2. ULUSAL BİYOYAKITLAR SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI 27-3 EYLÜL 216 SAMSUN
2. Ulusal Biyoyakıtlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı 27-3 Eylül 216 SAMSUN Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Samsun - Ordu Karayolu 17. km, Tekkeköy / SAMSUN Tel : (362) 256 5 14-15 Faks : (362) 256 5 16 Web : http://arastirma.tarim.gov.tr/ktae e-posta : ktae@tarim.gov.tr ISBN: 978-65-9175-58-6 Basım Tarihi: Kasım 216 - SAMSUN Baskı Yeri Erol Ofset Matbaacılık Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Sti. Pazar Mh. Necati Efendi Sk. No.41/A İlkadım / Samsun / Türkiye Tel:.362 431 98 96 Faks:.362 432 41 17 Yayın Hakları: Bu kitapta yer alan bildiri ve makalelerin yayın ve fikir sorumluluğu yazarlarına aittir. Yazar izni olmadan tamamen veya kısmen çoğaltılamaz.
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÇAĞRILI BİLDİRİLER. 1 SUNULU BİLDİRİLER (TAM METİN). 5 Biyoyakıtlardan Elektrik Üretim Teknolojileri ve Ekonomisi Namık Ünlü, Mehmet Ünsal, Haydar Livatyalı, Osman Okur, Abdülkadir Balıkçı 7 Türkiye de Biyokütleden Elektrik Üretimi: Mevcut Durum ve Beklentiler H. Hüseyin Öztürk, Kamil Ekinci 17 Türkiye de Biyokütle Fiyatındaki Değişimin Biyoetanol Maliyeti Üzerine Etkileri Selime Canan, Vedat Ceyhan, Turgut Ağırnaslıgil.. 27 Orman Biyokütlesinden Biyokömür Üretimi: İşletme Parametrelerinin Ürün Özelliklerine Etkisi Babak Keivani, Selin Gültekin, Hayati Olgun, Arzu Kabadayı, Koray Akarsu, Jale Yanık 37 Aydın İlinde Bitkisel Kökenli Tarımsal Biyokütle Potansiyeli ve Enerji Üretimi Amacıyla Değerlendirilmesi Cengiz Karaca, H. Hüseyin Öztürk, Kamil Ekinci 47 Bazı Tarımsal Atık-Artıkların Biyokütle Kaynağı Olarak Değerlendirilmesi Mustafa Acar, Şahin Gizlenci, Mahmut Dok, Mehmet Erdoğmuş, Ayşegül Efenfioğlu Çelik. 57 Biyokütle-Kömür Karışımlarının Co-Pirolizi ve Elde Edilen Ürünlerin Karakterizasyonu Zeynep Yıldız, Selim Ceylan. 67 Pelet Yakıtlı Kalorifer Kazan Tasarımı ve Performans Analizi Ö. Timuçin Taşcı, Mustafa Özbey, Bilal Sungur, Bahattin Topaloğlu 75 Bursa İlinde Bazı Tarla Bitkileri Saplarının Biyokütle Olarak Miktarları ve Kullanılabilirlikleri Abdullah Karasu, Mehmet Öz 83 Enerji Değeri Yüksek Bazı Tarımsal Atıkların Pelet Üretimi İçin En Uygun Karışım Oranlarının Belirlenmesi Mahmut Dok, Şahin Gizlenci, Mustafa Acar, Ayşegül Efendioğlu Çelik, Mehmet Erdoğmuş 93 Biyokütle Enerjisinin Önemi ve Yan Ürünlerin Değerlendirilmesi Sibel Day, Özer Kolsarıcı 11 Fındık Zurufundan Üretilen Yakıt Peletinin Isısal Parametreleri Gürkan A. K. Gürdil, Yunus Özcan Baz, Mahmut Dok, Mustafa Acar, Çimen Demirel. 17 Ketencik (Camelina sativa L. (Crantz)) Bitkisinin Adaptasyonu Reyhan Karayel, Mustafa Acar, Şahin Gizlenci, Ayşegül Efendioğlu Çelik 115 ix
