YOĞURTTAKİ RİBOFLAVİN(B 2 VİTAMİNİ)MİKTARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN DENEY TASARIMI İLE TESPİT EDİLMESİ VE RİBOFLAVİN MİKTARININ BAĞLANIM(REGRESYON) MODELİYLE TAHMİN EDİLMESİ Oya Uysal Hacettepe Üniversitesi, İstatistik Bölümü ÖZET: Bu çalışmada yoğurttaki riboflavin miktarı etkileyen faktörleri tespit etmek ve en uygun saklama koşullarının belirlenmesi ile riboflavin miktarının azalmasının engellenmesi hedeflenmektedir. Uygulama kısmında deney tasarımı yaklaşımıyla problem tespit edilmiş, sonuçlar değerlendirilerek yorumlanmıştır. 1.GİRİŞ TÜBİTAK MAM, Gıda Enstitüsü tarafından Türkiye de büyüme ve gelişme çağındaki 717 yaş grubu 96 çocuk ve gencin arasında yapılan bir araştırmaya göre vitamin B 2 (riboflavin) yetersizliği çok yaygındır. Marmara, İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yerleşim merkezi ayrımı olmaksızın üç bölge genelinde B 2 vitamini eksikliği yüzdesi %82.9 gibi çok yüksek oranda saptanmıştır.[2][3][4] Riboflavin enerji üretimi, enzim fonksiyonu, normal yağ asidi ve aminoasit sentezi için önem taşımaktadır. Serbest radikallerin toplayıcısı olan glutathionun üretimi için gereklidir. Besinlerden enerjinin serbest bırakılmasında rol oynar. A vitamini ile birlikte kullanıldığında solunum, sindirim, dolaşım ve boşaltım sisteminin mukozasının sağlıklı olmasını sağlar. Sinir sistemi, deri ve gözleri korur. Normal büyüme ve gelişmeye yardımcı olur. Enfeksiyon, alkolizm, yanık, mide ve karaciğer hastalıkları tedavisine yardımcı olur. Migren, katarakt, orak hücreli anemi tedavisinde kullanılır. B2 vitamini eksikliği ise çocuklarda protein oluşumunun azalması, büyümenin yavaşlaması, kilo kaybı, canlılıkta azalma, sinirsel bozukluklar, göz bozuklukları ve sindirim sorunları gibi olumsuz durumlara sebep olmaktadır. B 2 vitamini süt, peynir, yoğurt, bira mayası, badem tavuk eti, sığır eti, böbrek, buğday ayrıca açık yeşil sebze ve meyvelerde bulunmaktadır. [5][6] Besinlerdeki riboflavin miktarlarını belirlemek için yapılan araştırmalar incelendiğinde Christensen Becker Frederiksen[1] tarafından yapılan çalışmada yoğurttaki riboflavin miktarını etkileyen faktörler araştırılmıştır. Ancak Christensen, Becker, Frederiksen[1] riboflavin miktarını hangi faktörlerin, ne kadar etkilediği ve uygun koşul saklama ve paketleme koşulları üzerinde durmamıştır. Bu nedenle, bu çalışmada B 2 vitamini için etkili faktörler deney tasarımı ile belirlenmiş ve bağlanım modeliyle çeşitli koşullara ait ortalama B 2 düzeyleri belirlenmiştir. Yoğurtlar için en uygun saklama ve paketleme koşulları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada 2 saklama koşulu (karanlık ve aydınlık); 2 plastik saklama kabı(ps(polistiren) ve PLA(poli laktik asit)) ve 5 farklı gün (7, 14, 21, 28 ve 35 gün) için toplam 12 veri kullanılmıştır. Bu 12 verinin 6 tanesinde gözlem değerleri tespit edilememiş ve 114 veri üzerinden işlemler yapılmıştır. Deney tasarımı, bir süreçteki girdi değişkenlerinin değerlerinin sistematik olarak değiştirerek süreç performansını etkileyecek değişken belirlemede
