Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Editörler Ramazan SEVER Erol KOÇOĞLU Yazarlar Ramazan SEVER Hilmi DEMİRKAYA Erol KOÇOĞLU Ömer Faruk SÖNMEZ Cemal AKÜZÜM Döndü ÖZDEMİR ÖZDEN Erkan YEŞİLTAŞ Hakan KOÇ İhsan ÜNLÜ Tekin ÇELİKKAYA Çetin TAN Hakan ÖRTEN Feride ERSOY Yılmaz KESKİN Yunus Emre AVCI Faruk ASMA Özcan EKİCİ 2. Baskı

Editörler: Prof. Dr. Ramazan SEVER, Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı ISBN 978-605-364-605-1 DOI 10.14527/9786053646051 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2017, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye'de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Ekim 2013, Ankara 2. Baskı: Mart 2017, Ankara Yayın-Proje: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

ÖN SÖZ Eğitim Fakültelerinin 1998 yılında yeniden yapılanması sonucunda birçok eğitim fakültesinde Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü açılmıştır. Bu bölümün amacı, hızla gelişen bilgi teknolojilerinin okullarda kullanılmasını ve öğretimin en etkili biçimde yapılması için gerekli olan materyallerin geliştirilmesini hedefleyen dersler aracılığıyla öğrencilerin bilgisayar, internet, çoklu ortam, televizyon, video, projektör makineleri gibi çeşitli teknolojileri tanımaları ve öğretimde kullanmaları amaçlanmıştır. Böylece 2000 li yılların bilgisayar öğretmenleri, teknolojiyi tanıyan ve öğretimde en etkili şekilde kullanabilen nitelikte yetiştirilmiş olacaktır. YÖK, Dünya Bankası ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan Eğitim Fakülteleri ve Öğretmen Yetiştirme Sistemi nin yeniden düzenlenmesi projesi kapsamında, öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme çalışmalarına daha çok önem verilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Böylece Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı; 2000 yılından itibaren Eğitim Fakültelerindeki bütün programlara zorunlu ders olarak konulmuştur. Başlangıçta sadece eğitim-öğretim sürrecinde kullanılan araçların tanıtımı ve öğretim etkilerinin işlendiği ders, bugün artık alternatif öğretim araçlarının tasarlandığı ve uygulandığı ders halini almıştır. Eğitim Teknolojilerinde yaşanan bu gelişmeler, eğitimde öğrenme sürecinin ve amacın yeniden yapılandırılmasını da zorunlu kılmıştır. Kuşkusuz Eğitim Teknolojileri, öğretimin daha anlamlı ve etkili hale getirilmesine dönük, önemli olanak ve avantajlar sağlamaktadır. Gelişen ve değişen dünyada, öğretmenlerin, öğrenme ortamını etkili kılmak ve XXI. yüzyılın bireylerini yetiştirmek için gösterdikleri çabada, eğitim ve öğretim teknolojilerinin önemi büyüktür. Öğrenme sürecinde anlatılan konunun somutlaştırılmasında, öğrenci tarafından anlamlı olarak algılanmasında, öğrencinin konu ile ilgili etkili olarak iletişim kurmasında, öğrencinin derse karşı motivasyonunun artmasında eğitim teknolojileri, önemli roller üstlenmektedir. Diğer taraftan öğrenme-öğretme araçlarının eğitimde etkili bir biçimde kullanılabilmesi ise aday öğretmenlerin söz konusu araçları tanımaları, özelliklerini ve kullanım alanlarını bilmeleriyle olur. Bu çerçevede eldeki eser, öğrenme-öğretme sürecinde hem öğretmenin hem de öğrencinin ihtiyaç duyduğu alternatif eğitim teknolojilerini tanıtmak, nasıl kullanılacağını açıklamayı temele alarak; sosyal alanlarla ilgili programların öğretimine katkı sağlayacaktır. On iki bölümden oluşan kitabın birinci bölümde, Eğitim ve Teknoloji ile ilgili Temel Kavramlara; ikinci bölümünde, Teknoloji Kavramının Tarihçesi ve Eğitimde Kullanımına; üçüncü bölümde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç ve

