Öğrenme Ürünleri Ve Öğretimi

Transkript

1

2 Öğrenme Ürünleri Ve Öğretimi Öğretimi ele alınan öğrenme ürünleri; kavram, İlke, genelleme, kural, problem çözme, psikomotor beceri ve öğrenme stratejileri dir. Kavramlar, bireyin düşünmesini sağlayan zihinsel araçlardır. Kavramlar fiziksel ve sosyal dünyayı anlamamızı ve anlamlı iletişim kurmanızı sağlar.

3 Kavram Türleri Somut Ve Soyut Kavramlar Gagne kavramları, somut kavramlar ve tanımlanmış kavramlar olarak ikiye ayırmıştır. Somut kavramlar yaşamın ilk aylarından itibaren informal yollarla öğrenilir.

4 Kavram Türleri Somut Ve Soyut Kavramlar Tanımlanmış ya da soyut kavramları öğrenmek için genellikle öğretim gerekmektedir. Örneğin; Adalet, Vatan, Ulus kavramı vb. kavramları öğretmek için formel eğitim gereklidir. Ancak çocuk; temiz, yaramaz, komik gibi bazı zor ve soyut kavramlarda gözlem yoluyla kolay öğrenme gerçekleştirebilir.

5 Kavramların Özellikleri Kavramlar sözcüklerle ifade edilirler, toplumsal olarak kabul edilmiş sözcüklerin anlamıdır. Kavramlar, sözcükler ve birleşik sözcüklerde adlandırılırlar: Kavramları adlandrılan sözcükler cümlede kullanıldıkları yere göre gruplanabilirler. Bu grupların bazıları; isimler, sıfatlar, şiirler, zarflar, bağlaçlar vb. dir.

6 Kavramların Özellikleri Tüm kavramlar öğrenilebilirlik, kullanılabilirlik, açıklık, genellik ve güçlülük özellikleri taşır. Öğrenilebilirlik: Tüm kavramlar sonradan öğrenilir, ancak bazı kavramlar daha kolay öğrenilirken bazıları daha zor öğrenilir. Örneğin gözlenebilen köpek, ağaç gibi kavramlar daha kolay öğrenilir iken güdülenme, biliş, adalet gibi tanımlanmış soyut kavramlar daha zor öğrenilmektedir.

7 Kavramların Özellikleri Kullanılabilirlik: Bir alandaki bazı kavramlar daha sık kullanılırken, bazıları daha seyrek kullanılırlar. Örneğin; ilköğretim düzeyinde Matematikte "sayılar" ve "dört işlem" kavramları daha sık kullanılırken "oran", "kesir" vb. kavramlar daha az kullanılabilmektedir.

8 Kavramların Özellikleri Açıklık: Kavram açık, anlaşılır olmalı, konu alanı ile ilgili Uzmanlar arasında kavramın anlamına ilişkin görüş birliği bulunmalıdır. Örneğin; eğitimle ilgili temel kavramlardan "eğitim", "öğrenme", "öğretme", "öğretim" gibi kavramların anlamları bu konu alanındaki Uzmanlar tarafından aynı şekilde anlaşılmalıdır.

9 Kavramların Özellikleri Genellik: Birçok kavram hiyerarşik olarak organize edilmiştir. Hiyerarşik yapının en üstünde yer alan kavram en genel olanıdır. Genel kavramların alt gruplarına inildikçe, kavramların genellik özellikleri azalarak daha özel kavramlar haline gelirler. Örneğin; Canlılar en genel kavram olarak alınabilir, "canlılar", "İnsanlar", "hayvanlar", "bitkiler" olarak sınıflara ayrılabilir.

10 Kavramların Özellikleri Güçlülük: Kavramın gücü büyük ölçüde diğer kavramların, ilkelerin anlaşılmasına yardım etme, problem çözmeyi sağlama gibi konularda faydalı olmasına, destekçi olmasına işaret etmektedir. Örneğin; sayı kavramı tüm matematiksel işlemlerin anlaşılmasına yardım ettiği için, çok güçlü bir kavramdır.

