TU K VER LER NE GÖRE TÜRK YE DE NT HAR OLGULARININ DE ERLEND R LMES *

Cilt 15, Say 3, 2010 TU K VER LER NE GÖRE TÜRK YE DE NT HAR OLGULARININ DE ERLEND R LMES * Assessment of cases of suicide in Turkey based on Turkish Statistical Institute data Burak GÜMÜfi 1, Erdal ÖZER 1, Ali YILDIRIM 1, lhan ÇET N 2 Gümüfl B, Özer B, Y ld r m A, Çetin. TU K verilerine göre Türkiye de intihar olgular n n de erlendirilmesi. Adli T p Bülteni 2010;15(3):104-109 ÖZET ntiharlar tüm dünyada sosyo-ekonomik fark gözetmeksizin önemli bir halk ve ruh sa l sorunu olarak de erlendirilmektedir. Birçok ülkede özellikle gençlerde trafik kazalar ndan sonra önde gelen ölüm nedenleri aras ndad r. Bu çal flmada; Türkiye de 2002-2009 y llar aras nda meydana gelen intihar vakalar - n n yafl, cinsiyet, e itim düzeyi, intihar nedeni ve y llar içerisindeki de iflimini de erlendirmek ve dünyadaki genel intihar e ilimi ile karfl laflt rmak amaçlanm flt r. Çal flmam zda Türkiye statistik Kurumunun (TU K) ntihar ile ilgili 2002-2009 y llar aras ndaki intihar istatistikleri de erlendirilmifltir. Elde edilen verilerin analizinde Windows SPSS 15.0 istatistiksel program kullan lm flt r. Olgular n %64,4 ünün erkek oldu u ve %35,6 s - n n kad n oldu u saptanm flt r. Erkek intihar olgular nda tüm yafl gruplar nda 2002-2009 y llar aras nda sürekli bir art fl oldu- u dikkati çekmektedir. Kad n intihar olgular nda 0-19 ve 20-39 yafl grubunun 2002-2009 y llar içerisinde azalma gösterdi i ancak 40-59 ve 60 ve üzeri yafl grubunda ise art fl oldu u görülmektedir. ntihar eden olgular n %62,9 unun ilkokul-ilkö retim-ortaokul düzeyinde, %16,3 ünün lise düzeyinde, %5,1 inin yüksek ö retim düzeyinde e itim durumu oldu u saptanm flt r. 2002-2009 y llar aras ndan intihar eden olgular n %47 sinin as, %23,5 inin ateflli silah, %14,2 sinin kimyevi madde, %9 unun yüksekten atlama yöntemini kulland gözlenmifltir. 2002-2009 y llar aras nda intihar eden olgular n %34,3 ünün bilinmeyen bir sebep, %23,8 sinin hastal k, %15,1 inin aile geçimsizli i, %10,2 sinin geçim zorlu u, %6,7 sinin hissi iliflki nedeniyle intihar etti i gözlenmifltir. Dünya Sa l k Örgütünün verilerine göre intihar nedeniyle küresel mortalite oran yüz binde 16 olarak bildirilmifltir. 2009 y l nda Türkiye nin toplam nüfusunun 72.561.312 oldu u dikkate al nd nda, Türkiye de 2009 y - l nda intihar oran n n yüz binde 4 oldu u gözlenmektedir. Amerika Birleflik Devletleri nin (ABD) 2005 y l istatistikleri incelendi inde intihar eden olgular n %52,1 inin ateflli silah yöntemi kulland, %22,2 sinin asma-bo ulma yöntemini kulland, %17,6 s n n ise zehir yöntemi kulland bildirilmifltir. Türkiye deki intihar olgular nda as yönteminin ABD ye göre 2,1 kat daha fazla oldu u, ABD de ise ateflli silah yönteminin Türkiye ye göre 2,2 kat daha fazla oldu u gözlenmektedir. Anahtar kelimeler: ntihar, intihar yöntemleri, intihar nedenleri, adli t p SUMMARY Suicides are evaluated as an important public, and psychologic problem globally without any socio-economical discrimination. In many countries they are the leading cause of mortality after traffic accidents.this study intends to evaluate the trend in cases of suicide occurred in Turkey with respect