Gıda Üretiminde etik Hileler (et ürünleri)
Tüketicilerin kaygıları Gıda tüketicilerinin, üç farklı tipte kaygıya yol açan en az üç kaygısı vardır. Tüketiciler hayvan sağlığı ve gıda zincirinde yer alan etik olarak sorgulanabilir belli yapısal özelliklerle ilgili kaygılara sahiptir.
Tüketicilerin kaygıları İkinci olarak, güvenilir bilgi eksikliği, hatta taraflı veya çarpık bilgi ve bilgi kaynakları ile ilgili tarafsızlık eksikliği hakkında şikâyette bulunurlar. Ayrıca tüketicilerin gıda tedariki konusunda karar almalarını engelleyen ve tamamen dışarıda kalmalarına neden olan gıda zinciri ile aralarında olan boşluğun artmasından dolayı da şikâyet ederler.
Tüketicilerin kaygıları Avrupalı tüketiciler tarafından dile getirilen en yaygın bağımsız tüketici kaygısı yedi etik nokta üzerine odaklanır. Bunlar; Gıda güvenliği (hayvan yeminde hormon ve antibiyotik kullanımı), Gıda kalitesi, Gıdanın sağlıklı olması, Hayvan refahı ile ilgili noktalar (hayvanların taşınması ve kesimi), Hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalat/ihracatındaki kriterler, Tabiatın gıda üretiminin kalitesi üzerinde etkisi, Çiftçilere düzgün muameledir (hem gelişmiş hem de gelişmekte olan dünyada iyi çalışma şartlarını ifade eder).
Tüketicilerin kaygıları Bu değerler şartlara bağlı olarak çok sayıda ayrıntılı noktaya tabidir. Örnek olarak hayvan refahı; taşıma ve kesim sırasında lezyon ve yaralanmaların olmaması gibi... İyi çalışma şartları erkek ve kadınlara eşit ödeme, çocuk bakımı için fırsatların olmasını ifade eder.
Tüketicilerin kaygıları İkinci kaygı grubu, üretici ve kanun koyucular tarafından sağlanan bilginin güvenilirliği üzerine yoğunlaşmakla birlikte, gıda seçiminde dengeli etik kararlar almaya katkı sağlayan bilginin uygunluğu ile de ilgilenir. Bu kaygılar tercih ve değer uyumunun çokluğu konusunu da kapsar. Aynı zamanda gerekli bilgi konusunda tüketici farklılıklarının dikkate alınması da önemlidir.
Tüketicilerin kaygıları Üçüncü tip tüketici kaygısı; gıda zincirine yabancılaşma duygusunu ve tüketici ile üretici arasındaki mesafenin giderilmesi amacıyla gerçekleştirilen çabalara yönelik tüketici değerlendirmelerini kapsar. Büyük bir tüketici grubunun bu mesafeden dolayı içi rahat değildir ve bu mesafeyi yok etmek için, gıda politikasına katılarak gıda zincirinde daha fazla söz sahibi olması gerektiğine inanır.
Gıda kalitesi ve seçimi Gıdanın kalitesi bir Müslüman, bir Hindu ya da bir Yahudi için farklıdır. Avrupa milletleri ve kültürler arasında da farklılıklar vardır. Hangi gıda tipinin neden seçileceği sorusu ilk bakışta bireysel vatandaş/tüketicinin kararı ile uyumludur. Emmanuel Kant ın söylediği gibi, «başka birisinin karar vermesine izin vermek kolaydır ve başkasının senin gıdanın seçiminde senin koruyucun olmasına izin vermek için etik olarak hiçbir gerekçe yoktur».
Gıda kalitesi ve seçimi Bununla birlikte, aslında tüketiciler ortak etkenler için çabalarlar ve üç tip tüketici kaygısının bu etkenlerin ne olduğunun bilinmesi için ilk adım olduğunu anlamaya çalışırlar. Bu yüzden, gıda seçimi sadece bireysel seçim değildir ve özgürlüğün bazı kollektif yönleri vardır.
