Öğr. Gör. Ahmet Emre AZAKLI İKBÜ Sağlık Hizmetleri M.Y.O. Kan Gazı Nedir? Kanın a s i t ve b a z d u r u m u n u b e l i r l e m e a m a c ı y l a kan gazı değerlerinin belirlenmesi gerekir. Ortaya çıkan verilerle sorunun solunumsal ya da metabolik yönü araştırılır. Durum, nedene yönelik tedavi edilmeye çalışılır. Solunumsal sorunlar respiratuar olarak asidoz ya da alkaloz, metabolik sorunlar ise metabolik asidoz ya da metabolik alkaloz şeklinde isimlendirilir. 1
Değerlendirilen Parametreler Ph: Asidoz ya da alkalozun varlığını belirleyen parametredir. Kanın H + durumudur. İdeal aralığı 7.35-7.45 tir. Ph < 7.35 ise Asidoz Ph > 7.45 ise Alkaloz PaO 2 : Arteriyel kandaki oksijenin, parsiyel basıncıdır. Diğer bir deyişle, plazmada erimiş halde bulunan oksijenin basıncını temsil eder. Toplam oksijen içeriğinin % 2 ila 3 lük kısmıdır. Klinik pratikte temel faydası, oksijenasyon hakkında bilgi vermesidir. Minimum 80 mmhg olmasını bekleriz. Eğer 60-79 aralığındaysa Hafif hipoksemi Eğer 40-59 aralığındaysa Orta hipoksemi Eğer 40 mmhg nın altındaysa Ağır hipoksemi Değerlendirilen Parametreler Oksijen Saturasyonu: Oksijenin saturasyonu, hemoglobinin oksijen ile doyma yüzdesidir. Bu toplam oksijenin içeriğinin % 97-98 ini yansıtır. Bir kan gazı analizinde % 95 ile 100 aralığında olması beklenir. SaO 2 ile SpO 2 arasındaki fark nedir? PaCO 2 : Parsiyel arteriyel karbondioksit basıncıdır. Bu değer, alveoler ventilasyonun etkinliği hakkında fikir verir. İdeal aralığı 35-45 tir. PaCO 2 < 35 ise Alkaloz PaCO 2 > 45 ise Asidoz 2
Değerlendirilen Parametreler Bikarbonat (HCO 3- ) Bikarbonat iyonunun serum konsantrasyonunu ifade eder. Birkarbonat, asit-baz dengesinde metabolik durumu değerlendirmede kullanılır. Standart ve aktüel olmak üzere iki kısımda incelenir. S t a n d a r t B i k a r b o n a t Standart koşullarda kanda bulunması gereken bikarbonat değeridir. (37 o C sıcaklık ve 40 mmhg parsiyel karbondioksit basıncı) Yalnızca metabolik durumlarda değişir. Normal değeri 22-26 meq/l dir. A k t ü e l B i k a r b o n a t Kanda bulunan gerçek bikarbonat değeridir. Aktüel bikarbonat, asit-baz dengesinin hem metabolik hem de solunumsal komponentleriyle ilişkilidir. Normal değeri 22-26 meq/l dir. (>26 ise alkaloz, <22 ise asidoz) Değerlendirilen Parametreler Baz Açığı (Baz Fazlalığı) Tam oksijenize kanın 37 o C ve 40 mmhg PaCO 2 de ph ını 7.4 e getirmek için gereken asit veya baz miktarıdır. Pozitif değerler fazla bikarbonat göstergesidir Metabolik alkaloz Negatif değerler eksik bikarbonat göstergesidir Metabolik asidoz BE (Base Excess) normal değerleri +3 ile -3 arasındadır. B E < 3 : M e t a b o l i k a s i d o z B E > 3 : M e t a b o l i k a l k a l o z Alveolo-Arteriyel Oksijen Gradiyenti (p(a-a)o 2 ) Alveol ve arteryel parsiyel oksijen basınçları arasındaki farktır. Bu değer akciğerlerin gaz alışverişi hakkında bilgiler sunar. Normal alveolo-arteriyel oksijen gradienti 5 mmhg dır. Bu değer yaşla birlikte artar. Artış 20 yaş sonrasında her 10 yıl için 4 mmhg dir. Oksijen Kontenti (Ca02) Hemoglobine bağlı oksijen ve plazmada çözünmüş oksijenin toplamıdır. Normal aralığı 18-21 ml Oksijen / dl dir. 3
