HİJYEN EĞİTİMİ SLYMNYLMZ.COM 2014
YALNIZCA HASTALIK VE SAKATLIĞIN OLMAYIŞI DEĞİL BEDENEN,RUHEN VE SOSYAL YÖNDEN TAM BİR İYİLİK VE DENGE HALİDİR. SAĞLIK NEDİR?
Kelime olarak sağlam, sağlıklı anlamına gelir. Sağlıklı olarak yaşamanın şartlarını öğreten bilim dalıdır. Hijyen birey ve toplum olarak insan sağlığının korunması ve geliştirilmesini hedefler. HİJYEN NEDİR?
GIDA ÜRETİM, PERAKENDE SATIŞ VE SU SEKTÖRÜNDE BULAŞICI HASTALIKLAR Mikroorganizma, her ortamda bulunabilen tek hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip mini canlıdır.
Suda, Havada, Toprakta, Hayvanlarda, İyi yıkanmamış sebze ve meyvelerde, İyi pişirilmemiş et ve balıklarda, İyi yıkanmamış kaplarda, İnsan ve hayvanların dışkılarında bulunur. MİKROORGANİZMALAR
En çok kirli eller ve kirli sularla bulaşırlar. MİKROORGANİZMALARDAN KORUNMA
MİKROORGANİZMALARIN SINIFLANDIRILMASI Değişik yöntemler kullanılarak yapılmaktadır. Sayısal yöntem, genetik inceleme yöntemi ve serolojik yöntem en çok kullanılan yöntemlerdir. Mikroorganizmaları mikroskopla görüp inceleriz.
Ökaryotlar-protistalar: Hücre yapıları, bitki ve hayvan hücreleri ile benzerlik gösteren mikroorganizmadır. Prokaryot: Hücre yapısı daha ilkeldir. Virüsler: Hücre yapısı göstermeyen ve tek başlarına metabolik aktiviteleri bulunmayan oluşumdur. MİKROORGANİZMALAR, YAPILARINA GÖRE ÜÇ GRUPTA İNCELENİR.
Bakteriler tek hücreli ışık mikroskobu ile görülebilen mikroorganizmadır. Koklar Basiller Sarmal şeklindeki bakteriler
Virüsler: En küçük mikroorganizmalara virüs denir Virüslerin üreyip çoğalabilmeleri için mutlaka canlı dokuya ihtiyaçları vardır. AİDS, Hepatitler, Kızamık, Grip, Herpes (uçuk) Kabakulak gibi çok sayıda hastalığa neden olur.
Parazitler: Parazit, (asalak) başka bir canlının üzerinde, onun kaynaklarını kullanarak hastalık yapan canlılara denir. Parazitlerin neden olduğu hastalıklara paraziter hastalıklar adı verilir. Toksoplazmozis, Bu enfektif parazitler kedinin dışkısı ile dış dünyaya atılır. Sıtma, Sivrisineklerin (anofel) neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır.
Askariasis Anüs veya ağızdan erişken solucanın çıkması ile karakterize bir hastalıktır. Giardiazis Özellikle çocuklarda kronik ishal nedenidir. Oksiyüriasis (Kıl Kurdu) Teniyazis (Absest bozan)
Ankilostomyaz ve Nekatoryan Kabızlık ya da ishal, karında şişlik, anemi ve deri döküntüleri ile karakterize çengelli solucanların neden olduğu hastalıktır. Kist-Hidatik Yerleştiği organa göre belirtiler veren paraziter hastalıktır.(karaciğer)
Trikomoniyazis Vaginal akıntı, kaşınma ile karakterize üro-genital sistemde yaşayan parazitlerin neden olduğu hastalıktır. GAL (Scabies=Uyuz)
Artropodlar: İnsan ve hayvanlarda yaşayan, hastalık etkeni olup bu etkenleri taşıyan eklem bacaklılara artropodlar denir. Dış organlarda ve deride yaşar. Akrep, örümcek, kene ve uyuz böcekleridir. İnsektalar bit, tahtakurusu, pire gibi artropoddur.
Riketsiyalar: Bakterilerden küçük, virüslerden büyüktür. Üreyebilmeleri için canlı dokuya veya döllenmiş tavuk yumurtası embriyonuna ihtiyaç duyar.
