1 ÖĞRENME-TEMEL KAVRAMLAR-ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Öğrenme Bütün canlılar yaşamlarını (kalım) devam ettirebilmek için çevrelerine uyum kurmak zorundadırlar. Yani çevreye uyum kurulduğu sürece yaşam devam eder. İlk başlarda otomatik uyum süreçleri (yani belirli gereksinimlerin otomatik olarak karşılanması) çevreye uyum kurmamıza yardım eder. Otomatik uyum süreçleri : hemostatik mekanizma ve refleksler Hemostatik mekanizma nefes alma terleme kana şeker salgılama gibi. Ancak gerek hemostatik mekanizma gerekse refleksler yaşamı sürdürmemize belli bir düzeyde yardım etmekle birlikte, tüm gereksinimlerimizi karşılamada ve her koşulda çevreye uyumumuzu sağlamada yetersiz kalmaktadır. Sadece bu mekanizmaların yardımıyla uzunca bir süre yaşamayız. Açlık, susuzluk, cinsellik vb. fizyolojik gereksinimlerimizi karşılamamız gerekir. Bunun içinde ÖĞRENMEK zorundayız. Bütün canlılarda öğrenmek zorundadır. Örneğin dünyaya yeni gelen bir yavru tavşanın çevresine uyumunu (bunun sonucu olara da kalımını) ilk başlarda hemostatik mekanizma ve refleksleri sağlar. Ancak bunlar tavşana belirli bir süre yeter. Tavşanın çevresine uyum kurabilmesi için tuzağın anlamını, havucun anlamını bilmesi yani öğrenmesi gerekir. Davranışlarımızdan birçoğu öğrenilmiş davranışlardır. Öğrenmenin tüm psikologlarca kabul edilmiş bir tanımı yoktur. Aşağıdaki gibi kapsamlı bir tanım yapılabilir. Öğrenme; büyüme ve vücutta değişik etkilerle oluşan geçici değişmelere atfedilmeyecek, yaşantı ürünü olarak meydana gelen davranışta ya da potansiyel davranıştaki nispeten kalıcı izli değişmedir. Bu tanıma göre; Sadece büyüme (doğal büyüme, yaşantı olmaksızın) ile ortaya çıkan davranış değişmeleri öğrenme değildir. Örnek: Çocuğun başını dik tutabilmesi, bebeklerin agulaması gibi. Sadece büyümeyle ortaya çıkan davranış değişmeleri olgunlaşmadır ve olgunlaşma yaşantılardan bağımsızdır ve öğrenme ürünü değildir.
2 Alkol, uyuşturucu, narkoz, açlık, hastalık, yorgunluk vb. etkilerle ortaya konan davranış değişmeleri öğrenme değildir. Çünkü bunlar davranışlarımızı hızla değiştirmekte ve bu değişiklikler aynı hızda yok olmaktadır. Bir davranış değişikliğinin öğrenme olabilmesi için nispeten kalıcı ve izli olması gerekmektedir. Soru: Hastalandığımızda ortaya koyduğumuz davranış değişmeleri öğrenme midir? midir? Her hastalandığımızda aynı davranışları sergiliyorsak bu davranışlar öğrenilmiş Bisikletten düşüp sağ kolu kırılan birinin sol eli ile yazması bir öğrenme midir? Değilse bunun öğrenme olabilmesi için örneğe nasıl bir ekleme yapılmalıdır? Öğrenmenin tanımında geçen nispeten kalıcı ifadesi ile ne anlatılmak istenmektedir? Bir davranış değişikliğinin öğrenme olabilmesi için ne kadar süre kalıcı olması gerekir? Bir ay mı? Bir sene mi? Böyle bir zaman dilimi veremiyoruz. Bu nedenle nispeten sözcüğü kullanılmaktadır. Yani bir davranış değişikliği; a. Unutma meydana gelinceye kadar devam etmişse, b. Eski öğrenmelerin yerini yeni öğrenmeler alıncaya kadar devam etmişse, nispeten kalıcı sayılır ve böyle bir davranış değişikliği öğrenmedir. Öğrenmeyi davranışta ya da potansiyel davranışta değişme olarak ele aldığımızda öğrenme ile performans arasındaki farkları da belirlemek gerekir. Bunu bir örnek ile açalım. Turizm meslek lisesi öğrencisi Ali defalarca servisin nasıl yapılacağını videoda izledi. Ertesi gün restorana gittiğinde servis yapamadı. Şimdi Ali öğrendi mi? Yoksa öğrenemedi mi? Burada bir öğrenme söz konusu mu? Evet burada bir öğrenme vardır. Yani Ali öğrenmiştir. Yukarıda yapılan tanıma göre burada bir öğrenme vardır. Tanımda davranışta ya da potansiyel davranıştaki değişme öğrenmedir demiştik. Ali nin davranışı potansiyel olarak değişmiştir. Yani Ali servis yapabilir. Ama Ali öğrendiklerini gözlenebilir davranış olarak (yani performans olarak) sergilememiştir. öğrenme Öğrenme potansiyel davranıştaki değişmeye işaret eder. performans Performans, potansiyel davranıştaki değişikliğin gözlenebilir davranış olarak sergilenmesine işaret eder. Öğrendiğimiz şeyleri performans olarak sergilememizi (yani gözlenebilir davranış olarak sergilememizi) açlık, yorgunluk, hastalık, kaygı engelleyebilir. Ya da öğrendiğimiz şeyleri hemen kullanmayabiliriz.
