DAMAR İÇİ KATETER ENFEKSİYONLARININ Revizyon i: ÖNLENMESİ TALİMATI Sayfa: 1/6 Revizyon Açıklaması - İşleyiş değişikliği Madde No KAPSAM: Tıbbi birimler Hazırlayan Güler DEMİRCİ Enf. Hemşiresi Canan SERÇELİK Enf. Hemşiresi Belgin YİĞİT Enf. Hemşiresi Gülay YABA Kalite Yönetim Birimi Kontrol Eden Derya ÖZÇALIŞKAN Kalite Koordinatörü Onay Doç. Dr. İlkay KARAOĞLAN Komite Başkanı / Enf. AD. Bşk Onay Yrd. Doç. Dr. Ersin BORAZAN Kalite Yönetim Temsilcisi Onay Doç. Dr. Murat Taner GÜLŞEN Başhekim
1. UYGULAMA: 1.1. Tanım: GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ Doküman No: HENF-T08-P01 DAMAR İÇİ KATETER ENFEKSİYONLARININ Revizyon i: ÖNLENMESİ TALİMATI Sayfa: 2/6 DİK: Damar içi kateter 1.2. Damar İçi Kateterlerin Seçimi ve Değiştirilmesi: 1.2.1. DİK lerin takılacağı bölge seçilirken hem enfeksiyon, hem de mekanik komplikasyon gelişme riski dikkate alınmalıdır. Yarar/zarar göz önünde bulundurularak komplikasyon gelişme riskinin en düşük olduğu bölge ve teknik tercih edilmelidir. 1.2.2. Kullanım endikasyonu ortadan kalkar kalkmaz kateter çekilmelidir. 1.2.3. Her yeni girişim beraberinde ek enfeksiyon riski getirdiğinden dolayı santral venöz veya arteriyel kateterler rutin olarak değiştirilmemelidir. 1.2.4. Aseptik kurallara uyularak takılmasından şüphe duyulan tüm DİK ler mümkün olan en kısa zamanda (mutlaka ilk 48 saat içinde) değiştirilmelidir. 1.2.5. Erişkin hastalarda, flebit gelişimini önlemek için periferal venöz kateter ler 72-96 saatte bir değiştirilmelidir. 1.2.6. Bir enfeksiyon kaynağı olabileceği düşünülen DİK in değiştirilmesi konusundaki karar klinisyen tarafından, hastanın durumu değerlendirilerek verilmelidir. 1.2.7. Sadece ateşi olan bir hastada rutin olarak kateter değiştirilmemeli. 1.2.8. Kateter giriş yerinde pürülan materyal (enfeksiyon göstergesi) görülen her tür DİK en kısa süre içinde değiştirilmelidir. Değiştirme işlemi kılavuz tel aracılığı ile yapılmamalı. 1.2.9. Hemodinamik yönden stabil olmayan ve kateter ilişkili kan dolaşımı enfeksiyonundan şüphelenilen her hastada DİK değiştirilmeli. 1.2.10. Enfeksiyon bulgusu olmayan hastalarda çıkarılan kateterlerin ucundan rutin kültür gönderilmemelidir. 1.2.11. Kateterlerin yerleştirilmesi, değiştirilmesi, kapatılması, kateter giriş yerinin palpe edilmesi gibi kateterle ilgili her tür işlemden önce ve sonra eller El Hijyeni ve Eldiven Kullanma Talimatı na göre yıkanmalıdır. 1.3. Kateter Takılması: 1.3.1. DİK takılması ve bakımı sırasında aseptik teknik kullanılmalıdır. 1.3.2. Kateter takılması veya pansuman değiştirilmesi sırasında cilde aseton veya eter gibi organik çözücüler sürülmemelidir. 1.3.3. Periferik DİK leri takarken steril olmayan temiz eldiven giyilmeli ve protokolüne uygun olarak damar yolu açılmalıdır. 1.3.4. Arteriyel veya santral DİK ler takılırken steril eldiven giyilmelidir. 1.3.5. Periferik venöz DİK lerin bakımı sırasında steril olmayan eldiven, diğer tüm kateterlerin bakımı sırasında steril eldiven giyilmelidir. 1.3.6. Rutin olarak arteriyel veya venöz cutdown ile damar yolu açılmamalıdır.
