T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ MAKĠNE RESĠM VE KONSTRÜKSĠYON ÖĞRETMENLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI LĠSANS TEZĠ KAYMALI YATAKLAR Hazırlayan : Ġrem YAĞLICI 051227054 Tez Yöneticisi : Prof. Dr. H. Rıza BÖRKLÜ ANKARA 2009
Giriş (Amaç, Tanım, Ġşlev ) Kaymalı Yataklar KONULAR Kaymalı Yatakların Özellikleri Kaymalı Yatakların Sınıflandırılması Kaymalı Yatakların Kullanıldığı Yerler, Malzemesi, Gereçleri, Parçaları Kaymalı Yatak ve Burcu Yatakların Yağlanması Yataklama Montajı ve Örnekleri
Tanım Yatak Hareketli parçalar üzerindeki yükleri taşıyan makina parçalarına denir. İkiye ayrılırlar: Yatak Kaymalı Yatak Yuvarlanmalı Yatak
Yatak gövdeleri, çoğunlukla dökme demirdir. Burçlar DD, bronz, sinter metal vb.dir. Muylu: Millerin yatak içinde kalarak hareket eden kısmı.
Tanım Kaymalı yataklar : Hareketli makina parçaları yatak üzerinde kayarak çalışıyorsa bu yataklara kaymalı yataklar adı verilir.
Amaç Yataklar, birbirleriyle temas eden ve izafi hareket yapan iki makine elemanı arasındaki bağlantıyı ve izafi hareketi minimum sürtünme kaybıyla sağlarlar
Amaç Kaymalı yatakta amaç mil ile yatak arasında kalın bir yağ filmi oluşturarak metalin metale temasını engellemektir. ho: minimum film kalınlığı
Ġşlev Kayar yatakların işlevi, rulmanlarda olduğu gibi, birbiriyle ilişkili olarak hareket eden parçaları (mil, muylu ) desteklemek veya yönlendirmektir. Kaymalı Yatak Krank Mili
Kaymalı Yataklar Çeşitleri İzafi hareketin türüne göre Konstrüksiyonuna göre Etki eden kuvvetin yönüne göre
İki makine elemanı arasındaki izafi hareket bir dönme hareketiyse, yatak, izafi hareket bir doğrusal hareketse kayıt ismini alır. Yataklar, konstrüksiyonuna göre kaymalı, yuvarlanmalı ve manyetik yataklar olmak üzere başlıca üç çeşite ayrılır. Etki eden kuvvetin yönüne göre Yatağa etki eden kuvvetin yönü, yatak merkezine doğru olan yataklara radyal yataklar, yatağın ekseni doğrultusunda olan yataklara eksenel yataklar denilir.
Konstrüksiyonuna göre bir manyetik yatak
Kaymalı Yatakların Özellikleri Ucuz Sessiz Titreşimli yerlerde; sürekli yağlama yapılırsa uzun ömürlü olup,yaygındırlar.
Kayma dirençli yatak ve burcu
Kaymalı Yatakların Sınıflandırılması Yatağa gelen yükün yönüne göre 1-Radyal (Enine) yataklar Yük, yatak eksenine dik. 2-Eksenel (Boyuna) yataklar Yük, mil eksenine paralel 3-Radyal-eksenel yataklar
Radyal (Enine) yataklar
Eksenel (Boyuna) yataklar
Kaymalı Yatakların Kullanıldığı Yerler Kaymalı yataklar, endüstrinin hemen her alanında ve özellikle montaj hacminin çok sınırlı olduğu yerlerde kullanılırlar.
Kaymalı Yatakları Malzemesi Ve Gereçleri Kaymalı yatak gereci olarak yumuşak gereçlerden yapılan alaşımlar kullanılır. Dökme demir Çelik döküm Bronzlar Beyaz metal Alüminyum ve alaşımları Gözenekli metal
Kaymalı Yatak Parçaları a) Parçalı yataklar b)tek parçalı yataklar
Parçalı yataklar
Tek Parçalı yataklar
Gezinti yatakları
Standartlaştırılmış Burçlar
Yatak Burcunun Montaj Toleransları Yatak Burcu, Vidalı Pim ile Tespit Edilmiş ise Toleranslar
Kaymalı Yataklarda Yağlama Yağlamada, metal yüzeylerin birbiri ile olan temasları ortadan kalkar ve elemanlar, yağ filmi üzerinde hareket ederler.
Yağlama Tipine Göre Kaymalı Yataklar: Hidrodinamik Hidrostatik Sınır-sürtünmeli [boundary lubricated]
Hidrodinamik Yağlama Teorisi
Hareket Tipine Göre Kaymalı Yataklar: Radyal [journal]: a) tam yatak b) kısmi yatak Eksenel [thrust]: a) step b) collar Konik [conical] Düzlemsel [slider, slipper]
Yağlama Prensipleri Langmuir teorisine göre; yağlayıcılar kürecikler halinde parçacıklardan oluşmuştur.
Yataklarda Yağlama Elemanları Gres: Kalsiyum, sodyum vb. stearatlar (katı yağlayıcı olarak kullanılan madeni sabunlar) ile sıvı yağların karışımından oluşan yarı katı yağlayıcıdır. Gresörlükler
Motorlarda, yağ pompası gerekenden fazla yağ emip basınç yükseldiğinde, yağ basınç regülatöründeki yay basıncı yenilerek tahliye valfi açılır. Yağ basınç regülatörü Fitille yağ emdirme
Etkin Yağlama Ġçin Burçlara Açılan Yağ Kanalları
Yağlamanın Amacı İki yüzey arasında sürtünme yi önlemektir. Sürtünme; - Enerji tüketir - Isı oluşturur - Aşınmaya neden olur
Hidrodinamik yağlamanın safhaları
Montajlar örnek 1 Montaj sırası Mile yatağı yerleştir. Yuvaya yatak-mil ünitesini yerleştir. 3. Kapağı yerleştir. 4. Vidayla sık.
örnek 1 Ana parçanın görevleri Kaymalı yatak : Dönen mili destekleme Kapak : Eksenel hareketi kontrol etme ve dönüşten dönen üniteyi engelleme
örnek 3 Makine dışı kendinden iki parçalı gövdeli (kapaklı ) kaymalı yatak
Örnek 4 Kendinden gövdeli kaymalı yatak
Örnek 5 Motor krank mili kaymalı yatağının yağ püskürtülerek yağlanması
Örnek 6 Döner mil ve hareketsiz kuvvetli yatakta yağ deliği Mille beraber dönen yüklü yatakta yağ deliği
Örnek 7 Raylı taşıt tekerinde kaymalı yatağın yağlanması
Örnek 8 Kaymalı yatak zarflarının gövdeye oturması Silindirik Küresel Açısal hareketli Açısal Hareketli (yay bağlantılı)