye harcaması toplam sağlık harcaması genel bütçe döner sermaye dernek vakıf SB Hastanelerinin toplam sağlık harcamalarının neredeyse tamamı cari sağlık harcamalarıdır Sağlıkla ilgili sermaye harcamaları az da olsa ne yazık ki döner sermaye kaynaklarından gerçekleştirilmektedir SB hastanelerine yatırım yapılmamaktadır Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları 1999-2
Kamu Üniversite Hastaneleri Toplam Sağlık Harcamaları % 14,1 % 85,4 genel bütçe döner sermaye dernek vakıf Üniversite hastanelerinin toplam sağlık harcamalarının % 85,4 ü döner sermaye kaynaklarından gerçekleşmektedir Devlet eliyle işletmeleştirme kamu üniversite hastanelerinde daha belirgindir Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları 1999-2
Kamu Üniversite Hastaneleri Cari Sağlık Harcamaları Sermaye Harcamaları 6E+14 5E+14 4E+14 3E+14 2E+14 1E+14 toplam cari sağlık harcaması sağlıkla ilgili sermaye harcaması toplam sağlık harcaması genel bütçe döner sermaye dernek vakıf Kamu Üniversite Hastanelerinin toplam sağlık harcamalarının neredeyse tamamı döner sermaye kaynaklarından ve cari harcama olarak yapılmaktadır Sağlıkla ilgili sermaye harcamaları ise SB hastanelerinde olduğu gibi döner sermaye kaynaklarından gerçekleştirilmektedir Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları 1999-2
Kamu ve Özel Sektörde Yataklı Tedavi Kurumlarında Poliklinik Sayılarındaki Değişim 3, 25, 2, 15, 1, 259,9 99,2 Artış poliklinik özel (%) Artış poliklinik tüm kamu (%) 5,, 2-26 Kamu ve özel sektör yataklı tedavi kurumlarının poliklinik sayılarında ciddi artış gözlenmektedir Davas A, Ergin I, 2 26 yılları arasında kamu ve özel yataklı tedavi kurumlarındaki hizmetlerin değerlendirilmesi
Sosyal Güvenlik Verileri
İşsizlik Toplam İşsizlik (Tüm nüfusun %si) Toplam işsizlik (İşgücünün %si) 6 12 5 1 1 7,9 8 6 % 4 3,5 3,1 3 2 4 1 2 196 1963 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 199 1993 1996 1999 22 25 196 1963 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 199 1993 1996 1999 22 25 Yıllar Yıllar OECD verilerine göre tüm nüfusun % 3,5 i, işgücünün % 1 u işsizdir. Uygulanan ekonomik politikalar işsizliğin artmasına neden olmuştur (OECD; 28) %
Uzun Süreli İşsizliğin Değişimi (%) 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 5,8 21,1 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 Toplam işsizlerin içinde 12 aydan uzun süre işsiz olanların oranı İşsizlerin % 36,3 ü uzun süreli işsizdir 36,3 www. http://stats.oecd.org
Sosyal Güvenlik Sosyal güvenlik 1 8 6 4 2 8 82 84 86 88 9 92 94 96 21 23 25 Sosyal Güvenlik kurumlarının kapsamındaki nüfusun oranı yükselmekle birlikte 26 yılında nüfusun ~ % 2 sinin hala hiçbir sosyal güvencesi bulunmamaktadır Emekli Sandığı, SSK, Bağ-kur, DPT Sosyal Güvenlik kurumu 2-21-22-23-24-25-26 yılı istatistikleri