to age, gender, level of education, reasons for suicide attempts, and variations in its incidence within years, and compare them with global suicidal trend in the world. In our study suicide statstics of Turkish Statistical Institute (TUIK) related to years 2002-2009 were evaluated.. The data obtained were analysed using 1 Gaziosmanpafla Üniversitesi, Adli T p Anabilim Dal, Tokat 2 Gaziosmanpafla Üniversitesi, Halk Sa l Anabilim Dal, Tokat * 9. Adli Bilimler Kongresinde poster bildiri olarak sunulmufltur. 28-30 Nisan 2011 Trabzon Gelifl tarihi: 05.09.2011 Kabul tarihi: 12.11.2011 104

Adli T p Bülteni Windows SPSS 15.0 statistical package. The cases consisted of males (64.4%), and females (35.6%). Among all age groups a continual increase in the number of males committing suicide between 2002-2009 strikes our attention. Female suicide cases in age groups of 0-19, and 20-39 years demonstrated a decrease between 2002 and 2009, however an apparent increase is seen for females aged 40-59 or more than 59.. Educational levels of sucide committers were as follows: primary, and secondary school (62.9%), lycée (16.3%), and high school, college, and university (5.1%).. These cases were observedly categorized based on suicide agents as: hanging (47%), firearms (23.5%), chemical substances (14.2%), and fall from a height (9%). Unknown reasons (34.3%), diseases (23.8%), marital conflicts (15.1%), financial difficulties (10.2%), and sensual problems (6.7%) were blamed as reasons for suicide attempts for those cases committing suicide between 2002-2009. According to WHO data, global mortality because of suicide attempts was % 1.6 In the year 2009 when total population of Turkey was 72.561.312 people, annual incidence of suicides was 0.4% According to United States (US) statistics for the year 2005, firearms (52.1%), hanging-drowning (22.1%), and self-poisoning (17.6%) were reported as suicide agents. When compared with the correspending incidences in the US, cases of suicide in Turkey have been observed 2.1-fold more frequently, while firearms are preferred more often (2.2 times higher) as suicide agents in the US. Key words: suicide, suicide methods, suicide, causes of suicide, forensic medicine G R fi ntihar kiflinin duygusal, ruhsal ya da sosyal nedenlerin etkisiyle kendi hayat na son vermesi olarak tan mlanmaktad r (1). ntiharlar tüm dünyada sosyo-ekonomik fark gözetmeksizin önemli bir halk ve ruh sa l sorunu olarak de erlendirilmektedir (2). Dünyada genelinde tüm ölümlerin % 0,9 u intiharlardan kaynaklanmaktad r (3). Dünya çap nda günde ortalama 1000 kiflinin intiharlar neticesinde öldü ü ve dünyada her 42 saniyede bir kiflinin intihar girifliminde bulundu u bildirilmektedir (4). Birçok ülkede özellikle gençlerde trafik kazalar ndan sonra önde gelen ölüm nedenleri aras ndad r (1). Türk Ceza Kanununda intihara azmettiren, teflvik eden, baflkas n n intihar karar n kuvvetlendiren ya da baflkas n n intihar na herhangi bir flekilde yard m eden kifliler hakk nda cezai yapt r m uygulanmaktad r (5). Ülkemizde intihar eden kiflilerin yapt klar eylemden suçlu say lmamaktad r (6). Ancak intihar eylemi için yasad fl psikoaktif madde kullan m fl veya