11 Kavram Öğrenme Çocuğun bağımsızlığını kazanması için bedensel ve devimsel gelişimi gereklidir. Bedensel ve devimsel gelişim ve çocuğun bağımsızlığını kazanabilmesi çocuğun bilişsel gelişimini besler. Bedensel gelişim, büyük ölçüde olgunlaşma ürünü olmakla birlikte, bilişsel gelişimde öğrenme büyük rol oynar.

12 Kavram Öğrenme Bilişsel gelişimin temelinde ise kavram öğrenme vardır. Kavram öğrenmede aşamalı 4 düzey bulunmaktadır. Bu aşamalar, en alt düzeyden en yüksek düzeye doğru şöyledir: somut düzey, tanıma düzeyi, sınıflama düzeyi, soyut düzey.

13 Kavram Öğrenme Somut düzeyde kavram öğrenmek için şu zihinsel işlemler yapılmaktadır: Objenin algılanabilen çevresinde dikkat etme Objeyi diğer objelerden ayırt etme Ayırt edilen objeyi aynı kapsam ve durumda bir başka zamanda da gördüğünde hatırlama.

14 Kavram Öğrenme Tanıma düzeyinde çocuk farklı bir yer ve durumda gördüğünde de tanıyabilir. Tanıma düzeyinde kavram öğrenmenin zihinsel işlemleri şunlardır: Objeyi farklı ortam ve durumda gördüğünde de aynı obje olduğuna ilişkin genelleme yapma Genelleme yapılan objeyi hatırlama

15 Kavram Öğrenme Somut düzeyde çocuk sadece objeyi görerek kavramı öğrenirken, tanıma düzeyinde görerek, işiterek, dokunarak, koklayarak öğrenebilir ve kavramı birden fazla algısal temelde depolayabilir. Ayrıca, bu düzeyde kavramın adını da öğrenebilir ve kavramı adıyla kodlayıp saklayabilir. Gagne, somut ve tanıma düzeylerinde öğrenilen kavramları "ayırt edici bilgi" olarak adlandırmıştır.

16 Kavram Öğrenme Sınıflama düzeyinde kavramı ilk kez öğrenmek için kavramın en az iki örneğinin tanıma düzeyinde öğrenilmesi gerekir. Sınıflama düzeyinde kavram öğrenmenin içerdiği zihinsel işlemler şunlardır: Objenin bir sınıfına ilişkin en az iki örneğin çok belirgin olmayan özelliklerine dikkat etme Her bir örneği örnek olmayandan ayırt etme Ayırt edilen örnekleri hatırlama

17 Kavram Öğrenme Farklı bir kapsam ve durumda karşılaşılan her bir örneğin aynı örnek olduğu genellemesine varma Aynı sınıfa ait olan en az iki örneğin eş değer olduğu genellemesini yapma Genellemeyi hatırlama

18 Kavram Öğrenme Birey şu davranışları gösterdiği takdirde soyut düzeyde kavram öğrenmiş demektir: o Kavram örneklerini doğru olarak tanıma, kavramın adını verme, kavramın tanınan özelliklerini ayırt etme, kavramın toplumca kabul edilmiş tanımını verme, kavram örneklerini aynı düzlemdeki benzer kavram örneklerinden nasıl farklılaştığını açıklamadır.

19 Soyut düzeyde kavram öğrenme de yapılması gerekli zihinsel işlemler iki ana grupta toplanmaktadır. Bunlar; tümevarım işlemleri ve alma işlemleridir. Tümevarım işlemleri şunlardır: Tanımlanan özellikleri yada özelliklerle ilgili kuralları denenceleştirme Denenceleri hatırlama Kavram Öğrenme Örnekleri ve örnek olmayanları kullanarak denenceleri değerlendirme

20 Kavram Öğrenme Kavram henüz sınıflama düzeyinde öğrenilmişse kavramın tanımını yapma Eğer sınıflama düzeyinde öğrenilmişse kavramı anlama Kavrama ait örnekleri ve örnek olmayanları, kavramının belirlenmiş özelliklerinin varlığıyla yokluğu bakımından analiz etme