Nüfusun Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına Göre Dağılımı (26) SOSYAL GÜVENLİK KAPSAMI SSK %42,66 EMEKLİ SANDIĞI %14,82 BAĞ-KUR %22,45 KAPSAM DIŞI %19,66 ÖZEL SANDIK %,41 Sosyal Güvenlik Kurumu İstatistik Yıllığı 26
GSMH nin Oranı Olarak Sosyal Güvenlik Katkı Payları Yıllar içinde sosyal güvenlik katkı payları artmıştır Türkiye Kamu Harcamaları DB, 26
Reform Sonrasında SSK lıların Ortalama Gelire Karşılık Alacakları Ortalama Tazminat Dünya Bankası Projeksiyonu Sosyal güvenlik sisteminde yapılan reform sonucunda sigortalıların ortalama gelire karşılık olarak alacakları ortalama tazminat yıllar içinde azalacaktır Türkiye Kamu Harcamaları DB, 26
Sağlık Kurumları
Birinci Basamak Sağlık Kurumları 1963-26 12 1 8 6 4 SO SE 2 1963 197 198 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 198 sonrasında 2 lerin başına dek Sağlık Evi ve Sağlık Ocağı sayıları artış göstermiştir Sağlık Evleri ile ilgili son veri 24 yılına aittir, bu yıldan sonra Sağlık Evlerinin açıklanmaksızın yok sayıldığı, Aile Hekimliğinin yaygınlaştırılmasıyla giderek sistemden yok edileceği anlaşılmaktadır Temel Sağlık Hizmetleri Çalışma Yıllıkları
Sağlık Ocağı Başına Düşen Nüfus 1996-23 25 Marmara 2 Ege 15 1 5 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 Akdeniz Orta Anadolu Karadeniz Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Sağlık Ocağı başına düşen nüfus açısından bölgeler arası eşitsizlik söz konusudur Marmara ve Güneydoğu Anadolu Sağlık Ocağı başına düşen nüfusun yüksek olduğu bölgelerdir SB Temel Sağlık Hizmetleri Yıllığı ; 21, 23
Ebesi Olmayan Sağlık Evi 2-23 1 9 8 7 6 5 84 73 73 66 53 86 68 56 9 8 75 62 92 88 79 67 Marmara Ege Akdeniz Orta Anadolu Karadeniz Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Türkiye 4 3 2 21 22 23 Doğu, Güneydoğu ve Orta Anadolu da Sağlık Evlerinin hemen tamamında ebe bulunmamaktadır Bu veri koruyucu hizmetlere verilen değer in göstergesidir SB Temel Sağlık Hizmetleri Yıllığı ; 21, 23
Yatak Sayısı ve Yatak Başına Düşen Nüfus 2. 18. 16. 14. 12. 1. 8. 6. 4. 2. 44 43 42 41 4 39 38 37 36 Yatak sayısı Yatak başına nüfus 35 8 82 84 86 88 9 92 94 96 98 2 22 24 26 Ülkemizde hastane yataklarının sayısı yıllar içinde artış göstermiş, yatak başına düşen nüfus ise azalmıştır Tedavi Hizmetleri Yıllıkları
DSÖ Avrupa Bölgesinde Yatak Sayısı ve Yatış Süresi Her ne kadar yıllar içinde yatak sayısı artmış olsa da ülkemiz DSÖ Avrupa bölgesinde yatak sayısı ve hastanede yatış süresi açısından sonuncu durumdadır Ortalama yatış süresi 1 bin nüfusa yatak Atlas of Health in Europe, WHO, 23
DPT Gelişmişlik Endeksi Bölgelerine Göre Nüfus Başına Düşen Kamu ve Özel Yatak Sayıları 3, 25,7 25, 2,8 21,3 2,1 21, 2, 15, 11,5 1, 5,, 4,2 1,8,6 I. BÖLGE II. BÖLGEIII. BÖLGE IV. BÖLGE,5,6,3 V. BÖLGE VI. BÖLGE kamuyatak/nüfus (onbinde) özelyatak/nüfus En gelişmiş olan I. Bölgede bile yatakların çoğu kamunundur Kamu VI. Bölge hariç tüm bölgelere yatırım yapmıştır Özel sektör ekonomik olarak kötü olan bölgelere yatırım yapmamıştır Devletin sağlıkta sadece düzenleyici bir rol üstlenmesi bölgeler arası eşitsizliği derinleştirecektir Yataklı Tedavi Hizmetleri Çalışma Yıllığı 26