Yaş, Cins, Aile, Irk, Beslenme ve diğer faktörler rol oynar. HASTALIKLARIN OLUŞMASINDA:
Ateş, nabız ve solunum hızlanması, boğaz ağrısı, iştahsızlık, bitkinlik, halsizlik, sırt, bacak, baş ağrıları, bulantı, kusma, öksürük, şişlik, kızarıklık, dalgınlık, sayıklama, metabolizma artışı, döküntüler ve kan değişikliği. ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA SIK GÖRÜLEN GENEL BELİRTİLER
Enfeksiyon hastalıklarında, laboratuvar tanı yöntemleri önem taşır. Laboratuar yöntemleri iki ana grupta incelenir. 1.Non-spesifik yöntemler :Periferik kan tetkikleri, sedimantasyon ile idrar ve gaitanın rutin tetkikleridir. 2.Spesifik tanı yöntemleri:hastalık etkenleri mikrobiyolojik, serolojik (hücre ve doku incelenmesi), immunolojik (romatolojik, organ testleri ve hematolojik testler), radyolojik (röntgen, MR gibi) yöntemlerle belirlenir.
Viral enfeksiyonlar, virüslerin sebep olduğu hastalıkların bütünüdür. İnsanlarda görülen viral hastalıklar; frengi, kabakulak, kızamık, çiçek, grip, nezle ve AİDS gibi hastalıklar olup bazıları kolayca atlatılabilirken bazılarının da tedavisi çok uzun süreli olup ağır ilerleyebilir.
Bakteriler sporlu ve sporsuz olmak üzere ikiye ayrılır. Kızıl, boğmaca, difteri, tetanos, verem, zatürre, tifo, kolera, basilli dizanteri, gonore, frengi ve şarbon gibi hastalıklara neden olur.
ENFEKSİYON HASTALIKLARININ BULAŞMA YOLLARI Doğrudan temas (kan ve kan ürünleri, cinsel temas) Dolaylı temas (solunum ve sindirim yolu ile araçlarla ve vektörlerle)
Genel bulaşma, hava yolu ile olur. Sekresyonların oral yolla alınmasıyla da geçebilir. Havada damlacık içinde bulunur ya da yere çökerek tozlara karışır, sonra sağlam kişinin solunum yoluna girer. SOLUNUM YOLU İLE BULAŞAN HASTALIKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
Damlacık yoluyla yayılma tükürük, balgam, burun, gözyaşı sıvılarının damlacıklar hâlinde yayılmasıdır. TBC, grip, soğuk algınlığı, çocuk hastalıklarının çoğunluğu (difteri, boğmaca, kabakulak gibi) bu yolla yayılır. Öksürüp aksırırken ağzın kolun iç kısmı ile kapatılması ve karşıda bulunan kişilerin yüzüne doğru hapşırılmaması solunum yolu ile yayılmayı önler. Bu gruba giren hastalık etkenlerinin çoğunluğunu virüsler oluşturur.
SİNDİRİM YOLU İLE BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI Enfekte olmuş suların içilmemesi (Su ile en sık bulaşan hastalıklar; kolera, amipli dizanteri, basilli dizanteri, tifodur.), Enfekte olmuş meyve ve sebzelerin yenmemesi, Tuvaletlerin temiz tutulması (Çamaşır suyu gibi maddelerle temizlenmesi), Salgın durumlarında portör taraması ve aşı uygulaması, Hastalık kaynağı suların klorlanması.
Besinlerle bulaşan hastalıklardan en sık görülenlerden birisi de halk arasında Malta Humması olarak bilinen ve Brusella bakterisinin neden olduğu Brusellozis dir. Sütlerin pastörize edilmesi bu hastalığı önler.
Süt ve süt ürünlerinin kontrol altına alınması, pastörize süt ve süt ürünlerinin kullanılmasının sağlanması, Günlük pastörize süt yada UHT (Ultra Hıgh Temperature) tekniğiyle sterilize edilen uzun ömürlü, dayanıklı paket sütler kullanılmalıdır. Süt ürünlerinin (açık sütlerin) iyice kaynatılması ve çiğ sütten yapılan ürünlerin iki üç ay bekletildikten sonra tüketilmesinin önerilir.
Etlerin iyi pişirilmeden yenmemesi, Kenelerin aktif olduğu dönemlerde (ilkbahar ve yaz ayları) örneğin bulaşmanın en sık aracısı olan hvalomma cinsi kenenin aktif olduğu nisan ve ekim aylarında, açık alanlardan halkın kaçınması, Kene riski olan yerlerde bulunulduğunda, vücudu tamamen örtecek giysiler giyilmesi ve açık renkli elbiselerin tercih edilmesi,
Kenelerin yoğun bulunabileceği ortamlarda çalışan kişilerin muayene edilmesi, Keneleri kaçıracak kimyasalların kullanılması, Açık alanlarda özellikle çok yoğun oldukları noktalara insektisit uygulanması, Epidemi dönemlerinde üzerinde kene bulan kişinin bunu çıkarmaya çalışmaması,
Uygun bir sağlık hizmeti merkezine (hastane gibi) giderek kenenin uzmanlar tarafından çıkartılması, Hastaların kan ve vücut sıvıları ile temasından kaçınılması, Eğer bir temas olmuşsa kişinin dikkatlice gözlenmesi ve belirtiler görülürse mutlaka gerekli müdahalenin yapılması, Kesimhaneye yollanmadan önce hayvanlardan kenelerin ayrıştırılması,
Hasta hayvanların kan ve dokularına doğrudan temasın bulaşmaya yol açabileceğinin bilinmesi, Keneleri vücuttan uzaklaştırmak için üzerlerine sigara basmak, kolonya ve gazyağı dökmek gibi yöntemler kullanılmaması, İnsanların veya hayvanların kanlarına korunmasız temas edilmemesidir.