ruhsats z silah kullanm fl olan kifliler hakk nda ilgili yasa maddeleri uyar nca suçlu duruma düflebilmektedir (6). ntihar oran n n son y llarda ülkemizde giderek artt bilinmektedir (7). ntihar eylemini gerçeklefltirecek kifliler s kl kla kolay ulaflabilecekleri materyali, yeri, yöntemi ve zaman seçmektedirler (8). ntihar yöntemleri yafl gruplar na, toplumsal ve kültürel flartlara göre de iflkenlik göstermekte olup as, fazla miktarda ilaç alma, kesici-delici alet kullanma, suda bo ulma, yüksek bir yerden atlama, ateflli silah kullanma ülkemizde s kl kla kullan lan intihar yöntemleri aras ndad r (9). Ölümle sonuçlanan intihar olgular n n geriye dönük olarak araflt - r lmas nda zorluklar yaflanmas araflt rmac lar intihar girifliminde bulunup sa kalan kifliler üzerinde veya intihar düflüncesine sahip olan kifliler üzerinde araflt rmalar yapmaya yöneltmektedir (10).Bu çal flmada; Türkiye de 2002-2009 y llar aras nda meydana gelen intihar vakalar - n n yafl, cinsiyet, e itim düzeyi, intihar nedeni ve y llar içerisindeki de iflimini de erlendirmek, ayr ca dünyadaki genel intihar e ilimleri ile ülkemizdeki de iflik bölgelerdeki intihar e ilimlerini karfl laflt rmas amaçlanm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Çal flmam zda TU K nin (Türkiye statistik Kurumu) ntihar ile ilgili 2002-2009 y llar aras ndaki intihar istatistikleri de erlendirilmifltir. Bu amaçla TU K'in internet veri taban ve bas l yaz l kaynaklar kullan lm fl olup intihar nedenleri ve ba lant l veriler SPSS 15.0 for Windows program ile analiz edilerek tablo ve grafikler halinde sunulmufltur. BULGULAR Toplam olarak 21752 olgu de erlendirilmifl olup bunlar n %64,4 ünün erkek oldu u (14012) ve %35,6 s n n kad n oldu u (7740) saptanm flt r. Erkek intihar olgular nda tüm yafl gruplar nda 2002-2009 y llar aras nda sürekli bir art fl oldu u dikkati çekmektedir. Erkek intihar olgular nda 2002-2009 y llar aras nda y ll k ortalama %7,4 art fl oldu u gözlenmektedir. Genel olarak kad n intihar olgu say s nda 2002-2009 y llar aras nda bir düflüfl oldu u izlenmektedir. Kad n intihar olgular nda 0-19 ve 20-39 yafl grubunun 2002-2009 y llar içerisinde azalma gösterdi i ancak 40-59 ve 60 ve üzeri yafl grubunda ise art fl oldu u dikkati çekmifltir. Kad n intihar olgular nda 2002-2009 y llar aras nda y ll k ortalama %1,9 azalma oldu u gözlenmektedir. ntihar eden olgular n %6,3 ünün okuma yazma bil- 105

Cilt 15, Say 3, 2010 Grafik 1. Erkek yafl gruplar nda intihar olgular Grafik 2. Kad n yafl gruplar nda intihar olgular 2500 2000 1500 1000 1200 1000 800 600 400 500 200 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tablo 1. E itim düzeyine ve cinsiyete göre intihar olgular n n da l m Erkek Kadın Toplam n % n % n % Okuma yazma bilmeyen 533 3,8 837 10,8 1370 6,3 Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 1056 7,5 874 11,3 1930 8,9 lkokul-ortaokul- lkö retim 8918 63,6 4762 61,5 13680 62,9 Lise ve dengi 2572 18,4 974 12,6 3546 16,3 Yüksek ö retim 839 6 269 3,5 1108 5,1 Bilinmeyen 94 0,7 24 0,3 118 0,5 Toplam 14012 100 7740 100 21752 100 medi i, %8,9 unun okuma ve yazma bildi i fakat herhangi bir okul bitirmedi i, %62,9 unun ilkokul-ilkö retim-ortaokul düzeyinde e itimi oldu u, %16,3 ünün lise düzeyinde e itimi oldu u, %5,1 inin yüksek ö retim düzeyinde e itimi oldu u saptanm flt r. ntihar eden kad n olgularda okuma yazma bilmeme oran n n (%10,8) intihar eden erkek olgu oran na (%3,8) göre 2,8 kat daha fazla oldu u ve herhangi bir okul bitirmeyen kad n intihar olgular n n oran n n (%11,3) erkek intihar olgular na (%7,5) göre 1,5 kat daha fazla oldu u gözlenmektedir. 