DAMAR İÇİ KATETER ENFEKSİYONLARININ Revizyon i: ÖNLENMESİ TALİMATI Sayfa: 3/6 1.3.7. Kateter takılmadan önce giriş yerine sürülen antiseptik solüsyon cilt üzerinde kalmalı ve hava ile temas ederek kuruması beklenmelidir. 1.3.8. Kateterin takıldığı ve çıkarıldığı gün ve saati, kateterin tipi, kateter giriş yeri kaydedilmelidir. 1.3.9. Kateter giriş yeri her gün kontrol edilmelidir. 1.3.10. Gazlı bez kullanılan durumlarda kontrol amacı ile kateter giriş yeri gazlı bez üzerinden palpe edilerek hassasiyet olup olmadığı değerlendirilmelidir. 1.3.11. Hastada klinik enfeksiyon bulgusu yok ise gazlı bezin kaldırılmasına gerek yok. 1.3.12. Lokal hassasiyet veya olası bir katetere bağlı KDİ bulgularının varlığında gazlı bez mutlaka kaldırılmalı ve giriş yeri görülerek değerlendirilmeli. 1.3.13. Şeffaf örtü kullanılıyor ise kateter giriş yerinin günlük inspeksiyonu yeterlidir. 1.3.14. Flebit (ısı artışı, hassasiyet, eritem, damar trasesinin palpe edilmesi gibi) veya enfeksiyon belirti ve bulguları geliştiğinde veya iyi çalışmadığı tespit edildiğinde periferik kateter değiştirilmelidir. 1.3.15. Eğer yeni periferik venöz damar yolu bulma konusunda sorun yaşanıyor ve flebit veya enfeksiyon bulguları yok ise PVK lar daha uzun aralıklarla değiştirilebilir. Ancak bu durumda hem hasta, hem de kateter giriş yerleri çok yakından takip edilmeli (her shiftte en az bir kez). 1.3.16. Çocuk hastalarda, komplikasyon (flebit veya enfeksiyon) gelişmediği sürece, PVK ların İV tedavi tamamlanana kadar değiştirilmemeli. 1.3.17. PVK ların giriş yerine topikal antimikrobiyal veya antiseptik krem uygulanmamalı. 1.3.18. Hasta bakımı için gerekli olan en az sayıda port veya lümene sahip SVK ların kullanılması tercih edilmeli. 1.3.19. Uzun süreli ve aralıklı damar erişimine ihtiyaç duyulan hastalarda kalıcı kateterler tercih edilmelidir. Sık veya sürekli damar erişimine gereksinim gösteren hastalarda ise periferik yoldan takılan santral kateter veya tünelli SVK ların tercih edilmeli. 1.3.20. Geçici bir hemodiyaliz kateterinin üç haftadan uzun süre ile kullanılması bekleniyor ise manşetli kateterler tercih edilmeli. 1.3.21. Diyaliz için kalıcı erişim yolu olarak SVK yerine fistül veya greft tercih edilmeli. 1.3.22. Hemodiyaliz kateterleri, acil durumlar dışında kan alma veya hemodiyaliz dışı işlemler için kullanılmamalı. 1.3.23. Erişkin hastalarda enfeksiyon gelişme riskini azaltmak için tünelsiz SVK ların jugüler veya femoral ven yerine subklavyan vene takılması önerilir. 1.3.24. Kateter ihtiyacı olduğunda venöz stenoz gelişimini önlemek için hemodiyaliz ve ferezis amacıyla jugüler veya femoral kateter, subklavyan katetere tercih edilmelidir. 1.3.25. SVK (periferik yolla yerleştirilen santral kateterler dahil) takılırken veya kılavuz tel üzerinden kateter değiştirilirken bone, maske, steril önlük, steril eldiven ve büyük