Sağlık Çalışanları
18 16 14 12 8 1 6 4 2 Hekim Başına Düşen Nüfus 165 725 662 198 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 Hekim başına düşen nüfus yıllar içinde 165 kişiye bir hekim düzeyinden, 662 kişiye bir hekim düzeyine inmiştir (SB, DPT, TÜİK; 1999,26)
Temel Sağlık Hizmetlerinde Hekim Başına Düşen Nüfus 2-23 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 21 22 23 7913 5815 3536 Marmara Ege Akdeniz Orta Anadolu Karadeniz Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Ülkemizde hekim başına düşen nüfus azalmakla birlikte Temel Sağlık Hizmetlerinde durum farklıdır TSH de hekim başına düşen nüfus açısından ciddi bölgesel eşitsizlikler vardır Ege bölgesinde hekim başına 3536 kişi düşerken Güneydoğu Anadolu bölgesinde 7913 kişi düşmektedir SB Temel Sağlık Hizmetleri Yıllığı ; 21, 23
Türkiye'de Uzman ve Pratisyen Hekim Dengesi Uzman % Pratisyen % 7 6 5 4 53 47 45 55 51 49 61 39 64 36 58 42 61 39 57 43 49 51 43 57 45 55 48 52 3 2 1 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 23 Sağlık İstatistikleri 24, Sağlık Bakanlığı
Sağlık Personeli Başına Düşen Kişi Sayısı 8. 7. 6. 5. Hekim Diş hekimi Hemşire Sağlık memuru Ebe Eczacı 4. 3. 2. 1. 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 Tüm meslek gruplarında sağlık çalışanı başına düşen nüfus azalmıştır Ancak ebe başına düşen nüfusta 2 li yıllarda bir artış eğilimi vardır TÜİK, 28
9 8 7 6 5 4 3 2 1 Ebe Başına Düşen Nüfus 4912 263 2-23 2 21 22 23 7826 238 Marmara Ege Akdeniz Orta Anadolu Karadeniz Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Ebe başına düşen nüfus açısından ciddi bölgesel eşitsizlikler söz konusudur Özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesinde ebe başına düşen nüfusun hem diğer bölgelerden yüksek olduğu, hem de yıllar içinde ciddi biçimde artış gösterdiği izlenmektedir Ebe başına 7826 kişi düştüğü koşullarda nitelikli ve yeterli koruyucu hizmetlerin yürütülmesi olanaksızdır SB Temel Sağlık Hizmetleri Yıllıkları ; 21, 23
İlaç ve Teknoloji
Türkiye ilaç ve hammadde yönünden dışa bağımlı bir politika izlemektedir Araştırma,Planlama ve Koordinasyon Kurulu Bşk; Sağlık İstatistikleri 24
İlaç Ham Maddesi Üretimi (ton/yıl) İlaç Harcamaları (milyon $) 14 12 Ton 12 1 Milyon $ 1 8 8 6 6 4 4 2 2 199 1992 1994 1996 1998 2 23 199 1992 1994 1996 1998 2 25 27 Üretici Fiyatlarıyla Tüketici Fiyatlarıyla Ülkemizde ilaç ham maddesi üretimi azalırken, ilaç harcamaları artmaktadır www.hazine.gov.tr