21 Kavram Öğretimi Belirli kavramlar çocuklara ne zaman hangi düzeyde öğretilmelidir? Yaşamın başlangıç yıllarında çocukların kavramları öğrenebilmeleri özellikle sinir sisteminin olgunlaşmasına bağlıdır. Ancak sinir sisteminin olgunlaşması kadar öğrenme yaşantıları da gereklidir. İkinci olarak aynı düzeyde, farklı kavramları öğrenme, farklı zamanlarda gerçekleşebilir. Üçüncü olarak da birey, kavramı alt düzeyde öğrenmeye başladıktan sonra üst düzeye doğru ilerlemeye devam eder.

22 Somut Düzey Ve Tanıma Düzeyinde Kavram Öğretimi Çocuklar somut ve tanıma düzeyindeki birçok kavramı informal öğrenme yaşantıları yoluyla okula başlamadan önce öğrenirler. Bununla birlikte, bazı kavramların somut ve tanıma düzeyinde öğrenilmesi ilköğretim ve ortaöğretim yıllarında da sürer. Örneğin ikinci dil öğrenirken yeni sözcükler ve birleşik sözcükleri tanıma bu yıllarda gerçekleşir.

23 Somut Düzey Ve Tanıma Düzeyinde Kavram Öğretimi Herhangi bir yaştaki öğrencinin kavramı somut ve tanıma düzeyinde öğrenmesine yardım eden öğretim ilkeleri aşağıda verilmiştir. Kavramın gerçek maddesi ya da resmi ya da diğer temsilcileri sınıfa getirmelidir Öğrencilere maddenin adı verilmeli, madde ile adı arasında ilişki kurmaları sağlanmalıdır

24 Somut Düzey Ve Tanıma Düzeyinde Kavram Öğretimi Öğrencinin maddeyi tanıyıp tanımadığını belirlemek üzere madde daha sonra tekrar gösterilmelidir Maddenin doğru tanınmasından ve adlandırılmasından hemen sonra bilgilendirici dönüt verilmelidir

25 Sınıflamanın Başlangıç Düzeyinde Kavram Öğretimi İlkokula gelmeden önce çocuklar çevrelerinde somut örneği olan birçok kavramı sınıflama düzeyini öğrenmiştir. Sınıflamanın başlangıç düzeyinde kavram öğretmede kullanılan ilkeler 6 aşamada açıklanmıştır.

26 Sınıflamanın Başlangıç Düzeyinde Kavram Öğretimi 1. Öğrencilere kavramın en az iki farklı örneği ile örnek olmayan kesin bir ya da iki nesne verilir 2. Öğrencilerin örneklerle kavramın adını ilişkilendirmelerine yardım edilir 3. Öğrencilerin kavramın özelliklerini, özellikle de aynı düzlemde bulunan kavramlar varsa kavramı diğerlerinden ayıran bir ya da iki kritik özelliği ifadelendirmelerine yardım edilir

27 Sınıflamanın Başlangıç Düzeyinde Kavram Öğretimi 4. Öğrencilere kavramı tanımalarına yardım edilir 5. Öğrencilere kavramın yeni örneklerini ve örnek olmayanları verilerek onları, kavramı farklı durumlarda tanımaya ve sınıflamaya yönlendirilir 6. Öğrencilere bilgilendirici dönüt verilmelidir

28 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi Çok dikkatli düzenlenmiş bazı deneysel araştırmalarda çocukların yaşlarda (dört ve beşinci sınıflarda) soyut düzeyde kavram öğrenebildikleri gözlenmiştir. Ancak henüz bu yaşlarda her koşulda soyut düzeyde kavram öğrenmeye hazır olmadıklarıda ortaya çıkmıştır.

29 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi Öğretimin etkililiği iki temel faktöre bağlıdır: Önkoşul öğrenmeler tam olmalıdır. Kavram öğretiminde pek çok durumda test edilmiş olan 7 temel ilke uygulanmalıdır.