3 Bir davranış değişikliğinin öğrenme olabilmesi için yaşantı sonucunda meydana gelmiş olması gerekir. Yaşantı, bireyin çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izdir. Yaşantının olabilmesi için etkileşim yaşantı eşiğini aşmalıdır. Refleks olan davranışlar öğrenme değildir. Bir davranışın refleks olup olmadığını anlamak için üç soru sorarız. 1. Doğuştan mı? 2. Belli bir uyarıcısı var mı? 3. Basit ve ani mi? Bir davranış için bu üç sorunun üçüne de evet diyorsak, o davranış bir reflekstir. Örneğin şiddetli ışıkta gözbebeğimizin küçülmesi. İçgüdü olan davranışlar öğrenilmiş davranışlar değildir. Bir davranışın içgüdü olup olmadığını anlamak için üç soru sorarız. 1. Doğuştan mı? 2. Belli bir türe mi ait? Türün bütün üyelerinde var mı? 3. Karmaşık mı? Bir davranış için bu üç sorunun üçüne de evet diyorsak, o davranış bir içgüdüdür. Örneğin, arıların bal yapması. Soru : Ayıların kış uykusuna yatmaları ile ayıların tef çalarken oynamaları arasında nasıl bir fark vardır? Psikolojik rahatsızlıklar ve tikler öğrenme değildir. Çünkü yaşantı yoktur. Bir davranışın ya da davranış değişikliğinin öğrenme olabilmesi için aşağıdaki şartları taşıması gerekir: 1. Davranışta bir değişiklik olması 2. Bu değişikliğin gözlenebilir olması 3. Bu değişikliğin yaşantı sonucunda meydana gelmesi 4. Bu değişikliğin alkol, uyuşturucu, açlık, susuzluk vb. etkilerle meydana gelmemiş olması 5. Bu değişikliğin sadece büyüme sonucunda meydana gelmemiş olması 6. Bu değişikliğin nispeten kalıcı olması Aşağıdaki örnekleri yukarıdaki özellikler açısından irdeleyiniz. a. Üç yaşındaki bir çocuğun bir haftadır şehir içi minibüse binmek istememesi, direnmesi b. Ayça nın son zamanlarda saat 21.00 de yatması Davranış Organizmanın gözlenebilen ve gözlenemeyen tüm faaliyetlerine davranış denir. Doğuştan Gelen Geçici sonradan kazanılan- öğrenme ürünü (ör. Refleksler) (ör: alkol vb. etkisiyle) (ör. Ağladığında bir şeyi elde etme) (kçk: kötü çevre koşulları) istendik istenmedik planlı gelişigüzel kçk eğitimin hatalı yan ürünü olan davranışlar
4 Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler 1. İçsel faktörler (birey ile ilgili faktörler): a. Olgunlaşma (yaş ve zeka). Vücut organlarının kendilerinden beklenen görevi yapabilecek duruma gelmesi. Kalıtımsal olarak gelen potansiyel gücün bir işi yapma konusunda göreve hazır duruma gelmesi. Ya da fizyolojik yönden herhangi bir konu, iş ya da beceriyi yapabilecek duruma gelme. Olgunlaşma kendiliğinden meydana gelir ve çaba yoktur. Öğrenme ve yaşantıdan bağımsızdır. Örneğin çocuğun başını dik tutabilmesi, eldeki ince kasların kalem tutabilecek düzeye gelmesi. Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için gerekli olan olgunluğa ulaşmak gerekir. Olgunlaşma öğrenme için ön şarttır ama yeter şart değildir. Bir çocuğun kalem tutmayı öğrenebilmesi için elindeki ince kasların yeter düzeye gelmesi (yani olgunlaşması) gerekir. Bu olmadan çocuk kalem tutmayı öğrenemez. Ama sadece eldeki kasların kalem tutabilecek düzeye gelmesi (yani olgunlaşma) de kalem tutmayı öğrenmek için yeterli değildir. Birinin kalem tutmayı göstermesi, yanlış olduğunda düzeltmesi, doğru olduğunda pekiştirmesi gerekir. YANİ YAŞANTI. Olgunlaşma olmadan tek başına yaşantı yeterli olmaz. Yaşantı olmadan tek başına olgunlaşma bir işe yaramaz. b.ilgi c. Tutum d. Beceri e. Ön öğrenmeler f. Motivasyon (güdü) g. Özgüven, öz yeterlik, öz saygı, öz kavramı (akademik olan öz kavram, akademik olmayan öz kavram, ör. Matematik öz kavramı akademik öz kavramdır.) h. genel sağlık durumu-fizyolojik durum ı. Benlik algısı ve benlik tasarımı i. dikkat j. genel uyarılmışlık hali (Bireyin dışarıda gelen uyarıcıları alma derecesi. Canım ders çalışmak istemiyor gibi. Uyku esnasında uyarılmışlık düzeyi düşüktür. ) ***Önemli-soru olarak çıkabilir: Genel uyarılmışlık hali ile öğrenme arasındaki ilişki normal (simetri) bir dağılımdır. Yani belirli bir düzeye kadar olan uyarılma öğrenmeyi kolaylaştırır. Ancak uyarılmanın hiç olmaması ya da çok yüksek düzeyde olması öğrenmeyi zorlaştırır. Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için uyarılmışlık düzeyinin orta düzeyde olması gerekir.
5 k. kaygı (kaygının azı karar çoğu zarardır)(kaygının öğrenmeyi etkilemesi genel uyarılmışlık haline benzer) l. hazırbulunuşluluk (bireyin eğitim ortamına getirdiği her şey) m. türe özgü hazıroluş Organizmanın tür olarak istenilen davranışı öğrenebilecek durumda olması). Biyolojik donanım. n. Eski yaşantılar Öğrenme = Hazırbulunuşluluk+Yaşantı Hazırbulunuşluluk = Olgunlaşma+Ön öğrenmeler+ilgi+tutum+güdülenmişlik düzeyi+genel sağlık durumu+yetenek 2. Öğrenme Yöntemi ile İlgili Faktörler a. Öğrenmeye ayrılan zaman: (aralıklı çalışma-toplu çalışma)(aralıklı çalışmanın iyi olduğunu bildikleri halde öğrenciler niçin toplu çalışmayı tercih eder?) b. Öğrenilen konunun yapısı: (parçalara bölerek çalışma-bütün halinde çalışma)(hangisinin daha yararlı olduğu ele alınan konuya göre değişir.) c. Öğrencinin aktif katılımı: Dinleme-okuma-yazma-anlatma; ***bu sıra önemli d. Geribildirim (Dönüt) (anında dönüt verilmesi önemli) 3. Öğrenme Malzemesi ile İlgili Faktörler a. Telaffuz edilebilirlik b. Algısal ayırt edilebilirlik (öğrenme malzemesi çevresindeki uyarıcılardan ayırt edilebilir olmalıdır) c. Anlamsal Çağrışım (bir kelime söylendiğinde, öğrencinin aklına ilgili diğer kelimeler gelebilmelidir. Öğrencinin zihnindeki diğer kelimelerle bağlantısı olmayan kelimelerin öğrenilmesi zor olur ve kolayca unutulabilir.) d. Kavramsal Gruplandırma: birçok bilgi veya kavram ile karşı karşıya kalındığında, öğrenme malzemesinin birtakım gruplar halinde bütünleştirilebilmesi, onun öğrenilebilirliğini artırır. Birbirlerine kavramsal açıdan yakın veya benzer olan kavramlar öğrenmede kolaylık sağlar. Öncelik-sonralık etkisi: Önce ve sonra öğrenilenlerin ortada öğrenilenlere göre daha iyi hatırlanmasıdır.
