ERCEER TEST - 1 1. nce kenarl merce in ine paralel gelen l n odaktan geçerek yans r. D seçene- inde bu l n aynaya merkezden geldi inden kendi üzerinden yans r.. 5. 1 N cisminden ç kan l nlar mercekte k r ld ktan sonra ke-. siltikleri noktada de görüntüsü olulur. 6. l n lekildeki yolu izledi ine göre, ince kenarl merce in odak uzakl birimdir. Bu durumda cismi 3 de oldu- undan görüntüsü 1,5 de ve yar s olur. 3. ESEN YAYNAR 7. l nlar n izledi i yol çizildi inde l n n n düzlem aynada yans d görülür. iekil- iekil- iekil- l nlar n üçü de do ru çizilmiltir. nce kenarl merce in odak uzakl 3 birim oldu undan l n kal n kenarl merce in optik merkezine düler ve k - r lmadan yoluna devam eder. 4. 8. kutu nce kenarl merce in oda ndan gelen l n paralel k r l r. aralel l n da aralar ndaki aç 45 olan lekildeki aynalar içinde kendi üzerinden yans r. l nlar lekildeki gibi mercekte k r l r ve l n düz aynaya dik geldi inden kendi üzerinden yans r. Di er l nlar çizildi inde kendi üzerinden geri dönemezler. 399
ercekler 9. n 1 n 1 1 iekil iekil rtam n k r lma indisi artt nda merce in odak uzakl da artar. 1 = n n 1 m 1 r + 1 r o 1 Bu durumda n ortam nda merce in odak uzakl > 1 olur ve l n yolunu izler. 10. ESEN YAYNAR dak uzakl olan kal n kenarl merce e 4 den gelen l n uzant s, 1 = 1 4 + 1 D D = 4 den geçer. 3 l n n ince kenarl merce e olan uzakl, + 4 3 = 7 3 olur. l n merkezin d l ndan geldi inden odak ile merkezin aras ndan geçer. 400
ERCEER TEST - 1. 4. cisim görüntü optik alet n 1 n iekil- iekil- iekil- n 3 N rtamlar ile merceklerin k r lma indisleri aras ndaki ililki bilinmedi inden ve l nlar n n izledi i yollar için kesin birley söylenemez. l n aynan n optik merkezine geldi inden l n n n izledi i yol kesinlikle do rudur. noktas na konan optik alet, noktas ndaki cismin görüntüsü noktas nda olultu una göre bu optik alet, kal n kenarl mercek ve çukur ayna olabilir.. 5. m m a l n merce e paralel geldi inden odaktan geçecek lekilde k r l r. l n çukur aynada kendi üzerinden yans d ndan merkezden gelmiltir. Bu durumda uzakl, a ESEN YAYNAR 1 3 l nlar n izledi i yol çizildi inde sadece 1 l n n n aynada yans d görülür. = m + a olur. 3. 6. Y R Düzlem ayna merce in merkezinde oldu undan ayna ile mercek aras ndaki uzakl k dir. l n lekildeki yolu izler. in görüntüsü iki kat büyük ve ters ise ince kenarl merce in 1,5 sindedir. Y nin görüntüsü de düz ve iki kat büyük ise, bu bize Y nin de oldu unu gösterir. Bu durumda noktas odak noktas ise merkezdir. 401
ercekler 7. 10. 3 ( a, m ) m iekil- iekil- l n tümsek aynan n oda na geldi inden e paralel yans r. al n kenarl merce in ine paralel gelen l n uzant s odaktan geçecek lekilde k r l r ve yolunu izler. iekil- 8. l nlar optik sistemde lekildeki yolu izler. Yaln z iekil- deki l n geldi i yoldan geri döner. 11. utunun içinde lekildeki optik düzenek varsa l n l n olarak k r l r. ESEN YAYNAR 9. l nlar çizildi inde l n n n kendi üzerinden yans d görülür. l n merce in i üzerinde geldi inden k r lmadan geçer ve aynada kendi üzerinden yans r. l n kal n kenarl merce e uzant s odaktan geldi inde paralel k - r l r ve aynaya dik gelen l n kendi üzerinden yans r. l n için; 1 1 1 = + D D c g 1 1 1 9 = + D = brolur. 3 9 D g 4 g l n aynadan yans d ktan sonra uzant s odak ile mercek aras ndan geçecek lekilde k r l r. 40
