Yedi Temel Araç Kalite Kontrol Araçları (Yedi Temel Araç) Nicel veriler Histogram Sebep Sonuç Diyagramı Kontrol Çizelgesi Pareto Diyagramı Kontrol Kartları Yayılım (Scatter) Diyagramları 7M Araçları (Yedi Yeni Araç) Nicel ve nitel veriler Yakınlık Diyagramları Ağaç Diyagramları Süreç Karar Program Kartları Matris Diyagramları İlişkiler Digrafı Önceliklendirme Matrisleri Faaliyet Ağı Diyagramı 1
VERİ TÜRLERİ Aralık verisi Nominal veriler Yaş - Gelir 55 75000 42 68000.... Alınan kilo Alınan kilo +10 +5.. Kişi Medeni durumu 1 married 2 single 3 single.... Bilgisayar no marka 1 IBM 2 Dell 3 IBM.. 2
VERİ TÜRLERİ Aralık verisi Nominal veriler Yaş - Gelir 55 75000 42 68000.... Alınan kilo Alınan kilo +10 +5.. Nominal veriler ile tek Yapabileceğimiz, her kategoriye düşen veri miktarını/oranını hesaplamaktır. IBM Dell Compaq Diğer Toplam 25 11 8 6 50 50% 22% 16% 12% 3
1. Histogram Histogram çizilmesinin en önemli sebebi, ilgilenilen değişkenin nasıl bir dağılış gösterdiği hakkında bilgi sahibi olmaktır. Örneğin dağılış şekilsel olarak çift tepeli bir görünümde ise örneklenen anakütlenin ilgilenilen özellik bakımından karışık olduğunu gösterebilir. 4
Örnek 72 78 84 74 66 72 64 79 73 78 74 77 73 86 54 52 90 95 53 82 70 75 81 81 77 63 70 74 62 76 78 62 67 77 67 86 66 87 62 69 81 76 68 67 80 72 84 88 71 68 Bir jant üreticisi, üretim bandından çıkan jantların ağırlıklarını ölçmüş ve yukarıdaki verileri elde etmiştir. 5
Histogram 1 ii Aralık sayısı fazla-aralık genişliği az bu nedenle UYGUN DEĞİL 2 Frequency 1 0 50 60 70 80 90 100 C10 6
Histogram 2 10 Frequency 5 0 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 C10 7
Histogram 3 (Normal Dağılış) 10 Frequency 5 0 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 C10 8
Histogram - Çarpıklık Simetrik dağılım, çarpıklık yok Örnek: Normal bir sınavın notları Kuyruk sağda, pozitif yöne doğru çarpık, sağa çarpık. Örnek: Zor bir sınavın notları Kuyruk solda, negatif yöne doğru çarpık, sola çarpık. Örnek: Kolay bir sınavın notları 9
Histogramda mod Çift tepeli (iki modlu- bimodal) dağılım Çok modlu (multi-modal) dağılım 10
Histogramların Hazırlanması (Sürekli Değişken Verileri İçin) Adım1: Kaç adet veri olduğu sayılır Adım2: Veriler bir kağıda küçükten büyüğe sıralanır Adım3:Değişim Aralığı hesaplanır (En Büyük Değer-En Küçük Değer) Adım4:Aralık sayısı belirlenir (Analizin tipine göre 5-20 aralığı veya örnek hacminin karekökü esas alınabilir) 11
Adım5: Sınıf aralığı hesaplanır Değişim Aralığı/Aralık Sayısı Adım6: Aralıkların başlangıç noktaları belirlenir Adım7: Her aralığa düşen veri adedi sayılır Adım8: Histogram oluşturulur. 12
Çubuk Grafik Bar Chart Frequency 80 70 60 50 40 30 20 10 0 73 64 52 36 1 2 3 4 5 More #students 28 Bir şirketin 5 farklı departmanında çalışan 253 kişiye, çalışma şartlarından memnun olup olmadığı sorulmuştur. Memnun olduğunu söyleyenlerin departmanlara göre dağılımı yukarıdaki gibidir. 13
Histogram ile ilgili bir link http://www.ratrat.com/histogram_explorer/he.html 14