DAMAR İÇİ KATETER ENFEKSİYONLARININ Revizyon i: ÖNLENMESİ TALİMATI Sayfa: 4/6 steril örtüden oluşan maksimum bariyer önlemlerine uyulmalı ve aseptik teknik kullanılmalıdır. 1.3.26. SVK, periferik yolla yerleştirilen santral kateter, hemodiyaliz kateteri veya pulmoner arter kateterlerinin katetere bağlı enfeksiyon gelişimini önlemek amacı ile rutin olarak değiştirilmesi önerilmez. 1.3.27. Pulmoner arter kateterini korumak için kateter yerleştirilirken steril bir kılıf kullanılmalıdır. 1.3.28. Kateter giriş yeri iyileşene kadar, kalıcı kateter üzerindeki pansumanın bir haftadan daha sık aralıkla değiştirilmesine gerek yoktur. 1.3.29. Çok lümenli bir kateter kullanılıyor ise lümenlerden biri sadece parenteral beslenme için ayrılmalıdır. 1.3.30. Kateter pansumanı ıslandığı, bütünlüğü bozulduğu, kirlendiği veya giriş bölgesinin inspeksiyonu gerekli olduğu zaman değiştirilmeli. 1.3.31. Kısa süreli kateterlerde kateter pansumanı, gazlı bez kullanılmış ise iki günde bir, şeffaf örtü kullanılmış ise en az yedi günde bir değiştirilmelidir. 1.4. Kateter Giriş Yerinin Bakımı: 1.4.1. Arteriyel kateter giriş yerlerinde steril gazlı bez, diğer kateterlerde steril gazlı bez veya şeffaf, steril yarı geçirgen örtüler kullanılmalıdır. 1.4.2. DİK takılmasından önce ve pansuman değişimi sırasında cilt uygun bir antiseptik solüsyonla temizlenmeli. % 2 lik ve ya %4 lük klorheksidin içeren antiseptik solüsyonlar tercih edilmekle birlikte, batikon, iyodofor veya %70 lik alkol de kullanılabilir. 1.4.3. Kateter giriş yerinde duyarlılık saptanması, gösterilebilen bir enfeksiyon odağı bulunmaksızın ateşinin çıkması veya lokal enfeksiyonu ya da kan dolaşımı enfeksiyonunu düşündüren diğer bulguların saptanması durumunda kateter giriş yerindeki örtü kaldırılarak kateter giriş bölgesi incelenmeli. 1.4.4. Tünelli santral venöz kateterlerin ve portların giriş yerinin tamamen iyileştikten sonra kapatılmasına gerek yoktur. 1.4.5. Hasta fazla terliyor veya kateter giriş yerinden kanama veya sızdırma var ise gazlı bez örtüler, şeffaf örtülere tercih edilmelidir. 1.4.6. Steril gazlı bezle yapılan pansumanlar (arteriyel giriş yerleri dahil) 48 saatte bir, şeffaf örtü kullanılan pansumanlar haftada bir değiştirilmeli. 1.4.7. Kateter pansumanı nemlendiğinde, gevşediğinde (bütünlüğü bozulduğunda) veya gözle görülebilir kirlenme meydana geldiğinde mutlaka değiştirilmeli. 1.4.8. Fungal enfeksiyonları ve antimikrobiyal direnci arttırıcı etkileri nedeniyle kateter giriş yerine antibiyotik içeren krem uygulanmamalı. 1.4.9. DİK ler su ile temas ettirilmemeli, hasta duş almadan önce kateter, bağlantı cihazları ve kateter giriş yeri su geçirmez bir örtü ile kaplanmalı. 1.5. İntravenöz Karışımların Hazırlanması:
DAMAR İÇİ KATETER ENFEKSİYONLARININ Revizyon i: ÖNLENMESİ TALİMATI Sayfa: 5/6 1.5.1. Her parenteral solüsyon açılmadan önce son kullanım tarihi ve görüntü kontrolü yapılmalıdır. Son kullanım tarihi geçmiş olan veya bulanık olduğu görülen, içinde partikül bulunan, kabında çatlak olan veya sızdırdığı fark edilen hiçbir parenteral solüsyon kullanılmamalıdır. 1.5.2. Hazırlanan solüsyonlar üzerine hazırlanma tarih ve saati, hazırlayan kişinin ismi, solüsyonun içeriği mutlaka yazılmalıdır. 1.5.3. Parenteral ilaçlar veya katkı maddeleri için mümkün olduğunca tek dozluk ampul veya flakonlar tercih edilmelidir. 