30 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi 1. Öğrencileri kavram öğrenmeye hazırlama Öğrencileri kavram öğrenmeye hazırlamak için şu yollar kullanılabilir: Öğrencilere kavramı öğrenme hedefini benimsetme Öğrencilere öğrenecekleri kavram hiyerarşisini ve kavramlar arasındaki ilişkileri sunma; kavram haritasını verme

31 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi Kavram haritası bir kavramın alt kavramları ve kavramlar arasında ki ilişkileri hiyerarşik bir şekilde görmeye yardım eden bir şemadır. 2. Öğrencilere kavram örneklerini ve örnek olmayan nesnelerin sunulması: Kavram hiyerarşisinde herhangi bir kavram öğretilirken bir kavramın örneği diğer kavramlar için örnek olmayan bir nesnedir.

32 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi Ağaç örnekleri: Değişik boy, biçim ve grupta gerçek ağaçlar ya da fotoğrafları, resimleri. Ağaca örnek olmayanlar: Değişik boy biçim ve grupta gerçek otlar çalılar ya da resimleri, fotoğrafları.

33 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde 3. Öğrencilerin örnekleri ve örnek olmayanları tanımaları için strateji geliştirmeli Bir strateji şu olabilir: Kavram Öğretimi Kavramın belirgin özellikleri öğrenciye verilir ve bu özelliklerin örnek olan ve olmayanlar da bulunup bulunmadığını öğrenci bakabilir

34 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi 4. Öğrencilerin kavramların adını ve özelliklerini kazanmalarını sağlayabilmesi Öğretmenler genellikle ünitenin başında anahtar sözcük listeleri verirler. Örneğin ağaç ve yargıda bulunmak kavramlarının özelliklerini tanımlamada kullanılabilecek sözcük listesi şöyle olabilir;

35 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi "Ağaç"la ilgili sözcükler; ağaç, yeşil bitki, gövde, odunsu gövde, kök, tohum, yaprak, geniş yapraklar, iğne yapraklı çiçekler, kozalaklar vb. "Yargıda bulunma" ile ilgili sözcükler; gözlem, ilişkiyi anlama, analiz etme, sentez yapma, değerlendirme vb.

36 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi 5. Öğrencilerin kavramları tam olarak anlamalarını sağlayabilmesi 6. Öğrencilerin kavramları kullanmalarını sağlayabilmesi Öğrencilerin hemen tüm durumlarda kavramları kullanmaları beklenmemekle birlikte, öğrencinin, kavramı soyut düzeyde öğrenip öğrenmediğini görmek için kavramı belirli durumlarda kullanması gerekir.

37 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi Aşağıda "ağaç" ve "yargıda bulunma" kavramlarının kullanımını örneklendiren ilkeler yer almaktadır "Ağaç" kavramının kullanımıyla ilgili örnek ilkeler: o Ağacın büyümesi ve besin yapımı için gerekli su ve mineraller, kökleri tarafından alınır o Su, mineral ve organik maddeler, ağacın gövdesi tarafından taşınır

38 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde o o o o Ağacın kullandığı besin, genellikle yaprakları tarafından üretilir Ağacın tohumları, ağacın çiçeğindeki özel hücrelerden oluşur Kavram Öğretimi Yeni ağaçlar, tohumlardan gelişir Besin üretmek ve büyümek için, ağacın hava, su, ışık ve minerallere ihtiyacı vardır.

39 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi "Yargıda bulunma" kavramının kullanımı ile ilgili örnek ilkeler: o o Daha doğru ve güvenilir bilimsel gözlemler daha doğru ve güvenilir yargıda bulunmayı sağlar İki ya da daha fazla bilimsel gözleme dayalı yargılar, tek gözleme dayalı yargılardan daha güvenilirdir

40 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi o o Niceliksel gözlemler, niteliksel gözlemlerden daha kesin ve doğru yargıda bulunmayı sağlar Bilimsel gözlemler ve yargılar bilimsel olayların ürünlerini tahmin etmek için gereklidir.

41 Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi 6. Öğrencilere dönüp sağlanabilmesi Öğrenciler, kavramı sınıflama düzeyi ve soyut düzeyde tam olarak öğrenip öğrenmediğini emin olmak ihtiyacındadır. Her ne olursa olsun öğrenciye öğrenme sonuçları hakkında bilgi vermek, onu belirsizlikten kurtaracak ve öğrenmeyi sürdürmesini sağlayacaktır.