2. Kontrol Çizelgeleri Kontrol çizelgeleri, maddeler listesi şeklinde düzenlenen ve her bir maddenin ne kadar sıklıkta görüldüğünü gösteren araçlardır. En basit şekliyle kontrol çizelgeleri, olması muhtemel olayların önceden tanımlaması yoluyla veri toplama sürecini kolaylaştıran araçlardır. Bu sunumda, çeşitli kontrol çizelgelerinin anlatılması ve örneklendirilmesi amaçlanmıştır. 15
Bazı kontrol çizelgesi türleri Süreç kontrol çizelgeleri Kusur kontrol çizelgeleri Tabakalı kusur kontrol çizelgeleri Kusur konum kontrol çizelgeleri Sebep-sonuç diyagramı kontrol çizelgeleri 16
Kontrol Çizelgeleri İyi tasarlanmış bir kontrol çizelgesi araştırmacının sorularına cevap verebilir nitelikte olmalıdır. Her şey yapıldı mı? Bütün kontroller yapıldı mı? Problem ne kadar sıklıkta oluşuyor? Problemler X kısmından daha çok Y kısmını mı ilgilendiriyor? 17
Kontrol Çizelgeleri Bu sorular ayrıca veri toplayan kişinin, ilgilenilen noktalara ve bunların önemine dikkatini toplamasına yardımcı olur. Kontrol çizelgeleri, basit olmalarına rağmen, süreç iyileştirme ve problem çözme araçlarında oldukça kullanışlıdır. 18
Süreç Kontrol Çizelgeleri Süreç kontrol çizelgeleri, verilerin frekans dağılımlarının çentik (tally) çizelgelerini ve histogramlarını oluşturmak için kullanılırlar. Süreç kontrol çizelgesi ölçüm değerlerinin aralıklarını listeleyip gerçekleşen her gözlem için bir işaret koymak ile oluşturulur. 19
Örnek Süreç Kontrol Çizelgesi 20
Kusur Kontrol Çizelgeleri Burada farklı kusur tipleri listelenir ve gözlenen frekanslar kaydedilir. İşaretlerin kaydedilmesine özen gösterildiği takdirde kontrol çizelgesi bir bar grafiğe benzemektedir. 21
Örnek Kusur Kontrol Çizelgesi 22
Tabakalı Kusur Kontrol Çizelgeleri Bu tür kontrol çizelgeleri, belirli bir kusur tipini mantıksal kriterlere göre tabakalara ayırır. Kusur kontrol çizelgesinin bir problemin kök nedenine veya nedenlerine ilişkin yeterli bilgi sağlayamadığı durumlarda tabakalı kusur kontrol çizelgesi kullanılır. 23
Örnek Tabakalı Kusur Kontrol Çizelgesi parça parça parça parça parça 24
Kusur Konum Kontrol Çizelgeleri Bu kontrol çizelgeleri aslında, belli bir sorunun nerede meydana geldiğini gösteren çizimler, fotoğraflar, yerleşim diyagramları veya haritalardır. Kök nedenleri belirlemede ve düzeltici faaliyetleri planlamada konum (hatanın meydana geldiği yer) önemlidir. 25
Kusur Konum Kontrol Çizelgeleri (Devam) Bu diyagram, başka türlü resmedilmesi zor olan bir sorun bölgesini tanımlamayı kolaylaştırır. Pek çok kelime ile anlatılmaya çalışmaktansa sorun bölgesini bir resim ile göstermek çok daha değerlidir. 26
Örnek Kusur Konum Kontrol Çizelgesi - 1 27
Örnek Kusur Konum Kontrol Çizelgesi - 2 Kırmızı işaret: çizik Mavi işaret: vuruk 28
Sebep-Sonuç Diyagramı Kontrol Çizelgeleri Sebep sonuç diyagramları da kontrol çizelgesi olarak kullanılabilir. Diyagram hazırlandıktan sonra çalışma sahasına gönderilir ve belli bir sebep veya olay meydana geldiğinde de uygun ok işaretlenir. 29