2. Ulusal Biyoyakıtlar Sempozyumu, 27-3 Eylül 216, Samsun AYDIN İLİNDE BİTKİSEL KÖKENLİ TARIMSAL BİYOKÜTLE POTANSİYELİ VE ENERJİ ÜRETİMİ AMACIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ Cengiz Karaca 1 H. Hüseyin Öztürk 2 Kamil Ekinci 3 1 Mustafa Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Biyosistem Mühendisliği Bölümü, Antakya/Hatay, e-mail: ckaraca@mku.edu.tr 2 Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü, 133 Sarıçam/Adana, e-mail: hhozturk@cu.edu.tr 3 Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği, 3226 Cunur/Isparta, e-mail: kamil_ekinci@yahoo.com ÖZET Bu çalışmada, Aydın ilinde tarımsal üretim sonucunda açığa çıkan bitkisel kökenli biyokütle miktarı ve enerji potansiyeli değerlendirilmiştir. Tarımsal kökenli biyokütle; tarla atıkları, meyve bahçeleri budama atıkları ve sera atıkları olmak üzere üç grupta değerlendirilmiştir. Aydın ilinde 214 yılında yapılan tarımsal üretim sonucunda 62 554 ton tarımsal atık açığa çıkmıştır. Bu atıkların teorik toplam enerji değeri 11 365 56 GJ (3157,4 GWh) düzeyindedir. Tarla atıkları miktarı 572 181 ton olup, enerji potansiyeli 1 493 85 GJ değerine karşılık gelmektedir. Tarla atıkları Söke, Koçarlı ve Çine ilçelerinde çoğunluktadır. Meyve bahçesi budama atıkları miktarı 47 687 ton olup, enerji potansiyeli 861 483 GJ değerine karşılık gelmektedir. Budama atıkları Çine, Efeler ve Koçarlı ilçelerinde çoğunluktadır. Sera atıkları miktarı 686 ton olup, enerji potansiyeli 1 938 GJ değerine karşılık gelmektedir. Sera atıkları Sultanhisar, Nazilli ve Söke ilçelerinde çoğunluktadır. Anahtar Kelimeler: Tarımsal atık, Biyokütle potansiyeli, Enerji üretimi, Aydın AN ASSESSMENT OF AGRICULTURAL BIOMASS POTENTIAL FOR ENERGY EXPLOITATION IN AYDIN ABSTRACT In this study, the amount of biomass plant-based resulting from agricultural production and its energy potential in Aydın province is evaluated. Agricultural biomass was evaluated in three groups including field waste, pruning waste and greenhouse waste. As a result of agricultural production in Aydın province in 214, 62 554 tons of agricultural waste are exposed. The theoretical total energy value of these wastes were 11 365 56 GJ (3157.4 GWh) level. The amount of field wastes were 572 181 tonnes and it corresponds to 1 493 85 GJ energy potential. The majority of field wastes were in Soke, Kocarlı and Cine. The amount of pruning wastes were 47 687 tonnes and it corresponds to 861 483 GJ energy potential. The majority of pruning wastes were in Cine, Efeler and Kocarlı. The amount of greenhouse wastes were 686 tonnes and it corresponds to 1 938 GJ energy potential. The majority of these wastes were in Sultanhisar, Nazilli and Soke. Keywords: Agricultural waste, biomass potential, energy potential, Aydın.