Bilgisayarlı Tomografi Cihazları 12 1 8 6 4 2 BÖLGELERE GÖRE NÜFUS BAŞINA DÜŞEN BT SAYILARI (ONBİNDE) 114 32 25 19 18 12 45 33 35 27 16 8 9 4 5 6 8 1 7 4 İç Anadolu Marmara Ege Akdeniz Karadeniz Doğu Anadolu G.D. Anadolu Devlet Hastaneleri Özel Hastaneler Üniversite Hastaneleri 3 35 12 Türkiye Bilgisayarlı tomografi cihazlarının dağılımı Belirgin bölgesel eşitsizlikler göstermektedir Marmara dışında tüm bölgelerde kamu sektöründe, Marmara bölgesinde ise ağırlıklı olarak özel sektörde yoğunlaşmıştır Yataklı Tedavi Hizmetleri Çalışma Yıllığı 26
Manyetik Rezonans Görüntüleme Cihazları 35 BÖLGELERE GÖRE NÜFUS BAŞINA DÜŞEN MRI SAYISI (ONBİNDE) 34 3 25 24 2 19 2 15 1 5 9 11 8 5 12 6 12 6 4 1 İç Anadolu Marmara Ege Akdeniz Karadeniz Doğu Anadolu 13 4 7 11 6 4 13 1 G.D. Anadolu 9 6 Türkiye Devlet Hastaneleri Özel Hastaneler Üniversite Hastaneleri Manyetik Rezonans görüntüleme cihazları tüm bölgelerde belirgin biçimde özel sektörde yoğunlaşmıştır Yüksek teknolojiye erişim piyasa dinamiklerine terk edilmiştir
Seçilmiş Sağlık Göstergeleri
Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi 9 8 7 6 5 4 3 2 1 196 197 198 199 2 Türkiye kadın Türkiye erkek Almanya kadın Almanya erkek Yunanistan kadın Yunanistan erkek İsveç kadın İsveç erkek İngiltere kadın İngiltere erkek Doğuşta beklenen yaşam süresi tüm OECD ülkelerinin gerisindedir OECD, 23
Yaşam Beklentisi (196-25) 71,4 48,3 Yaşam Beklentisi yükselmekle birlikte OECD ortalamasından düşüktür OECD, 28
DSÖ Avrupa Bölgesinde Yaşam Beklentisi Yaşam beklentisi Avrupa da 38. sıradadır Atlas of Health in Europe, WHO, 23
Sağlık Ocaklarında Yapılan Ortalama Gebe İzlemi Sayıları 1,49 ve altı 1,5-2,1 2,11-2,8 2,81-3,66 3,67 ve üzeri Gebe izlemleri Güneydoğu, Doğu Anadolu da ve İstanbul da çok düşüktür Öcek, Soyer, 27; Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Birikimimiz: 2-24 Türkiye Fotoğrafı
Sağlık Çalışanı Yardımıyla Doğum Yüzdesi %26, ve altı %26,1-45,8 %45,81-54, %54,1-63,6 %63,61 ve üzeri Doğu ve Güneydoğu Anadolu da doğumların dörtte üçü sağlık personeli yardımı olmadan gerçekleşmektedir Öcek, Soyer, 27; Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Birikimimiz: 2-24 Türkiye Fotoğrafı
Sağlık Çalışanı Yardımı Olmadan Gerçekleşen Doğumlar Kır / Kent - Nüfusa Atfedilen Risk 8 4 7 36,2 36,6 35 31,9 6 5 29,4 28 3 25 Kentsel 4 2 Kırsal 3 15 Nüfusa Atfedilen Risk 2 1 1 5 1983 1988 1993 1998 23 Sağlık çalışanı yardımı olmadan gerçekleşen doğumlar zaman içinde azalmakla birlikte kır kent eşitsizliği belirginleşmektedir 23 verileri çerçevesinde kırsal ve kentsel bölgedeki koşullar eşitlenebilse sağlık çalışanı yardımı olmadan gerçekleşen doğumların % 36,6 sı engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
Sağlık Çalışanı Yardımı Olmadan Gerçekleşen Doğumlar Demografik Bölge - Nüfusa Atfedilen Risk 9 8 7 6 5 4 3 36,2 51 51,3 62,6 62,6 Batı Güney Orta Kuzey East Nüfusa Atfedilen Risk 2 1 1983 1988 1993 1998 23 Sağlık çalışanı yardımı olmadan gerçekleşen doğumlar zaman içinde azalmakla birlikte bölgesel eşitsizlik sürmektedir 23 verileri çerçevesinde demografik bölgeler açısından koşullar eşitlenebilse sağlık çalışanı yardımı olmadan gerçekleşen doğumların % 62,6 sı engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
