MSİ 2050 FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET HAKLARI PATENT ve FAYDALI MODEL Dr. De iz ŞENYAY ÖNCEL deniz.oncel@deu.edu.tr
PATENT NEDİR? Buluş için hak sahibine verilen tekel hakkı ve bu hakkı gösteren belgedir.
BULU NEDİR? Bir probleme teknik çözüm getiren ürün, araç veya yöntemdir.
Buluş Bir probleme teknik bir çözüm getiren yeniliklerdir. Bu yenilikler: Tamamıyla yeni bir makine, ürün, kimyasal bileşik veya bir yöntem olabilir. Ya da bilinen bir makine, ürün veya yöntemde yapılan bir geliştirme de olabilir.
El Arabası Yaklaşık 2000 yıllık bir geçmişe sahip Uzun süredir birbirine çok yakın özelliklere sahip el arabaları kullanıldı. Problem: Yumuşak ve engebeli yüzeylerde tekerleğin yere saplanması
El Arabası Çözüm: Tekerleğin yere tutunan yüzey alanını arttırmak Küre şekli de tekerleğe sahip el ara ası James Dyson 1974 te geliştirdi!
Akü kablosu bağlantı ucu Yüzük şeklinde bağlantı ucu Problem: Çıkarıp takmak için vidaları tamamen sökmek gerekiyor.
Akü kablosu bağlantı ucu Çözüm: Mahmuz şeklinde bağlantı ucu Çıkarıp takmak için vidaları tamamen sökmek gerekmiyor. Hafifçe gevşetmek yetiyor. Yeni Ortaya Çıkan Problem: Ucun vidadan kurtulup boşa çıkma ihtimali var.
Akü kablosu bağlantı ucu Çözüm: Kilitli mahmuz şeklinde bağlantı ucu Çıkarıp takmak için vidaları tamamen sökmek gerekmiyor. Hafifçe gevşetmek yetiyor. Ucun vidadan kurtulup boşa çıkma ihtimali çok daha az.
BULU VE KE İF Keşif, zaten var olan, ancak biri tarafından bulunana kadar bilinmeyen ürün ya da yöntemlerdir. Keşifler çoğunlukla buluşları ortaya çıkarmaktadır. Kauçuk bir KEŞİF Kauçuğun araç tekerleğinde kullanılması bir BULUŞtur.
BULU ÇU KİMDİR Buluşçu, bir problemi çözmek ya da bir işi insanlar için daha kolay hale getirmek için yaratıcı fikirler düşünen insandır. Buluşçu, yaratıcı fikirlerini buluş haline dönüştürürken, tıpkı bilim adamları gibi, bazı adımları takip eder.
BULU NASIL OLU UR Buluşçu, insanların ihtiyaçları veya çözüm aradıkları problemleri araştırır, bunlar üzerinde düşünür. Bazen, daha önce hiçbir şekilde var olmayan, tamamen yeni bir buluş icat edebilir. Bazen de, var olan buluşları bir araya getirerek buluş icat eder. Daha çok, var olan buluşlar üzerinde geliştirme yapan buluşlar icat edilmektedir.
BULU ÇU FİKRİNİ NASIL KORUR? Buluşçu yeni fikrini patent başvurusu yaparak korur. Patent, buluşçuya kendi izni dışında, belli bir zaman için, buluşu başkalarının yapması, kullanması veya satmasını engelleme hakkı verir.
PATENTİN İ LEVİ Tekel İşlevi Buluş sahibi ödüllendirilir (7, 10, 20 yıl koruma) Buluş faaliyetleri özendirilir. Bilgi İşlevi Teknik bilgi yaygınlaşır (Yayın) Ekonomik ve teknoloji
Bulu Olarak Kabul Edilmeyen Konular (Sınai Mülkiyet Kanunu, Madde 82 (2)) a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler Yarı iletkenlikle ilgili bir fiziksel teori patentlenemez. Ancak, yeni yarı iletken cihazlar ve bunların üretim yöntemi patentlenebilir b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler Bir dil öğrenme yöntemi, bulmaca çözme yöntemi, bir oyun veya ticari bir işletmeyi organize etmek için planlar patentlenemez. Ancak, bir planı uygulamak ve bir oyun oynamak için yeni bir cihaz patentlenebilir c) Bilgisayar programları Bilgisayar programı ve taşıyıcı üzerindeki bir kayıt tek başına patentlenemez. Ancak, tekniğin bilinen durumuna katkı yapacak program kontrollü cihazlar veya yöntemler patentlenebilir ç) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri Bir kitap, bir dergi, bir yayın patentle korunmaz. d) Bilginin sunumu Bir taşıyıcı (CD, DVD, Flashdisk, Hafıza ) üzerine kaydedilmiş bilginin sunumu.