GİRİŞ Organik madde içeren artıkların değerlendirilmesi, çevre kirliliği ve temiz enerji üretimi bakımından önem taşımaktadır. Bu amaçla özellikte gelişmekte olan ülkelerde kullanımı en yaygın olan kaynak biyokütledir. Dünya enerji tüketiminin yaklaşık %15 i, gelişmekte olan ülkelerde ise enerji tüketiminin yaklaşık %43 ü biyokütleden sağlanmaktadır. Biyokütle; her yerde yetiştirebilmesi, çevre korunmasına katkısı, elektrik üretimi, kimyasal madde ve özellikle taşıtlar için yakıt olabilmesi nedeni ile stratejik bir enerji kaynağı olarak kabul edilmektedir. Biyokütle enerjisi, dünyanın artan nüfusu ve sanayileşmesi ile giderek büyüyen enerji gereksinimi çevreyi kirletmeden ve sürdürülebilir olarak sağlayabilecek enerji kaynaklarının en önemlisidir. Bu bağlamda fosil yakıt tüketimini azaltmak için, Avrupa komisyonu, hâlihazırda Avrupa genelinde %5 olan yenilenebilir enerji tüketim oranını 22 yılına kadar %2 seviyesine çıkarmayı hedef olarak belirlemiştir. Ülkemizde de, yerli kaynaklara öncelik verilmek suretiyle kaynak çeşitlendirmesini sağlamak ve yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını artırmak, stratejik plan içinde öncelikli amaçlar olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, dışa bağımlılık oranının azaltılması için, 223 yılında yenilebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi içindeki payının en az %3 oranında olması hedeflenmiştir (ETKB, 215). Dünyada artan insan nüfusu ve gelişen teknolojilere bağlı olarak artan enerji ihtiyacı dikkate alındığında tarımsal atıkların biyoenerji olarak değerlendirilmesi büyük önem kazanmaktadır. Ülkemizde her yıl çok büyük miktarlarda organik atık çıkmasına rağmen, bu atıklar herhangi bir şekilde değerlendirilmeyip ya yakılarak ya da çöp alanlarına atılarak bertaraf edilmektedir. Bu tür atıkların değerlendirilip, ülke ekonomisine kazandırılması öncelikle gerekmektedir. Biyokütlenin ülkemizde verimli bir şekilde değerlendirilmesi, artıkların değerlendirilmesi ve yeni iş alanlarının açılmasını sağlayacak bir konudur. Ayrıca, biyokütlenin içerisinde fosil yakıtlarda bulunan kanserojen madde ve kükürt olmadığı için çevreye zararı son derece az olduğundan hava kirliliğinin önüne geçilmesine katkıda bulunmuş olunacaktır. Ülkemizde her yıl büyük miktarlarda tarımsal ve bitkisel artık çıkmasına karşın, bu artıkların kullanım oranları oldukça düşüktür. Tarımsal artıklar, yakıt üretimi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Temel tarımsal artıklar ayçiçeği, mısır, pamuk ve tahıl samanları ile meyve bahçelerinde ortaya çıkan budama artıklarıdır. Bitkisel artık olarak ise domates, patlıcan, biber, enginar, hıyar ve patates artıkları sayılabilmektedir. Biyokütle artıkları var olan potansiyellerine rağmen enerji kaynağı olarak gerektiği şekilde değerlendirilememektedir. Bu artıklar daha çok gübre amacıyla toprağa gömülmekte, üretim alanı çevresinde toplanarak doğrudan yakılmakta ya da çürümeye bırakılmakta veya hayvanlara ot sağlamak amacı ile depolanmaktadır. Bu çalışmada, Aydın ilinde tarımsal üretim sonucunda açığa çıkan bitkisel kökenli biyokütle ve enerji potansiyeli araştırılmıştır. Tarımsal kökenli 48