Vektör Hastalık Karasinek ve hamamböceği Bağırsak enfeksiyonları, bağırsak parazitleri, piyodermi, konjunktivit, trahom, hepatitis, poliomyelit Sivrisinekler: Anofel culeks ve anofel Sıtma Filariazis Deri layşmanyozu (şark çıbanı) Tatarcıklar Kala-azar Tatarcık yangısı Bit Pire Kene Salyangoz Epidemik tifüs Veba Endemik tifüs Kırım Kongo kanamalı ateşi Şistomiyazis
ARAÇLARLA BULAŞAN HASTALIKLARA YÖNELİK ÖNLEMLER Enfekte olmuş nesnelerle meydana gelen bulaşmadır. Örneğin; hepatit A (enfekte yiyeceklerle), Tetanoz (paslı çivi ve toprakla) Sterilize edilmemiş malzemelerle bulaşır. Airway, nazogastrik sonda vb. bazı enfeksiyon hastalıkların bulaşması ise kişisel eşyalarla olmaktadır. Kişinin kullandığı özel eşyalar başkaları tarafından kullanılmamalıdır.
BAĞIŞIKLIK Vücudumuzun geliştirdiği bütün doğal düzenler bağışıklıktır. Bağışıklık sisteminin görevi, vücudu korumaktır. İnsan vücudunda bağışıklık sistemi (immun sistem), organları ve değişik hücrelerin rol aldığı düzenlerle yabancı maddeleri ve mikropları yok edebilir. Aşılamada, soğuk zincir kurallarına uyulmalıdır.
Doğal Bağışıklık(Doğal direnç):doğuştan olan bağışıklıktır. Kazanılmış Bağışıklık: Doğumdan sonra oluşan bağışıklıktır.(aktifpasif) VÜCUT MİKROORGANİZMALARA KARŞI 2 YOLLA DİRENÇ GÖSTERİR
Aktif Bağışıklık Organizmaya uygun yolla verildiğinde bağışıklık oluşturarak canlının enfeksiyon hastalıklarından korunmasını sağlayan maddelere aşı denir.
Pasif Bağışıklık İnsanda tedavi ve koruma amacıyla kullanılan serumlar; insanlardan ve at, sığır, koyun gibi hayvanlardan elde edilir.
Timus, Kemik iliği, Dalak, Lenf düğümleri, Adenoidler, Bademcikler, Peyer plakları, Apandis. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ORGANLAR
Vücudunda antikor oluşmayan kişiler, Kaşektik, kanserli ve kan hastalığı olanlar, Dalağı alınmış, immun yetmezliği bulunanlar, Kronik hastalığı olanlar, Kalp, böbrek yetmezliği bulunanlar, AŞILARIN UYGULANMAMASI GEREKEN DURUMLAR
Ateşli hastalar (Ateşi yüksek olan hastalar ile enfeksiyon hastalıklarının geçirildiği ve nekahat dönemlerinde aşı yapılmaz.), Yaygın deri hastalığı olanlar, Poliomiyelit (çocuk felci) salgını sırasında salgın bölgesinde bulunanlara kesin zorunluluk yoksa aşı ve diğer enjeksiyonlar uygulanmaz. Aşıların sağladığı en büyük yarar, toplum sağlının devam ettirilmesidir.
Kişisel hijyen, Çevre hijyeni, Okul hijyeni, Çalışma hijyeni, Sosyal hijyen. HİJYEN
KİŞİSEL HİJYEN Bireylerin sağlıklı bir yaşam sürmeleri amacıyla yaptıkları öz bakım dır.
KİŞİSEL HİJYEN Ellerin temizliği, Yüz ve kulakların temizliği, Saçların temizliği, Ağız-diş temizliği ve bakımı, Ayakların temizliği, Vücut bakımı ve temizliği, Tuvalet alışkanlığı ve temizliği, Giysilerin temizliği, Beslenme
ELLERİN TEMİZLİĞİ Elleri su ve sabunla yıkamak mikroorganizmaları uzaklaştırmanın en etkili yoludur. Elleri düzenli olarak yıkamak hastalıkları önlemeye yardımcıdır.