6 Sonralık etkisi: Son öğrenilen madde ya da yaşantılar en iyi hatırlanır. Eğer uzun bir kelime listesi ile karşılaşırsanız, listenin orta sıralarında bulunanlardan çok, listenin sonunda bulunan kelimeleri en iyi hatırlarsınız. Buna sonralık etkisi denir. Öncelik etkisi: Listenin başında yer alan kelimeleri de listenin ortasında bulunanlara göre daha kolay hatırlamamız mümkündür. Buna da öncelik etkisi denir. Transfer (Aktarma) Olumlu transfer: Önceden öğrendiklerimizin şu an öğrenmekte olduklarımızı kolaylaştırması ya da şu an öğrendiklerimizin önceden öğrendiklerimizi etkilileştirmesi, daha iyi öğrenmemizi sağlaması. İleriyi destekleme: Eğer önceden öğrendiklerimiz şu anda öğrenmekte olduklarımızı kolaylaştırıyorsa buna ileriyi destekleme (ya da genel anlamıyla olumlu transfer-olumlu aktarma) denir. Örnek: Matematiği iyi bilen birinin muhasebeyi kolay öğrenmesi; üçgeni iyi bilen bir kişinin kareyi iki eşit üçgen olarak anlamasındaki kolaylık. Geriyi destekleme: Şu an öğrenmekte olduklarımızın geçmişte öğrendiklerimizi daha iyi anlamamızı, daha ustaca ve daha etkili yapmamızı sağlıyorsa buna geriyi destekleme (ya da genel anlamıyla olumlu transfer-olumlu aktarma) denir. Örnek: Çarpma ve bölme işlemini öğrenen öğrencinin toplama ve çıkarma işlemini daha hızlı yapması. (6+6+6=? İşlemini 6x3=18 şeklinde yapması). İki bilinmeyenli problemleri öğrenen bir öğrencinin bir bilinmeyenli problemleri daha kolay ve hızlı yapması. Olumsuz transfer: Öğrenmelerin birbirini zorlaştırması veya karıştırmaya sebep olmasıdır. İleriye ket vurma: Eğer önceden öğrendiklerimiz şu anda öğrenmekte olduklarımızı zorlaştırıyorsa ya da karıştırıyorsa buna ileriye ket vurma (ya da genel anlamıyla olumsuz transfer-olumsuz aktarma) denir. Örnek: İki parmak daktilo kullanan bir kişi on parmak ile yazmaya başladığında zorlanır ve daha yavaş yazar. Geriye ket vurma: Şu an öğrenmekte olduklarımızın geçmişte öğrendiklerimizi zorlaştırıyorsa ya da karıştırıyorsa buna geriye ket vurma (ya da genel anlamıyla olumsuz transfer-olumsuz aktarma) denir. Örnek: Yabancı dil çalışırken yeni öğrendiğimiz kelimelerin önceki öğrendiklerimizi karıştırması. ***SORU 5 E ÖZELLİKLE BAKINIZ. SORU 1. (2008). Yabancı dil dersinde sözcük bilgilerini ölçmek isteyen bir öğretmen, öğrencilerinden belirli bir konuda kompozisyon yazmalarını ister. Bu çalışmadan düşük not alan bir öğrenci sözcüklerin anlamını çok iyi biliyordum diyerek notuna itiraz eder. Bunun üzerine öğretmen, ben sözcüklerin anlamını öğrenip öğrenmediğine yazdıklarına bakarak karar verebilirim yanıtını verir.