biyokütle; tarla atıkları, meyve bahçeleri budama atıkları ve sera atıkları olmak üzere üç grupta değerlendirilmiştir. AYDIN İLİNDE TARIMSAL ÜRETİM Aydın ili; toprak, iklim, topoğrafik yapı ve ekolojik özellikleri ile polikültür tarıma elverişlidir. Tarımın her kolunda önemli bir potansiyele sahiptir. Aydın ilinde 214 yılı TÜİK verilerine göre, 1 49 273 da ekilen alan bulunmakta olup, ekilen alanlar toplam alanların % 38 ini oluşturmaktadır. İlin sınırları içinde kalan toplam tarım alanlarının 2 155 439 dekarını meyve bahçeleri oluşturmaktadır. Meyve bahçesi alanlarının toplam tarım alanına oranı %58 dir. Sebze üretim alanları 19 73 da olup, tarım alanlarının sadece % 3 lük bir bölümünü oluşturmaktadır (Şekil 1) (TÜİK, 215). Ülkemiz genelinde olduğu gibi, Aydın ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı yapıdadır. İlde 7.884 adet tarım işletmesi mevcuttur. İlde tarım işletmeleri genellikle bitkisel+hayvansal üretim birlikte yapmakta ve bu işletmelerin oranı da %36 dir. Bu işletmeleri sırasıyla %35 ile yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve %29 ile yalnızca hayvansal üretim yapan işletmeler Aydın İli Tarım izlemektedir (Şekil 2). Alanları Ekilen alan 38% Meyve 58% Nadas 1% Sebze 3% Şekil 1. Aydın ilinde tarım alanlarının dağılımı (TÜİK, 215) Şekil 2. Aydın ilinde tarım işletmelerinin faaliyet alanlarına ve büyüklüklerine göre dağılımı 49
Büyük Menderes ırmağının suladığı bereketli ovalar üzerinde 8.7 ha alanda kurulu Aydın ili, %45,3 ünde (363 215 ha) tarım yapılmaktadır. Ege Bölgesi Türkiye pamuk ekim ve üretiminin %17 sini karşılamaktadır. Ege Bölgesi pamuk ekim alanlarının ağırlıklı olarak Aydın ve İzmir illerinde olduğu bilinmektedir. İki ilin bölgedeki toplam ekim alanları içerisindeki payı %9 civarındadır (TÜİK, 215). ATIK MİKTARI VE ENERJİ POTANSİYELİNİN HESAPLANMASI Tarla atıklarının miktarı, ürün üretim miktarı ile atık ürün oranı olarak belirlenen ve Çizelge 1 de verilen oranlar çarpılarak hesaplanmıştır. Bu çarpım sonucunda belirlenen atık miktarı ile atıkların enerji üretimi amacıyla kullanılabilirlik oranı çarpılarak, enerji üretimi amacıyla değerlendirilebilecek atık potansiyeli belirlenmiştir (Eşitlik 1). AM = ÜM AÜO KO..(1) Burada; AM = Atık miktarı (kg), ÜM = Üretim miktarı (kg), AÜO = Atık/ürün oranı (kg atık/kg ürün) ve KO = Kullanılabilirlik oranıdır (%). Atıklardan üretilebilecek enerji miktarı diğer bir deyişle atıkların enerji potansiyeli, atık miktarı ve atığın ısıl değerine bağlı olarak hesaplanmıştır (Eşitlik 2). Çizelge 4 de bazı tarımsal materyallerin ısıl değerleri ile kül içerikleri verilmiştir. EP = AM ID (2) Burada; EP = Enerji potansiyeli (MJ), AM = Atık miktarı (kg) ve ID = Atık ısıl değeridir (MJ/kg). Çizelge 1. Tarla Ürünleri Atık Ürün Oranı ve Kullanılabilirlik Değerleri (Başçetinçelik ve ark., 25a) Ürünler Atıklar Atık ve Ürün Oranı Kullanılabilirlik Buğday Saman (kg,98 /kg ) (%) 15 Arpa Saman,95 15 Çavdar Saman,78 15 Yulaf Saman,75 15 Mısır Sap 2,1 6 Sömek,64 6 Pamuk Sap 1,5 6 Çırçır atığı,3 8 Yer Fıstığı Kabuk,4 8 5