Sağlık Çalışanı Yardımı Olmadan Gerçekleşen Doğumlar Anne Eğitimi - Nüfusa Atfedilen Risk 7 9 6 86,2 85,9 85 5 8 4 3 75 Okur Yazar Değil, İlkokul Terk İlkokul Mezunu Ortaokul ve üzeri Nüfusa Atfedilen Risk 2 7,3 7 1 65 1993 1998 23 6 Sağlık çalışanı yardımı olmadan gerçekleşen doğumlar zaman içinde azalmakla birlikte anne eğitimi açısından eşitsizlik sürmektedir 23 verileri çerçevesinde anneler eğitim almış olsalar sağlık çalışanı yardımı olmadan gerçekleşen doğumların % 85,9 u engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
DSÖ Avrupa Bölgesinde Ana Ölümleri Ülkemiz 23 yılında anne ölümlerinde başı çekmektedir Atlas of Health in Europe, WHO, 23
Sağlık Ocaklarında Yapılan Ortalama Bebek İzlemi Sayıları 3,11 ve altı 3,12-4,2 4,21-5,4 5,41-6,7 6,71 ve üzeri Bebek izlemleri Güneydoğu, Doğu Anadolu da ve İstanbul da çok düşüktür Öcek, Soyer, 27; Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Birikimimiz: 2-24 Türkiye Fotoğrafı
Bebek Ölüm Hızı Kır / Kent - Nüfusa Atfedilen Risk 16 4 14 33,7 35,5 35 12 3 1 25 Kentsel 8 2,7 2 Kırsal 6 16,4 17,6 15 Nüfusa Atfedilen Risk 4 11,2 1 2 5 1978 1983 1988 1993 1998 23 Bebek ölümleri zaman içinde azalmakla birlikte kır kent eşitsizliği sürmektedir 23 verileri çerçevesinde kırsal ve kentsel bölgedeki koşullar eşitlenebilse bebek ölümlerinin % 2,7 si engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
Bebek Ölüm Hızı Demografik Bölge - Nüfusa Atfedilen Risk 16 14 12 1 8 6 Batı Güney Orta Kuzey Doğu Nüfusa Atfedilen Risk 4 42,7 2 19,4 18,8 18,8 23,4 27,6 1978 1983 1988 1993 1998 23 Bebek ölümleri zaman içinde azalmakla birlikte bölgesel eşitsizlik sürmektedir 23 verileri çerçevesinde demografik bölgeler açısından koşullar eşitlenebilse bebek ölümlerinin % 27,6 sı engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
Bebek Ölüm Hızı Anne Eğitimi - Nüfusa Atfedilen Risk 8 7 37,9 4 35 6 3 5 25 Okur Yazar Değil, İlkokul Terk 4 2 İlkokul Mezunu ve Üzeri 3 17,1 15,5 15 Nüfusa Atfedilen Risk 2 1 1 5 1993 1998 23 Bebek ölümleri zaman içinde azalmakla birlikte anne eğitimi açısından eşitsizlik göze çarpmaktadır 23 verileri çerçevesinde annelerin tümü en az ilkokul düzeyinde eğitim almış olsa bebek ölümlerinin % 37,9 u engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
DSÖ Avrupa Bölgesinde Bebek Ölümleri Ülkemiz 23 yılında bebek ölümlerinde de başı çekmektedir Atlas of Health in Europe, WHO, 23
Bodurluk Kır / Kent, Demografik Bölge, Anne Eğitimi Nüfusa Atfedilen Risk (%) Karşılaştırmaları 8 7 76,7 75 76,2 6 5 4 3 2 46 38,1 21,7 21,3 54,9 26,2 NAR (Kır Kent) NAR (Bölge) NAR (Anne Eğitimi) 1 1993 1998 23 23 verileri çerçevesinde bodurluğun Annelerin eğitim düzeyleri en az ilkokul düzeyine yükseltilse % 76,2 si Demografik bölgelerdeki koşullar eşitlense % 54,9 u Kırsal kentsel bölgeler eşitlense % 26,2 si engellenebilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
