Dr. Kemal Akkan BATMAN (Komisyon Başkanı) Dr. Ayer BURKE Diren CİVA GÜNER Mevhibe B. HOCAOĞLU Salih SARPTEN Ömer ÖZKAN Bu kitap, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim Terbiye Dairesi tarafından ortaokullarda (Temel Eğitim İkinci Kademe) ders kitabı olarak geliştirilmesi uygun bulunmuştur.
Temmuz 2005 1. Baski Haziran 2006 2. Baski Resimleyen : Mehmet İLKERLİ Grafik Tasarım : Erdinç İLKERLİ Kapak Tasarım : Mehmet - Erdinç İLKERLİ Dizgi : Ragıp GÖKSEL Ersin MUSA Düzeltme : Meltem TEKİN Her hakkı saklıdır ve KKTC Milli Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru, resim ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.
İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak, O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var! Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, "Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden, İlahi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerihamdan, İlahi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır rûh-ı mücerred gibi yerden na'şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarıının hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal! Mehmet Âkif ERSOY
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici, bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bitap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda, mevcuttur!
FEN VE TEKNOLOJİ KİTABI Fen ve Teknoloji 6 kitabı, öğrencilerin Fen bilimleri ve teknolojinin doğası, anahtar fen kavramları, bilimsel düşünme becerileri, fen-teknoloji-toplum-çevre etkileşimi, bilimsel ve teknik psiko-motor beceriler, bilimin özünü oluşturan değerleri ve fene ilişkin tutumları ile ilgili eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacını taşımaktadır. Söz konusu amacı karşılarken öğrencilerin bireysel öğrenme farklılıklarını temel almaktadır. Her öğrencinin kendi öğrenme yönetimini kullanarak, fen ve teknoloji dersi ile ilgili bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor davranışları kazanması tasarlanmıştır. Fen ve Teknoloji kitabı ayrıca öğrencilerin akıl yürütme yaratıcı problem çözme, bilgiyi yeniden yapılandırma, bilimsel düşünme gibi üst düzey düşünme becerilerini geliştirme misyonunu üstlenmiştir. Ülkemizde, Fen ve Teknoloji alanında ders kitabı olarak bir ilki olan kitap, yerel örneklere olabildiğince yer vermiş ve öğrenme psikolojisi literatüründe önemli yere sahip olan yakından-uzağa ilkesini hayata geçirmiştir. Fen ve Teknoloji 6 kitabı yukarıdaki amaçları gerçekleştirmek için öğretim esnasında bazı noktalara uyularak işlenmelidir (kullanılmalıdır). Üniteler işlenmeden önce Giriş Etkinlikleri çalışılmalıdır. Giriş Etkinlikleri öğrencilerin varolan şemalarını sorgulamalarına ve yeniden şemalarını oluşturmalarına yardımcı olacaktır. Ünitenin önünde sunulan Kavram Haritaları veya Grafikler incelenmelidir. Kavram Haritaları veya Grafikler ünitede öğrenilecek davranışların genel çerçevesini sunup, öğrencilere daha sonra öğrenecekleri davranışları yerleştirmelerine yardımcı olacaktır. Ünite sonu Test'ler öğrencilerin bireysel öğrenmelerini sınamalarına olanak sağlayacaktır. Her ünite sonunda yer alan Çoklu Zeka Etkinlikleri ise her öğrencinin kendi zeka türüne göre öğrenmesini üst düzeye çıkaracaktır. Çoklu Zeka Etkinlikleri ünite ile ilgili konuları kapsayan örneklerdir. Öğrenciler, öğretmenleri ile birlikte söz konusu örneklerden bir tanesini seçip yapabilecekleri gibi kendilerinin yaratacakları etkinlikleri de yapabilirler. Etkinlikler sayesinde çağdaş ölçme değerlendirme etkinliklerine geçiş kolaylıkla gerçekleşebilir. Fen ve Teknoloji 6 kitabı çağdaş eğitim sistemleri öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılayacak bilimsel niteliğiyle sunulduğuna güvenimiz tamdır. Her öğrencinin başarısını şimdiden görüyor, seviniyoruz. Fen ve Teknoloji Komisyonu