Bahçe bitkileri budama atıkları miktarı; meyve ağacı ve ağaç başına budama atık oranı çarpılarak belirlenmiştir. Aynı şekilde belirlenen bu miktar ile kullanılabilirlik oranı çarpılarak da enerji üretimi amacıyla kullanılabilir budama atığı potansiyeli hesaplanmıştır (Çizelge 2). Çizelge 2. Budama Atığı Oranları Ve Kullanılabilirlik Değerleri (Başçetinçelik ve ark., 25a) Ürünler Atıklar Atık Oranı Kullanılabilirlik (%) Zeytin Budama 4, 5 Limon Budama 2,5 8 Potakal Budama 3, 8 Mandarin Budama 1,5 8 Seracılık atıkları, sera alanı ile birim alanda yetişen ürünlere bağlı olarak belirlenmiş kuru bazda atık miktarının çarpımı ile hesaplanmıştır. Seracılık atıklarının hesaplanmasında kullanılabilirlik oranı % 1 olarak alınmıştır. Çünkü bu atıkların tamamı bulunduğu ortamdan uzaklaştırılmakta ve toplanabilmektedir. Tarlada bırakılmamaktadır veya başka amaçla (hayvan yemi vb.) kullanılmamaktadır. Çizelge 3. Seracılık Atıklarının Birim Alan Başına Kuru Bazda Atık Miktarları Seracılık Atıklar Atık Oranı Domates Sap (kgkm/da) 173 Biber Sap 928 Patlıcan Sap 873 Çizelge 4. Bazı Tarımsal Materyallerin Isıl Değerleri ve Kül İçerikleri (Başçetinçelik ve ark., 25a; 25b)) Ürünler Isıl değer Kül içeriği Ürünler Isıl değer Kül içeriği Mısır koçanı (MJ/kg) 18,4 1,2 (%) Yerfıstığı kabuğu (MJ/kg) 2,74 6, (%) Ayçiçeği sapı 14,2 1,9 Arpa samanı 17,5 1,3 Zeytin çekirdeği 19,5 3,2 Pirinç samanı 16,7 15,5 Badem kabuğu 19,38 4,8 Tütün tozu 16,1 19,1 Pamuk sapı 18,2 5,35 Pirinç kabuğu 12,98 22,4 TARIMSAL ATIK MİKTARI VE ENERJİ POTANSİYELİ Aydın ilinde tarımsal üretim sonucunda açığa çıkan bitkisel kökenli biyokütle miktarı ve enerji potansiyeli, sırasıyla Şekil 3 ve Şekil 4 de verilmiştir. Tarımsal kökenli bitkisel biyokütle; tarla atıkları, meyve bahçeleri budama atıkları ve sera atıkları olmak üzere üç grupta değerlendirilmiştir. Tarla atıkları miktarı 572 181 ton olup, enerji potansiyeli 1 493 85 GJ (2914,7 GWh) değerine karşılık gelmektedir (Çizelge 5). Meyve bahçelerinden açığa çıkan budama miktarı 47 687 ton olup, enerji potansiyeli 861 483 GJ (239,3 GWh) değerine karşılık gelmektedir. Seralarda yapılan bitkisel üretim 51
sonucunda açığa çıkan atık miktarı 686 ton olup, enerji potansiyeli 1 938 (3,4 GJ) değerine karşılık gelmektedir. Aydın ilinde 214 yılında yapılan tarımsal üretim sonucunda 62 554 ton tarımsal atık açığa çıkmıştır. Bu atıkların teorik toplam enerji değeri 11 365 56 GJ (3157,4 GWh) düzeyindedir. 1,, 8, Atık Miktarı (ton) 6, 4, 2, 572,181 47.687 686 Tarla atıkları Budama atıkları Sera atıkları Şekil 3. Aydın ili toplam tarımsal atık miktarı 12,, 1,, 1,493,85 Isıl değer (GJ) 8,, 6,, 4,, 2,, 861,483 1,938 Tarla atıkları Budama atıkları Sera atıkları Şekil 4. Aydın ilinde tarımsal atıklardan enerji üretim potansiyeli Çizelge 5. Aydın İli Toplam Tarımsal Atık Miktarı ve Enerji Üretim Potansiyeli Atık türü Atık miktarı Isıl değeri Enerji Değeri Tarla atıkları (ton) 572 181 (GJ) 1 493 85 (GWh) 2914,7 Budama atıkları 47 687 861 483 239,3 Sera atıkları 686 1 938 3,4 TOPLAM 62 554 11 365 56 3157,4 52
Tarla Atıkları Miktarı ve Enerji Potansiyeli Aydın ili ilçelerinde tarla atıkları miktarı ve enerji potansiyeli, Şekil 5 de verilmiştir. Tarla atıkları Söke, Koçarlı ve Çine ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Tarla Atıkları (ton) Tarla Atıkları Isıl Değeri (GJ) 18. 16. 14. 12. 1. 8. 6. 4. 2. Merkez-Efeler Bozdoğan Buharkent Çine Didim Germencik İncirliova Karacasu Karpuzlu Koçarlı Köşk Kuşadası Kuyucak Nazilli Söke Sultanhisar Yenipazar Isıl Değer (GJ) 3.5. 3.. 2.5. 2.. 1.5. 1.. 