Diğer konular Dünyanın gelişmiş ülkelerinde gıda etiği hakkında konuşulan konular yukarıda özetlenmeye çalışıldığı gibidir. Dünyanın bazı yerlerinde ise aşağıdaki konular gündemdedir. Hileler Tağşiş Haksız kazanç İnsanların sağlığını tehlikeye atma riskine rağmen köşe dönmeler
Üretim izni problemi Günümüzde üretimi ve satışı yapılan gıda maddelerinin kontrolü, her ülkede uygulanan birbirine yakınlık gösteren gıda mevzuatlarıyla belirtilen esaslara göre yapılmakta ve çeşitli gıdalar için gıda değerleri, belirlenen standartlarla tespit edilip tağşiş önlenmeye çalışılmaktadır. Buna karşılık, «merdiven altı» olarak tabir edilen ürünlerin de ne kadar yaygınlaşmakta olduğu herkesçe bilinmektedir.
Üretim izni problemi Gıda işletmeleri ruhsat ve/veya üretim izni almakla yükümlüdürler. Kaydı olan işletmeler kontrol altına alınabilir. Kayıt dışı üreticilerin tüzel kişilikleri olmadığı için kontrolleri de mümkün olmamaktadır. Merdiven altı üretim denilen kayıt dışı üretimler, hem vergi vermemekte, hem de kontrolleri yapıl(a)madığı için tüketimi sağlığa uygun olmayan gıda maddeler üretip pazarlamaktadırlar.
Et ürünleri meselesi Et ürünleri terimi; kırmızı et, beyaz et (kümes hayvanları) ve su ürünleri ile bunlardan mamul gıda maddelerini ifade eder. Dünyanın hemen hemen her yerinde bu ürünler, bitkisel ürünlere göre daha pahalıdır. Dolayısıyla devamlı hileye/tağşişe maruz kalırlar.
Et ürünleri Bu hileler; Ucuz et türlerinin diğerlerine karıştırılması, İzin verilmeyen hayvan dokularından (??) et ürünleri üretimi, Bozulmuş et ürünlerinin mamul gıda maddesi üretimde kullanılması Özellikle kırmızı taze etin ağırlığının arttırılması, Bozulmuş ürünlere katkı maddelerinin ilavesiyle kusurun kapatılmaya çalışılması, vb. uygulamalardır.
Hayvan sayısı düştü, fiyat fırladı Fiyatı yüksek olan «şeyler» her zaman taklit veya tağşişe uğramaya (maalesef) mahkûmdur. Hayvan sayısı azalınca etin de taklidi, tağşişi yapılmaktadır. Ülkemizdeki hayvan sayısının siyasi, sosyal ve ekonomik sebeplerden dolayı azalması, hayvansal ürünlerin hileye maruz kalmasına sebep olmaktadır.
Türkiye de hayvan sayısı azalıyor Türkiye 'de 2000 yılında 40 milyon olan koyun sayısı şu anda 24 milyon adet civarındadır. Büyükbaş hayvan sayısı ise 2008 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 2 azalmıştır. Türkiye'de tahminlere göre yılda 800 bin ton kırmızı, 1 milyon 150 bin ton beyaz et üretiliyor. Et fiyatlarındaki artışta özellikle küçükbaş hayvan sayısındaki azalmanın etkili olduğu belirtiliyor. http://www.ilkehaber.com/haber/et-sut-urunlerinde-sok-eden-hileler- 3778.htm
.. Fiyatlar artıyor Et fiyatlarının 10 yıl öncesine bakılarak değerlendirilmesi gerektiğini belirten uzmanlar, yıllarca koyun etinin kilosunun 8-9 liradan satıldığını hatırlatıyor ve ekliyor: «Artan göç, meraların azalması ve kuraklığın da etkisiyle maliyetler yükseldi. Besici de elindeki hayvanları satmak ya da kesmek zorunda kaldı. Hayvan sayısı azalınca fiyatlar yükseldi. Yaklaşık 3-5 yıl önce 7,5-8 lira olan büyükbaş hayvan etinin toptan fiyatı şu anda 11,5 (?) liraya, koyun etinin fiyatı ise 8-9 liradan 16-17 liraya yükseldi.» http://www.ilkehaber.com/haber/et-sut-urunlerindesok-eden-hileler-3778.htm