İÇİNDEKİLER ÜNİTE1:BİLİMVEÖLÇME Giriş Etkinlikleri.... 2 Ölçmeyi Öğreniyorum...... 4 1.1.A- Haydi Doğru Ölçelim.... 5 1.1.B- Haydi Doğru Ölçelim....... 6 1.2. A- Standartların Oluşturulması... 7 1.3.A- Laboratuvardayım... 8 1.4.A- Çevremizdeki Farklılıkları Nasıl Belirtebiliriz?..... 9 1.5.A- Verileri Değişik Şekillerde Sunalım.... 10 TEST 1......... 11 Çoklu Zeka Etkinlikleri... 12 ÜNİTE 2 : CANLI VARLIKLAR DÜNYASI Giriş Etkinlikleri... 16 Canlı Varlıklar Dünyası... 17 2.1.A- Hayata Bakış... 18 2.1.B- Canlılar Dünyasında Farklılıklar... 19 2.1.C- Canlıların Yaşam Alanları.... 20 2.2.A- Hayvanları Gruplara Ayıralım...... 21 2.2.B- Canlıların Sınıflandırılması... 22 2.3.C- Hayvanlara Yanından Bakalım... 23 2.3.A- Hayvanlarda Sınıflandırma Ölçütleri... 24 2.3.B- Bitkilerde Sınıflandırma Ölçütleri... 25 TEST 2.... 26 Çoklu Zeka Etkinlikleri...... 27 ÜNİTE 3 : ENERJİ Giriş Etkinlikleri...... 30 Enerji... 31 3.1.A- Enerji Biçimleri..... 32 3.1.B- Enerjinin Dönüşümü.... 33 3.2.A- Vücudum uz İçin Enerji...... 34 3.2.B- Enerji Zinciri..... 35 3.3.A- Çevremizde Enerji... 36 3.3.B- Yenilenebilir Enerj... 37 3.4.A- Enerji Ekonomisi..... 38 TEST 3.... 39 Çoklu Zeka Etkinlikleri..... 40
ÜNİTE 4 : YAPI TAŞLARI Giriş Etkinlikleri...... 44 Yapı Taşları... 45 4.1.A- Maddenin Üç Hali..... 46 4.1.B- Farklı Haller Farklı İşler.... 47 4.2.A- Cisimler Nelerden Oluşur..... 48 4.2.B- Moleküller..... 49 4.3.A- Gaz Basıncı... 50 4.3.B- Genleşme... 51 4.3.C- Yoğunluk..... 52 4.4.A- Elementler... 53 4.4.B- Bileşikler... 54 4.4.C- Kimyasal Reaksiyonlarda Enerji Değişimi..... 55 TEST 4.... 56 Çoklu Zeka Etkinlikleri..... 57 ÜNİTE 5 : ÇÖZÜCÜLER VE ÇÖZELTİLER Giriş Etkinlikleri...... 60 Çözücüler ve Çözeltiler... 61 5.1.A- Su ve Su Döngüsü..... 62 5.1.B- Su ve Buzun Bazı Özelikleri.... 63 5.2.A- Buharlaşma...... 64 5.2.B- Suyun Her Damlası Önemlidir..... 65 5.2.C- Buharlaşma Yoluyla Soğuma... 66 5.3.A- Çözücüler,Çözünenler ve Çözeltiler... 67 5.3.B- Su Dışındaki Çözücüler... 68 5.3.C- Su İçermeyen Çözeltiler... 69 5.4.A- İçilebilir Su..... 70 5.4.B- Suyu Saflaştıralım..... 71 5.4.C- Suyu Bilinçli Kullanalım..... 72 TEST 5.... 73 Çoklu Zeka Etkinlikleri..... 74 SEMBOLLER Çalışma yaprağı ile ilgili öğrenilen davranışları test eden soruları sembolize eder. Çalışma yaprağı ile ilgili duyuşsal davranış değişikliği oluşturmayı amaçlayan bilgileri sembolize eder. Çalışma yaprağı ile ilgili önemli bilgileri sembolize eder.
ÜNİTE 6 : HÜCRE, ÜREME VE GELİŞME Giriş Etkinlikleri...... 78 Hücre Üreme ve Gelişme... 79 6.1.A- Hücrelere Yakından Bakış... 80 6.1.B- Özel Görevi Olan Hücreler... 81 6.1.C- Üremeyi Sağlayan Hücreler.... 82 6.2.A- İnsanda Üreme... 83 6.2.B- Tek Hücreden Doğuma Kadar Olan Gelişme... 84 6.2.C- İnsanda Doğum Sonrası Gelişme... 85 6.2.D- Diğer Hayvanlarda Üreme ve Gelişme... 86 6.2.E- Y eni Doğanların Doğal Bakımı... 87 6.3.A- Çiçekli Bitkilerde Üreme ve Gelişme..... 88 6.3.B- Tohumdan Bitkiye Gelişme... 89 6.3.C- Çiçekli Bitkilerin Albenisi....... 90 TEST 6.... 91 Çoklu Zeka Etkinlikleri... 92 ÜNİTE 7 : ELEKTRİK Giriş Etkinlikleri...... 96 Elektrik... 97 7.1.A- Elektrik Yükleri..... 98 7.1.B- Yüklerin Hareketi.... 99 7.2.A- Elektriği İle tme...... 100 7.2.B- Elektrik Akımı... 101 7.2.C- Elektrik Devresi... 102 7.2.D- Akıma Karşı Koyma... 103 7.2.E- Devreleri Kuralım... 104 7.2.F- Seri ve Paralel Bağlama... 105 7.3.A- Evde Güvenli Elektrik..... 106 TEST 7.... 107 Çoklu Zeka Etkinlikleri..... 108 ÜNİTE 8 : DÜNYAMIZ VE EVREN Giriş Etkinlikleri...... 112 Dünyamız ve Evren... 113 8.1.A- Evrendeki Yerimiz........ 114 8.1.B- Bizim Yıldızımız... 115 8.1.C- Güneş Sistemi...... 116 8.2.A- Dünyamızın Arkadaşı... 117 8.3.A- Yapay Uydular... 118 8.4.A- Uzay Araştırmaları... 119 TEST 8.... 120 Çoklu Zeka Etkinlikleri..... 121 KAYNAKÇA... 123