5. Merkez-Efeler Bozdoğan Buharkent Çine Didim Germencik İncirliova Karacasu Karpuzlu İlçeler Koçarlı Köşk Kuşadası Kuyucak Nazilli Söke Sultanhisar Yenipazar Şekil 5. Aydın ilçeleri tarla atıkları miktarı ve enerji üretim potansiyeli Budama Atıkları Miktarı ve Enerji Potansiyeli Aydın ili ilçelerinde meyve bahçelerinden açığa çıkan budama atıkları miktarı ve enerji potansiyeli, Şekil 6 da verilmiştir. Budama atıkları Çine, Efeler ve Koçarlı ilçelerinde çoğunluktadır. Bahçe Atıkları Isıl Değeri (GJ) 1. 9. 8. 7. Isı Değer (GJ) 6. 5. 4. 3. 2. 1. Merkez-Efeler Bozdoğan Buharkent Çine Didim Germencik İncirliova Karacasu Karpuzlu Koçarlı Köşk Kuşadası Kuyucak Nazilli Söke Sultanhisar Yenipazar İlçeler Şekil 6. Aydın ilçeleri budama atıkları miktarı ve enerji üretim potansiyeli 53
Sera Atıkları Miktarı ve Enerji Potansiyeli Aydın ili ilçelerinde seralarda yapılan bitkisel üretimden açığa çıkan atık miktarı ve enerji potansiyeli, Şekil 7 de verilmiştir. Sera atıkları Sultanhisar, Nazilli ve Söke ilçelerinde çoğunluktadır. 25 2 Atık Miktarı (ton) 15 1 5 Merkez-Efeler Bozdoğan Buharkent Çine Didim Germencik İncirliova Karacasu Karpuzlu Koçarlı İlçeler Sera Atıkları Isıl Değeri (GJ) Köşk Kuşadası Kuyucak Nazilli Söke Sultanhisar Yenipazar 4, 3,5 3, Isıl Değer (GJ) 2,5 2, 1,5 1, 5 Merkez-Efeler Bozdoğan Buharkent Çine Didim Germencik İncirliova Karacasu Karpuzlu İlçeler Koçarlı Köşk Kuşadası Kuyucak Nazilli Söke Sultanhisar Yenipazar Şekil 7. Aydın ilçeleri sera atıkları miktarı ve enerji üretim potansiyeli 54
SONUÇ VE ÖNERİLER Gelecek yıllarda dünyada fosil yakıt rezervlerinin azalacağı, özellikle kömür ve petrole dayalı üretimin çevre kirliliğine yol açması; büyük ölçekli barajların ve nükleer santrallerin kuruluş maliyetinin yüksek olması, çevre sorunlarına yol açması, hidrolik santrallerin yağış koşullarına bağımlı olması gibi nedenlerle elektrik üretiminin yeni ve yenilebilir kaynaklara yönelmesi söz konusudur. Ülkemizde de elektrik üretiminde termik santrallerin yarattığı kirliliği önleyecek sistemlerin uygulanması ve yeni yenilenebilir kaynaklara dayalı üretim için çalışmalar başlatılmıştır. Hızla artan enerji talebi başta petrol ve doğalgaz olmak üzere, enerji ithalatına bağımlılığı artırmakta, böylece milyarlarca dolar dış ülkelere ödenmektedir. Bununla birlikte, Kyoto Protokolüne imza atan ülkemiz, fosil kaynaklı enerji tüketiminin bir sonucu olarak çevresel birçok problemle karşılaşacağından, ithalat bağımlılığının azaltılmasındaki en rasyonel yol öncelikli olarak yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasıdır. Tarımsal atıkların, hem dünyada hem de ülkemizde, enerji kaynağı olarak katı yakıt formunda değerlendirilmesi büyük önem kazanmaktadır. Tarımsal atıklardan enerji üretmek için en kolay ve etkin yöntemlerden birisi, bu atıkları katı yakıt olarak kullanmaktır. Bununla birlikte, bitkisel atıkların katı yakıt olarak kullanımında karşılaşılan en önemli sorun, bitkisel atıkların yoğunluklarının düşük ve nem içeriklerinin yüksek olmasıdır. Bununla birlikte, Türkiye de biyokütle enerjisi kullanımının önündeki mali ve teknik engeller, politika ve piyasa araçlarının yetersizliği gibi nedenlerle, biyokütle ve katı atıkla işletilen enerji tesislerine özel sektör henüz yeterli düzeyde ilgi duymamaktadır. Tarımsal üretim sonucunda arta kalan bitkisel atıkların herhangi bir şekilde değerlendirilmeyip yok edilmesi ciddi anlamda çevre kirliliğini beraberinde getirmekte ve ekonomik bir kayıp oluşturmaktadır. Dünyanın artan nüfusu ve sanayileşmesi ile giderek