2002-2009 y llar aras ndan intihar eden olgular n %47 sinin as, %23,5 inin ateflli silah, %14,2 sinin kimyevi madde, %9 unun yüksekten atlama yöntemini kulland gözlenmifltir. Erkek intihar olgular nda ateflli silah yönteminin kad n intihar olgular na oranla yaklafl k olarak 2 kat daha fazla oldu u gözlenmektedir. Kad n intihar olgular nda kimyevi madde yönteminin erkek olgulara oranla yaklafl k 3 kat daha fazla oldu u gözlenmektedir. 2002-2009 y llar aras nda intihar eden olgular n %34,3 ünün bilinmeyen bir sebep, %23,8 sinin hastal k, %15,1 inin aile geçimsizli i, %10,2 sinin geçim zorlu u, %6,7 sinin hissi iliflki nedeniyle intihar etti i gözlenmifltir. Kad n intihar olgular nda aile geçimsizli inin erkeklere oranlara 1,8 kat daha fazla oldu u gözlenmifltir. Erkek intihar olgular nda geçim zorlu u ve ticari baflar s zl n n kad n intihar olgular na oranla s ras yla 4,2 kat ve 11,8 kat daha fazla oldu u gözlenmektedir. TARTIfiMA ntiharlar nedeniyle ölümler, dünyada önde gelen ilk on ölüm nedeni aras nda yer almaktad r (3). Dünya Sa l k Örgütünün verilerine göre intihar nedeniyle küresel mortalite oran n n yüz binde 16 olarak bildirilmifltir (11). 2009 y l nda Türkiye nin toplam nüfusunun 106

Adli T p Bülteni Tablo 2. Yönteme ve cinsiyete göre intihar olgular n n da l m Erkek Kadın Toplam n % n % n % As 6900 49,2 3318 42,9 10218 47 Ateflli silah 4006 28,6 1115 14,4 5121 23,5 Kimyasal madde 1174 8,4 1918 24,8 3092 14,2 Yüksekten atlama 1062 7,6 885 11,4 1947 9 Di er 870 6,2 504 6,5 1374 6,3 Toplam 14012 100 7740 100 21752 100 Tablo 3. Nedene ve cinsiyete göre intihar olgular n n da l m Erkek Kadın Toplam n % n % n % Bilinmeyen 4803 34,3 2651 34,3 7454 34,3 Hastal k 3144 22,4 2025 26,2 5169 23,8 Aile geçimsizli i 1653 11,8 1641 21,2 3294 15,1 Geçim zorlu u 1957 14,0 259 3,3 216 10,2 Duygusal iliflki 902 6,4 559 7,2 1461 6,7 Ticari baflar s zl k 652 4,7 34 0,4 686 3,1 Di er 901 6,4 571 7,4 1472 6,8 Toplam 14012 100 7740 100 21752 100 72.561.312 oldu u dikkate al nd nda, Türkiye de 2009 y l nda intihar oran n n yüz binde 4 oldu u gözlenmifl olup, ülkemizin intihar oranlar n n dünya ortalamas n n dikkate de er flekilde daha az oldu u gözlenmektedir (12). Ülkemizde 2002-2009 y llar aras nda erkeklerde intihar olgular n n yüz binde 5,8 ve kad nlar intihar olgular n n ise yüz binde 2,2 oldu u tespit edilmifl olup; ülkemizdeki erkek - kad n intihar olgular n n oran n n Arjantin, Avustralya, Bulgaristan, Fransa, Almanya, Japonya, Rusya Federasyonu, ngiltere ve Amerika Birleflik Devletleri gibi dünya üzerindeki birçok ülkenden daha düflük oldu u gözlenmektedir (13). Bat dünyas nda intihar eden olgularda erkeklerin kad nlara oranla daha çok öldü ü bildirilmekle beraber, TU K verileri esas al narak yap lan çal flmam zda erkek intihar olgular