3. Pareto Analizi Pareto Analizi, birden fazla potansiyel fırsattan hangisinin önce ele alınacağını belirlemek için kullanılan bir fırsat sıralama sürecidir. Pek çok önemsiz içinden birkaç önemliyi ayırmak olarak da bilinir. 30
Pareto Analizi Nerede Kullanılır? Pareto analizi, bir kalite geliştirme programının çeşitli aşamalarında bir sonraki adımı belirlemek için kullanılmalıdır. Pareto analizi bir sonraki istatistiksel proses kontrol takımı hangi bölümde olmalıdır veya ilk önce hangi tip kusur üzerinde odaklanmalıyız gibi sorulara cevap vermek için kullanılır. 31
Pareto Analizi Nasıl Yapılır? Aşağıdaki veriler, bir yedek parça üreticisinin artan müşteri şikayetleri probleminin analizi için kaydedilmiştir. Problem Şikayet Sayısı Yanlış sayıda 100 Geç teslimat 87 Yanlış ürün 235 Hasarlı ürün 75 Kötü paket 35 Yanlış fatura 22 32
Pareto Analizi Nasıl Yapılır? (Devam) 1. Grafik için sınıflamaları (Pareto kategorileri) belirle. Eğer istenen bilgi mevcut değilse, kontrol listeleri ve log listeleri tasarlayarak bilgiyi elde et. 2. Analiz için bir zaman aralığı seç. Aralık tipik performansın bir temsilcisi olabilecek kadar uzun olmalıdır. 3. Her kategorideki toplam meydana gelen olay (maliyet, kusur, vb.) sayısını belirle. Ayrıca genel toplamı da belirle. Eğer genel toplamın sadece çok küçük bir kısmını oluşturan birkaç kategori varsa, bunları diğer adlı bir kategoride gruplandır. Problem Şikayet Sayısı Yanlış sayıda 100 Geç teslimat 87 Yanlış ürün 235 Hasarlı ürün 75 Kötü paket 35 Yanlış fatura 22 33
Pareto Analizi Nasıl Yapılır? (Devam) 4. Kategori toplamlarını genel toplama bölüp, 100 ile çarparak her kategorinin yüzdesini hesapla. 5. Kategorileri toplam olay sayısına göre büyükten küçüğe sırla. 6. Her kategoriye, önceki kategorilerin yüzdelerini ekleyerek kümülatif yüzdeleri hesapla. Problem Şikayet Sayısı Kümülatif Yüzde (Frekans) Yüzde Yanlış ürün 235 0.42 0.42 Yanlış sayıda 100 0.18 0.60 Geç teslimat 87 0.16 0.76 Hasarlı ürün 75 0.14 0.90 Kötü paket 35 0.06 0.96 Yanlış fatura 22 0.04 1.00 Toplam 554 1 34
Pareto Analizi Nasıl Yapılır? (Devam) 7. Sol dikey ekseni 0 dan en az genel toplama kadar ölçeklenmiş bir grafik oluştur. Eksene uygun bir isim ver. Sağ dikey ekseni 0 dan %100 e kadar ölçeklendir. Sağdaki %100, soldaki genel toplam ile aynı seviyede olsun. 8. Yatay ekseni kategori isimleriyle etiketlendir. En soldaki kategori en büyük değerli, ikincisi bir sonraki en büyük, vb. olsun. 35
Pareto Analizi Nasıl Yapılır? (Devam) 9. Her kategorinin miktarını gösteren çubuklar çiz. Çubukların uzunluğu sol dik eksen tarafından belirlenir. 10. Pareto analizi tablosunun kümülatif yüzde sütununu gösteren bir çizgi çiz. Kümülatif yüzde çizgisi sağ dikey eksen tarafından belirlenir. frekans 600 500 400 300 200 100 0 235 100 87 75 35 Yanlis ürün Geç teslimat Kötü paket Yanlis sayida Hasarli ürün Yanlis fatura 100 50 0 Yuzde kategori 36
Kusur Tipi İçin Pareto Analizi Örneği kusur tipi kusur sayisi A 50 B 46 C 30 D 24 E 15 F 12 G 10 H 8 I 3 J 2 37
Maliyet İçin Pareto Analizi Örneği kusur tipi maliyet F 2900 H 2500 G 1500 E 1000 I 600 J 500 D 400 C 300 A 200 B 100 38