kullanılan bir tekniktir. Bu çalışmada 2*2*2*5*3 deney düzeni oluşturulmuştur. Analizler için MINITAB16. paket programı kullanılmıştır. Bölüm 2.1 de çözümlemeden önce veriler için öninceleme yapılmış, bölüm 2.2 de analiz için gerekli olan varsayım kontrol edilmiştir. Ayrıca bölüm 2.3 te verilen deney düzeninde önemli olan faktörler belirlenerek bu faktörlere göre en uygun model seçilmiştir. Son olarak bölüm 2.5 te seçilen en uygun modele göre bağlanım çözümlemesiyle her bir koşula ait ortalama riboflavin miktarı tahmin edilmiştir. 2. ÇÖZÜMLEME 2.1. Öninceleme Bu bölümde modelde verilen değişkenlere ait kutu grafikleri çizilerek bu değişkenlerin dağılımlarına ait yorumlar verilmiştir. 2, 2, RIBOFLAVIN 1,5 1,,5 RIBOFLAVIN 1,5 1,,5,,, BATCH 1,, ISIK 1, Grafik 1 Grafik 2 Grafik 1 de verilen kutu grafiğine bakıldığında batch(kümelere) değişkenine ait riboflavin miktarlarının her iki düzey için de ortalamanın 1,5 civarında; dağılımlarının sola çarpık ve benzer olduğunu söyleyebiliriz. Grafik 2 de verilen kutu grafiği bakıldığında (:aydınlık 1:karanlık) karanlık ortamda ortalama riboflavin miktarının daha yüksek olduğunu, aydınlığın riboflavin miktarını olumsuz yönde etkilediğini söyleyebiliriz. Ayrıca karanlık ortamdaki riboflavin miktarı dağılımının simetrik olduğunu aydınlık ortamdaki riboflavin miktarını dağılımının sağa çarpık olduğunu söyleyebiliriz.
2, 2, RIBOFLAVIN 1,5 1,,5 RIBOFLAVIN 1,5 1,,5,, PAKET 1,, 7, 14, 21, 28, GUN 35, Grafik 3 Grafik 4 Grafik 3 te verilen kutu grafiğine bakıldığında (:PS(polistiren 1:PLA(poli laktik asit)) yapımında PS kullanılan kaplarda ortalama riboflavin miktarının daha yüksek olduğunu, yapımında PLA kullanılan kaplardaki ortalama riboflavin miktarının daha az olduğunu ve en düşük seviyesi ile en yüksek seviyesi arasındaki farkın fazla olduğunu söyleyebiliriz. Grafik 4 te verilen grafiğine ortalama riboflavin miktarının 21 günde daha yüksek olduğunu ancak bu güne ait değişkenliğin çok yüksek olduğunu bu nedenle 7.güne ait ortalama riboflavinin daha yüksek olabileceğini söyleyebiliriz.7.günden sonra ortalama riboflavin miktarının azaldığını 21.günde arttığını daha sonra artışın daha fazla olmadığını düşünmekteyiz. 2.2. Normallik varsayımı: Bağlanım çözümlemesi için bağımlı değişken olan riboflavin miktarının dağılımın normal dağılması gerekmektedir. H :Bağımlı değişkenin(riboflavin miktarı) dağılımı ile normal dağılım arasında fark yoktur. H 1 :Bağımlı değişkenin(riboflavin miktarı) dağılımı ile normal dağılım arasında fark vardır. Tablo 1:Tek Örneklem KolmogorovSmirnov Testi RİBOFLAVİN Gözlem sayısı 114 Normal parametre Ortalama 1,33421 Stad. Sapma ****** En Aykırı Mutlak,172 Farklar Pozitif,115 Negatif,172 KolmogorovSmirnov Z değeri 1,835 Anlamlılık değeri,2
Tablo 1 de riboflavine ait anlamlılık değeri=,2<α=,5 olduğundan H hipotezinin reddedileceğini ve riboflavin miktarlarının normal dağılmadığını %95 güven düzeyinde söyleyebiliriz. Normallik varsayımı sağlanamadığından verilere dönüşüm uygulayarak normallik varsayımı sağlanmaya çalışılmıştır. Verilere üstel, arc tanjant, ln, karekök ve log1 dönüşümleri uygulanmış olup bunlara ait normallik test sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 2:Dönüşümlere Ait Tek Örneklem KolmogorovSmirnov Testi ARCTAN ÜSTEL LOG1 LN KAREKÖK Gözlem Sayısı 114 