Pate t Verile eye ek Buluşlar (Sınai Mülkiyet Kanunu, Madde 82 (3)) b) Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemlere c) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil tüm tedavi yöntemleri ç) Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi. d) - İnsan klonlama işlemleri, -insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, -insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, -insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlara
The European Patent Convention Rule 28 Exceptions to patentability European patents shall not be granted in respect of biotechnological inventions which, in particular, concern the following: a) b) c) d) processes for cloning human beings; pocesses for modifying the germ line genetic identity of human beings; uses of human embryos for industrial or commercial purposes; processes for modifying the genetic identity of animals which are likely to cause them suffering without any substantial medical benefit to man or animal, and also animals resulting from such processes.
PATENT KORUMA SÜRELERİ Yasal Koruma (2 Tür) Faydalı Model (10 yıl) Patent * İncelemesiz (7yıl) * İncelemeli (20 yıl)
PATENT İncelemesiz Patent İncelemeli Patent Araştırma aşamasından sonra incelemeye gönderim yok Araştırma aşamasından sonra patentlenebilirlik kriterlerine göre inceleme 7 yıllık koruma Daha sağlam ve daha uzun bir koruma İncelemeli patente dönüşüm mümkün 20 yıllık koruma
PATENT SAHİBİNİN HAKLARI Patent Sahibinin, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak aşağıda sayılanları yapmasını önleme hakkı vardır. 1. Ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması; 2. Patent konusu olan bir usulün kullanılması; 3. Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının üçüncü kişiler tarafından başkalarına teklif edilmesi; 4. Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satışa sunulması veya kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması.
PATENT İHLALİ DURUMLARI: Buluş konusu ürünü izinsiz üretmek, İzinsiz üretilen ürünleri satmak, dağıtmak, ithal etmek, ticari amaçla kullanmak, Lisans yoluyla alınmış hakları izinsiz genişletmek ve bu hakları üçüncü kişilere devretmek.
PATENT İHLALİ CEZALARI 1 yıl ticaretten men ve iş yeri kapatma Ağır para cezaları 1-4 yıl hapis
Patentlenebilirlik Kriterleri Yenilik Buluş Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik
Patentlenebilirlik Kriterleri YENİLİK Tekniğin biline durumuna dahil olmayan buluş yenidir.
Patentlenebilirlik Kriterleri TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMU Pate t aşvurusu u yapıldığı tarihte ö e uluş ko usu da dü ya ı herha gi ir yeri de toplu a erişile ilir yazılı veya sözlü ta ıtı, kulla ı veya ir aşka yolla açıkla a ilgiler dağar ığı a Tek iği bilinen durumu de ektedir.
YENILIK ağız kapak sap Buluş ağız Tekniğin bilinen durumu hazne YENİ DEĞİL! ağız kapak sap hazne
YENILIK kapak ağız sap Buluş hazne Süzgeçli iç hazne ağız Tekniğin bilinen durumu YENİ! ağız kapak sap hazne
Patentlenebilirlik Kriterleri BuluĢ Basamağı Tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzmana göre aşikar olmayan buluşun, buluş basamağı içerdiği kabul edilir. Ala ı da uz a kişi ki dir? Ortala a ilgi iriki i e ve yete eğe sahip, Spesifik ir ala da pratik yapa il e yete eği e haiz, ay ı za a da ko şu/yakı ala larda ahsi geçe ö er eleri değerle dire ile ek seviyede, Tek iği ili e duru u daki her dokü a a ulaşa ile ek yetki likte, Buluş asa ağı yete eği e sahip ol aya kişi olarak ta ı la ır.
BuluĢ Basamağı Buluşu Beklenmedik etki (surprising effect) içermesi uzun süredir bulunamayan çözüm içermesi ilgili ala daki tek ik ö yargıya istis a teşkil et esi, uzu süreli ir ihtiya ı ya da eksikliği karşıla ası, ruti tek ik dışı a çık ası, ti ari ir aşarı sağla ası, ekle edik tek ik ir ilerle e ortaya çıkar ası,
BuluĢ Basamağı (Problem/Çözüm YaklaĢımı) Tek iği ili e durumuna ait, uluşa e yakı doküman belirlenir. Buluşta elirtile (çözümü içermeyen) objektif teknik problem belirlenir Ala ı da uz a kişi diğer tek iği bilinen durumuna ait dokü a ı da kulla arak, uluş yapma kabiliyetini kullanmadan, bu problemi çözer mi? HAYIR Buluş Basa ağı Var. EVET E yakı dokü a esas alı arak uluş ile arası daki farklar belirlenir. Belirlenen bu farklılıkları ortaya çıkardığı tek ik etki i e olduğu belirlenir. Buluş Basa ağı Yok.