ERCEER TEST - 3 1. 4. su cam iekildeki optik sistemde l n çukur aynan n ine paralel olarak yans d na göre, aynan n odak uzakl iki birim e rilik yar çap ise, R =. =. = 4 br olarak bulunur. rm z l n maviye göre daa az k r l r. iekil - do rudur. iekil - de sudan cama geçerken k rm z l k en az k r ld ndan do rudur. iekil - te merce in odak uzakl l n rengine göre de ilir, yanl lt r. iekil - te aynalar n odak uzakl l n rengine göre de ilmez, do rudur.. n 1 ESEN YAYNAR 5. ava Y su n n 1 ortam nda e paralel gelen l n mercekte, odaktan geçecek lekilde k r ld nda, n 1 > n m dir. n ortamda l n n uzant s odaktan geçecek lekilde k r ld nda n m > n dir. Bu durumda, n 1 > n m > n olur. iekil- ercek su içine konursa, odak uzakl, 1 = n n 1 m 1 r + 1 r o 1 iekil- oldu undan n o artaca ndan de artar. Bu durumda l n yolunu izler. 3. 6. 1 1 nolu l n merce e merkezden geldi inden merkezden geçecek lekilde k r l r. Bu l n aynaya merkezden geldi- inden kendi üzerinden yans r. 3 3 3 1 ve l nlar sürekli kendi üzerinden yans d ndan bu sistemden ç kamazlar. 403
ercekler 7. 10. 1 n 1 n noktas ince kenarl merce in sinde oldu undan görüntüsü de ve cismin iki kat d r. Bu durumda, cisminin görüntüsü de olulur. deki cismin düz aynadaki görüntüsü ise noktas nda olulur. 3 n 3 erceklerin odak uzakl klar bulunduklar ortam n k r lma indisine ba l d r. rtam n k r lma indisi artt nda odak uzakl da artar. 3 > 1 > ise n 3 > n 1 > n dir. 8. 4 1 ESEN YAYNAR 11. 3 l nlar n izledi i yol çizildi inde l n ile 3 l n n n düzlem aynada paralel yans d görülür. l n kal n kenarl merce in optik merkezine geldi inden do rultusunu de iltirmeden yoluna devam eder. l n kal n kenarl merce e lekildeki gibi uzant s den geçecek lekilde geldi inden, den geçerek k r l r. 9. utunun içinde lekildeki gibi bir ince kenarl mercek bir de tam yans mal prizma lekildeki konumda ise ve l nlar lekildeki gibi k r l r. 404
ERCEER TEST - 4 1. 1 3. R S i =4br k =br 1 l n kal n kenarl merce e paralel geldi inden uzant s odaktan geçecek lekilde k r larak ince kenarl merce e gelir. nce kenarl merce e odaktan gelen l n e paralel olacak lekilde kez k r l r. l k kayna n n düzlem aynadaki görüntüsü de olur. kal n kenarl merce in inde oldu unda bunun görüntüsü de ve yar büyüklü ünde düz ve sanal olarak R noktas nda olur. 3 4. i =4br k =br 3 l n n n izledi i yol incelendi inde l n ikinci k r lmadan sonra e paralel olarak gider. l n n çizecek olursan z. k r lmadan sonra e paralel olarak gitmez. ESEN YAYNAR iekil- iekil- ercek düley do rultuda ikiye ayr ld nda l n daa az k r l r ve merce in odak uzakl kat na ç kar. iekil - de merce in odak uzakl 1 = iken iekil - de = olaca ndan l n yolunu izler.. 5. ve l nlar aynada yans d ktan sonra lekildeki gibi areket ederler. tümsek ayna düzlem ayna tümsek ayna ve odak noktas, düzlem ayna oldu- unda l n lekildeki yolu izleyebilir. Yaln z. iade do rudur. 405