42 İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi Kavramlar, öğrencilere öğrendiklerini basitleştiren gruplar oluşturmada yardım etmektedir. Kavramlar arasındaki ilişkileri açıklama da kullanılan diğer araçlarda, ilkeler, genellemeler ve kurallardır.

43 İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar İlkeler Ve Öğretimi İlkeler her durumda geçerli olarak kabul edilen kavramlar arasındaki ilişkilerdir. İlke ve yasa terimleri çoğunlukla birbirinin yerine kullanılan iki sözcüktür. İlke örneği olarak şunlar verilebilir: Mıknatısın benzer kutupları birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker Objenin gücü arttıkça hızı artar Birey, içsel olarak dengelenme için çaba harcar.

44 İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi Genellemeler Genellemeler de ilkeler gibi büyük miktarlardaki bilgiyi özetler. Ancak genellemeler, ilkelere göre daha az kesinlik gösteren, olasılık taşıyan ifadelerdir.

45 İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi Aşağıda genelleme örnekleri verilmiştir: Halk ekonomik nedenlerle göç eder Ekosistemin dengesi bu sistemdeki vahşi yaşamın çeşitliliği ile ilişkilidir

46 İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi Çok fazla doymuş yağ yemek, bireyin kolesterol seviyesini yükseltir Yukarıdaki genelleme ifadeleri iki kavram arasındaki ilişkileri göstermekle birlikte, bu ilişkiler olasılı ilişkilerdir. İlkelerde olduğu gibi, kesin değildir.

47 İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Akademik kurallar Ve Öğretimi Aşağıda akademik kural örnekleri verilmiştir: Cümlenin yüklemi öznesi ile uyumlu olmalıdır Bir isim çoğul yapılırken sözcüğün sonuncu hecesinde bulunan ünlü harf kalın sesli ise sözcüğü 'lar' eki, ince sesli ise 'ler' eki takılır İlkeler ve genellemeler doğal dünyadaki gözlem sonuçlarını betimlerken; akademik kurallar, insanlar tarafından göreceli olarak belirlenirler.

48 İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri Kavram öğrenme ve öğretmede görüldüğü gibi ilke, genelleme ve akademik kuralların öğrenilmesinde de anlamlı örneklerin kullanılması önemlidir. Kullanılan bu örnekler yoluyla öncelikle, öğrencilerin önkoşul kavramları hatırlamaları ya da anlamaları sağlanmaktadır.

49 İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri İkinci olarak da kavramlar arasındaki ilişkileri somut olarak görmelerine rehberlik edilmektedir. Örneğin; öğretmen öğrencilerinin mıknatısın zıt kutupların "birbirini çektiği", benzer kutupların "birbirini ittiği" ilkesini öğrenmelerini istiyorsa, bunu örneklendirmesi gerekir. Ayrıca yeni bir problem durumu vererek, öğrencilerin ilkeyi bu problem durumunda kullanmalarını sağlamalıdır.

50 İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri Sonuç olarak: Gerek kavram öğretme, gerekse ilke, genelleme ve kural öğretmede öğrencilere anlamlı örnekler sunulmalı; bu örneklerle kavram, ilke, genelleme ve kurallar somutlaştırılmalıdır

51 İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri Öğrencilerin benzer örnekler üstünde çalışmaları için ek örnekler sağlanmalı, öğrenmelerinin doğruluğu ya da yanlışlığı hakkında açıklayıcı dönüt verilmelidir.

52 İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri Sonuncu ve çok önemli olarak öğrencilerin öğrendiklerini yeni durumlarda kullanmalarına olanak verecek nitelikte problemler sunulmalıdır. Böylece öğrenciler ilke, genelleme ve kuralları çok değişik durumlarda kullanabilecek hale gelebilirler ve öğrendiklerini yaşamlarında kullanabilirler.

53 Kaynakça; Gelişim, Öğrenim ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU (Ders Kitabı)