n n kad n intihar olgular na göre 1,8 kat daha fazla oldu u tespit edilmifltir (14). Özel ve ark.n n yapt klar 2005-2006 y llar n kapsayan bir çal flmada ölümle sonuçlanan intihar erkek olgular n n kad nlara oranla daha fazla oldu u tespit edilmifl olup çal flmam zda elde etti imiz sonuçlarla benzerlik göstermektedir (4). Ülkemizde yap lan araflt rmalarda genç ve eriflkin yafl grubu intihar olgular n n di er yafl gruplar na göre daha fazla gözlendi i bildirilmektedir (15). Çal flmam zda Türkiye genelinde 2002-2009 y llar aras nda intihar eden olgular n en s k 20-39 yafl aral nda oldu u tespit edilmifl olup Adnan Menderes Üniversitesinde 1999-2003 y llar aras nda otopsi ifllemi yap lan intihar olgular ile yap lan bir çal flmada benzer flekilde intihar olgular n n en s k 20-39 yafl aral nda oldu u tespit edilmifltir (16). Yap lan araflt rmalarda e itim seviyesinin düflük olmas n n intihar giriflimleri için risk faktörü oluflturdu u bildirilmektedir (17). Avrupa da intihar girifliminde bulunan vakalar n n yaklafl k yar s n n temel e itim alm fl kiflilerden olufltu u bildirilmekte olup çal flmam zda ise intihar eden olgular n n yaklafl k dörtte üçünün e itim düzeyinin temel e itim alm fl veya herhangi bir e itim almam fl kiflilerden olufltu u dikkati çekmektedir (18). TU K in adrese dayal nüfus kay t sisteminden elde edilen 2009 y l okul bitirme durumu istatistiklerine göre; Türkiye de yaflayan insanlar n %7,2 sinin okuma ve yazma bilmedi i, %20,8 inin okuma yazma bildi i fakat herhangi bir okul bitirmedi i, %44,2 sinin ilkokul-ortaokul-ilkö retim mezunu oldu u,%44,2 sinin lise ve dengi bir okul mezunu oldu u, %0,7 sinin yüksek ö retim mezunu oldu u, %0,5 inin e itim düzeyinin bilinmedi i bildirilmekte olup çal flmam zda ise intihar eden olgular n %5,1 inin yüksek ö retim düzeyinde e itim durumu oldu u dikkati çekmektedir (19). ntihar girifliminde kullan lacak olan yöntemin kolay ulaflabilirler olmas kullan m n artt rmaktad r (20). Amerika Birleflik Devletleri nin (ABD) 2005 y l istatistikleri incelendi inde intihar eden olgular n %52,1 inin ateflli silah yöntemini kulland, %22,2 sinin asma-bo ulma yöntemini kulland, %17,6 s n n ise zehir yöntemini kulland bildirilmifltir (21). Türkiye deki intihar olgular nda as yönteminin ABD ye göre 2,1 kat daha fazla oldu u, ABD de ise ateflli silah yönteminin Türkiye ye göre 2,2 kat daha fazla oldu u gözlenmektedir. Çelbifl ve arkadafllar n n Malatya da 1999-2002 y llar aras nda ölü muayene ve otopsi yap lan 44 intihar olgusunu kapsayan bir çal flmada; %54,5 i as, %29,5 i zehirlenme, %18,2 si ateflli silah yaralanmas, %4,5 i yüksekten düflme, %2,3 ü kesici delici alet kullan lmas yöntemini uygulad tespit edilmifl olup as yönteminin bizim çal flmam zda oldu u gibi birinci s ray ald ve as, ateflli silah ve kimyevi madde yönteminin ilk üç s rada oldu u dikkati çekmifltir (22). 107

