Adapazarı İlçesinde Isınma Kaynaklı Emisyonların Analizi Ve Envanterlenmesi

Adapazarı İlçesinde Isınma Kaynaklı Emisyonların Analizi Ve Envanterlenmesi B.Bülent ODABAŞ Çevre Mühendisi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Bölümü Yüksek Lisans Tezi

Sunum İçeriği Amaç Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Emisyon Envanteri Sonuç ve Öneriler Adapazarı İlçesinde Isınma Kaynaklı Emisyonların Analizi ve Envaterlenmesi

Amaç Bu çalışmada, Adapazarı ilçesinde konutların ısıtılması sonucu oluşan ve hava kirliliğine sebep olan emisyonların kaynaklarının belirlenmesi ve bu kirletici emisyonların envanterinin çıkarılması amaçlanmıştır.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Kirli havayı, havanın doğal yapısında bulunan esas maddelerin oranlarının değişmesi veya bu doğal yapıya yabancı maddelerin girmesi sonucu insan sağlığını ve huzurunu bozacak ve hayvan, bitki ve eşyaya zarar verecek derecede kirlenmiş hava olarak tanımlayabiliriz.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava kirliliği kaynakları temel olarak; Doğal kaynaklar Yapay kaynaklar I. Noktasal Kaynaklar (Endüstri tesisleri) II.Alansal Kaynaklar (Kentsel alanlar) III.Çizgisel Kaynaklar (Yollar, trafik) şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava Kirliliğini Etkileyen Unsurlar Meteorolojik olaylar (hava sıcaklığı, basınç, rüzgar, yağış, nem) topografik yapı plansız kentleşme kullanılan yakma sistemleri ve kullanılan yakıtın özelliği

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Kirletici Emisyonlar ve Etkileri Sıklıkla karşılaşılan hava kirleticileri; Partikül maddeler (tozlar ve aerosoller), Kükürt oksitler, Uçucu organik maddeler, Azot oksitler, Kabon monoksit, Halojenler, Radyoaktif maddeler

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Havaya karışan kirleticilerin, insanların doğrudan veya dolaylı olarak maruz kalması sonucu vücuda girerek birikmesi ve emilimi sonucunda meydana gelen olumsuz sağlık etkileri hava kirliliğinin en önemli olumsuz etkisidir.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava kirliliği, çevrenin bir parçası olan eşyalar üzerinde de olumsuz etki gösterir. Örnek olarak; havadaki nem ile ortamda bulunan kükürt veya azot oksitlerin kimyasal reaksiyonu sonucunda oluşan asitler, binaları ve sanat eserlerini tahrip etmektedir.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Aşırı miktarlarda atmosfere verilen karbondioksitin küresel ısınmayı arttırması, mevsim değişikliklerine neden olması (sera etkisi) ile ekosistemde değişikliğe sebep olması da hava kirliliğinin bir başka olumsuz etkisidir.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava Kirliliği İle İlgili Mevzuat Hava kirliliğinin ve hava kalitesinin yasal tanımı, 1982 anayasası ve buna bağlı olarak 1983 yılında çıkarılan 2872 sayılı Çevre Kanunu ile yapılmıştır.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava Kirliliği İle İlgili Mevzuat Hava kirliliğinin ve hava kalitesinin yasal tanımı, 1982 anayasası ve buna bağlı olarak 1983 yılında çıkarılan 2872 sayılı Çevre Kanunu ile yapılmıştır. Hava kalitesinin korunması ile ilgili teknik mevzuat ise 1986 yılında çıkarılan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği dir.

Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Yürürlükte olan mevzuatlar; 7 Şubat 2009 tarih ve 27134 sayılı yönetmelik ile revize edilmiş, 13/1/2005 tarihli ve 25699 sayılı Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği 22 Temmuz 2006 tarih ve 26236 sayılı resmi gazetede yayımlanan Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği 6 Haziran 2008 tarihli ve 26898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Çalışmada; çok aşamalı kümelere göre örnekleme yöntemi ile alt küme olarak seçilen 11 mahalleye ait 92 sokakta, rassal (tesadüfi) örnekleme metodu kullanılarak belirlenen toplam 517 hanede, kişisel görüşme yöntemi ile anket çalışması yapılmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Elde edilen verilerle, Adapazarı nın bütününe genelleme yapılarak, evsel ısınma amaçlı yakıt kullanan hane sayısı yakma sistemleri ile yakıtların kullanım oranları yakıtların tüketim miktarları bulunmuştur. Doğalgaz tüketimi bilgileri AGDAŞ tan elde edilmiştir.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Son olarak, Bulunan tüketim miktarları ile Avrupa Çevre Ajansı na ait EMEP/CORINAIR Emisyon Envanteri Kılavuzu-2006 Grup 2: Endüstriyel olmayan yakma tesisleri ndan alınan yakıt türleri ve yakma tesisi türlerine göre belirlemiş emisyon faktörleri kullanılarak toplam emisyon miktarları hesaplanmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Toplam 517 hanede yapılan anket çalışmasında yandaki anket örneği kullanılmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi n: örneklem (anket yapılan hane) sayısı r: doğalgaz kullanan hane sayısı p: Doğalgaz kullanım oranı q: kömür kulanım oranı olmak üzere p =r/n ve q = 1 - p formüllerinden ortalama yakıt kullanım oranları bulundu formülü kullanılarak Standart hata bulundu. Mahalle Adı Hane Sayısı Yakıt Tipi (Hane Sayısı) Kullanım oranları (%) Kömür D.Gaz Kömür D.Gaz Cumhuriyet 116 8 108 6,90 93,10 Hızırtepe 49 21 28 42,86 57,14 Şirinevler 34 22 12 64,71 35,29 Maltepe 31 23 8 74,19 25,81 Kemal Paşa 58 43 15 74,14 25,86 İstiklal (Merkez) 66 41 25 62,12 37,88 İstiklal (Serdivan) 15 7 8 46,67 53,33 Yenicami 19 19 0 100,00 0,00 Akıncılar 43 43 0 100,00 0,00 Papuççular 54 52 2 96,30 3,70 Semerciler 32 15 17 46,88 53,13 Toplam 517 294 223 56,9 43,1 Adapazarı Geneli 91.339 51.972 39.367 Ort.Hata ±2,2 st.sapma ± 2009

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Y A K I T T İ P L E R İ D.Gaz 43,1% Kömür 56,9% Tunçbilek, soma 64% İstanbul 16% İthal 20%

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Kömür Hane Sayısı Soba Hane Sayısı Kalorife r Hane Sayısı Teknoloji Kullanım Oranı (%) Soba Kalorifer Toplam 294 217 77 73,8 26,2 Adapazarı Geneli 51.972 38.355 13.617 Ort. Hata % 2,6 Aynı yöntem ve formüller kullanılarak %2,6 ortalama hata ile soba kullanım oranı %73,8 ve kalorifer kullanım oranı %26,2 olarak bulundu.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi T E K N O L O J İ Kombi 43% Kalorifer 15% Soba 42% Kalorifer 26,2% Soba 73,8% T İ P L E R İ Yapılan anket çalışması ve hesaplamalar sonucunda, Adapazarı genelinde; soba kullanan hane sayısının 38.355, kalorifer kullanan hane sayısının 13.617 olduğu tespit edilmiştir.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Mahalle Adı Kömür Kullanan Hane Sobalı Hane Sayısı Kaloriferli Hane Tüketilen Kömür Miktarı (ton/yıl) Tüketilen Kömür Miktarı Kömür Tüketimi Aritmetik Ortalaması Sayısı Sayısı Soba Kalorifer (ton/yıl) (ton/yıl.hane) Cumhuriyet 8 0 8 0,0 16 16 2,00 Hızırtepe 21 21 0 41,5 0 41,5 1,98 Şirinevler 22 22 0 28,5 0 28,5 1,30 Maltepe 23 23 0 41,5 0 41,5 1,80 Kemal Paşa 43 18 25 26,0 36 62 1,44 İstiklal (Merkez) 41 11 30 18,0 49 67 1,63 İstiklal (Serdivan) 7 7 0 15,5 0 15,5 2,21 Yenicami 19 14 5 57,0 20,5 77,5 4,08 Akıncılar 43 43 0 98,0 0 98 2,28 Papuççular 52 43 9 88,0 18 106 2,04 Semerciler 15 15 0 26,0 0 26 1,73 Toplam 294 217 77 440 139,5 579,5 2,04 Std. Sapma, 0,71