artan enerji gereksinimini, çevreyi kirletmeden ve sürdürülebilir olarak sağlayabilecek enerji kaynaklarının en önemlisi biyokütle enerjisidir. Biyokütle enerji kaynağı, yenilenebilir enerji kaynakları içinde olarak birçok avantaja sahiptir. Bu kaynaklardan çeşitli işlemler sonucu ısı, elektrik, katı, sıvı yakıt, gaz yakıtlar vb. ürünler elde etmek mümkündür. Bununla birlikte biyokütle kaynaklarının tamamı enerji eldesi için kullanılmamaktadır. Biyokütle aynı zamanda gıda, kağıt, kereste ve bazı yüksek değerli kimyasalların eldesi için de kullanılabilmektedir. Bu nedenle, daha verimli değerlendirme için, biyokütle kaynakları diğer öncelikli uygulamalarla entegre edilmeli ve sürdürülebilir bir yolla kullanılmalıdır. Ayrıca, biyokütle içerisinde fosil yakıtlarda bulunan çevreye zararlı maddeler ve kükürt olmadığı için de çevre dostu bir yakıttır. Bu sayılan özellikleri ile birlikte, güneş enerjisi var olduğu sürece bitki yetiştiriciliğinin de devam edecek olması biyokütleye tükenmez bir enerji kaynağı niteliği kazandırmaktadır. 55
Türkiye, nüfusu yıldan yıla hızla artan ve oldukça hızlı bir şekilde gelişme gösteren bir ülkedir. Dolayısı ile nüfus artışı ve gelişmişliğe bağlı olarak enerji tüketimi hızla artarken, enerji üretimi yıllardır sabit kalmıştır. Mevcut durumda enerji üretimi, tüketimi karşılayamamakta ve enerji açığı her geçen yıl artarak devam etmektedir. Türkiye enerjide dışa bağımlı bir ülke olup, enerji ihtiyacının yaklaşık %7 ini dışarıdan ithal yoluyla karşılamaktadır. Bu durum hem ülke ekonomisi üzerinde olumsuz bir etki yapmakta hem de ülke içinde enerji kullanımını oldukça maliyetli kılmaktadır. Ayrıca önümüzdeki yıllarda komşu ülkeleri ve dünya ülkeleri ile meydana gelebilecek anlaşmazlıklar sonucu ortaya çıkabilecek enerji krizleri ve bunun sonucu oluşabilecek petrol ithal yasağı ya da daha yüksek maliyetli petrol ithalatı ülke ekonomisini ve insan yaşamını çok daha ciddi oranda olumsuz etkileyebileceğini göz ardı etmemek gerekir. Ülkenin sahip olduğu fosil enerji kaynakları enerji ihtiyacını karşılayacak düzeyde olmayıp, mevcut linyit kömürleri hem düşük ısıl değerli hem de yüksek kükürt ve kül içeriğine sahiptir. Bu nedenle temiz, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı Türkiye için çok önemlidir. Ayrıca, Türkiye coğrafi yapısı ve geniş üretim alanları ile yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı açısından avantajlı bir konumdadır. KAYNAKLAR Başçetinçelik A., Öztürk H.H., Karaca C., Ekinci K., Kaçıra M. 25a. Agricultural biomass potential in Turkey, 9 th International Congress on Mechanization and Energy in Agriculture & 27 th International Conference of CIGR Section IV: The Efficient Use of Electricity and Renewable Energy Sources in Agriculture, İZMİR, TÜRKİYE, 27-29 Eylül 25, pp.195-199. Başçetinçelik A., Öztürk H.H., Karaca C., Kaçıra M., Ekinci K. 25b. Regional distribution of agricultural biomass potential in Turkey, 9 th International Congress on Mechanization and Energy in Agriculture & 27 th International Conference of CIGR Section IV: The Efficient Use of Electricity and Renewable Energy Sources in Agriculture, İZMİR, TÜRKİYE, 27-29 Eylül 25, pp.365-369. ETKB, 215. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ankara. TÜİK, 215. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara. 56