1. HAFTA PFS 107 EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Yrd. Doç. Dr. F. Betül Kurnaz betulkurnaz@karabuk.edu.tr Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
2 İçindekiler ye Giriş... 3 de Temel Kavramlar... 5 Kaynakça... 7
3 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEYE GİRİŞ Bu bölümde ölçme ve değerlendirmenin önemine yer verilmekte, ölçme ve değerlendirmeyle ilgili temel kavramlar açıklanmaktadır. nin Eğitimdeki Yeri Eğitimin yaygın olarak kullanılan tanımlarından biri bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişiklikler meydana getirme süreci dir (Ertürk, 1972). Bu tanım eğitimi açıklamada ışık tutmaktadır. Ancak burada eğitimin girdi, süreç, çıktı ve kontrol aşamalarından olan bir sistem olduğunu da eklemek gerekmektedir. Eğitim sisteminin tüm aşamalarının ele alınarak değerlendirilmesinde ölçme ve değerlendirmenin yeri yadsınamaz. Değerlendirmenin bu sistemdeki temel amacı sistemde eksik işleyen ya da işlemeyen parçaların onarılmasını sağlamaktır. Eğitimde ölçme ve değerlendirmenin özel amaçlarını aşağıdaki gibi maddeler halinde sıralayabiliriz. Öğrencilerin kazanması istenen davranış değişikliğini ne derece gerçekleştirdiğini belirlemek Öğrencilerin istenilen beceri ve yeteneğe ne düzeyde ulaşmış olduklarını saptamak Bireylerin veya nesnelerin belli bir özelliğe sahip oluş dereceleri arasındaki farklılıkları belirlemek Süreçte kullanılan öğretim yöntem tekniği, materyal ve etkinliklerin yani sınıf içi etkinliklerin amaca ulaşmada uygun olup olmadıklarını saptamak Programda yer alan kazanımların öğrenci düzeyine uygun olup olmadığını belirlemek Ölçmenin Tanımı Ölçme, bir değişkenin tanımlanarak gözlenmesi ve gözlem sonuçlarının sembollerle gösterilmesidir. Ölçme sürecinin basamakları aşağıda verilmiştir. 1. Ölçülecek özelliğin yani değişkenin tanımlanması 2. Uygun ölçme aracının geliştirilmesi 3. Ölçülecek özelliğe ilişkin gözlem yapılması
4 4. Uygun semboller kümesinin belirlenmesi 5. Gözlem sonuçlarının sembollerle gösterilmesi Ölçme işlemi sırasında araç kullanılması yapılan ölçme işleminin güvenirliğini artırır; ölçme işlemini kolaylaştırır; kişiden kişiye ya da durumdan duruma ölçülen özellikteki değişimlerin gözlenmesini sağlar; ölçme işleminin düzeyini, niteliğini belirlemeye yardımcı olur. Örnek: Sınıfın sıcaklığı 15 C dir. Bilgehan ın boyunun uzunluğu 106 cm dir. Zeynep coğrafya sınavından 70 puan aldı. Elif 26 haftalık gebedir. Değişken Nedir? Farklı değerler alabilen yani kişiden kişiye, yerden yere, zamandan zamana değişebilen tüm özelliklerdir. Yaş, boy uzunluğu, cinsiyet, ölçme ve değerlendirme dersine ilişkin tutum vb. Aldıkları Değerlere Göre İfade Ediliş Biçimine Göre Kontrol Şekillerine Göre Sürekli (Kesiksiz) Süreksiz (Kesiksiz) Nicel Nitel Bağımsız Bağımlı Bir değişken, alt ve üst sınırları içinde herhangi bir değer alabiliyorsa, ondalıklı ifade edilebiliyorsa süreklidir. Örneğin; boy uzunluğu, kütle, yaş vb. Bir değişken, alt ve üst sınırları içinde, belli değerlerden başkasını alamıyorsa, yalnızca tam sayılarla ifade ediliyorsa süreksizdir. Örneğin; cinsiyet, medeni durum, öğrenci sayısı vb. Sonuçları, miktarla (sayılarla) ifade edilebilen değişkenlerdir. Örneğin; testten elde edilen puan, kütle, yaş