Cilt 15, Say 3, 2010 As materyalin kolay ulafl labilir ve ucuz olmas, as yönteminin etkili sonuç vermesi ve çabuk uygulanabilir olmas ; as yönteminin s k rastlanmas n n sebeplerindendir (16). ntihar nedenlerinin tespit edilmesi güç olmakla birlikte; depresyon, alkol madde ba ml l, kiflilik bozuklar, flizofreni, kronik hastal klar ile olumsuz aile koflullar, ekonomik ve sosyal sorunlar n, göç ve kent yaflam gibi etmenlerin intihar eylemini tetikledi i düflünülmektedir (23). Yap lan araflt rmalarda intihar eden kiflilerde %20 ila %70 aras nda fiziksel rahats zl n n oldu- u ve intihar eden kiflilerin %70 ile %95 inde mental bir problem oldu u bildirilmekte olup (6) çal flmam zda nedenini bilinen intihar olgular n n % 36,3 ünün temelinde herhangi bir hastal n intihar nedeni olarak karfl m - za ç kt tespit edilmifltir. flsizli in artt ve ekonomik kriz oldu u dönemlerde intiharlarda artma oldu u dikkate al nd nda ülkemizde meydana gelen ekonomik krizlerin ve ülkemizde halen en önemli sorunlardan birisi olan iflsizlik probleminin çal flmam zda tespit etti imiz intihar olgular n n y llar içerisindeki art fla katk da bulundu u düflünülmektedir (24). Çal flmam zda özellikle ilgi çeken noktalardan biri geçim s k nt s ve ticari baflar s zl k nedeniyle intihar eden erkek olgular n oran - n n kad nlara göre çok yüksek olmas d r. TU K verilerine göre 2006 y l nda erkeklerin ifl gücüne kat l m oran %71,5 iken kad nlar n iflgücüne kat l m oranlar %24.9 oldu u tespit edilmifltir (25). TU K taraf ndan tespit edilen bu veri, çal flmam zda ki geçim zorlu u ve ticari baflar s zl k nedeniyle intihar olgular n n erkeklerde neden daha yüksek oranda görüldü ünü destekler niteliktedir. Sonuç olarak; intihar olgular n n en aza indirilmesi için toplum bilinçlendirmeye çal fl lmal, mental ve fiziksel rahats zl olan insanlara karfl intihar etme riski aç - s ndan daha dikkatli olunmal, geçim s k nt s çeken insanlar n maddi deste e ihtiyac oldu u kadar sosyal deste e ihtiyaç duydu u unutulmamal d r. Önemli bir halk sa l n sorunu olan intiharlar n önlenmesi için ülkemizde intihar istatistiklerinin daha sa l kl bir flekilde tutulmas na önem verilmeli, risk etmenleri ve riskli gruplar tespit edilerek önleyici programlar düzenlenmelidir. KAYNAKLAR 1. National Center for Health Statistics (1968-1991). Vital statistics of the United States, 2. Mortality-Part A, U.S. Government Printing Office, Washington DC 2. fienol V, Ünalan D, Avflaro ullar L, kiceli. ntihar giriflimi nedeniyle Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi Acil Anabilim Dal na baflvuran olgular n incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005;6:19-29 3. Roy A. Psychiatric Emergencies. Kaplan and Saddock Comprehensive Textbook Psychiatry VII. Ed. (Eds) BJ Sadock, VA Sadock. Williams and Wilkins, Baltimore. 2000:2031-2055 4. Özel A, Keser N, Köksal E. ntihar ve intihara teflebbüs eden bireylerin cinsiyeti e itim, düzeyleri ve co rafi da - l mlar : Kütahya flehir örne i. Do u Co rafya Dergisi 2008:19;231-250 5. 5237 say l Türk ceza kanunu, resmi gazete, 2004; 25611. Eriflim adresi: http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html Eriflim tarihi: 22.06.2011. 6. Oral G. ntihar ve adli bilimler. Yeni Symposium 1997;35:46-57 7. Aycan S, Tümay fi, fiimflek Z. ntihar n Önlenmesi: Birinci Basamak Sa l k Çal flanlar çin Kaynak, 2000, Ankara. 8. Türker M, Beyaztafl FY, Boz B. 1994-1996 y llar aras nda Sivas ta görülen intihar olgular n n adli t p aç s ndan incelenmesi. Ege T p Dergisi 2000;39:79-83 9. Polat O: Adli T p Ders Kitab. Alfa Kitapevi, 1997;49-56. 