114 114 114 114 Normal Parametre Ortalama,8487 4,2148,377,87 1,114 Std.sapma,29858 1,8889,3129,72,319 En Büyük Farklar Mutlak,28,139,24,24,183 Pozitif,188,99,22,22,153 Negatif,28,139,24,24,183 KolmogorovSmirnov 2,216 1,484 2,181 2,181 1,959 Anlamlılık Değeri,24,1 Tablo 2 de bu dönümlerin de normallik varsayımını sağlamadığı görülmüş ve BoxCox dönüşümü yapılmasına karar verilmiştir. BoxCox dönüşümü (1) de verilen eşitlik ile yapılmaktadır. y λ 1 BC(y; λ )= λ, λ (1) BoxCox dönüşümüne ait ג parametresi için (4,+4) Aralığındaki değerler denenmiştir. Negatif değerlerin normalleşmeden uzak olduğu görülmüştür. Normallik varsayımının 2,772,8 arası bir değerde sağlandığı tespit edilmiştir. Bazı ג değerleri için normallik testi sonuçları aşağıdaki gibidir. Tablo 3:BoxCox Dönüşümü Sonucundaki Verilere Ait Tek Örneklem KolmogorovSmirnov Testi 3 3,5 3,6 3,65 3,67 3,69 3,7 3,8 3,9 3,1 3,15 Örneklem büyüklüğü 114 114 114 114 114 114 114 114 114 114 114 Normal Parametre Ort. ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** Standart sapma ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** ***** Mutlak En Aykırı,12,118,118,117,117,118,118,118,118,119,121 Pozitif Fark,114,117,117,117,117,117,118,118,118,119,121 Negatif,12,118,118,12,12,117,12,12,12,12,11 Kolmogorov Smirnov Z 1,278 1,26 1,256 1,254 1,254 1,255 1,255 1,26 1,265 1,27 1,294 Anlamlılık değeri,76,84,85,86,86,86,86,83,81,79,7 Tablo 3 te BoxCox dönüşümü için uygun ג değeri (3,65;3,7) aralığındaki herhangi bir değer kullanılabilmektedir. Bundan sonraki işlemler λ=3,65 alınarak yapılmıştır.
2.3.En Uygun Modelin Belirlenmesi: Bu bölümde modelde hangi etkenlerin ve etkileşimlerin yer alması gerektiğine karar verilmeye çalışılmıştır. Bunun için etkenler ve etkileşimlerin istatistiksel olarak anlamlılığına bakılmış ve anlamsız olan etkileşimler çıkarılarak en uygun modele karar verilmiştir. 2.3.1. Model 1: Modelde bağımlı değişken riboflavin miktarı; bağımsız değişkenler batch(küme), ışık, paket ve gündür. Bütün bağımsız değişkenler sabit seçimli alınmıştır. Ayrıca batch, ışık, paket değişkenleri 2 düzeyli; gün değişkeni ise 5 düzeylidir. Tablo 4:Bütün Ana Etken Ve Etkileşimlerin Yer Aldığı Model Genel Doğrusal Model: bağımlı değişken riboflavin; etkenler batch, ışık, paket, gün FAKTÖR SEÇİM DÜZEY DEĞERLER batch sabit 2 ; 1 ışık sabit 2 ; 1 paket sabit 2 ; 1 gün sabit 5 7; 14; 21; 28; 35 ANOVA(VARYANS ANALİZİ) Kaynak SD KT DÜZ.KT DÜZ.KO F p batch 1,777,6,6,1,941 ışık 1 56,9456 55,2897 55,2897 496,38, paket 1 2,5111 2,1494 2,1494 19,3, gün 4 2,3877 2,4987,6247 5,61,1 batch*ışık 1,1,2,2,2,893 batch*paket 1,37,1867,1867 1,68,199 batch*gün 4,6678,7124,1781 1,6,184 ışık*paket 1 2,4992 2,1659 2,1659 19,45, ışık*gün 4 4,265 4,1775 1,444 9,38, paket*gün 4,9361,9791,2448 2,2,77 batch*ışık*paket 1,97,886,886,8,375 batch*paket*gün 4,462,3663,916,82,515 batch*ışık*gün 4,639,6412,163 1,44,23 ışık*paket*gün 4,498,4392,198,99,421 batch*ışık*paket*gün 4,23,23,575,52,724 Hata 74 8,2425 8,2425,1114 Toplam 113 8,6955 S =,333744 R 2 =%89,79 DÜZ.R 2 =%84,4