ercekler 6. 9. Beyaz l k / k k i i cismi kal n kenarl mercekten kadar uzakl kta oldu undan görüntüsü de ve yar büyüklükte oldu undan 1 = olur. cismi ince kenarl merce in sinde oldu- undan görüntüsü de ve boyu cismin boyuna elit = olur. 1 ve oranlanacak olursa, Beyaz l k mercekte k r ld nda renklerine ayr l r. En az k rm z, en çok mor l k k r l r. i klar incelendi inde : k rm z : yelil, : mor olabilir. Beyaz l k 1 1 = = olur. mor k rm z turuncu sar yelil mavi 7. 10. 3 1 ESEN YAYNAR 1 l n n n izledi i yol incelendi inde 1 l n sistemden d - lar ç kamaz. ve 3 l nlar çizilecek olursa bu l nlar sistemden d lar ç kabilir. utu içinde kal n ve ince kenarl mercek lekildeki gibi oldu undan l n lekildeki yolu izleyebilir 8. 11. / / N l n lekildeki yolu izlebilmesi için mercek ile ayna aras ndaki uzakl n olmas gerekir. iekilde l n n n izledi i yol incelendi inde l n sistemi lekildeki gibi k r larak terk eder. 406
ERCEER TEST - 5 1. 4. g a g / 3 1,5 g m l n n paralel kutuya girip paralel olarak ç kabilmesi için lekildeki düzenek olmal d r. alemin tümsek aynaya olan uzakl oldu undan görüntüsü de olur. alemin merce e olan uzakl 3 oldu undan görüntüsü 1,5 de olur. Görüntüler aras ndaki uzakl k, 3 = + + 3+ = 6 olur. 5.. br 4br l n tümsek aynadan ikinci yans madan sonra tümsek aynadan i aynadan birim uzakl kta keser. Asal ESEN YAYNAR kesinlikle tümsek ayna olamaz. Çünkü l n i noktas nda kesti inde ye olan uzakl br iken görüntüsünün ye olan uzakl 4 br olur. Bu durum tümsek aynada olamaz.. iade yanl lt r. ve çukur ayna olabilir. noktas nin odak, nin si oldu unda bu l n n izledi i yol gerçeklelmil olur.. iade do rudur. kal n kenarl mercek de ildir.. iade yanl lt r. 3. 3 6. Y N 3 iekil- iekil- cisminin ucu izas nda oldu undan görüntüsü de ters, ucu 3 izas nda oldu undan görüntüsü 1,5 de yar büyüklü ünde oldu undan görüntüsü olarak olulur. l n n iekil - de e paralel gidebilmesi için l n n ince kenarl merce in oda ndan gelmesi gerekir. Bu durumda, düzlem ayna merce in oda nda olmas gerekir. iekil - de l n düzlem aynada yans d ktan sonra mercekte 1,5 den geçerek k r laca ndan l n den geçer. 407
ercekler 7. ( ) (+) 10. d 1 d 1 d d 3 / / / 3 nce kenarl mercekte cisim merkezde ise görüntüsü merkezde ters ve görüntüsü cismin boyuna elittir. Düzlem aynada görüntünün boyu cismin boyuna elittir. Bu durumda noktas merce in merkezidir.. yarg kesinlikle do rudur. d 1 = d olmak zorunda de ildir.. yarg için kesin birley söylenemez. um ( ) yönde kayd r ld nda görüntüsü oda a kadar büyür. Daa sonra odaktan sonra küçülür.. yarg için kesin birley söylenemez. nce kenarl merce e 3 den gelen l n 1,5 den geçerek k r l r. l n düzlem aynada yans d ktan sonra merce e den gelece inden den geçecek lekilde k r l r. 8. merce inin odak uzakl, = 0 cm merce inin odak uzakl, = 30 cm al nd nda sistemin odak uzakl, 1 1 = + sis 1 1 1 = 0 30 sis 1 1 = 60 sis sis = 60 cm olur. Cisim e paralel gelirse odaktan geçer. Bu durumda uzunlu u, = = 60 cm olur. ESEN YAYNAR 11. iekil- l n iekil - deki yolu izledi inden aynan n odak uzakl - = dir. Ayna iekil - deki gibi yar s kesilirse odak uzakl kat na ç kar. Bu durumda, merce in odak uzakl olur. aralel gelen l n uzant s odaktan geçecek lekilde k r laca ndan yolunu izler. iekil- 9. k a noktas kal n kenarl merce in odak noktas d r. l n n çukur aynada kendisinin üzerinden geri dönebilmesi için noktas n n çukur aynan n merkezi olmas gerekir. Bu durumda uzakl, = a olur. 408