Tabakalı Pareto Analizi Örneği 39
Hatalı Ürün Türleri İçin Pareto Analizi Örneği 40
4. Sebep Sonuç Diyagramları Dr.Kaoru Ishikawa tarafından bulunmuştur. Belirli bir problem ile ilişkili olan bilginin tamamının bir araya getirilmesi ve grafik üzerinde gösterilmesi için kullanılır. Ishikawa diyagramı, balık kılçığı diyagramı ve sebep sonuç diyagramı adlarıyla da anılır. 41
Sebep Sonuç Diyagramları (Devam) Hazırlık Aşamasında; Geliştirilecek olan alanın akış diyagramını geliştirmek. Çözülecek problemi tanımlamak Problemin mümkün tüm sebeplerinin bulmak için beyin fırtınası tekniğini kullanmak Beyin fırtınasının sonuçlarını mantıksal kategorilere ayırmak Her bir kategorideki bütün verilerin ilişkisini doğru olarak görüntüleyecek sebep sonuç diyagramı oluşturmak 42
Sebep Sonuç Diyagramı Nasıl Çizilir? ADIM1 : Büyük büyük boy bir kağıdın sağ en üst köşesine bir kutu çiziniz ve kutuyu işaret eden yatay bir ok çiziniz. Kutunun içine, çözmeye çalıştığınız problemin tanımını yazınız. PROBLEM 43
Sebep Sonuç Diyagramı Nasıl Çizilir? (Devam) ADIM 2: Yatay çizginin üstüne ve altına kategori adlarını yazınız.bunları bir ağacın gövdesinden çıkan dallar olarak düşününüz. Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 PROBLEM Kategori 4 Kategori 5 Kategori 6 44
Sebep Sonuç Diyagramı Nasıl Çizilir? (Devam) ADIM 3: Her bir kategori için ayrıntılı sebep verilerini belirleyiniz. Bunları dallar üzerinde önem derecesine küçüklü büyüklü alt dallar olarak düşününüz. Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 PROBLEM Kategori 4 Kategori 5 Kategori 6 45
Sebep Sonuç Diyagramı Çeşitleri Yayılım analizi tipi diyagram bu yayılım neden oluşur? Ürünün neden her yeri aynı renkte değil? Üretim süreci sınıf sebep sonuç diyagramı diyagramın ana kategorileri veya dalları olarak üretim süreçlerini gösterir. Sebep belirleme sebep sonuç diyagramı kategorilere göre gruplandırılmış mümkün tüm sebepler 46
Sebep Sonuç Diyagramının Faydaları Kendi başına bir eğitim aracıdır Farklı fikirlerin oluşmasını teşvik eden bir rehber olarak hizmet eder Diyagramı oluşturulduktan sonra, araştırmanızın bir kaydı olur Sebep sonuç diyagramı geçerli anlama seviyenizin bir gösterimidir 47
CEDAC Ek Kartlarla Sebep Sonuç Diyagramı Japon Dr.Ryuji Fukuda tarafından geliştirilmiştir. Grup, toplantılarındaki fikirlerin yanı sıra, toplantı odasının dışındaki fikirleri de küçük kartlarda toplayabilir. Kartlar, grup içinde bulunmayan kişilerden veri toplamak için bir araç olarak kullanılırlar ve süreç ile yakın ilişkide bulunan herkese dağıtılabilirler. Çoğunlukla, kartlar, standart sebep sonuç diyagramındaki kısa girişlerden daha fazla bilgi sağlarlar. 48
Örnek Sebep Sonuç Diyagramı -1 49