Tablo 4 te batch(küme)değişkenini ile bu değişkenin içinde bulunduğu ana etki ile ikili etkileşimler, üçlü etkileşimler ve dörtlü etkileşime ait bütün p değeri(olasılık değerleri)>α=,5 olduğundan kurulan doğrusal modelde önemsiz bulunmuştur. Bu nedenle bu değişkene ait iki düzeyin birleştirilmesine karar verilmiştir. Ayrıca modele ait varyans,333744,;belirtme katsayısı(r 2 ) %89,79 ve düzeltilmiş belirtme katsayısı %84.4 dır. 2.3.2. Model 2: Modelde bağımlı değişken riboflavin miktarı; bağımsız değişkenler ışık, paket ve gündür. Bütün bağımsız değişkenler sabit seçimli alınmıştır. Ayrıca ışık ve paket değişkenleri 2 düzeyli; gün değişkeni ise 5 düzeylidir. Tablo 5:Batch Değişkeninin İki düzeyi Birleştirildikten Sonra Bütün Etken Ve Etkileşimlerin Yer Aldığı Model Genel Doğrusal Model: bağımlı değişken riboflavin; etkenler ışık, paket gün FAKTÖR SEÇİM DÜZEY DEĞERLER ışık sabit 2 ; 1 paket sabit 2 ; 1 gün sabit 5 7; 14; 21; 28; 35 ANOVA(VARYANS ANALİZİ) Kaynak SD KT DÜZ.KT DÜZ.KO F P ışık 1 57,19 57,423 57,423 56,83, paket 1 2,518 2,3416 2,3416 2,67, gün 4 2,3939 2,4121,63 5,32,1 ışık*paket 1 2,513 2,2657 2,2657 2,, ışık*gün 4 4,2467 4,2985 1,746 9,49, paket*gün 4,9411,9469,2367 2,9,88 ışık*paket*gün 4,4411,4411,113,97,426 Hata 94 1,6496 1,6496,1133 Toplam 113 8,6955 S =,336591 R 2 = %86,8 DÜZ.R 2 = %84,14 Tablo 5 te değerlere göre kurulan modelde ana etkiler ile paket*gün etkileşimi hariç bütün etkileşimlere ait p değerleri α=,5 ten küçük olduğundan istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ayrıca üçlü etkileşim anlamsız bulunmuştur. Bu nedenle paket*gün ikili etkileşimi ile ışık*paket*gün üçlü etkileşiminin modelden çıkarılmasına
karar verilmiştir. Ayrıca modele ait varyans,336591; belirtme katsayısı(r 2 ) %86,8 ve düzeltilmiş belirtme katsayısı %84.14 dür. 2.3.3. Model 3: Modelde bağımlı değişken riboflavin miktarı; bağımsız değişkenler ışık, paket ve gündür. Bütün bağımsız değişkenler sabit seçimli alınmıştır. Ayrıca ışık ve paket değişkenleri 2 düzeyli; gün değişkeni ise 5 düzeylidir. Tablo 6:Batch Değişkeninin İki düzeyi Birleştirildikten Sonra Paket*gün ile Işık*Gün*Paket Etkileşimlerinin Çıkarıldığı Model Genel Doğrusal Model: bağımlı değişken riboflavin; etkenler ışık, paket gün FAKTÖR SEÇİM DÜZEY DEĞERLER ışık fixed 2 ; 1 paket fixed 2 ; 1 gün fixed 5 7; 14; 21; 28; 35 ANOVA(VARYANS ANALİZİ) Kaynak SD KT DÜZ.KT DÜZ.KO F P ışık 1 57,19 57,2259 57,2259 485,13, paket 1 2,518 2,4373 2,4373 2,66, gün 4 2,3939 2,46,615 5,1,1 ışık*paket 1 2,513 2,4289 2,4289 2,59, ışık*gün 4 4,2467 4,2467 1,617 9,, Hata 12 12,318 12,318,118 Toplam 113 8,6955 S =,343452 R 2 =%85,9 DÜZ.R 2 =%83,48 Tablo 6 daki değerlere göre kurulan modelde bütün ana etkenler ile ikili ve üçlü etkileşimler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ayrıca modele ait varyans,343452; belirtme katsayısı(r 2 ) %85,9 ve düzeltilmiş belirtme katsayısı %83.48 dir. Bu oran oldukça anlamlı bir orandır. Verilere uygulanan üç model içinde bütün etken be etkileşimlerin istatistiksel olarak anlamlı olduğu model 3 en uygun model olarak seçilmiştir. Model 3 e göre ortalama riboflavin miktarlarının tahmini için uygun bağlanım denklemi: Riboflavin Miktarı= Sabit+Işık+Paket+Gün +Işık*Paket+Işık*Gün Sabit: Diğer değişkenlerin düzeylerinden bağımsız olarak yer alan sabit değer Işık: Karanlık ya da aydınlık ortama göre yer alan değer