Kırmızı et niyetine hindi budu Gramajın yüzde 30 artması için ete enjekte edilen Bradmix isimli kimyasalın yerini günümüzde pastörize edilmiş buğday unu olarak tanımlanan Suprex'in aldığı belirtiliyor. Şu anda piyasada sıklıkla kullanılan bir diğer yöntem ise hindi budunun kırmızı et olarak satılması. http://www.ilkehaber.com/haber/et-sut-urunlerinde-sok-edenhileler-3778.htm
Kıyma ve Et Ürünleri İçerisine MDM adı verilen ve tavuk kemiğinin mekanik olarak öğütülmesi sonucu elde edilen ürünün konulması, tavuk sakatatı (ciğer, taşlık gibi) karıştırılması kıymada en çok bilinen tağşiş metotlarıdır. http://www.gidasayfasi.com/yazdir-566-gidalarda-hiletagsis.html
Et türlerinin karıştırılması İngiltere nin en büyük perakende zinciri nun ismi at eti skandalına karıştı. Şirketin sattığı hamburger etlerinin içeriğinin yüzde 29 unda at eti olduğu tespit edildi. firması İngiltere de sattığı bütün ürünleri geri toplatıyor. At eti skandalı İrlanda da gıda denetçilerinin yaptığı incelemeler sonrasında ortaya çıktı. http://www.ntvmsnbc.com/id/25414386/
Et türlerinin karıştırılması Dana kıymasına tavuk sakatatı karıştırılması sıklıkla yapılan diğer tağşişlerden birisidir. Tavuk sakatatı ve etinin kırmızı et ürünlerine karıştırılması yine müracaat edilen en önemli tağşişlerdendir.
Et türlerinin karıştırılması Aslında, bu tağşişler şimdiye kadar etikette belirtiliyordu. Ancak oran hakkında yapılan beyanlarda tutarsızlıklar mevcuttu. Son yasal düzenlemeyle farklı et türlerinin karışımından et ürünlerinin imalatı yasaklanmış bulunmaktadır.
Yeni yasal düzenleme basında Et ve et ürünlerinde hile yaparak halkı kandıranlar yandı. Aralarında büyük firmaların da bulunduğu birçok marka, «yüzde 100 dana eti» diyerek tavuk etini vatandaşa satmış ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı da bunları teşhir etmişti. Tavuk-hindi eti ya da dana-koyun eti karışımından sosis, salam üretilebilecek. http://www.takvim.com.tr/ekonomi/2012/12/06/et-hilesibitti
Yeni yasal düzenleme basında Bakanlığın bu konudaki tebliği Resmi Gazete'de yayımlandı. Düzenlemeye göre; kanatlı etle kırmızı et karıştırılarak ürün elde edilmeyecek ancak kırmızı etler ve kanatlı etler kendi içinde karıştırılabilecek. http://www.takvim.com.tr/ekonomi/2012/12/06/ethilesi-bitti
Diğer tağşişler Bunlar bazı tağşişlerin yanında masum kalanlardır. Beslenme hakkı çerçevesinde anlatılan, insanların inancına, etnik kökenine ve beslenme alışkanlıklarına yönelik yapılan ihlaller sıklıkla görülmektedir. Sonraki slaytlarda bunlardan örneklere yer verilmiştir.
İsviçre'de dönerden domuz eti çıktı Son günlerde Avrupa'da etlerin içinde at etinin bulunması üzerine Merkezi İslam Konseyi, İsviçre'de satılan dönerlerin de kontrol edilmesi amacıyla 20 satış merkezinden numuneler alarak Bern'deki önemli bir laboratuvarda inceletti. İncelenen numunelerde at eti bulunmazken domuz etine rastlandı.
İsviçre'de dönerden domuz eti çıktı Sonuçların açıklanmasının ardından İsviçreli yetkililer tarafından yapılan açıklamada ülkede domuz etinin satılması ve yenmesinin yasak olmadığı belirtildi. Dönerin «sığır ve koyun» etinden yapıldığını beyan eden satıcıların yanlış yaptığını belirten İsviçreli yetkililer bu konuda yaptırım uygulayacaklarını açıkladı.