ELLERİMİZİ YIKAYALIM Tuvalete girmeden önce ve sonra, Elimize öksürüp, hapşırdıktan sonra, Gıdalarla temastan önce ve sonra, Et, balık, tavuk gibi çiğ besinler ile temastan sonra, Hayvanları sevdikten sonra eller mutlaka yıkanmalıdır.
ELLERİN YIKANMASI Ellerimizi su altında sabun ile 15-20 saniye ovalayarak yıkamalıyız. Eller yıkandıktan sonra iyice kurulanmalıdır. Çünkü mikroorganizmalar kuru ortamda üreyip çoğalamazlar.
YÜZ VE KULAKLARIN TEMİZLİĞİ Sabah uyandıktan sonra ve akşam yatmadan önce düzenli olarak yüz bol su ile yıkanmalıdır. Kulak temizliğinde özellikle kulak kepçesinin arka bölümlerindeki temizliğe dikkat edilmelidir.
SAÇLARIN TEMİZLİĞİ Haftada en az 2 kez saçlar yıkanmalıdır. Saçların düzenli olarak taranması saç diplerinin kanlanmasını yani beslenmesini attırdığından önemlidir.
Herkesin kendine ait diş fırçası olmalıdır. Her gün düzenli olarak iki kez dişler fırçalanmalıdır. AĞIZ-DİŞ TEMİZLİĞİ VE BAKIMI
AYAKLARIN TEMİZLİĞİ Çoraplar her gün değiştirilmelidir. Ayaklar her gün yıkanmalıdır. Ayak tırnakları düz şekilde kesilmeye özen gösterilmelidir. Ayak temizliği mantar hastalığı gibi hastalıklardan korunma açısından son derece önemlidir.
VÜCUT BAKIMI VE TEMİZLİĞİ Haftada en az 1-2 kez banyo yapılmalıdır. Tırnaklarımız kısa ve temiz olmalıdır. Tırnaklar haftada bir kez kesilmelidir. El tırnakları oval olarak kesilmelidir. Kişisel bakım amacıyla (sakal traşı, manikür vb.) berbere gidiliyor ise; mutlaka kişinin kendine ait bakım malzemelerinin kullanılması, kan yoluyla bulaşan hastalıkların (Hepatit B, AIDS.vb.) önlenmesi için önemlidir.
TUVALET ALIŞKANLIĞI VE TEMİZLİĞİ Tuvaletleri her zaman temiz tutmalıyız. Klozetin kapağını kapattıktan sonra suyu çekmeliyiz. Çünkü sıçrayan su hepatit A, tifo gibi hastalıklara neden olabilir.
GİYSİLERİN TEMİZLİĞİ Günlük kıyafetlerin ter kokmamasına ve temizliğine dikkat edilmelidir. İç çamaşırların sık sık değiştirilmesine özen gösterilmelidir. İş kıyafetleri temiz ve düzenli olmalıdır.
BESLENME Beslenmede besin hijyenine dikkat ederek kendimizi ve çevremizdekileri bulaşıcı hastalıklarda koruyabiliriz.
BESİN HİJYENİ Hastalık yapan etmenlerden besinlerin tümüyle arınmasıdır. Besinler mikroorganizmalarla kirlenebilirler. Kirli besinlerin tüketilmesi kişilerde hastalığa neden olabilir.
BESİNLER Sebze ve meyve alırken sağlam zedelenmemiş, canlı görünen ve taze olanlar tercih edilmelidir. Sebze ve meyveler toz, toprak ve ilaç kalıntılarından temizlenmeleri için sirke eklenmiş su dolu bir kapta 5-10 dakika bekletildikten sonra bol su ile bir kaç kere yıkanmalıdır.
BESİNLERİN TEMİZLİĞİ Besinlerin hazırlanma, servis ve saklanma aşamalarında kullanılan araç ve gereçler temiz ve kuru olmalıdır. Besinlerin hazırlandığı ve yenildiği yerlerin temiz olmasına dikkat edilmelidir. Besinlerin üstü kapalı tutularak sinek, böcek veya tozdan korunmalıdır.
Sokaklarda açıkta satılan ve kaynağı bilinmeyen gıdalar tüketilmemelidir. Gıdaları satın alırken son kullanma tarihine ve ambalajının bozulmamış olmasına dikkat edilmelidir. Konserve satın alırken ve tüketirken kapağı mutlaka kontrol edilmelidir.
Yemek artıkları ve çöpler bekletilmeden çöp kutularına atılmalıdır. Çöp torbalarının ağızları kapatılmalı ve kapaklı çöp kutularında muhafaza edilmelidir.
ENFEKSİYON ZİNCİRİ
TEŞEKKÜRLER SLYMNYLMZ.COM