Paket: PS ya da PLA için yer alan değer Gün: Her farklı gün için yer alan değer Işık*Paket: Işık ve paket ikili etkileşimi için yer alan değer Işık*Gün: Işık*Gün ikili etkileşimi için yer alan değer şeklindedir. Bu modele göre modeldeki bütün ana etkenler ile ikili ve üçlü etkileşimler istatistiksel olarak anlamlıdır. Ayrıca modele ait varyans,343452; belirtme katsayısı(r 2 ) %85,9 ve düzeltilmiş belirtme katsayısı %83.48 dir. Bu oran oldukça anlamlı bir orandır. Ayrıca bölüm 2.4 te bu modele ait değişkenler için bağlanım katsayıları tahmin edilecektir. ORTALAMA GRAFİKLERİNİN YORUMLANMASI: Ortalama grafikleri her bir ana etkene ve ana etkileşime ait ortalama riboflavin miktarlarının karşılaştırmaları için kullanılan bir grafiktir. Main Effects Plot for riboflavin Data Means 2 ışık paket gün 1 2 1 1 7 14 21 28 35 ışık* paket ışık* gün paket* gün Mean 1 1 7 14 21 28 35 7 14 21 28 35 2 ışık* paket* gün 1 7 14 21 28 35 Grafik 5 Grafik 5 te ortalama riboflavin miktarları bakımından karanlık ortamın(1) aydınlık ortama() göre daha iyi sonuç verdiğini; saklama kabında kullanılan paket türleri arasında PS() paketinin PLA(1) paketine göre daha yüksek değerler verdiğini; 7.günden sonra ortalama riboflavin miktarının ciddi derecede azaldığını 1421 gün arasında sabit kaldığını ancak 28 günde biraz arttığını ve 2835 gün arasında sabit kaldığını söyleyebiliriz. İkili etkileşimlere bakıldığında ışık*paket düzeyinin dolduğu durumlarda az 1 olduğu durumda(karanlık ve PLA) daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Işık* gün, paket* gün ve ışık*paket*gün etkileşimi için her düzeye ait birden çok farklı durum olduğu için yorumlamak çok sağlıklı değildir.
2.4.BAĞLANIM ÇÖZÜMLEMESİ: Bağlanım analizi, iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkiyi ölçmek için kullanılan analiz yöntemidir. Eğer tek bir değişken kullanılarak analiz yapılıyorsa buna tek değişkenli bağlanım, birden çok değişken kullanılıyorsa çok değişkenli bağlanım analizi olarak isimlendirilir. Bağlanım analizi ile değişkenler arasındaki ilişkinin varlığı, eğer ilişki var ise bunun gücü hakkında bilgi edinilebilinir. Bu çalışmada yoğurttaki riboflavin miktarı için değişkenlerin düzeylerine ait katsayılar tahmin edilerek her deneme kombinasyonu için birer tahmini riboflavin miktarı bulunmaya çalışılmıştır. Bu değerler tablo 7 de verilmiştir. Tablo 7: Etken Ve Etkileşimlerin Bağlanım Denklemindeki Katsayıları ve Standart Hataları KAYNAK KATSAYI STANDART HATA T DEĞERİ P DEĞERİ SABİT,79354,3232 24,55 IŞIK,7119,3232 22,3 1,71194,3232 22,3 PAKET,14635,322 4,55 1,1464,322 4,55 GÜN 7,28115,632 4,45 14,934,632 1,48,142 21,932,632 1,45,15 28,286,632,45,651 35,659,632 1,7 IŞIK*PAKET *,1461,322 4,54 *1,1461,322 4,54 1*,146,322 4,54 1*1,1461,322 4,54 IŞIK*GÜN *7,326,632 5,7