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Adapazarı geneli için ortalama μ = X= 2,04 ton/yıl.hane olarak kabul edilmiştir. n:örneklemedeki kömür kullanan hane sayısı:294, N:Adapazarı nda kömür kullanan hane sayısı: 51.972 olmak üzere; n / N = 294/51971 = 0.0056 < 0.05 olduğundan evren (Adapazarı geneli) değişikliği (S) bilinmediğinden σ, S' nin yansız kestiricisi olarak alındı ve işlenen hatanın büyüklüğü: = σ / n formülünden S X = 0,041 ton/ay olarak bulundu. Sonuç olarak, Adapazarı genelinde; kömür tüketim ortalaması; 2,04± 0,041 ton/yıl olarak bulundu.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Adapazarı genelinde; kömür tüketim ortalaması; 2,04± 0,041 ton/yıl, Soba kullanan hane sayısı 38.355, kalorifer kullanan hane sayısı 13.617 olduğundan, 2007 yılında tüketilen kömür miktarları %2 hata ile Sobada tüketilen kömür miktarı 78.244 ton/yıl Kaloriferde tüketilen kömür miktarı 27.778 ton/yıl ve Toplamda 106.023 ton/yıl olarak bulundu.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Mahalle Adı Kömür Hane Sayısı Sobalı Hane Sayısı Kaloriferli Hane Sayısı İthal hane Soba Yerli hane İthal hane kalorifer Yerli hane Cumhuriyet 8 0 8 0 0 0 8 Hızırtepe 21 21 0 4 17 0 0 Şirinevler 22 22 0 4 18 0 0 Maltepe 23 23 0 1 22 0 0 Kemal Paşa 43 18 25 6 12 25 0 İstiklal (Merkez) 41 11 30 2 9 0 30 İstiklal (Serdivan) 7 7 0 0 7 0 0 Yenicami 19 14 5 2 12 2 3 Akıncılar 43 43 0 5 38 0 0 Papuççular 52 43 9 3 40 4 5 Semerciler 15 15 0 1 14 0 0 Toplam 294 217 77 28 189 31 46

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi 2007 Yılında tüketilen yakıt cinslerine göre hane sayılarının karşılaştırması Mahalle Adı İthal hane Kömür cinsi ve teknoloji kullanımı oranları (%) Sobalı Kaloriferli Sobalı Kaloriferli Yerli hane İthal hane Yerli hane İthal hane Yerli hane İthal hane Yerli hane Toplam 28 189 31 46 12,9 87,1 40,3 59,7 Adapazarı Geneli 4.948 33.407 5488 8129 KALORĠFER KALORĠFER YERLĠ 15,7% ĠTHAL 10,5% SOBA ĠTHAL 9,5% SOBA YERLĠ 64,3%

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Yıllara Göre Doğalgaz Tüketimi (*10³) m³ 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2005 2006 2007 TÜKETİM (*10³) m³ AGDAŞ tan alınan veriler çerçevesinde 2007 yılı içerisinde Adapazarı genelinde 39.367 hanenin 45.714.000 m³/yıl doğalgaz tükettiği tespit edilmiştir.

Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık (*10³) m³ Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi DOĞALGAZ TÜKETĠMĠ KARġILAġTIRMASI 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2005 2006 2007 Grafik incelendiğinde doğalgaz tüketiminin kış aylarında (Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart, Nisan) artığı görülmektedir. Bu nedenle ısınma amaçlı kömür tüketiminin bu aylarda gerçekleştirildiği varsayılmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi 2007 KÖMÜR TÜKETĠM MĠKTARLARI YAKIT DOĞALGAZ KÖMÜR SOBALI KALORĠFERLĠ Yerli Ġthal Yerli Ġthal Kullanım Oranları (%) 43,1 56,9 64,3 9,5 15,7 10,5 TÜKETĠM (*10³) m³ TON Ocak 4.828 12.348 7.937 1.176 1.931 1.304 Şubat 7.243 18.524 11.907 1.764 2.897 1.956 Mart 6.039 15.445 9.928 1.470 2.416 1.631 Nisan 4.665 11.931 7.669 1.136 1.866 1.260 Ekim 2.396 6.128 3.939 583 958 647 Kasım 6.815 17.429 11.203 1.659 2.726 1.841 Aralık 9.470 24.219 15.568 2.306 3.788 2.558 KıĢ Sezonu Top. 41.456 106.023 68.150 10.094 16.583 11.196 2007 yılı doğalgaz tüketim miktarları, AGDAŞ tan alındı. Bulunan kömür tüketim miktarları doğalgaz tüketim miktarlarına göre aylara paylaştırıldı.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Y A K I T T İ P L E R İ Analizler Ġthal (Sibirya) Ġstanbul Soma Tunçbilek Nem (%) 1,94 4,95 25 16,96 17,51 14,69 17,74 Kül (%) 3,23 9,08 5 8 12,02 13,86 13,25 16,81 Uçucu Madde (%) Toplam Kükürt (%) Alt Isıl Değer (Kcal/kg) Fiyat (YTL) 2007 Yılı IKHKKY Sınır Değerleri Ġthal Maks. 13 Maks. 16 15,00 25,88 16 21 34,93 35,34 31,36 31,57 12 33-0,30 0,50 1 0,15 1,03 1,05 1,85 1,93 6393 7711 4.000 4.487 4.648 5.015 5.320 250 400 150 225 Maks. 1 6400 (-200 tolerans) Yerli Maks. 25 Maks. 25 Maks. 2 4800 (-200 tolerans) 200 340 200 300 - - Adapazarı nda satışa sunulan kömürün özellikleri

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Y A K I T T İ P L E R İ BİLEŞENLER KİMYASAL FORMÜL ORANLARI (%) Metan CH 4 Min 85 Etan C 2 H 6 Max 7 Propan C 3 H 8 Max 3 Bütan C 4 H 10 Max 2 Azot N 2 2,6 Karbondioksit CO 2 Max 3 Diğerleri 0,4 Adapazarı nda kullanılan doğalgazın özellikleri