Örnek Sebep Sonuç Diyagramı -2 İŞGÜCÜ İZLEME YOK MAK İNELER A ŞIRI YÜKLEME MÜ ŞTERİYE ODAKLANAMAMA YÖNET İCİLER B İLENEN PROB.HİTAP ETMEME DAHA ÇOK SEYEHAT ALAN MÜHEND İSLERİ UZUN SAATLER EKSİK ALETLER GARANT İ YOK ÖDÜL YOK SATI Ş ELEMANLARI E ĞİTİMSİZ TELEFON PERSONEL İ B İLGİSAYAR PROGRM YOK ÇOK YAVA Ş YETERS İZ KAPASİTE DE ĞİŞKEN KALİTE YETERS İZ HATLAR TELEFONLAR YAVA Ş ÇEVİRME TEL.NO.ÇEV İRME EKSİK ALETLER UZMAN DE ĞİL BAZEN KUSURLU EK İPMAN ONARIMI TEST EDİLMEMİŞ TEPK İSİZ MÜ ŞTERİ ALAN ONARIMI YO ĞUN SATIŞ BELGESİZ ACİL GÖREVLENDİRME DÖKÜMANSIZ ÇA ĞRININ İZLEDİĞİ TELF. AYRI TEDARİKÇİ PARÇALARI KES A ŞIRI BÜROKRASİ YAVA Ş DAĞITIM ZOR TAMAMLAMA ZAYIF TASARIM ŞİKAYET OLUŞTURMA SATI ŞLAR METOTLAR YAVA Ş BİLGS.GEÇİRİLMEYEN BİLGİ MATERYALLER ANALİZ İÇİN UYGUNSUZ BİLGS.GEÇİRİLMEYEN BİLGİ 50
Örnek Sebep Sonuç Diyagramı -3 İNSANLAR POLİTİKALAR KALABALIK GİDİŞ YOLU ZORUNLU BÖLÜM YERLEŞİMİ TALİMATLARIN VERİLECEĞİ KAYIT İŞLEMLERİNİN UNUTULMASI SINIRLI İŞARETLER HASTALARIN RÖNTGEN BÖLÜMÜNÜ BULMAKTA ZORLUK YAŞAMALARI KORİDOR DÜZENİ ALIŞKANLIK BİRİMİN İŞARETLENMEMESİ METOTLAR TESİS 51
5. Kontrol Kartları Kontrol kartları iki temel sınıfa ayrılır. Bunlar; Sürekli değişkenler için kullanılanlar(ölçümler veya ölçülebilen özellikler için): X, R, S Kartı Kesikli değişkenler için kullanılanlar(sayım verileri veya ölçülemeyen özellikler için) : p, np, c,u 52
Ne zaman hangi kart? 53
Örnek Xbar/R Chart for C1-C4 110 3.0SL=108.0 Means 100 X=99.49 90-3.0SL=90.97 Subgroup 0 5 10 15 20 25 30 3.0SL=31.21 Ranges 20 10 0 R=14.76-3.0SL=0.000 54
Test 1. A bölgesinin üstünde bir noktanın bulunması. ÜKL A X Karar Kriterleri Test 2. C bölgesinde ya da C bölgesinin üstünde sıra halinde dokuz noktanın bulunması. ÜKL A B B X C C X C C B B X AKL A X AKL A Test 3. Sıra halinde gittikçe artan ya da azalan altı noktanın bulunması. Test 4. Sıra halinde yukarıya ya da aşağıya dalgalanan ondört noktanın bulunması. ÜKS A ÜKS A B B X C C X X C C X AKS B A X AKS B A 55
Test 5. A bölgesinde ya da A bölgesinin üstünde sıra halinde üç noktadan ikisinin bulunması. ÜKS A X Karar Kriterleri - Devam X Test 6. B bölgesinde ya da B bölgesinin üstünde sıra halinde beş noktadan dördünün bulunması. ÜKS A X B B X C C X C C B B X AKS A X AKS A Test 7. C bölgesinde(merkez çizginin yukarısında ve aşağısında) sıra halinde onbeş noktanın bulunması. ÜKS A Test 8. Sekiz noktanın merkez çizginin heriki tarafında sıra halinde bulunup C bölgesinde yer almaması ÜKS A B B X X C C X X C C AKS B A AKS B A 56
8. Yayılım Diyagramı 57
AKIŞ DİYAGRAMLARI Girdileri, işlemleri ve çıktıları en basit şekli ile ifade eden grafiksel gösterim araçlarıdır. Girdiler: malzeme, iş gücü, ekipman İşlemler: girdilerin üzerindeki işlemler, depolama, bekleme, taşıma Çıktılar: ürün veya hizmetler, hurda, yeniden işleme, kirlilik İstenen ve anlaşılır detayda olmalıdırlar. (Basit olmalıdırlar, ama en basiti değil) 58
KULLANILAN SEMBOLLER (ANSI) DİKDÖRTGEN işlem yapılan süreç adımını temsil eder. KARO karar noktasıdır. Bir sonraki aktivitenin uygulanması bu kararın sonucuna bağlıdır. D "Gecikme" yi ifade eder. ALTIGEN sembolü hazırlık aktivitesini gösterir. A ÇEMBER akış diyagramının devam ettiğini veya diğer bir akış diyagramıyla bağlantılı olduğu noktayı gösterir. 59
ÖRNEK 60
Kalite araçları ile ilgili bir link http://www.skymark.com/resources/refhome.asp 61