1.5.4. Tek dozluk ampul veya flakonlar içinde kalan solüsyonlar daha sonra kullanılmak üzere birbirine eklenerek saklanmamalıdır. 1.5.5. Parenteral karışımların hazırlanmasına başlamadan önce El Hijyeni ve Eldiven Kullanma Talimatı na uygun olarak el hijyeni sağlanmalıdır. 1.5.6. Sadece içinde prezervatif bulunan ilaçlar multidoz flakonlar halinde kullanılabilir. Bu tür kullanımlarda şu noktalara dikkate edilmelidir: 1.5.6.1. Üretici firmanın önerdiği saklama koşullarına uyulmalıdır. 1.5.6.2. Kulanım öncesinde multidoz flakonların giriş diyaframı %70 lik alkol ile temizlenmelidir. 1.5.6.3. Multidoz flakonların giriş diyaframına mutlaka steril bir iğne ile girilmeli ve dokunarak kontamine edilmesinden kaçınılmalıdır. 1.5.6.4. Yukarıda belirtilen kurallara uyularak kullanılan ve saklanan multidoz flakonlar üzerinde yazılı olan son kullanım tarihine kadar kullanılabilir. 1.5.6.5. Sterilitesi bozulan veya sterilitesinin bozulduğundan şüphe edilen multidoz flakonlar kullanılmadan atılmalıdır. 1.5.6.6. İçinde prezervatif bulunmayan hiçbir ilaç (ampul/flakon) multidoz olarak kullanılamaz. 1.5.6.7. Bu tür ampul veya flakonlardan enjektöre çekilen ilaçların üzerine mutlaka hazırlandığı tarihi-saati, ilacın adını ve enjektördeki miktarı belirten etiket yapıştırılmalı ve 24 saatten uzun süre ile saklanmamalıdır. 1.6. Profilaktik Antimikrobiyal Kullanımı: DİK lerin takılması öncesinde veya kullanımı sırasında kateter kolonizasyonunu ya da kan dolaşımı enfeksiyonu gelişmesini önlemek amacıyla intranazal veya sistemik antimikrobiyal profilaksi uygulanmamalıdır. Periferik Arteriyel Kateterler ve Basınç Monitorizasyonunda Kullanılan Cihazlar: 1.6.1. Tek kullanımlık transdüserler, tekrar kullanılabilen transdüserlere tercih edilmeli. 1.6.2. Katetere bağlı enfeksiyon gelişmesini önlemek amacı ile periferik arteriyel kateterler rutin olarak değiştirilmemeli. 1.6.3. Tek kullanımlık veya tekrar kullanılabilen transdüserler 96 saatte bir değiştirilmelidir.
DAMAR İÇİ KATETER ENFEKSİYONLARININ Revizyon i: ÖNLENMESİ TALİMATI Sayfa: 6/6 1.6.4. Sistemin diğer bileşenleri (tüp, sürekli yıkama cihazı ve yıkama solüsyonu dahil) de transdüser ile birlikte değiştirilmeli. 1.6.5. Basınç monitorizasyon sisteminin bütün elemanları (kalibrasyon cihazı ve yıkama solüsyonu dahil) steril olmalıdır. 1.6.6. Basınç monitorizasyon sistemi ile ilgili manipülasyon sayısı ve sisteme girişler minimum düzeyde tutulmalıdır. Basınç monitorizasyon kateterinin açık kalmasını sağlamak amacı ile açık sistem (enjektör ve üçlü musluk gerektiren sistem) yerine kapalı yıkama sistemi (sürekli yıkama) tercih edilmelidir. 1.6.7. Basınç monitorizasyon sistemine üçlü musluk yerine bir diyafram aracılığı ile ulaşılıyor ise diyafram sisteme giriş öncesinde uygun bir antiseptik solüsyonla temizlenmelidir. 1.6.8. Basınç monitorizasyon sistemi yolu ile dekstroz içeren solüsyonlar veya parenteral beslenme sıvıları verilmemelidir. 2. İLGİLİ DOKÜMANLAR: 2.1. HENF-T01-P01 El Hijyeni ve Eldiven Kullanma Talimatı