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Adapazarı nda satışı yapılan kömürlere ait SO2 emisyon faktörü değeri hesaplanırken Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği de verilen sınır değerler kullanılmıştır. Bu sınır değerler, İthal kömür için alt ısıl değer (AID): 6400 KCal/kg ve içerdiği kükürt oranı (S): %1; Yerli kömür için alt ısıl değer (AID): 4800 KCal/kg ve içerdiği kükürt oranı (S): %2 olarak yönetmelikte yer almaktadır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Bu değerler, Avrupa Çevre Ajansının yayınladığı kılavuz kitapta verilen aşağıdaki formülde yerine konularak, yerli ve ithal kömür için SO2 emisyon faktörleri hesaplandı. E.F.SO2,k= k tipi yakıtlar ve SO2 için emisyon faktörü (g/gj) Cs k = k tipi yakıtta ortalama kükürt miktarı (kütlesel S/kütlesel yakıt [kg/kg] Hk = k tipi yakıt için ortalama alt ısıl değeri [MJ/kg] α s,k = külde tutulan ortalama kükürt. (0,1 alınmıştır.) olmak üzere, 1 6 EFSO,k k s,k 2 2 Cs (1 α ) 10 H k Formülü kullanılmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Bu çalışmada yakıt olarak kömür ve doğalgaz kullanılmıştır Yakma sistemi, - Kömür yakımı için soba ve ısıl gücü 50 kw ile 1 MW arasında olan orta boy kazan, - Doğalgaz yakımı için ısıl gücü 50 kw ın altında olan küçük kazan (kombi) kullanılmıştır. yukarıda anlatılan yakma sistemleri ve yakıtların özellikleri dikkate alınarak aşağıdaki emisyon faktörleri tabloları oluşturulmuştur.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Kirletici Ġthal kömür için emisyon faktörleri (kg/ton) soba orta boy kazanlar (50 kw ile 1 MW arası) Yerli kömür için emisyon faktörleri (kg/ton) soba orta boy kazanlar (50 kw ile 1 MW arası) SO2 18,01 18,01 36,00 36,00 NO2 2,68 4,29 2,01 3,22 PM10 12,06 5,09 9,05 3,82 CO 134,01 53,60 100,51 40,20 CO2 3.731.204,06 4.974.876,87 Tablodaki değerler (SO2 hariç) Avrupa Çevre Ajansı (EEA) tarafından yayınlanan EMEP/CORİNAİR Emisyon Envanteri Kılavuzu-2006 Grup 2: Endüstriyel olmayan yakma tesisleri nden alınmıştır. SO2 aynı dokümandaki formül ile hesaplanmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Doğalgaz için emisyon faktörleri (kg/ton) Kirleticiler Soba Küçük kazanlar 50 kwth SO2 0,02 0,02 NO2 2,47 3,45 PM10 0,02 0,02 CO 1,48 1,48 CO2 2787,15 Tablolardaki CO2 değerleri diğer kirleticilerden farklı olarak, Avrupa Çevre Ajansı (EEA) tarafından yayınlanan Yıllık Avrupa topluluğu Sera Gazı Envanteri 1990-2005 ve Envanter Raporu 2007 raporundan alınmıştır.

Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Bulunan yakıt tüketim miktarları ile emisyon faktörleri; E = Emisyonlar; A = kullanım miktarı; EF = Emisyon faktörü ER =toplam azaltma verimi, (%), (ısınma amaçlı kullanılan soba, kazan ve kombilerde emisyon azaltıcı herhangi bir sistem kullanılmadığından ER=0 olarak alınmıştır.) olmak üzere, E = A x EF x (1-ER/100) formülü kullanılarak Adapazarı nda ısınma amaçlı yakıt tüketimi sonucunda atmosfere atılan SO2, NO2, CO, PM ve CO2 emisyonlarının miktarları belirlendi.

Emisyon Envanteri Formül E.F. SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. Kg/ton 36,00 2,01 100,51 9,05 4974876,87 AYLAR A (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak 3.621 0,07 12,49 5,36 0,07 10092,27 ġubat 5.432 0,11 18,74 8,04 0,11 15140,50 Mart 4.529 0,09 15,63 6,70 0,09 12623,70 Nisan 3.499 0,07 12,07 5,18 0,07 9751,54 ekim 1.797 0,04 6,20 2,66 0,04 5008,51 Kasım 5.111 0,10 17,63 7,56 0,10 14245,82 Aralık 7.103 0,14 24,50 10,51 0,14 19795,73 Toplam 31.092 0,62 107,27 46,02 0,62 86.658,07 Doğalgaz kullanımından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. E.F. 36,00 2,01 100,51 9,05 4974876,87 x (1- (ER/100)) AYLAR A (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak 7.937 285,72 15,95 797,73 71,83 39484629,05 ġubat 11.907 428,65 23,93 1196,76 107,76 59235121,83 Mart 9.928 357,39 19,95 997,82 89,84 49388499,34 Nisan 7.669 276,08 15,41 770,80 69,40 38151573,01 ekim 3.939 141,80 7,92 395,89 35,65 19595105,88 Kasım 11.203 403,32 22,52 1126,04 101,39 55734827,46 Aralık 15.568 560,44 31,29 1564,72 140,89 77448102,13 Toplam 68.150 2453,40 136,98 6849,76 616,76 339037858,69 Yerli kömürün sobada yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. E.F. 31,00 4,13 124,74 6,24 2181,33 x (1- (ER/100)) A AYLAR ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak 1.176 21,17 3,15 157,54 14,18 4386237,74 ġubat 1.764 31,76 4,73 236,34 21,27 6580265,11 Mart 1.470 26,48 3,94 197,05 17,73 5486431,18 Nisan 1.136 20,46 3,04 152,22 13,70 4238152,25 ekim 583 10,51 1,56 78,18 7,04 2176765,87 Kasım 1.659 29,89 4,45 222,37 20,01 6191427,14 Aralık 2.306 41,53 6,18 309,00 27,81 8603494,49 Toplam 10.094 181,79 27,05 1352,70 121,73 37.662.773,78 İthal kömürün sobada yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. E.F. x (1- (ER/100)) A 62,00 4,13 124,74 6,24 2181,33 AYLAR (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak 1.931 69,53 6,22 77,64 7,38 9607829,84 ġubat 2.897 104,30 9,33 116,47 11,07 14413734,78 Mart 2.416 86,96 7,78 97,11 9,23 12017747,39 Nisan 1.866 67,18 6,01 75,02 7,13 9283456,13 ekim 958 34,50 3,09 38,53 3,66 4768094,51 Kasım 2.726 98,14 8,78 109,59 10,41 13562005,04 Aralık 3.788 136,37 12,20 152,28 14,47 18845515,45 Toplam 16.583 596,99 53,40 666,64 63,35 82498383,14 Yerli kömürün kaloriferde yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. E.F. 62,00 4,13 124,74 6,24 2181,33 x (1- (ER/100)) A AYLAR (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak 1.304 23,48 5,59 69,89 6,64 4865099,84 ġubat 1.956 35,23 8,39 104,85 9,96 7298657,44 Mart 1.631 29,37 7,00 87,42 8,30 6085405,53 Nisan 1.260 22,69 5,40 67,53 6,41 4700847,29 ekim 647 11,65 2,78 34,68 3,29 2414411,60 Kasım 1.841 33,15 7,90 98,65 9,37 6867368,56 Aralık 2.558 46,06 10,97 137,09 13,02 9542770,39 Toplam 11.196 201,64 48,03 600,11 56,99 41774560,66 İthal kömürün kaloriferde yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. x (1- (ER/100)) AYLAR A (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak 12.348 399,91 30,92 1102,79 100,02 58343796,46 ġubat 18.524 599,94 46,38 1654,41 150,05 87527779,16 Mart 15.445 500,21 38,67 1379,40 125,11 72978083,44 Nisan 11.931 386,40 29,87 1065,56 96,64 56374028,69 ekim 6.128 198,46 15,34 547,28 49,64 28954377,86 Kasım 17.429 564,49 43,64 1556,65 141,18 82355628,19 Aralık 24.219 784,40 60,64 2163,10 196,19 114439882,46 Toplam 106.023 3433,82 265,46 9469,20 858,83 500.973.576,26 Kömür kullanımından kaynaklanan emisyonların toplam envanter değerleri

Emisyon Envanteri EMĠSYONLARIN KARġILAġTIRMASI (Doğalgaz) EMĠSYONLARIN KARġILAġTIRMASI (Sadece Doğalgaz) P.M. 0% CO2*10³ 36% P.M. 0% CO2*10³ 36% CO 19% SO2 0% NO2 45% CO 19% SO2 0% NO2 45% Doğalgaz kullanımından kaynaklanan emisyonlara bakıldığında en büyük payın CO2 de olduğu, ikinci büyük emisyonun ise NO2 ye ait olduğu görülmektedir.

Emisyon Envanteri EMĠSYONLARIN KARġILAġTIRMASI (Kömür) P.M. CO2*10 6 6% 3% CO 65% SO2 24% NO2 2% Kömür kullanımından kaynaklanan emisyonlara bakıldığında en büyük payın CO2 ye ait olduğu, ikinci büyük emisyonun CO olduğu görülmektedir.

Emisyon Envanteri ton 25 ton 60 20 15 50 40 30 10 NO2 CO2*10³ CO SO2 P.M. Ocak ġubat Mart Nisan ekim Kasım Aralık 5 0 NO2 CO2*10³ CO SO2 P.M. Ocak ġubat Mart Nisan ekim Kasım Aralık 20 10 0 P.M. SO2 CO CO2*10³ NO2 P.M. SO2 CO CO2*10³ NO2 Yukarıda sırasıyla doğalgaz kullanımı sonucu oluşan emisyonlar ve şehrin tamamının sadece doğalgaz kullanması durumunda oluşabilecek emisyonların aylık değerleri gösterilmektedir.

Aralık Kasım Ekim Nisan Mart ġubat Ocak P.M. CO2*106 CO SO2 NO2 Emisyon Envanteri ton/ay 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 CO SO2 NO2 CO2*106 P.M. Yukarıda 2007 yılında kömür tüketimi sonucu oluşan emisyonların aylık değerleri gösterilmektedir.

Emisyon Envanteri KULLANIM A SO2 NO2 CO P.M. CO2 ORANLARI (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (%) DOĞALGAZ 43,1 31.092,00 0,62 107,27 46,02 0,62 86.658,07 KÖMÜR 56,9 106.023,00 3.433,82 265,46 9.469,20 858,83 500.973.576,26 DOĞALGAZ VE KÖMÜR Toplam 137.115,00 3.434,44 372,73 9.515,21 859,45 501.060.234,33 Yukarıda 2007 yılında ısınma amaçlı yakıt tüketiminden kaynaklanan emisyonların yıllık değerleri verilmiştir.

Emisyon Envanteri 2007 YILI DEĞERLERİ KULLANIM A SO2 NO2 CO P.M. CO2 ORANLARI (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (%) SADECE DOĞALGAZ KULLANILSAYDI Toplam 100 72.139 1,44 248,88 106,77 1,44 201.062,80 KÖMÜR Toplam 56,9 106.023 3.433,82 265,46 9.469,20 858,83 500.973.576,26 Yukarıda 2007 yılında ısınma amacıyla kömür yakılması sonucu oluşan emisyonlar ile sadece doğalgaz kullanılsaydı oluşacak emisyonların karşılaştırılması yapılmıştır.

Sonuç ve Öneriler Adapazarı merkezinde gerçekleştirilen anket çalışmasından elde edilen verilerin Adapazarı ilçesine genellemesi yapıldığında, merkezde bulunan 91.339 hanenin %42 sinin soba, %15 inin kömür kaloriferi ve %43 ünün kombi kullandığı tespit edilmiştir. Yakıt sarfiyatları incelendiğinde 2007 yılında hane başına 2,04 ± 0,41 ton/yıl kömür tüketildiği, toplamda ise 106.023 ton/yıl kömür tüketildiği hesaplanmıştır. Adapazarı nda tüketilen kömür cinslerinin oransal dağılımı ise %20 ithal kömür, %64 Tunçbilek ve Soma kömürü, %16 İstanbul kömürü olmak üzere %80 yerli kömür şeklindedir. 2007 yılında Adapazarı merkezindeki ısınma amacıyla tüketilen doğalgaz miktarı ise AGDAŞ tan alınan resmi verilere göre 41.455.620 m³/yıl olarak belirlenmiştir.

Sonuç ve Öneriler Yakıt tüketimleri aylık olarak incelendiğinde, en fazla tüketimin Aralık ayında olduğu ve kömür tüketiminin 24.219 ton/ay, doğalgaz tüketiminin ise 7.103 ton/ay olduğu tespit edilmiştir. 2007 yılının en yüksek emisyon değerlerine ulaşılan Aralık ayında kömür tüketiminden kaynaklanan emisyonlar, SO2 784,40 ton/ay, NO2 60,64 ton/ay, CO 2163,10 ton/ay, PM 196,19 ton/ay ve CO2 114.439.882,46 ton/ay olarak hesaplanmıştır. Aralık ayında doğalgaz tüketiminden kaynaklanan emisyonlar ise, SO2 0,14 ton/ay, NO2 24,50 ton/ay, CO 10,51 ton/ay, PM 0,14 ton/ay ve CO2 19.795,73 ton/ay olarak hesaplanmıştır.

Sonuç ve Öneriler Doğalgaz ve kömür kullanımından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri karşılaştırma tablosu incelendiğinde, kullanım oranları (%43,1 doğalgaz, %56,9 kömür) neredeyse eşit olmasına rağmen kullanılan kömür miktarının ve kömürden kaynaklanan emisyonların, doğal gazın tüketim miktarından ve emisyonlarından çok daha fazla olduğu görülmektedir. Aynı şekilde bir sonraki karşılaştırma tablosuna a bakıldığında, Adapazarı nda bulunan hanelerin tamamının doğalgaz kullanması durumda oluşacak emisyonların envanter değerlerinin, 2007 yılında ısınma amaçlı tüketilen kömürden kaynaklanan emisyonların envanter değerlerinden çok daha küçük olduğu görülecektir.

Sonuç ve Öneriler Yapılan bu iki tespite bakıldığında, doğalgazın diğer fosil yakıtlara göre daha temiz bir yakıt olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca, yapılan anket çalışması ile halkın, yakıt olarak ister doğalgaz ister kömür tercih edilsin, yakma sistemi konusundaki tercihinin büyük oranda yerel ısıtma sistemleri (soba, Kombi) yönünde olduğu tespit edilmiştir. Yerel ısıtma sistemlerinde, bacada tedbir alınması zor olduğundan, oluşacak emisyonların kontrol altına alınmasını zorlaşmaktadır.

Sonuç ve Öneriler Bacada tedbir alınması zor olduğundan, Yerel ısıtma sistemlerinin kullanılması ile oluşan emisyonların kontrol altına alınması için yakma sisteminin ve yakıtın standartlara uygun olması ve yakıcı hatalarının en aza indirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Adapazarı nda evsel ısınma kaynaklı hava kirliliğinin giderilmesi ve hava kalitesinin arttırılabilmesi için öncelikli ve acil olarak ısınma amaçlı yakıt tüketiminde doğalgazın tercih edilmesi sağlanmalıdır. Böylece mevcut sorunların kısa vadede giderilmesi sağlanabilir. Ancak uzun vadede, çıkabilecek emisyonları azaltıcı tedbirler alınmalıdır.

Sonuç ve Öneriler Bunlar; Binaların ısı yalıtımlarının yapılması Mevzuatta verilen standartlara uygun yakıtların kullanılması Kullanılan yakıta ve standartlara uygun yakma sistemlerinin kullanılması Yakma sistemi ve yakıta göre uygun yakma tekniklerinin kullanılması Merkezi yakma sistemlerinin kullanılması Olarak sıralanabilir.

Sonuç ve Öneriler İnsan hatalarından kaynaklanan hava kirliliğinin engellenmesi ve hava kalitesinin arttırılması için halkın, soluduğu havanın temiz olmasının ne kadar önemli olduğunun farkına varması ve yapılması gerekenlerle ilgili olarak bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla Adapazarı için yapılan bu envanter çalışmasının tüm Sakarya iline, daha da geliştirilerek daha entegre ve çok katılımlı bir sistemle yansıtılması, Sakarya ilinde hava kirliliği ile yapılan mücadeleye büyük katkı sağlayacaktır. Bunun için Valilik, Belediye ve Üniversite başta olmak üzere tüm kurumların ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek, yerelde hava kalitesinin belirlenmesi, mevcut hava kalitesinin insanlar üzerindeki etkilerinin gerçek veriler ile tespit edilmesi ve bu tespitlerin halka duyurulması konusunda çalışmalar yapması, en önemlisi bu çalışmanın sürdürülebilirliğini sağlaması gerekmektedir.