BCG Aşılı Çocuk Yüzdesi %67,39 ve altı %67,4-75,8 %75,81-79,2 %79,21-84, %84,1 ve üzeri Bağışıklama hizmetleri açısından ciddi coğrafi eşitsizlikler söz konusudur Güneydoğu ve Doğu Anadolu da BCG aşılı çocuk oranı çok düşüktür Öcek, Soyer, 27; Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Birikimimiz: 2-24 Türkiye Fotoğrafı
DBT-3 Aşılı Çocuk Yüzdesi %77,39 ve altı %77,4-83, %83,1-86, %86,1-92, %92,1 ve üzeri Güneydoğu, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz de DBT-3 aşılı çocuk oranı düşüktür Öcek, Soyer, 27; Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Birikimimiz: 2-24 Türkiye Fotoğrafı
12-23 ay Aşılanmamış Çocuklar Yerleşim, Demografik Bölge, Anne Eğitimi Nüfusa Atfedilen Risk (%) Karşılaştırmaları 6 5 4 53,5 46,5 NAR (%) 41 NAR (Kır-Kent) NAR (Bölge) NAR (Anne eğitimi) 3 2 27,2 33,7 24,3 31,2 19 1 11,2 1993 1998 23 23 verileri çerçevesinde aşılanmamış çocukların Annelerinin eğitim düzeyleri en az ilkokul düzeyine yükseltilse % 41, i Demografik bölgelerdeki koşullar eşitlense % 31,2 si Kırsal kentsel bölgeler eşitlense % 19, u aşılanabilirdi Hamzaoğlu, Saçaklıoğlu The Results of Health Reform in Turkey Increased and Deepened Inequalities in Health Policies İn Europe, 27
Türkiye 5 Yaş Altı Ölüm Hızı ve Sıralaması 14 133 5 yaş altı ölüm sırası 12 1 8 6 4 2 56 55 15 82 68 71 5 5 yaş altı ölüm hızı 1'de 92 96 85 42 29 26 198 1985 199 1995 2 25 26 Beş yaş altı ölüm hızı azalmakla birlikte beş yaş altı ölüm sıralaması kötüleşmektedir Ülkemiz 56. sıradan, 96. sıraya gerilemiştir ve diğer ülkelerin sağlık göstergelerinin iyileşme hızının çok gerisindedir UNICEF, Dünya çocuklarının Durumu Raporları 1996-28
Türkiye Ulusal Düzeyde DALY Nedenlerinin Hastalık Gruplarına Göre Yüzde Dağılımının Avrupa, Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerle Karşılaştırılması Ülkemizde hastalık yükünün % 25 i hala enfeksiyon hastalıklarıdır Kronik hastalıklar hastalık yükünün % 63,9 unu oluşturmaktadır UHY-ME Çalışması, 2
Teminat Paketi Tarafından Kurtarılan Yaşam Yıllarının Maliyeti 4 35 3928,92 Halk sağlığı Çocuk sağlığı Ana-çocuk sağlığı 3 CYBH 25 2 23,93 Kanser Diyabet ve hipertansiyon Ağız ve diş sağlığı 999 $ 1 $ 15 1 5 1121,25 61,5 254,7 87,36 221,49 28,21 temel hizmet paketleri Ruh sağlığı Maliyet etkinlik oranı < 5 $ olanlar Ayrıntılı paket KOAH ve ASYE Osteoartrit ve osteoporoz En çok görülen ve ilk 2 DALY ye neden olan hastalıklar Dünya Bankasına göre kurtarılan yaşam yılı maliyeti 1 $ ise müdahale maliyet etkindir 25-999 $ ise orta derecede maliyet etkindir Teminat paketi uygulaması ile birlikte ülkemizde ağız diş sağlığı hizmetleri, kanser tedavisi, Ana çocuk sağlığı hizmetleri başta olmak üzere pek çok başlık maliyet etkin olmadığı için paket kapsamı dışında kalacaktır UHY-ME Çalışması, 2