Ete su enjeksiyonu Avrupa da etin yumuşatılması amacıyla yapılan marinasyon işlemi ülkemizde ise ekonomik anlamda kâr sağlamak amacıyla yapılmakta ve etin içerisine %25-40 oranında su ilave edilmek suretiyle hacmi ve ağırlığı arttırılmaktadır. http://www.radikal.com.tr/radikal.aspx?atype=radikaldetayv3&articleid=1099186&ca tegoryid=118 http://www.gidahareketi.org/ete-su-enjekte-edilerek-tuketici-aldatiliyor-178-haberi.aspx
Ete su enjeksiyonu Etin ağırlığı, kimyasallarla enjekte edilen suyla yüzde 30 a kadar artırılıyor. Bir kilogram diye alınan et pişirilince, suyu buharlaşıyor ve büzüşüyor. Tavaya konan koca et, çözüldükten ve piştikten sonra küçücük kalıyor. Ette hızla yayılan yeni bir dolandırıcılık türü ortaya çıktı. Özellikle piyasa fiyatının altında et satanların ete enjeksiyonla su katarak etin ağırlığını yüzde 30 a kadar artırdıkları belirlendi. http://www.radikal.com.tr/radikal.aspx?atype=radikaldetayv3&articleid=1099186&ca tegoryid=118 http://www.gidahareketi.org/ete-su-enjekte-edilerek-tuketici-aldatiliyor-178-haberi.aspx
Bozuk etlerden sucuk imalatı Piyasada satılan 3-5 TL'lik sucuk ve salam ürünlerine karşı «dikkatli olun» uyarısı yapılıyor. Hammaddesi kırmızı ya da beyaz et olan salam, sosis ve sucuklara sakatat katılıyor. Ya da soya baharatlarla karıştırılıp sucuk imal ediliyor. Bozulmuş veya son tüketim tarihi geçmiş sucuklar, içine sarımsak, baharat katılarak yeniden işleniyor ve satışa sunuluyor. Merdiven altı üreticiler ürünlerin son kullanma tarihini uzatmak için, kullanılması gereken binde 5 oranındaki nitrata fazlasıyla başvuruyor. http://www.ilkehaber.com/haber/et-sut-urunlerinde-sok-edenhileler-3778.htm
Tavuklara dolgunlaşsınlar diye Çin'deki son gıda skandalında, tavuklara dolgunlaşsınlar diye sanayide ve tıpta kullanılan mineraller verildiği ortaya çıktı. China Daily'nin haberine göre, güneydeki Çongking kentinde, bazı tüketicilerin canlı tavukların sindirim sisteminde "bilinmeyen maddeler" bulunduğu yönündeki şikayeti üzerine polis harekete geçti. http://www.hastane.com.tr/saglik/tavuk-etine-yapilan-hile-skandali.html
İnek memeli tavuk döneri Ucuz olması nedeniyle tüketimi giderek artan tavuk dönerde, maliyeti düşürmek amacıyla içine karıştırılan deri, sakatat gibi ürünlere son olarak inek memesi de eklendi. Çarşı merkezlerinde, okul ve dershanelerin civarındaki kafeteryalarda ve seyyar tezgahlarda satılan tavuk döner, ucuzluğu ve hazırlanmasının kolaylığı nedeni ile büyük rağbet görüyor. Türk usulü fast food olarak da adlandırılan ekmek arası tavuk dönerin fiyatı mahalle aralarında ayranla birlikte 1 TL'ye kadar düşebiliyor. http://ekonomi.haberturk.com/makro-ekonomi/haber/644019-inekmemeli-tavuk-doneri
Tavuk eti ürünlerinde hileler Hilecilerin eli, nugget, sosis ve salam gibi işlenmiş tavuk ürünlerine de değdi. Kemik, kan ve zar katılan bu ürünler pembeye boyanıyor. Gıda sahtecilerine karşı sürdürülen mücadele devam ederken; yeni hileler ortaya çıkıyor. Son olarak da tavuktan yapıldığını sandığımız nugget, köfte, dürüm, sosis ve salam gibi işlenmiş ürünlere kemik, kemik zarı, kan ve sakatat karıştı. http://www.helalplatform.com/helal/tavuk-etinde-yapilan-hileler-midebulandirici
Uygunsuz katkı maddeleri ilavesi Yine şarküteri ürünlerde, kullanımı yasaklanan yada sınırlandırılmış renklendiriciler ve katkı maddeleri kullanılabilmektedir. Taze et ürünlerinin daha kırmızı, balık solungaçlarının daha pembe, salam-sosis ve sucukların daha albenili görünmesi için de izin verilmeyen boyaların kullanılması veya etikette beyan edilmemesi sıklıkla karşılaşılan diğer etik ihlalleridir.