Patentlenebilirlik Kriterleri SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK Sanayinin herhangi bir alanında üretilebilir, kullanılabilir, uygulanabilir olma
Patentlenebilirlik Kriterleri Tekniğin Bilinen Durumu Yenilik Buluş Basamağı Sanayide uygulanabilirlik
Patentlenebilirlik Kriterleri Tekniğin Bilinen Durumu Yenilik Buluş Basamağı Sanayide uygulanabilirlik
Patentlenebilirlik Kriterleri Tekniğin Bilinen Durumu Yenilik Buluş Basamağı Sanayide uygulanabilirlik
Patentlenebilirlik Kriterleri + Tekniğin Bilinen Durumu Yenilik Buluş Basamağı Sanayide uygulanabilirlik
BULU YAPANIN BELİRTİLMESİ Buluşu yapanın adı patentte belirtilir. Buluşu yapanın başvuru sahibi veya patent sahibinden buluş yapan olarak tanınmasını ve adının patentte belirtilmesini isteme hakkı vardır.
İŞÇİ BULUŞLARI HİZMET BULUŞLARI İşçinin bir işletmede veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği veya işletmenin veya kamu idaresinin büyük ölçüde deneyim ve çalışmalarına dayanan, işçinin iş ilişkisi sırasında yaptığı buluşlardır. BAŞVURU HAKKI SAHİBİ İŞVERENDİR. SERBEST BULUŞLAR Hizmet buluşlarının dışında kalan buluşlardır. İşçinin yaptığı işle ilgisi olmayan bir alanda yaptığı buluşlardır. BAŞVURU HAKKI SAHİBİ İŞÇİDİR.
HİZMET BULUġLARINDA, İşçi, gecikmeksizin yaptığı buluşu ayrıntılı olarak işverene yazılı olarak bildirir. İşveren gerekli düzeltme önerilerini iki ay içinde işçiye bildirir. İşveren buluş üzerinde kısmen veya tamamen hak talep ettiğini işçiye bildirir. Yazılı bildirim olmaz ise tüm haklar işçinindir. İşveren ilgili yönetmeliğe göre buluş ile ilgili olarak işçiye belirli bir bedel öder.
SERBEST BULUġLARDA, İşçi buluş yaptığını, zaman geçirmeden işverene yazılı olarak bildirir. İşveren buluşun hizmet buluşu olup olmadığı hakkında görüşünü işçiye ÜÇ AY içinde bildirir. Bu bildirim yapılmaz ise buluş işçinindir.
SÖZLEŞMEYE DAYALI PROJELERDE SÖZLEŞMEDE AKSİ HÜKÜM YOK İSE PATENT HAKKI İŞVERENİNDİR.
PATENT BA VURUSU BAŞVURU DİLEKÇESİ Buluş konusunu açıklayan TARİFNAME Patentle korunması istenilen buluşun unsur veya unsurlarını kapsayan İSTEM veya İSTEMLER Tarifnamede istem veya istemlerde atıf yapılan ŞEKİLLER
PATENTLER ÜLKESELDİR! HER PATENT SADECE ALINDIĞI ÜLKENİN SINIRLARI İÇİNDE GEÇERLİDİR..!
FAYDALI MODEL
Daha sı ırlı uluşlar içi Koşulları: Tek ik ir soru u çözüyor ol ası Ye i ol ası ir çeşit Pate t siste i
Faydalı model sisteminde, patent verilebilirlik şartlarından ikincisi olan ve kısaca buluş basamağı - inventive step olarak adlandırılan, tekniğin bilinen durumunun aşılması ölçütü yoktur. Bu sistemde araştırma ve inceleme raporları düzenlenmez.
Faydalı Model: Niteliği Faydalı odel ü hasır ir haktır Satıla ilir veya lisa sla a ilir Kriterlere uy ası hali de aşvuru tarihi de iti are içerisi de pate t aşvurusu a çevrile ilir Daha kısa sürede tes il edilir ve aliyetleri daha azdır Sadece ürünleri korur, yö te ler Faydalı Model ile korunamaz ay
Patent başvurusu yapılamayan durumlarda tercih edilebilir Daha kısa dönemli, hızlı tescil alınmasının önemli olduğu hallerde tercih edilebilir Tescil süreci hızlıdır, kısıtlı yenilik ve teknik ayrıştırıcılık olduğu hallerde pazara giriş ile ilgili hız önemli ise kullanılabilir