*14,1113,632 1,76,81 *21,87,632 1,35,18 *28,189,632 2,98,4 *35,156,632 1*7,321,632 5,7 1*14,111,632 1,76,81 1*21,868,632 1,35,18 1*28,1886,632 2,98,4 1*35,1565,632 Bu tabloya göre her bir etken ve etkileşime ait katsayılar denklem 2 de yerine konulduğunda tahmin değerleri ile denklem 1 deki fonksiyonun tersinden dönüşümsüz değerler bulunmuş ve tablo 8 de gösterilmiştir. Y= Sabit+Işık+Paket+Gün +Işık*Paket+Işık*Gün (2) Tablo 8:Her Farklı Etki Düzeyine Göre Bağlanım Denklemi Sonucu Elde Edilen Tahminler IŞIK PAKET GÜN TAHMİN 7,97578 1,324 1 7 1,4663 1,79256 1 7,3988,71714 1 1 7 1,4658 1,7926 14,3919,71816 1 14 1,31 1,62726 1 14,193,13326 1 1 14 1,35 1,62676 21,1941,5227 DÖNÜŞÜMSÜZ TAHMİN 1 21 1,49933 1,82559 1 21,3989,6463 1 1 21 1,49883 1,8259 28,15685,48311 1 28 1,66567 1,99193 1 28,4285,1179
1 1 28 1,66517 1,99143 35,15171,47797 1 35 1,59635 1,92261 1 35,43319,1693 1 1 35 1,59585 1,92211 Tablo 8 göre yoğurttaki ortalama riboflavin miktarları için en yüksek değer karanlık ortamda PS paketleme türündeki kaplardaki 28 günlük yoğurtlarda tespit edilmiştir. Günler açısından durum incelendiğinde diğer değişkenler değiştikçe aynı güne ait ortalama riboflavin değerlerinin ciddi fark oluştuğu söylenebilmektedir. Bu nedenle daha önceki bölümde belirtildiği gibi 7.günden sonra riboflavin azaldığını ancak zaman içinde oluşan kimyasal reaksiyonlardan dolayı riboflavinin artmış olabileceği söylenebilmektedir. Ayrıca diğer değişkenler sabit alındığında ışık düzeyleri arasında(aydınlıkkaranlık) farklılığın fazla olduğunu ve diğer değişkenler sabit tutulduğunda paketleme türleri arasında(ps ve PLA) arasında az da olsa bir faklılık olduğunu söyleyebiliriz. 3.SONUÇ: Yoğurttaki riboflavin miktarının ortamdaki ışık, saklama kabının yapıldığı plastik malzemesini ve yoğurdun saklandığı gün bakımından belirlendiğini söyleyebiliriz. Yoğurtların karanlık ortamda saklanılması ışıklı ortamlarda saklanan yoğurtların tercih edilmemesi önerilmektedir. Yoğurt kaplarında PS kullanımının az da olsa daha yüksek riboflavinin miktarını sağladığı söylenebilmektedir. Ancak plastik malzemelerinin kullanılmasında dikkatli olunmalıdır. Plastik malzemeler çeşitli ölçütler bakımından(nem geçirgenliği, oksijen geçirgenliği, maksimum sıcaklık, sertlik, ısıya direnç, soğuğa direnç, güneş ışığına direnç) 17 arası numaralandırılmış olup 1,3, 6 ve 7 numaralı plastiklerin kanser riskini arttırdığı görülmüştür. Bu çalışmada kullanılan PS maddesinin geri dönüşüm kodu 6 dır.pla ise biyokimyasal bitkisel kaynaklardan üretilen biyoçözünür ve gübrelenebilir bir termo plastik polimerdir. Bu nedenle PLA daha sağlıklı ve geri dönüşümü daha etkili bir maddedir. Ancak PS maddesinin maliyetinin daha az olması nedeniyle ülkemizde daha çok tercih edilen plastik türüdür. 4.KAYNAKLAR: [1] Christensen, J. Becker, E.M. Frederiksen: C.S. Fluorescence spectroscopy and PARAFAC analysis of yoghurt, Chemometrics and Intelligent Laboratory Systems 75 (25) 21 28. [2] TÜBİTAK MAM Uzmanı Gül LÖKER röportajları [3]http://www.pinar.com.tr/yasam_kaliteniz/saglikpinarimdetay.aspx?SectionID=Fj6NDDOJkkyIDWEPzL4poA%3D%3D&ContentID=w9B6VEky8vel2C918FiKDg% 3D%3D [4] http://www.asuder.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=126&itemid=129 [5] http://www.beslenmedestegi.com/vitaminler/b2vitamini [6]http://www.bilkent.edu.tr/~bilheal/aykonu/AY22/April22/vitaturk.htm [7]http://www.polimernedir.com/kutuphane/polilaktikasit/ [8]http://www.organicconsumers.org/articles/article_11653.cfm [9]http://tr.wikipedia.org/wiki/Polistiren