7 Öğretmenin öğrencisine verdiği yanıt özellikle aşağıdakilerden hangisini doğrulamaktadır? a) Hatırlanmayan bir bilgi öğrenilmemiştir. b) Davranışta gözlenen her değişme öğrenme olarak nitelendirilemez. c) Öğrenme doğrudan gözlenemeyen, ancak davranıştan vardanabilen içsel bir süreçtir. d) Başarılı olmak için çok çalışmak yetmez, etkili çalışmak gereklidir. e) Performansta olumlu yönde değişme olması öğrenmenin gerçekleştiğini gösterir. SORU 2. (2008). Okula yeni başlayan öğrencilerine okuma yazmayı öğretmek isteyen bir anaokulu öğretmeni bunda başarılı olamaz. Ancak bu öğretmen, aynı grupla bir yıl sonra yapılan çalışmalarda öğrencilerin büyük bir bölümünün okuma ve yazmayı öğrenebildiklerine tanık olur. Yukarıda verilen örnekten hareketle varılabilecek en uygun sonuç aşağıdakilerden hangisidir? a) Anaokulu öğretmeni öğrencilerin dikkatini çekmede başarılı olamamıştır. b) Davranışın ortaya çıkması için belli bir olgunluk düzeyine ulaşmak gerekir. c) Bireyin kapasitesinin üstünde davranışlara zorlanması, başarısını düşürür. d) Yeterince büyümeden yapılan çalışmalar çocuğu yorar. e) Büyüme, olgunlaşma sonucunu doğurur. SORU 3. (2008). Bir hafta sonra gireceği sınava hazırlanan öğrencisine her gün yarım saatini ayırıp çalışman sınavdan bir gün önce 15 saat çalışmandan daha yararlı olur biçiminde öneride bulunan bir öğretmen, öğrenmeyle ilgili aşağıdaki, etkenlerden hangisine vurgu yapmaktadır? a) Aralıklı ya da toplu öğrenme b) Parçalara bölerek ya da bütün halinde öğrenme c) Öncelik etkisi d) Genel uyarılmışlık durumu e) Tekrar SORU 4. (2008). Yeni yılın ilk günlerinde tarih atarken, bir önceki yılın tarihinin yazılması sık karşılaşılan bir hatadır. Bu hata aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? a) Tepki genellemesi b) Sonralık etkisi c) Öncelik etkisi d) Genel uyarılmışlık durumu e) İleriye doğru ket vurma
8 SORU 5. (2008). Seda Hanım yeni taşındığı evde mutfağının uygun olmaması nedeniyle, sağa doğru açılan buzdolabı kapağını sola doğru açılacak şekilde değiştirtmiştir. Ancak kapağı açması gerektiğinde, uzun bir süre dolap kapağını önce sağa doğru açmaya çalışmıştır. Seda Hanım ın uzun süre dolabın kapağını sağa doğru açmaya çalışmasını en iyi açıklayan kavram aşağıdakilerden hangisidir? a) Sönme b) Ket vurma c) Öğrenilmiş çaresizlik d) Olumsuz aktarma e) Öncelik etkisi *** Bize örnek olarak psikomotor bir davranış verilmişse o zaman doğru cevap olumsuz aktarma oluyor. SORU 6. (2009). Aşağıdaki davranışlardan hangisi öğrenme yoluyla kazanılmamıştır? a) Bir köpeğin eve ilk kez gelen bir misafiri görünce huysuzlanması b) İşine her zaman vaktinde giden bir kişinin çalar saati bozulduğu için işe geç kalması c) Bir oto tamircisinin motorun sesinden arızanın nerede olduğunu anlaması d) Bir annenin bebeğinin altını değiştirmesi e) Bir bebeğin babasını görünce gülümsemesi SORU 7. (2009). İyi bir tenisçi olmaları için üç yaşındaki oğluyla altı yaşındaki kızını çalıştırmaya başlayan bir baba, kısa sürede altı yaşındaki kızının raketi kavramayı ve temel hareketleri yapmayı daha çabuk öğrendiğini far eder. Aşağıdakilerden hangisi, çocukların raketi kavrama ve temel hareketleri yapmayı öğrenme hızları arasında gözlenen farklılıkların nedeni olamaz? a) Olgunlaşma b) Türe özgü hazıroluş c) Yaşantı farklılıkları d) Yetenek e) Güdülenme düzeyi SORU 8. (2009). Araştırma sonuçlarına göre, genel uyarılmışlık düzeyi ile öğrenme hızı arasında çan eğrisi biçiminde bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir? a) Genel uyarılmışlık düzeyi arttıkça öğrenme hızı da artmaktadır. b) Genel uyarılmışlık düzeyinin artması, öğrenme hızını bir noktaya kadar olumlu, bir noktadan sonra olumsuz etkilemektedir.