10. Palab y ko lu R. ntihar davran fl nda ailenin rolü ve önemi. Kriz Dergisi 1993;2:62-68 11. Suicide preventation and special programmes, Mental health, Programmes and projects, World Health Organization. Eriflim Adresi: http://www.who.int/mental_health/prevention/en/, Eriflim Tarihi: 29.03.2011 12. Yafl grubu ve cinsiyete göre nüfus 2009, Türkiye Adrese dayal nüfus kay t sistemi (ADNKS) veri taban, Türkiye istatistik kurumu. Eriflim Adresi: http://report.tuik.gov.tr/ reports/rwservlet?adnksdb2=&envid=adnksdb2env& report=turkiye_yasgr.rdf&p_yil=2009&p_dil=1&desformat=html, Eriflim Tarihi: 29.03. 2011 13. Suicide rates per 100,000 by country, year and sex (Table), Global charts, Suicide prevention (SUPRE), Suicide preventation and special programmes, Mental health, Programmes and projects, World Health Organization. Eriflim Adresi: http://www.who.int/mental_health/prevention/suicide_rates/en/index.html. Eriflim Tarihi: 03.07.2011 14. Suicide. Wikipedia. Eriflim Adresi: http://en.wikipedia. org/wiki/suicide Eriflim Tarihi: 27.03.2011 15. Yavuz Y, Yürümez Y, Küçüker H, Demirel R, Küçük E. ntihar sonucu meydana gelen ölümlerin incelenmesi. Genel T p Dergisi 2006;16:181-185 108

Adli T p Bülteni 16. Erel Ö, Katk c U, Dirlik M, Özkök MS. Anabilim dal - m z taraf ndan otopsileri yap lan intihar olgular n n de erlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 2003;4:13-1517. Arslan M, Duru M, Kuvandik G, Bozkurt S, Kaya E. Hatay da intihar girifliminde bulunan olgular n analizi. Adli T p Dergisi 2008;22:9-14 18. Parac kl o lu V, Say l I, Özgüven HD. Ankara da intihar giriflimleri üzerine bir izleme çal flmas : Dünya Sa l k Örgütü Avrupa Çok Merkezli ntihar Davran fl zlem Çal flmas Sonuçlar. Kriz Dergisi 2004;12:1-17 19. Bitirilen e itim düzeyi, cinsiyet ve yafl grubuna göre nüfus 2009. Türkiye Adrese dayal nüfus kay t sistemi (ADNKS) veri taban, Türkiye istatistik kurumu. Eriflim Adresi: http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adn ksdb2=&envid=adnksdb2env&report=turkiye_cinsiyet_yasgrp_egitim_top.rdf&p_xkod=egitim_kod&p_yil=2009&p_dil=1&desformat=spreadsheet, Eriflim Tarihi: 02.07.2011 20. Tüzer T, Bayam G, Bitlis V, Holat H, Dilbaz N. ntihar girifliminde yöntem seçimini etkileyen faktörler. Kriz Dergisi. 1995;3:257-59 21. U.S. Suicide Statistics 2005, Suicide. Org. Eriflim adresi: http://www.suicide.org/suicide-statistics.html#2005, Eriflim tarihi: 27.03.2011 22. Celbifl O, Özdemir B. Malatya Adli T p Grup Baflkanl - nda 1999-2002 y llar aras nda ölü muayene ve otopsileri yap lan intihar olgular. nönü Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 2005;12:173-176 23. Küçüker H, Aksu A. Elaz da görülen intihar olgular n n adli t p aç s ndan incelenmesi. Düflünen Adam 2002; 15:16-20 24. Özsoy DS, Eflel E. ntihar (Özk y m). Anadolu Psikiyatri Dergisi 2003;4:175-185 25. fl gücü, istihdam ve iflsizlik istatistikleri. Sorularla resmi istatistikleri dizisi-1. T.C. Baflbakanl k Türkiye statistik Kurumu. 2007 yay n no: 3095. letiflim: Yrd.Doç.Dr.Ali YILDIRIM Gaziosmanpafla Üniversitesi Adli T p Anabilim dal, Tokat E-posta: er4077@yahoo.com 109