Normal Kan Gazı Değerleri Ph : 7.35-7.45 PaO2 : 80-100 mmhg PaCO2 : 35-45 mmhg HCO3- (Bikarbonat) : 22-26 mmol / L Sa02 : % 95-100 BE : +3 / -3 Değerlendirme Yaklaşımı 1. Ph değerine göre asidoz ya da alkalozu belirleyin. 2. Ph ile PaCO2 ilişkisine bakın. Ph ile PaCO2 aynı yönde değişiyorsa olay metaboliktir. Ph ile PaCO2 zıt yönde değişiyorsa olay respiratuardır. 3. Bikarbonattaki değişim ile PaCO2 ilişkisine bakın. Değişim aynı yönlü olmalıdır. Ters yöndeki değişim mikst asit-baz bozukluğu göstergesidir. 4. Hastada metabolik asidoz saptadıysanız plazma anyon açığını hesaplayın. Bunun için [Na + ] [Cl - ] + [HCO3 - ] işlemi yapılır. Çıkan değerin 12 den büyük olmaması gerekir. 4
Değerlendirme Yaklaşımı Kompansasyon Mekanizmaları Solunumsal asidozda bikarbonatın yükselmesi, Solunumsal alkalozda bikarbonatın azalması, Metabolik asidozda parsiyel karbondioksitin azalması, Metabolik alkalozda parsiyel karbondioksitin artması. Tüm bunlar, birer kompansasyon mekanizmasıdır. Kompansasyon mekanizmaları, vücudun fizyolojik bir yanıtıdır. 5
Vaka Ani bilinç bulanıklığı ile acil servise getirilen 37 yaşında kadın hastadan alınan kan gazı örneğinde; 1. Ph: 7.28 2. PaO 2 : 63 mmhg 3. PaCO 2 : 60 mmhg 4. HCO3 - : 24 mmol/l 5. BE : -2 Tanınız ne olur? Yaklaşım: Ph 7.35 in altında Asidoz Respiratuar mı, metabolik mi? PaCO 2 ye bakarız. Ph azalırken, PaCO 2 artmış. Ters orantı olduğundan durum respiratuardır. Primer tanı: Respiratuar (Solunumsal) asidoz Parsiyel karbondioksit basıncı artarken, bikarbonat değişmemiş. Bu durumda kompansasyonun henüz başlamadığını söyleyebiliriz. 6
Vaka Ph: 7.50 PaO 2 : 59 mmhg PaCO 2 : 24 mmhg HCO3 - : 25 mmol/l BE: -3 mmol/l Tanınız ne olur? Yaklaşım: Ph 7.45 in üzerinde Alkaloz Parsiyel karbondioksit ph artarken azalmış. Bu durumda sorun respiratuar. (Ters orantı mevcut) Primer tanı: Respiratuar alkaloz Bikarbonat ve baz açıklığı normal sınırlarda olduğundan, kompansasyon henüz başlamamıştır. 7
Vaka 65 yaşında kadın, Son 6 ayda hiç KOAH atağı geçirmemiş, Elektif cerrahi öncesinde preanestezik değerlendirmesi yapılıyor. Kan gazı sonuçlarında; 1. Ph: 7.35 2. PaO 2 : 52 mmhg 3. PaCO 2 : 62 mmhg 4. HCO 3 : 31 mmol/l 5. BE: +4 mmol/l Olguyu metabolik / solunumsal açıdan değerlendiriniz. Bu vaka Prof. Dr. Melek Güra Çelik in editörlüğünde yayınlanan Teknikerler ve Teknisyenler için Anesteziyoloji isimli kaynaktan alınmıştır. (p.160) Yaklaşım: Olguya bakıldığında ph değeri normal (7.35) Parsiyel karbondioksit basıncı 62 mmhg. Üst sınır 45 ti, normal değerin üzerinde. Bikarbonat ve baz açığı değerleri de normalin üzerinde. S O N U Ç : Hastadaki solunumsal asidoz, bikarbonat ve baz açığı değerlerindeki yükselme ile kompanse edilmiştir. Bu nedenle ph normal sınırdadır. 8
Tartışma & Soru-Cevap & Değerlendirme 17 9