9 c) Genel uyarılmışlık düzeyi yüksek ya da düşük olduğunda öğrenme en yüksektir. d) Genel uyarılmışlık düzeyi azaldıkça öğrenme hızı artmaktadır. e) En yüksek öğrenme hızına, genel uyarılmışlık düzeyinin en yüksek olduğu noktada ulaşılmaktadır. SORU 9. (2009). Aşağıdaki örneklerden hangisinde öğrenmenin aktarılması söz konusudur? a) Bilgisayarda iki parmakla yazmaya alışkın bir kişinin, on parmakla yazmayı yeni başlayan birine göre daha güç öğrenmesi b) Bir öğrencinin psikoloji öğretmenini sevdiği için psikolojiye ilgi duymaya başlaması c) Sigara içen birinin, içmeyen birine göre kibriti daha kolay yakması d) Bir yabancı dili öğrenmede güçlük çeken birinin bir başka yabancı dili öğrenirken de aynı ölçüde güçlük çekmesi e) Tiyatroya ilgi duyan bir gencin aynı zaman da sinemaya da ilgi duyması SORU 10. (2010). Öğrencilerinden İstiklal Marşı nın tüm kıtalarını ezberlemelerini isteyen bir öğretmenin onlara tavsiye edebileceği en uygun çalışma stratejisi aşağıdakilerden hangisidir? a) Aralıksız çalışma b) Toplu çalışma c) Bütün-parça-bütün d) parça-bütün-parça e) Tümdengelim SORU 11. (2010). Ders kitaplarında bazı cümlelerin altının çizilmesi veya koyu ya da italik harflerle yazılması bu cümlenin önemli olduğuna işaret etmenin yanı sıra öğrenilmesini de kolaylaştırmaktadır. Ders kitaplarında altı çizilen, koyu ya da italik harflerle yazılan cümlelerin daha kolay öğrenilmeleri, öğrenilecek malzemeye ilişkin aşağıdaki özelliklerden hangisiyle ilgilidir? a) Kavramsal kategori b) Çağrışımsal anlam c) Kavramsal benzerlik d) Örgütlülük e) Algısal ayırt edilebilirlik SORU 12. (2010). Sözel bir içerik, aşağıdakilerden hangisine sahip olursa öğrenilmesi zorlaşır? a) Çok sayıda çağrışımsal anlam içermesi b) Algısal ayırt edilebilirliğinin düşük olması
10 c) Sık kullanılması d) Birden fazla duyuya hitap etmesi e) Kavramsal kategoriler halinde örgütlenmiş olması SORU 13. (2010). Bir İngilizce öğretmeni kelime öğrenmede güçlük çektiğinden yakına bir öğrencisine öğrenmesi gereken her kelimeyi geçmişte yaşadığı bir olayla ilişkilendirmesini tavsiye eder. Öğretmen bu tavsiyeyi yaparken öğrencisinin sözel bir malzemenin öğrenilmesini kolaylaştıran aşağıdaki özelliklerden hangisinden yararlanacağını düşünmüştür? a) Çağrışımsal anlam b) Kavramsal anlam c) Kavram kategorileri d) Çağrışımsal basamaklar e) Kavramsal benzerlik SORU 14. (2011). Bir öğretmen öğrencisine sınava çalışırken konuları yüksek sesle bir arkadaşına anlatmasını ve arkadaşının konuyu kitaptan ya da notlardan izleyerek nerede hata yaptığını hemen kendisine söylemesini tavsiye eder. Öğretmenin bu tavsiyeyi yapmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? a) Yapılan hataların söylenmesinin bu hataları öğrenciler için algısal o larak ayırt edilebilir hale getirileceğini, bunun da hataların daha kolay hatırlanmasını sağlayacağını düşünmesi b) Öğrencilerin arkadaşlarına anlatırken konuyu bir kez daha tekrar edeceklerini ve tekrar sayısı arttıkça konunun daha iyi öğrenileceğini düşünmesi c) Öğrencinin konu anlattığı arkadaşının da bir şeyler öğreneceğine böylelikle aynı anda iki öğrencinin birden sınava hazırlanmasının söz konusu olabileceğine inanması d) Arkadaşlarına konu anlatırken öğrencilerin öğrenme sürecine aktif bir biçimde katılacaklarını, bunun da öğrenmeyi kolaylaştıracağını düşünmesi e) Sözel bir malzemenin öğrenilmesini kolaylaştıran sonuçlar hakkında bilgi edinme stratejisinden yararlanılmasını sağlamak istemesi. SORU 15. (2012). Atatürk ün Gençliğe Hitabesi ni öğrenmiş bir kişi, yıllar sonra Hitabe yi tekrar hatırlamaya çalıştığında sadece ilk birkaç cümlesini hatırlamakta, geri kalanını hatırlayamamaktadır. Bu durum, öğrenmede aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? a) İleriye ket vurma b) Yakınlık etkisi c) Olumsuz transfer d) Geriye ket vurma e) Öncelik etkisi