vb. Sonuçları kategorik olan değişkenlerdir. Örneğin; cinsiyet, etnik durum vb. Bağımlı değişken üzerinde etkisinin öğrenilmek istendiği uyarıcı Örneğin; okul öncesi dönemde alınan eğitimin okuma yazmaya geçiş hızını nasıl etkilediği araştırıldığında okul öncesi dönemde eğitim alma durumu bağımsız Bağımsız değişkenin etkilemesi beklenen, ona bağlı olan Örneğin; okul öncesi dönemde alınan eğitimin okuma yazmaya geçiş hızını nasıl etkilediği araştırıldığında okuma yazmaya geçiş hızı bağımlı
5 Ölçmede Birim ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR Birim ölçme aracının en küçük parçasıdır. Örneğin C,, ton, cm, adım, karış vb. Birimde bulunması istenen üç özellik vardır. Bunlar eşitlik, genellik ve kullanışlılıktır. Birimde Bulunması Beklenen Özellikler Eşitlik Genellik Kullanışlılık Ölçme aracının her parçasında birim aralıklarının aynı olmasıdır. Örneğin; metre eşitlik özelliğine sahipken, adım eşitlik özelliğine sahip değildir. Birimin, herkes tarafından aynı biçimde anlaşılması, kişiden kişiye, yerden yere değişmemesidir. Bugün kullanılan standart birimlerin tümü genellik özelliğine sahiptir. Birimin, amaca hizmet etmesi, pratik olmasıdır. Örneğin; kamyonların kütlesini ölçmede ton, insanların kütlesini ölçmede kg, altınların kütlesini ölçmede gr kullanılır. İki tür birim vardır. Bunlar doğal ve yapay birimlerdir. Doğal Birimler Fiziksel olarak fark edilebilen birimlerdir. Örnek: Adım, karış, kulaç vb. Birimin Türleri Yapay Birimler İnsanlar tarafından tanımlanmış birimlerdir. Örnek: Cm, lt,, ton,vb. Değerlendirme, bir ölçme sonucunun bir ölçütle karşılaştırılarak karara varılması sürecidir. Değerlendirme sürecinde ölçme, ölçüt ve karar olmak üzere üç aşamdan bahsedilebilir. Değerlendirme sonunda verilen kararın doğruluk düzeyi ölçme sonuçlarının niteliğine ve ölçütün ölçme sonucuyla uygun olmasına bağlıdır. Değerlendirme sonuçlarıyla ilgili daha detaylı bilgi bir sonraki haftaya ait derste verilecektir. Örnekler:. Berk sınıvdan 80 puan aldı. ÖLÇMEDİR. Berk pekiyi ile geçti. DEĞERLENDİRMEDİR. Seda 22 yaşındadır. ÖLÇMEDİR. Seda oy kullanabilir. DEĞERLENDİRMEDİR
6 ÖLÇÜT Ölçüt, değerlendirme sürecinde, karara varmak için kullanılan kriter ya da referans noktası olarak tanımlanabilir. İki tür ölçüt vardır. Bunlar mutla ve bağıl ölçtüttür. Mutlak Ölçüt Ölçme işlemi yapılmadan önce sınır açıkça bellidir. Kişi hakkında alınan karar, kişinin içinde bulunduğu gruptan etkilenmez Örnek: İki sınav ortalaması 60 ve üzerinde olan geçer. Üç yıl ve daha fazla iş deneyimi olan başvurur. Ölçüt Türleri Bağıl Ölçüt Sınır (barem) ölçme işlemi sonunda belli olur. Kişi hakkında alınan karar, kişinin içinde bulunduğu gruptan etkilenir. Örnek: Sınıfın ortalamasının üzerinde puan alan geçer. En fazla iş deneyimi olan işe alınacaktır. Koşuda 1. olana madalya verilecektir.
7 Kaynakça Baykul, Y. (2000). Eğitimde ve Psikolojide Ölçme Klasik Test Teorisi ve Uygulaması. Ankara: ÖSYM Yayınları. Crocker, L ve Algina, J. (1986). Introduction to Classical and Modern Test Theory. Florida: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers. Ertürk, S. (1972). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları. Turgut, F. (1987). Eğitimde Metotları, Saydam Matbaacılık, Beşinci Baskı, Ankara.