Materyal Kullanımının Önemine; dördüncü bölümde, Sosyal Bilgiler Dersinde Materyal Hazırlamanın Temellerine; beşinci bölümde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ders Kitabına; altıncı bölümde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde İnteraktif Ortam ve Bilgisayar Kullanımına; yedinci bölümde; Sosyal Bilgiler Öğretiminde Film ve Fotoğraf Kullanımına; sekizinci bölümde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Akıllı Tahta Kullanımına; dokuzuncu bölümde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Harita, Grafik ve Tablo Kullanımına, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Medya ve İletişime Dayalı Materyal Kullanımına; on birinci bölümde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımına; on ikinci bölümünde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü ve Yazılı Edebi Ürünlere Dayalı Materyal Kullanımına yer verilmiştir. Kitabın hazırlanmasına ve düzenlemesine katkı sağlayan yazar arkadaşların tamamına en içten dileklerimizi sunarız. Bu kitabın, öğretmenlere ve öğretmen adaylarına yararlı olması temennisiyle. Ramazan SEVER Erol KOÇOĞLU Mart 2017

BÖLÜMLER VE YAZARLAR 1.Bölüm Eğitim ve Teknoloji İle İlgili Temel Kavramlar Yrd. Doç. Dr. Cemal AKÜZÜM 2.Bölüm Teknoloji Kavramının Tarihçesi ve Eğitimde Kullanımı Arş. Gör. Feride ERSOY 3.Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç ve Materyal Kullanımının Önemi Doç. Dr. Tekin ÇELİKKAYA 4. Bölüm Sosyal Bilgiler Dersinde Materyal Hazırlamanın Temelleri Arş. Gör. Hakan ÖRTEN- Arş. Gör. Yılmaz KESKİN- Arş. Gör. Özcan EKİCİ 5.Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ders Kitabı Prof. Dr. Hilmi DEMİRKAYA 6. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde İnteraktif Ortam ve Bilgisayar Kullanımı Yrd. Doç. Dr. Erkan YEŞİLTAŞ 7. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Film ve Fotoğraf Kullanımı Yrd. Doç. Dr. Döndü ÖZDEMİR ÖZDEN 8. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Akıllı Tahta Kullanımı Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU 9. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Harita, Grafik ve Tablo Kullanımı Doç. Dr. Ömer Faruk SÖNMEZ-Yrd. Doç. Dr. Hakan KOÇ

10. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Medya ve İletişime Dayalı Materyal Kullanımı Yrd. Doç. Dr. İhsan ÜNLÜ - Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU 11. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımı Prof. Dr. Ramazan SEVER- Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU- Yrd. Doç. Dr. Çetin TAN 12. Bölüm Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü ve Yazılı Edebî Ürünlere Dayalı Materyal Kullanımı Yrd. Doç. Dr. Yunus Emre AVCI - Arş. Gör. Faruk ASMA

İÇİNDEKİLER 1.BÖLÜM Eğitim ve Teknoloji ile ilgili Temel Kavramlar Özet...1 Giriş...1 1. Eğitim...2 Formal ve İnformal Eğitim...4 2. Öğretme...5 3. Öğretim...6 4. Öğrenme...7 5. Teknoloji...10 6. Eğitim Teknolojisi...12 7. Öğretim Teknolojisi...13 8. Öğretim Materyali...14 9. Öğretim Tasarımı...15 Kaynakça...16 2.BÖLÜM Teknoloji Kavramının Tarihçesi ve Eğitimde Kullanımı Özet...19 Giriş...20 Teknolojinin Gelişimi...21 Teknolojinin Tanımı...21 Teknolojinin Tarihi Gelişimi...21 Eğitim Teknolojisi...25 Eğitim Teknolojisinin Tanımı...25 Eğitim Teknolojisinin Tarihi Gelişimi ve Kapsamı...25 Eğitimde Teknoloji Kullanımı...28 Eğitim Teknolojisinin Eğitimdeki Önemi...28 Eğitim Teknolojisinin Türk Eğitim Sistemindeki Yeri...29 Sosyal Bilgiler Eğitiminde Eğitim Teknolojisi...31 Kaynakça...34

viii Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı 3.BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç ve Materyal Kullanımının Önemi Özet...37 Giriş...38 Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi...38 Sosyal Bilgiler Dersinin Öğretiminde Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Önemi...39 Sosyal Bilgiler Dersinin Öğreniminde Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Önemi...40 Sosyal Bilgiler Dersinin Öğretiminde Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Önemi...43 Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Öğretime Sağladığı Faydalar...45 Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Öğrenci Açısından Yararları...46 Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Dersin İşlenişi Açısından Yararları...47 Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Öğretmen Açısından Yararları...48 Genel olarak Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri Kullanımının Yararları...49 Öğretmenlerin Öğretim Araç-Gereç ve Materyallerinden Yeterince Yararlan(a)mama Sebepleri...51 Öğretim Araç-Gereç ve Materyallerinin Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar...52 Yeni Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri...54 Programının Genel Amaçlarında Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri...54 Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Uygulanması İle İlgili Açıklamalarda Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri...54 Programında Yer Alan Becerilerin Kazandırılmasında Öğretim Araç-Gereç ve Materyalleri...58 Kaynakça...62

İçindekiler ix 4. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Dersinde Materyal Hazırlamanın Temelleri Özet...67 Giriş...68 Öğretim Materyali Hazırlamada Dikkat Edilecek Hususlar...69 Öğretim Materyali Hazırlama İlkeleri...73 Görsel Materyal Tasarımı Öğeleri...75 Görsel Materyal Tasarımı İlkeleri...79 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Öğretim Materyalleri...81 1. Görsel Araç-Gereçler ve Materyaller...82 2. İşitsel Araç-Gereçler...83 3. Görsel-İşitsel Araç-Gereçler...84 4. Teknoloji Destekli Araçlar...84 Kaynakça...85 5.BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ders Kitabı Özet...87 Giriş...88 Ders Kitabı...88 Türkiye de Sosyal Bilgiler Ders Kitapları...90 Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Kullanımı...92 Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Ders Kitabı Kullanma Alışkanlıkları...92 Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Seçim Kriterleri...93 Ders Kitaplarının Hazırlanması...94 Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Nitelikleri...99 Kaynakça... 101

x Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı 6. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde İnteraktif Ortam ve Bilgisayar Kullanımı Özet... 103 Giriş... 104 Temel Kavramlar... 104 Bilgisayar Nedir?... 104 İnternet Nedir?... 106 WWW (World Wide Web) Nedir?... 107 Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0 Nedir?... 108 Öğretimde Bilgisayar Kullanımı... 108 Bilgisayar Denetimli Öğretim... 109 Bilgisayara Dayalı Öğretim... 109 Bilgisayar Destekli Öğretim... 110 Bilgisayar Destekli Öğretimde Yazılım Türleri... 110 Öğretim Amaçlı Yazılımlar... 110 Eğitsel Oyun Yazılımları... 112 Birebir Öğretim Yazılımları... 112 Benzetim (Simülasyon)Yazılımları... 113 Öğretimi Zenginleştirici ve Destekleyici Yazılımlar... 114 Bir Etkinlik Geliştirme Örneği: İnteraktif Bulmaca Hazırlama... 122 Sonuç... 126 Kaynakça... 127 7. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Film ve Fotoğraf Kullanımı Özet... 129 Giriş... 130 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Film Kullanımı... 132 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Film Kullanımının Yeri ve Önemi... 133 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Film Kullanımına İlişkin Sınırlılıklar... 137 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılabilecek Filmler... 139 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Etkili Film Kullanımı... 141 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı... 146 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Fotoğraf Kullanımının Yeri ve Önemi... 146 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Fotoğraf Kullanımına İlişkin Sınırlılıklar... 150 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Etkili Fotoğraf Kullanımı... 151 Kaynakça... 159

İçindekiler xi 8. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Akıllı Tahta Kullanımı Özet... 165 Giriş... 164 Akıllı Tahta... 165 Akıllı Tahta Öğeleri... 167 Akıllı Tahta Sistemleri... 168 Akıllı Tahtada Tablet Kullanımı... 170 Akıllı Tahtada Doküman Kamerası Kullanımı... 170 Fatih Projesi... 171 Sosyal Bilgiler Dersinde Akıllı Tahta Kullanımı... 172 Sonuç... 176 Kaynakça... 177 9. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Harita, Grafik ve Tablo Kullanımı Giriş... 181 Temel Kavramlar... 182 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Harita Kullanımı... 183 Harita Okumanın Aşamaları:... 184 Etkinlik Örnekleri... 184 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Grafik Kullanımı... 185 Grafik Okumanın Aşamaları... 187 Grafik Çeşitleri:... 188 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tablo Kullanımı... 191 Tablo Okumanın Aşamaları... 191 Etkinlik Örnekleri... 192 Sosyal Bilgiler Programında Harita, Grafik, Tablo Okuma İle İlgili Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri... 193 Sonuç... 198 Kaynakça... 199

xii Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı 10. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Medya ve İletişime Dayalı Materyal Kullanımı Özet... 201 Giriş... 202 Eğitim ve Medya... 202 Medya Okuryazarlığı Kavramı... 204 Medya Okuryazarlığının İlkeleri... 205 Medya Okuryazarlığı Öğretimi... 207 Türkiye de Medya Okuryazarlığını Gelişimi... 208 Sosyal Bilgiler ve Medya Okuryazarlığı... 212 Sosyal Bilgiler Dersinde İletişime Dayalı Materyaller ve Kullanımı... 213 Televizyon... 213 İnternet... 214 İletişim Aracı Olarak İnternet... 216 Araştırma Aracı Olarak İnternet... 217 Gazete... 217 Radyo... 219 Sonuç... 221 Kaynakça... 222

İçindekiler xiii 11. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımı Özet... 225 Giriş... 226 Karikatür ve Tarihçesi... 226 Karikatürün Tarihçesi... 229 Karikatürün Dünyadaki Gelişimi... 229 Karikatürün Türkiye deki Gelişimi... 230 1. Başlangıç Dönemi... 231 2. Klasik Karikatür Dönemi... 232 3. Çağdaş Karikatür Dönemi... 233 4. Yeni Karikatür Dönemi... 234 Karikatür ve Eğitim... 235 Ön Bilgileri Hatırlatıcı Karikatürler... 237 Dikkat ve Güdülemeyi Arttırıcı Karikatürler... 237 Kavram Karikatürleri... 238 Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Karikatür... 239 Vatandaşlık Konuları ve Politik Karikatürler... 240 Güncel Konular ve Güncel Karikatürler... 241 Tarih Konuları ve Tarihi Karikatürler... 241 Coğrafya Konuları ve Kavram Karikatürleri... 242 Sonuç... 244 Kaynakça... 245

xiv Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı 12. BÖLÜM Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü ve Yazılı Edebi Ürünlere Dayalı Materyal Kullanımı Özet... 247 Giriş... 248 Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilgilerin Sosyal Bilimler İçindeki Yeri... 250 Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Materyal Kullanımı... 251 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Materyal Kullanımı... 252 Basılı Eğitim Araçları... 255 İki Boyutlu Materyaller... 255 Elektronik Materyaller... 257 Üç Boyutlu ve Görsel Materyaller... 257 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü ve Yazılı Edebi Ürünlere Dayalı Materyal Kullanımı... 258 Sonuç... 266 Kaynakça... 267

1. BÖLÜM EĞİTİM VE TEKNOLOJİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Özet Eğitim teknolojisi yeni bir çalışma alanı olsa da köklü teorik ve kavramsal temelleri vardır. Birçok insan, teknolojinin bilgisayarlar ve diğer elektronik araçların ortaya çıkması ile kullanıldığını düşünse de teknoloji çok eski bir kavram olup eğitimde kullanılması ile eğitim teknolojisi kavramı ortaya çıkmıştır. Teknoloji kelimesi eğitim dahil olmak üzere tüm insan aktivitleriyle ilişkilidir. Eğitim teknolojileri, bireyin birden fazla duyusunun öğrenme ortamına katılmasını sağlayıp bireyin anlamlı öğrenmesine olanak sağlar. Bu bölümde eğitim ve teknoloji ile ilgili olan, eğitim teknolojisi, öğretim teknolojisi, öğretim, öğrenme, öğretim materyali, öğretim tasarımı gibi kavramlar açıklanmıştır. GİRİŞ Eğitim ve eğitim faaliyetlerinin yürütülmesinde bilinmesi ve uyulması gereken bazı temel kavramlar vardır. Bu kavramlar eğitim ve öğretimin zeminini oluşturur. İyi bir eğitim ve öğretimin oluşması için de, temel kavramların bir sıra dâhilinde ele alınıp, aşama aşama yürütülmesi gerekir. Eğer temel kavramlar, yerli yerine oturtulmazsa veya bazı kavramlar gözardı edilirse eğitim ve öğretim amacına ulaşmaz. Bu bölümde, eğitim, öğretme, öğretim, öğrenme, teknoloji, eğitim teknolojisi, öğretim teknolojisi, öğretim materyali ve öğretim tasarımı kavramları ele alınıp incelenmiştir. Bu inceleme yapılırken bu kavramların eğitim ile ilişkisi literatür taraması yapılarak açıklanmıştır. Bu bölümde ele alınan kavramlar kitabın diğer bölümlerinde geçen konulara temel oluşturmaktadır.

16 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı KAYNAKÇA Adem, M. (2008). Eğitim planlanması (4. Baskı). İstanbul: Ekinoks Yayınevi. Açıkgöz, Ü.K. (2003). Etkili öğretme ve öğrenme (4. Baskı). İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları. Akkoyunlu, B. (1995). Bilgi teknolojilerinin okullarda kullanımı ve öğretmenlerin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 105-109. Alkan, C. (1987). Öğrenme-öğretme süreçleri ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 20(1), 209-229.. (1997). Eğitim teknolojisi (5. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.. (1998). Eğitim teknolojisi (Yenilenmiş 6. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.. (2005). Eğitim teknolojisi (7. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Alkan, C., Deryakulu, D. ve Şimşek, N. (1995). Eğitim teknolojisine giriş. Ankara: Önder Matbaacılık. Arı, R., Üre, Ö. ve Yılmaz, H. (1999). Gelişim ve öğrenme psikolojisi (eğitimin psikolojik temelleri). Konya: Mikro Yayınları. Atlı, A. (2013). Öğrenme ve temel kavramlar, http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/1154/ file/1_%20ogrenme%20ve%20temel%20kavramlar_ppt.pdf, [Erişim Tarihi: 25/07/2013]. Bacanlı, H. (2003). Gelişim ve öğrenme (7. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Balay, R. (2004). Küreselleşme, bilgi toplumu ve eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 61-82. Başaran, İ.E. (1984). Eğitime giriş. Ankara: Sevinç Matbaası.. (2008). Örgütsel davranış insanın üretim gücü. Ankara: Ekinoks Yayınevi. Bilen, M. (1999). Plandan uygulamaya öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık. Bruner, J.S. (1966). Toward a theory of instruction. Cambridge Mass: Harvard University Press. Büyükkaragöz, S. ve Çivi, C. (1996). Genel öğretim metodları (Genişletilmiş 6.Baskı). İstanbul: Öz Eğitim Yayınları. Büyüköztürk, S., Muşta, M., Yılmaz, H. ve Pilten, Ö. (1997). Eğitime giriş (eğitimin temelleri). Konya: Günay Ofset. Çelik, L. (2010). Öğretim materyallerinin hazırlanması ve seçimi. Ö. Demirel ve E. Altun (Ed.), Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı (ss.27-66), Ankara: Pegem Akademi. Demirel, Ö. ve Yağcı, E. (2011). Eğitim, öğretim ve teknolojisi ve iletişim. Ö. Demirel ve E. Altun (Ed.). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı (ss.1-25), Ankara: Pegem Akademi. Dunning, J.H. (1982).Towards a taxomony of technology transfer and possible impacts on OECD countries north/south technology transfer: The Adjustments Ahead (Paris: Organisation for Economics Co-operation and Development), 8-24. Dursun, Ö.Ö. ve diğerleri (2011). Okul öncesinde materyal geliştirme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.

Eği tiṁ ve Teknoloji İle İlgi li Temel Kavramlar 17 Erden, M. (2001). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Alkım Yayınları. Erdem, M. (1998). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Alkım Yayıncılık. Eren, E. (1983). İşletmelerde yenilik politikası. İstanbul: Formül Matbaası. Ergin, A. (1995). Öğretim teknolojisi iletişim (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık Ergün, M. (1996). Eğitim felsefesi. Ankara: Ocak Yayınları. Ertürk, S. (1984). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları. Fidan, N. (1986). Okulda öğrenme ve öğretme. Ankara: Kadıoğlu Matbaası. Fidan, N. ve Erden, M. (1998). Eğitime giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi. Fidan, N.K. (2008). İlköğretimde araç gereç kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 1(1), 48-61. Finn, J.D. (1960). Technology and the instructional process. AV Communication Review, 8(1), 5-26. Gates, I.A. (1968). Eğitim psikolojisi. (Çev: N. Sarı), İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi. Gentry, C.G. (1995). Educational technology: A question of meaning. In G.J. Anglin (Ed), Instructional technology: Past, present, and future (2nd. Ed.) (pp. 1-10), Englewood, CO: Labraries Unlimited. Güvenç, B. (1996). İnsan ve kültür (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi. Halis, İ. (2002). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Hızal, A. (1983). Eğitimde teknolojiden yararlanmak, eğitim teknoloji midir?. Ankara üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(1), 277-286. Hoy, W.K. ve Miskel, C.G. (2010). Eğitim yönetimi. (Çev: S. Turan), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Hunter, M. (1979). Teaching is decision making. Educational Leadership, 37, 62-67. İşman, A. (2002). Sakarya ili öğretmenlerinin eğitim teknolojileri yönünden yeterlilikleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 72-91. Kaya, Z. (1995). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem Yayıncılık. Kızıloluk, H. (2002). Eğitimle ilgili temel kavramlar. A. Türkoğlu (Ed.), Öğretmenlik mesleğine giriş (ss.1-14), Ankara: Mikro Basım-Yayım-Dağıtım. Küçükahmet, L. ve diğerleri. (2000). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. McDermott, J. (1981). Technology: The opiate of the intellectuals. In A. H. Teich (Ed.), Technology and man s future, New York: St. Martin s Pres. Ocak, M.A. (2011). Tanımlar ve Bilgiler. M.A. Ocak (Ed.), Öğretim tasarımı kuramlar, modeller ve uygulamalar (ss.1-28), Ankara: Anı Yayıncılık. Öğüt, A. (2003). Bilgi çağında yönetim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Senemoğlu, N. (2003). Gelişim, öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya (8. Baskı). Anakara: Gazi Kitabevi.

18 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Sever, R. (2010). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı tasarım örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Simon, H.A. (1983). The sciences of the artificial. Cambridge, MA: MIT Pres. Somyürek, S. (2010). Bilişim teknolojileri öğretiminde materyal kullanımı. S. Şahin (Ed.), Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi özel öğretim yöntemleri I-II (ss.227-255), Ankara: Pegem Akademi. Sönmez, V. (2003). Program geliştirmede öğretmen elkitabı (10. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.. (2005). Eğitim felsefesi. Ankara: Anı Yayıncılık. Suluk, C. (2000). Yedek parça tasarım hakkının korunması (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. Şahin, T.Y. ve Yıldırım, Ş. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Anı Yayıncılık. Şimşek, A. (2009). Öğretim tasarımı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Tandoğan, M. ve diğerleri. (1998). Çağdaş eğitimde yeni teknolojiler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Teich, A. (1977). Technology and man s future. New York: St. Martin s Press. Tekin, M., Güleş, H.K. ve Öğüt, A. (2003). Değişim çağında teknoloji yönetimi (Yenilenmiş 2. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları. Tyler, W.R. (2010). Basic principles of curriculum and instruction. Chicago: University of Chicago Press, http://books.google.com.tr/books?id=5ngp8gcd2s0c, [Erişim Tarihi: 22/06/2013]. Uşun, S. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Varış, F. (1996). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Alkım Kitapçılık Yayıncılık. Yalın, H.İ. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (16. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yılmaz, H. ve Sünbül, A.M. (2000). Öğretimde planlama ve değerlendirme. Konya: Mikro Yayınları. Yörükoğulları, E. (2013). Tarih öncesi çağlarda bilim ve teknoloji. E. Yörükoğulları, E. İhsanoğlu (Ed.), Bilim ve teknoloji tarihi (ss.2-27), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını. Yücel, C. (2004). Eğitimle ilgili temel kavramlar. C. Celep (Ed.), Meslek olarak öğretmenlik (ss.1-22), Ankara: Anı yayıncılık.

2. BÖLÜM TEKNOLOJİNİN TARİHÇESİ VE EĞİTİMDE KULLANIMI Özet İnsanın yaşamını kolaylaştırmak, geliştirmek, değiştirmek maddi çevresini ve sosyal çevresini kontrol altına almak veya tanımak gibi amaçlarla geliştirdiği araç gereçler teknoloji kavramı kapsamında ele alınmaktadır. Bu araç ve gereçler dönemden döneme farklı özellikler gösterse de insanın yeryüzündeki varlığıyla birlikte yaşamın zorunlu bir parçası olmuştur. Teknoloji hayatın birçok alanında varlığını ve önemini korumaktadır. Teknoloji tarihi en yalın haliyle, ihtiyaca göre oluşturulan aletlerin tekniğiyle başlamış ve yüzyıllar içinde gözlemlerden, yaşantılardan elde edilerek günümüze kadar gelen bilgiden ve bilimden etkilenerek gelişmiştir. Yazının teknolojik bilgi birikimine sağladığı katkı nedeniyle teknoloji tarihi, en genel anlamda yazı öncesi ve yazı sonrası dönem olarak incelenebilir. Ancak teknolojinin gelişiminde; hece ve gramere sahip bir düzenle oluşturulmuş yazının bulunması, matbaanın icadı ve kitle iletişiminin icadı gibi üç önemli kırılma noktası bulunmaktadır. Yazının bulunması milat değerindedir ve bilgi birikimine katkısı nedeniyle belki de teknolojiye en büyük katkıyı yapmıştır. Matbaanın icadı basılı kaynaklardaki bilgi paylaşımını arttırarak, kitle iletişim araçları ise bilgi paylaşımında zaman ve mekân sınırı aşarak teknolojiye katkı yapmıştır. Konuştuğumuz cep telefonundan veri kayıtlarımıza kadar hayatımızın hemen her alanında teknolojiyle ilgili bir araç görmemiz mümkündür. Hayatın akışında bu denli yer kaplayan teknolojinin kullanım alanlarından biri de eğitim olmuştur. Eğitimde kullanılan teknolojik araç gereçlere eğitim teknolojisi denilmektedir.

34 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı KAYNAKÇA Alkan, C. (1974). Eğitim teknolojisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7 (1), 339-344. Alkan, C. (1977). Eğitim teknolojisi açısından Türk eğitim politikası. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 10 (1), 31-47. Baloğlu Uğurlu, N. (2009). Sosyal bilgiler eğitiminde teknoloji araçlarının kullanımı. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (s.243-265). Ankara: Pegem Akademi. Basalla, G. (1996). Teknolojinin evrimi (C. Soydemir, Çev.). Ankara: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (1988). Bunch, B. & Hellemans, A. (2004).The history of science and technology. New York: Houghton Mifflin Company. Cezeri, (2002). el-câmi beyne l- ilm ve l- amel en-nâfi fî e - ınaâ ti l-hiyel (S. Tekeli, M. Dosay ve Y. Unat, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu (1208). Clark, E. C. (1992). Osmanlı sanayi devrimi. E. İhsanoğlu, (Ed.). Osmanlılar ve Batı teknolojisi: Yeni araştırmalar yeni görüşler (s.37-52). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Dennen, V. P. (2013). Technological communication see also blog and communication and communication mapping and social computing and social media and web 2.0 (3rd ed). In R. C. Richey (Eds.). Encyclopedia of terminology for educational communications and technology (pp. 297-298). New York: Springer. 17.08.2013 tarihinde libgen.info adresinden erişildi. Eratalay, S. (2007) Sümer dilinin biçimsel ve sözdizimsel yapısı. Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ergin, A. (1991). Eğitim teknolojisinin kısa tarihçesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24 (2), 371-385. Ersoy, F. & Şahin, T. (2012). Examination of social studies textbooks in terms of approaches of values education. Educational Sciences: Theory & Practice, 12 (2), 1547-1558. Gardner, J. D. (2011). Understanding the role of technology in a secondary school social studies classroom. Master s thesis project, SUNY Oswego. Gökdoğan, M. D. (2008). Türklerin bilime katkıları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. Güncel Türkçe Sözlük, tdk.gov.tr adresinden 15.08.2013 tarihinde erişilmiştir. Helvacı, M. A. (2008). Okul yöneticilerinin teknolojiye karşı tutumlarının incelenmesi: Uşak İli Örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41 (1), 115-133. http://akllitahta.blogspot.com/ adresinden 08.08.2013 tarihinde erişildi. http://arkeolojigazetesi.com/?p=509 adresinden 08.08.2013 tarihinde erişildi. http://www.kabatasdevri.com/kabatas_devri_giris.php adresinden 11.08.2013 tarihinde erişildi. İhsanoğlu, E. (1992). Osmanlıların Batıda gelişen bazı teknolojik yeniliklerden etkilenmeleri. E. İhsanoğlu, (Ed.). Osmanlılar ve Batı teknolojisi: Yeni araştırmalar yeni görüşler (s.121-139). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.

Teknolojiṅiṅ Tariḣçesi ve Eği tiṁde Kullanımı 35 McClellan III, J. E. & Dorn, H. (2006). Dünya tarihinde bilim ve teknoloji (H. Yalçın, Çev.). Ankara: Arkadaş (1999). Karataş, S. ve Yapıcı, M. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme dersinin işlenişi ve uygulama örnekleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 311-326. Kazancıgil, A. (1999). Osmanlılarda bilim ve teknoloji. İstanbul: Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı. Kramer, S. N. (1961). Sumerian mythology: A study of spiritual and literary achievement in the third millennium B.C. (Revised Edition). Philadelphia: University of Pennsylvania Press (1944). Lesgold, A. (2003). Detecting technology s effects in complex school environments. G. D. Haertel & B. Means (Ed.). Evaluating educational technology: Effective research designs for improving learning (pp. 88-74). New York: Teachers College Press. McGuire, E. G. (1996). Knowledge representation and construction in hypermedia. Telematics and Informarks, 13, (4), 251-260. Milli Eğitim Bakanlığı (1980). Milli eğitim temel kanunu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Milli Eğitim Bakanlığı (2005). Sosyal bilgiler öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr/program2. aspx adresinden 15.08.2013 tarihinde erişildi. Murphey, R. (1992). Osmanlıların batı teknolojisini benimsemedeki tutumları: Efrenci teknisyenlerin sivil ve askerî uygulamalardaki rolü. E. İhsanoğlu (Ed.). Osmanlılar ve Batı teknolojisi: Yeni araştırmalar yeni görüşler (s.7-20). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Pearson, G. & Young, A.T. (2002). Technically speaking: Why all Americans need to know more about technology. The Technology Teacher, 62, 8-12. Robinson, A. (2009). Ölçüler kitabı (D. Akın, Çev.). İstanbul: NTV. Sezgin, F. (2010). Tanınmayan büyük çağ: İslam bilim ve teknoloji tarihinden. İstanbul:Timaş. Shao-li, D., Zhong-bao, J., Tian-yu, Z. & Yun, L. (2012). Study on higher vocational education textbook problem. Y. Wang (Ed.). Education and educational technology (pp. 823-828). Berlin: Springer, www.libgen.info adresinden 18.08.2013 tarihinde erişildi. Şimşek, N. (2001). Eğitim teknolojisindeki yönelimlerin uluslararası boyutları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 34 (1), 77-87. Tandoğan, M. (1982). Eğitim teknolojisinin kısa ve uzun dönemli yararları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15 (2), 205-214. Ural, Ş. (1998). Bilim tarihi (2. baskı). İstanbul: Kırkambar (1994). Ülgen, P. (2011). Doğu-Batı arasında teknoloji transferi: Geç ortaçağlar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat. Yeşiltaş, E. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde öğretim materyalleri ve teknolojileri. M. Safran (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi (s.223-242). Ankara: Pegem Akademi. Yu, R. (2012). Application of streaming media technology in modern distance education. Y. Wang (Ed.). Education and educational technology (pp. 249-254). Berlin: Springer, www. libgen.info adresinden 18.08.2013 tarihinde erişildi.

3. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE ARAÇ-GEREