Adapazarı İlçesinde. Analizi Ve Envanterlenmesi

Transkript

1 Adapazarı İlçesinde Isınma Kaynaklı Emisyonların Analizi Ve Envanterlenmesi B.Bülent ODABAŞ Çevre Mühendisi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Bölümü Danışman: Doç.Dr. Dr Şeref SOYLU

2 Sunum İçeriği Amaç Hava Kirliliği ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Emisyon Envanteri Sonuç ve Öneriler Adapazarı İlçesinde Isınma Kaynaklı Emisyonların Analizi ve Envaterlenmesi

3 Amaç Bu çalışmada, Adapazarı ilçesinde konutların ısıtılması sonucu oluşan ve hava kirliliğine sebep olan emisyonların kaynaklarının belirlenmesi ve bu kirletici emisyonların envanterinin çıkarılması amaçlanmıştır.

4 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Kirli havayı, havanın doğal yapısında bulunan esas maddelerin oranlarının değişmesi veya bu doğal ğ yapıya yabancı maddelerin girmesi sonucu insan sağlığını ve huzurunu bozacak ve hayvan, bitki ve eşyaya y zarar verecek derecede kirlenmiş hava olarak tanımlayabiliriz.

5 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava kirliliği ğ kaynakları ve kirleticiler;

6 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava Kirliliğini Etkileyen Unsurlar Meteorolojik olaylar (hava sıcaklığı, basınç, rüzgar, yağış, nem) topografik yapı plansız kentleşme yakma sistemlerinin özelliği yakıtın özelliği

7 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Kirletici Emisyonlar ve Etkileri Sıklıkla karşılaşılan hava kirleticileri; Partikül maddeler (tozlar ve aerosoller), Kükürt oksitler, Uçucu organik maddeler, Azot oksitler, Karbon monoksit, Halojenler, Radyoaktif maddeler

8 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava kirliliğinin birincil ve en önemli etkisi sağlık üzerine etkileri

9 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava kirliliği, çevrenin bir parçası olan eşyalar üzerinde de olumsuz etki gösterir. Örnek olarak; havadaki nem ile ortamda bulunan kükürt veya azot oksitlerin kimyasal reaksiyonu sonucunda oluşan asitler, binaları ve sanat eserlerini tahrip etmektedir.

10 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Karbondioksit artışı sonucu küresel ısınma ve mevsim değişiklikleri

11 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Hava Kirliliği İle İlgili Mevzuat Hava kirliliğinin ve hava kalitesinin yasal tanımı, 1982 anayasası ve buna bağlı olarak 1983 yılında çıkarılan 2872 sayılı Çevre Kanunu ile yapılmıştır. Hava kalitesinin korunması ile ilgili teknik mevzuat ise 1986 yılında çıkarılan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği dir.

12 Hava Kirliliğiğ ve Kirleticiler Hakkında Genel Bilgiler Yüülükt Yürürlükte olan mevzuatlar; 7 Şubat 2009 tarih ve sayılı yönetmelik ile revize edilmiş, 13/1/2005 tarihli ve sayılı Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği 22 Temmuz 2006 tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin i Kontrolü Yönetmeliği 6 Haziran 2008 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe üülüğ giren Hava Kalitesi i Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği

13 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Çalışmada; çok aşamalı kümelere göre örnekleme yöntemi ile alt küme olarak seçilen 11 mahalleye ait 92 sokakta, rassal (tesadüfi) örnekleme metodu kullanılarak belirlenen toplam 517 hanede, kişisel görüşme yöntemi ile anket çalışması yapılmıştır.

14 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Elde edilen verilerle, Adapazarı nın bütününe genelleme yapılarak, evsel ısınma amaçlı yakıt kullanan hane sayısı yakma sistemleri ile yakıtların kullanım oranları yakıtların tüketim miktarları bulunmuştur. Doğalgaz tüketimi bilgileri ise AGDAŞ tan elde edilmiştir.

15 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Son olarak, Bulunan tüketim miktarları ile Avrupa Çevre Ajansı nca yayınlanan EMEP/CORINAIR Emisyon Envanteri Kılavuzu Grup 2: Endüstriyel olmayan yakma tesisleri ndan alınan yakıt türleri ve yakma tesisi türlerine göre belirlemiş emisyon faktörleri kullanılarak toplam emisyon miktarları hesaplanmıştır.

16 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi

17 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Toplam 517 hanede yapılan anket çalışmasında yandaki anket örneği ğ kullanılmıştır.

18 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi n: örneklem (anket yapılan hane) sayısı r: doğalgaz kullanan hane sayısı p: Doğalgaz ğ kullanım oranı q: kömür kulanım oranı olmak üzere p =r/n ve q = 1 - p formüllerinden ortalama yakıt kullanım oranları bulundu formülü kullanılarak Standart hata bulundu. Mahalle Adı Hane Sayısı Yakıt Tipi Kullanım oranları (Hane Sayısı) (%) Kömür D.Gaz Kömür D.Gaz Cumhuriyet ,90 93,10 Hızırtepe ,86 57,14 Şirinevler ,71 35,29 Maltepe ,19 25,81 Kemal Paşa ,14 25,86 İstiklal (Merkez) ,12 37,88 İstiklal (Serdivan) ,67 53,33 Yenicami ,00 0,00 Akıncılar ,00 0,00 Papuççular ,30 3,70 Semerciler ,88 53,13 Toplam ,9 43,1 Adapazarı Geneli Ort.Hata ±2,2 st.sapma ± 2009

19 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Y A K I T T İ P L E R İ D.Gaz 43,1% Kömür 56,9% Tunçbilek, soma 64% İstanbul 16% İthal 20%

20 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Kömür Soba Kalorifer Hane Hane Hane Sayısı Sayısı Sayısı Teknoloji Kullanım Oranı (%) Soba Kalorifer Toplam ,8 26,2 Adapazarı Geneli Ort. Hata % 2,6 Aynı yöntem ve formüller kullanılarak %2,6 ortalama hata ile soba kullanım oranı %73,8 ve kalorifer kullanım oranı %26,2 olarak bulundu.

21 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi T E K Kombi Soba N 43% 42% O L O J İ Kalorifer 15% Kalorifer 26,2% Soba 73,8% T İ P L E R İ Yapılan anket çalışması ve hesaplamalar sonucunda, 2007 yılında, Adapazarı genelinde; Kömür yakımı için soba kullanan hane sayısının , 355 kalorifer kullanan hane sayısının olduğu tespit edilmiştir. kombi

22 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Mahalle Adı Kömür Sobalı Tüketilen Kömür Kömür Tüketimi Kullanan Hane Kaloriferli Miktarı Tüketilen Aritmetik Hane Sayısı Hane (ton/yıl) Kömür Miktarı Ortalaması Sayısı Sayısı Soba Kalorifer (ton/yıl) (ton/yıl.hane) Cumhuriyet , ,00 Hızırtepe ,5 0 41,5 1,98 Şirinevler ,5 0 28,5 1,30 Maltepe ,5 0 41,5 1,80 Kemal Paşa , ,44 İstiklal (Merkez) , ,63 İstiklal (Serdivan) ,5 0 15,5 2,21 Yenicami ,0 20,5 77,5 4,08 Akıncılar , ,28 Papuççular , ,04 Semerciler , ,73 Toplam ,5 579,5 2,04 Std. Sapma, 0,71

23 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Adapazarı geneli için ortalama μ = X= 2,04 ton/yıl.hane B3 olarak kabul edilmiştir. n:örneklemedeki kömür kullanan hane sayısı:294, N:Adapazarı nda kömür kullanan hane sayısı: olmak üzere; n / N = 294/51971 = < 0.05 olduğundan evren (Adapazarı geneli) değişikliği (S) bilinmediğinden σ, S' nin yansız kestiricisi olarak alındı ve işlenen hatanın büyüklüğü: S X = σ / n formülünden S X = 0,041 ton/ay olarak bulundu. Sonuç olarak, Adapazarı genelinde; kömür tüketim ortalaması; 2,04± 0,041 ton/yıl olarak bulundu.

24 Slayt 23 B3 Dağılımı normal olan evrenin standart sapması bilinmiyorsa, örneklem hacmi yeterli büyüklükte (n 30 birim), ise, X ort. 'ların dağılımı normal olur. E (Xort. ) = μ' dür. Bülent;

25 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Adapazarı genelinde; kömür tüketim ortalaması; 2,04± 0, ton/yıl, Soba kullanan hane sayısı , kalorifer kullanan hane sayısı olduğundan, 2007 yılında tüketilen kömür miktarları %2 hata ile Sobada tüketilen kömür miktarı ton/yıl Kaloriferde tüketilen kömür miktarı ton/yıl ve Toplamda ton/yıl olarak bulundu.

26 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Mahalle Adı Kömür Sobalı Kaloriferli Soba kalorifer Hane Hane Hane İthal Yerli İthal Yerli Sayısı Sayısı Sayısı hane hane hane hane Cumhuriyet Hızırtepe Şirinevler Maltepe Kemal Paşa İstiklal (Merkez) İstiklal (Serdivan) Yenicami Akıncılar Papuççular Semerciler Toplam

27 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi 2007 Yılında tüketilen yakıt cinslerine Kömür cinsi ve teknoloji kullanımı göre hane sayılarının karşılaştırması oranları (%) Sobalı Kaloriferli Sobalı Kaloriferli İthal Yerli İthal Yerli İthal Yerli İthal Yerli hane hane hane hane hane hane hane hane Toplam ,9 87,1 40,3 59,7 Adapazarı Geneli KALORİFER İ KALORİFER YERLİ 15,7% İTHAL 10,5% SOBA İTHAL 9,5% SOBA YERLİ 64,3%

28 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Yıllara Göre Doğalgaz Tüketimi (*10³) m³ TÜKETİM (*10³) m³ AGDAŞ tan alınan veriler çerçevesinde 2007 yılı içerisinde Adapazarı genelinde hanenin m³/yıl doğalgaz tükettiği tespit edilmiştir.

29 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi DOĞALGAZ TÜKETİMİ KARŞILAŞTIRMASI (*10³) m³ Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs H aziran Te emmuz Ağ ğustos Eylül Ekim Kasım Aralık Grafik incelendiğinde ğ doğalgaz ğ tüketiminin kış ş aylarında (Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart, Nisan) artığı görülmektedir. Bu nedenle ısınma amaçlı kömür tüketiminin bu aylarda gerçekleştirildiği varsayılmıştır.

30 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi 2007 KÖMÜR TÜKETİM MİKTARLARI YAKIT DOĞALGAZ KÖMÜR SOBALI KALORİFERLİ Yerli İthal Yerli İthal KullanımOranları (%) 43,1 56,9 64,3 9,5 15,7 10,5 TÜKETİM (*10³) m³ TON Ocak Şubat Mart Nisan Ekim Kasım Aralık Kış Sezonu Top yılı doğalgaz tüketim miktarları, AGDAŞ tan alındı. Bulunan kömür tüketim miktarları doğalgaz tüketim miktarlarına göre aylara paylaştırıldı.

31 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Y A K I T T İ P L E R İ Analizler l İthal (Sibirya) İstanbulb l Soma Tunçbilek Nem (%) 1,94 4, ,96 17,51 14,69 17,74 Kül (%) 3,23 9, ,02 13,86 13,25 16,81 Uçucu Madde (%) Toplam Kükürt (%) Alt Isıl Değer (Kcal/kg) Fiyat (YTL) 2007 Yılı IKHKKY Sınır Değerleri İthal Maks. 13 Maks ,00 25, ,93 35,34 31,36 31, ,30 0,50 1 0,15 1,03 1,05 1,85 1, Maks (-200 tolerans) Yerli Maks. 25 Maks. 25 Maks (-200 tolerans) Adapazarı nda satışa sunulan kömürün özellikleri

32 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Y A K I T T İ P L E R İ BİLEŞENLER KİMYASAL ORANLARI FORMÜL (%) Metan CH 4 Min 85 Etan C 2 H 6 Max 7 Propan C 3 H 8 Max 3 Bütan C 4 H 10 Max 2 Azot N 2 2,6 Karbondioksit CO 2 Max 3 Diğerleri 04 0,4 Adapazarı nda kullanılan İ doğalgazın ğ özellikleri Doğalgazın yoğunluğu ise 0,75 kg/m³ olarak alınmıştır.

33 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Adapazarı nda satışı yapılan kömürlere ait SO2 emisyon faktörü değeri hesaplanırken Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği de verilen sınır değerler kullanılmıştır. l Bu sınır değerler, İthal kömür için alt ısıl değer (AID): 6400 KCal/kg ve içerdiği kükürt oranı (S): %1; Yerli kömür için alt ısıl değer ğ (AID): 4800 KCal/kg ve içerdiği ğ kükürt oranı (S): %2 olarak yönetmelikte yer almaktadır.

34 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Bu udeğerler, e Avrupa Çevre e Ajansının yayınladığı ad ğ kılavuz kitapta verilen aşağıdaki formülde yerine konularak, yerli ve ithal kömür için SO2 emisyon faktörleri hesaplandı. E.F.SO2,k= k tipi yakıtlar ve SO2 için emisyon faktörü (g/gj) Cs k = k tipi yakıtta ortalama kükürt miktarı (kütlesel S/kütlesel yakıt [kg/kg] Hk = k tipi yakıt için ortalama alt ısıl değeri [MJ/kg] α s,k = külde tutulan ortalama kükürt. (0,1 alınmıştır.) olmak üzere, 1 6 EFSO,k k s,k 2 2 Cs (1 α ) 10 H k Formülü kullanılmıştır.

35 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Bu çalışmada yakıt olarak kömür ve doğalgaz kullanılmıştır Yakma sistemi, - Kömür yakımı için soba ve ısıl gücü 50 kw ile 1 MW arasında olan orta boy kazan, - Doğalgaz yakımı için ısıl gücü 50 kw ın altında olan küçük kazan (kombi) kullanılmıştır. yukarıda anlatılan yakma sistemleri ve yakıtların özellikleri dikkate alınarak aşağıdaki emisyon faktörleri tabloları oluşturulmuştur.

36 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi İthal l kömür için i emisyon faktörleri Yerli kömür için i emisyon faktörleri (kg/ton) (kg/ton) Kirleticiler soba orta boy kazanlar (50 kw ile 1 MW soba orta boy kazanlar (50 kw ile 1 MW arası) arası) SO2 18,01 18,01 17,98 17,98 NO2 2,68 4,28 2,01 3,21 PM10 12,04 5,08 9,03 3,81 CO , ,40 Tablodaki değerler (SO2 hariç) Avrupa Çevre Ajansı (EEA) tarafından yayınlanan EMEP/CORİNAİR Emisyon Envanteri Kılavuzu-2006 Grup 2: Endüstriyel olmayan yakma tesisleri nden alınmıştır. SO2 aynı dokümandaki formül ile hesaplanmıştır.

37 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Kirletici Doğalgaz için emisyon faktörleri (kg/ton) Domestic stoves (Ev sobası) small Boilers (Küçük kazanlar) 50 kwth SO2 0,02 0,02 NO2 2,46 3,45 PM10 0,02 0,02 CO 1,48 1,48 CO , ,08 Tablolardaki l CO2 değerleri ğ diğer kirleticilerden il farklı olarak, Avrupa Çevre Ajansı (EEA) tarafından yayınlanan Yıllık Avrupa topluluğu Sera Gazı Envanteri ve Envanter Raporu 2007 raporundan alınmıştır.

38 Yöntem ve Anket Sonuçlarının Değerlendirmesi Bulunan yakıt tüketim miktarları ile emisyon faktörleri; E = Emisyonlar; A = kullanım miktarı; EF = Emisyon faktörü ER =toplam azaltma verimi, (%), (ısınma amaçlı kullanılan soba, kazan ve kombilerde emisyon azaltıcı herhangi bir sistem kullanılmadığından ER=0 olarak alınmıştır.) olmak üzere, E = A x EF x (1-ER/100) formülü kullanılarak Adapazarı nda ısınma amaçlı yakıt tüketimi sonucunda atmosfere atılan SO2, NO2, CO, PM ve CO2 emisyonlarının miktarları belirlendi.

39 Emisyon Envanteri Formül E.F. SO 2 NO 2 CO P.M. CO 2 E= A x E.F. (Kg/ton) 0,02 3,45 1,48 0, ,06 A AYLAR (ton/ay) ton ton ton ton ton Ocak ,07 12,49 5,36 0, ,84 Şubat ,11 18,74 8,04 0, ,85 Mart ,09 15,63 6,70 0, ,65 Nisan ,07 12,07 5,18 0, ,73 ekim ,04 6,20 2,66 0, ,36 Kasım ,10 17,63 7,56 0, ,80 Aralık ,14 24,50 10,51 0, ,58 Toplam ,62 107,27 46,02 0, ,81 Doğalgaz kullanımından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

40 Emisyon Envanteri Formül SO 2 NO 2 CO PM CO 2 E= A x E.F. E.F. x (1- (ER/100)) AYLAR (Kg/ton) 35,93 2,01 100,32 9, ,40 A (ton/ay) ton ton ton ton ton Ocak ,17 15,95 796,22 71, ,41 Şubat ,81 23, ,50 107, ,91 Mart ,70 19,95 995,94 89, ,70 Nisan ,54 15,41 769,34 69, ,78 ekim ,52 7,92 395,14 35, ,83 Kasım ,53 22, ,91 101, ,22 Aralık ,35 31, ,77 140, ,32 Toplam ,63 136, ,81 615, ,16 Yerli kömürün sobada yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

41 Emisyon Envanteri Formülü SO 2 NO 2 CO PM CO 2 E= A x E.F. E.F. x (1- (ER/100)) 18,01 2,68 133,76 12, ,20 AYLAR A(t (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak ,17 3,15 157,24 14, ,85 Şubat ,76 4,73 235,90 21, ,92 Mart , ,94 196, , ,66 Nisan ,46 3,04 151,93 13, ,67 ekim ,51 1,56 78,03 7, ,70 Kasım ,89 4,45 221,96 19, ,13 Aralık ,53 6,18 308,43 27, ,54 Toplam ,79 27, ,17 121, ,47 İthal kömürün sobada yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

42 Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. E.F. 17,98 3,21 40,13 3, ,40 x(1 (1- (ER/100)) AYLAR A (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak ,72 6,20 77,50 7, ,90 Şubat ,09 9,30 116,27 11, ,15 Mart ,43 7,75 96,94 9, ,84 Nisan ,55 5,99 74,89 7, ,08 ekim ,23 3,08 38,46 3, ,00 Kasım , ,75 109,40 10, ,6464 Aralık ,11 12,16 152,02 14, ,52 Toplam ,16 53,23 665,48 63, ,13 Yerli kömürün kaloriferde yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

43 Emisyon Envanteri Formül SO2 NO2 CO P.M. CO2 E= A x E.F. E.F. 18,01 4,28 53,50 5, ,20 x(1 (1- (ER/100)) AYLAR A (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak ,48 5,58 69,76 6, ,18 Şubat ,23 8,37 104,65 9, ,99 Mart ,37 6,98 87,26 8, ,12 Nisan ,69 5,39 67,40 6, ,42 ekim ,65 2,77 34,62 3, ,09 Kasım , ,88 98, , ,77 Aralık ,06 10,95 136,83 12, ,98 Toplam ,64 47,92 598,99 56, ,54 İthal kömürün kaloriferde yakılmasından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri

44 Emisyon Envanteri Formül E= A x E.F. SO2 NO2 CO P.M. CO2 x(1 (1- (ER/100)) AYLAR A (ton/ay) ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay ton/ay Ocak ,08 30, ,72 99, ,33 Şubat ,17 46, ,31 149, ,97 Mart ,79 38, ,82 124, ,32 Nisan ,59 29, ,56 96, ,94 Ekim ,21 15,33 546,26 49, ,62 Kasım ,48 43, ,73 140, ,7676 Aralık ,61 60, ,04 195, ,35 Toplam ,93 265, ,44 856, ,30 Kömür kullanımından kaynaklanan emisyonların toplam envanter değerleri

45 Emisyon Envanteri EMİSYONLARIN KARŞILAŞTIRMASI (Doğalgaz) CO SO 2 0% 30% PM 0% CO 2 100% CO2 İLE DİĞER EMİSYONLARIN KARŞILAŞTIRMASI (Doğalgaz) NO 2 70% DİĞER 0% Doğalgaz kullanımından kaynaklanan emisyonlara bakıldığında en büyük payın CO 2 de olduğu, ikinci büyük emisyonun ise NO 2 olduğu görülmektedir.

46 Emisyon Envanteri EMİSYONLARIN KARŞILAŞTIRMASI (Sadece Doğalgaz) CO SO 2 0% 30% PM 0% CO 2 100% CO2 İLE DİĞER EMİSYONLARIN KARŞILAŞTIRMASI (Sadece Doğalgaz) NO 2 70% DİĞER 0% Doğalgaz kullanımından kaynaklanan emisyonlara bakıldığında en büyük payın CO 2 de olduğu, ikinci büyük emisyonun ise NO 2 olduğu görülmektedir.

47 Emisyon Envanteri EMİSYONLARIN KARŞILAŞTIRMASI (Kömür) PM 6% CO 2 94% CO2 İLE DİĞER EMİSYONLARIN KARŞILAŞTIRMASI (Kömür) 68% 24% DİĞER CO SO 2 6% NO 2 2% Kömür kullanımından kaynaklanan emisyonlara bakıldığında en büyük payın CO 2 ye ait olduğu, ikinci büyük emisyonun CO olduğu görülmektedir.

48 Emisyon Envanteri ton 25 ton NO2 CO2*10³ CO SO2 P.M. Ocak Şubat Mart Nisan ekim Kasım Aralık NO2 CO2*10³ CO SO2 P.M. Ocak Şubat Mart Nisan ekim Kasım Aralık P.M. SO2 CO CO2*10³ NO2 P.M. SO2 CO CO2*10³ NO2 Yukarıda sırasıyla doğalgaz kullanımı sonucu oluşan emisyonlar ve şehrin tamamının sadece doğalgaz kullanması durumunda oluşabilecek emisyonların aylık değerleri gösterilmektedir.

49 Emisyon Envanteri ton/ay 2500, , , ,00 500,00 0,00 Aralık Kasım Ekim Nisan Mart Şubat Ocak P.M. CO2*10³ NO2 SO O2 CO CO SO2 NO2 CO2*10³ P.M. Yukarıda 2007 yılında kömür tüketimi sonucu oluşan emisyonların aylık değerleri gösterilmektedir.

50 Emisyon Envanteri KULLANIM A SO 2 NO 2 CO PM CO 2 ORANLARI (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (%) DOĞALGAZ 43, ,00 0,62 107,27 46,02 0, ,07 KÖMÜR 56, , ,93 265, ,44 856, ,30 DOĞALGAZ VE KÖMÜR Toplam , ,55 372, ,46 857, ,37 Yukarıda 2007 yılında ısınma amaçlı yakıt tüketiminden kaynaklanan emisyonların yıllık değerleri verilmiştir.

51 Emisyon Envanteri 2007 YILI DEĞERLERİ KULLANIM A SO2 NO2 CO PM CO 2 ORANLARI (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (ton/yıl) (%) Sadece Doğalgaz ,44 248,88 106,77 1, ,61 Fark (%) 31,96 99,96 6,15 98,87 99,83 11,57 Kömür 56, ,25 265, ,44 856, ,30 Yukarıda 2007 yılında ısınma amacıyla kömür yakılması sonucu oluşan emisyonlar ile sadece doğalgaz kullanılsaydı oluşacak emisyonların karşılaştırılması yapılmıştır.

52 Sonuç ve Öneriler Adapazarı merkezinde gerçekleştirilen anket çalışmasından elde edilen verilerin Adapazarı ilçesine genellemesi yapıldığında, merkezde bulunan hanenin %42 sinin soba, %15 inin kömür kaloriferi ve %43 ünün kombi kullandığı tespit edilmiştir. Yakıt sarfiyatları incelendiğinde 2007 yılında hane başına 2,04 ± 0,41 ton/yıl kömür tüketildiği, toplamda ise ton/yıl kömür tüketildiği hesaplanmıştır. Adapazarı nda tüketilen kömür cinslerinin oransal dağılımı ise %20 ithal kömür, %64 Tunçbilek ve Soma kömürü, %16 İstanbul kömürü olmak üzere %80 yerli kömür şeklindedir yılında Adapazarı merkezindeki ki ısınma amacıyla tüketilen til doğalgaz miktarı ise AGDAŞ tan alınan resmi verilere göre m³/yıl olarak belirlenmiştir.

53 Sonuç ve Öneriler Yakıt tüketimleri aylık olarak incelendiğinde, ğ en fazla tüketimin Aralık ayında olduğu ve kömür tüketiminin ton/ay, doğalgaz tüketiminin ise ton/ay olduğu tespit edilmiştir yılının en yüksek emisyon değerlerine ulaşılan Aralık ayında kömür tüketiminden kaynaklanan emisyonlar, SO2 435,61 ton/ay, NO2 60,58 ton/ay, CO 2.159,04 ton/ay, PM 195,76 ton/ay ve CO ,35 ton/ay olarak hesaplanmıştır. Aralık ayında doğalgaz tüketiminden ti i kaynaklanan kl emisyonlar ise, SO2 0,14 ton/ay, NO2 24,50 ton/ay, CO 10,51 ton/ay, PM 0,14 ton/ay ve CO ,73 ton/ay olarak hesaplanmıştır. ş Ayrıca,

54 Sonuç ve Öneriler Doğalgaz ve kömür kullanımından kaynaklanan emisyonların envanter değerleri karşılaştırma tablosu incelendiğinde, kullanım oranları (%43,1 doğalgaz, %56,9 kömür) neredeyse eşit olmasına rağmen kullanılan kömür miktarının ve kömürden kaynaklanan emisyonların, doğal gazın tüketim miktarından ve emisyonlarından çok daha fazla olduğu ğ görülmektedir. öül Aynı şekilde bir sonraki karşılaştırma tablosuna a bakıldığında, Adapazarı nda bulunan hanelerin tamamının doğalgaz kullanması durumda oluşacak emisyonların envanter değerlerinin, 2007 yılında ısınma amaçlı tüketilen kömürden kaynaklanan emisyonların envanter değerlerinden çok daha küçük olduğu görülecektir.

55 Sonuç ve Öneriler Yapılan bu iki tespite bakıldığında, ğ d doğalgazın diğer fosil yakıtlara göre daha temiz bir yakıt olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca, yapılan anket çalışması ile halkın, yakıt olarak ister doğalgaz ister kömür tercih edilsin, yakma sistemi konusundaki tercihinin büyük oranda yerel ısıtma sistemleri (soba, Kombi) yönünde olduğu tespit edilmiştir.

56 Sonuç ve Öneriler Yerel ısıtma sistemlerinin bacasında tedbir alınması neredeyse imkansızdır. Bu nedenle emisyonların kontrol altına alınması için yakma sisteminin ve yakıtın standartlara uygun olması ve yakıcı hatalarının en aza indirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Adapazarı nda hava kalitesinin arttırılabilmesi için öncelikli ve acil olarak, kısa vadede ısınma amaçlı yakıt tüketiminde doğalgazın tercih edilmesi için AGDAŞ dahil tüm ilgililerin doğalgazın kullanımını özendirici gerek hizmet gerekse ekonomik yönden avantajlar sunmalı, halkın bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. Ancak, uzun vadede çıkabilecek emisyonları azaltıcı tedbirler alınmalıdır.

57 Sonuç ve Öneriler Bunlar; Binaların ısı yalıtımlarının yapılması Mevzuatta verilen standartlara uygun yakıtların kullanılması Kullanılan yakıta ve standartlara uygun yakma sistemlerinin kullanılması Yakma sistemi ve yakıta göre uygun yakma tekniklerinin kullanılması Merkezi yakma sistemlerinin kullanılması

58 Sonuç ve Öneriler İnsan hatalarından kaynaklanan hava kirliliğinin engellenmesi ve hava kalitesinin arttırılması için halkın, soluduğu havanın temiz olmasının ne kadar önemli olduğunun farkına varması ve yapılması gerekenlerle ilgili olarak bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla Adapazarı için yapılan bu envanter çalışmasının tüm Sakarya iline, daha da geliştirilerek daha entegre ve çok katılımlı bir sistemle yansıtılması, Sakarya ilinde hava kirliliği ile yapılan mücadeleye büyük katkı sağlayacaktır.

59 Sonuç ve Öneriler Bunun için Valilik, Belediye ve Üniversite başta olmak üzere tüm kurumların ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek, yerelde hava kalitesinin belirlenmesi, mevcut hava kalitesinin insanlar üzerindeki etkilerinin gerçek veriler ile tespit edilmesi ve bu tespitlerin halka duyurulması konusunda çalışmalar yapması, en önemlisi bu çalışmanın sürdürülebilirliğini sağlaması gerekmektedir. Sakarya da bu çalışma SAHAKK-İ ile başlamıştır.bu projenin devamlılığı hem bu yöndeki yatırımların verimliliğini arttıracak hem de çalışmalara halkın katılımını sağlayacaktır.

60 Sonuç ve Öneriler Yapılan ankette yer alan Hava kirliliğinden l ğ rahatsız mısınız? sorusuna toplam 517 hanenin 352 si evet derken sadece 85 i hayır demiştir. HAYIR 30% EVET 70%

61 Çalışmaya katkı sağlayan lisans öğrencisi arkadaşlarım Laçin HAKTANIR VE Burcu AYDINLARA teşekkürlerimi sunuyorum.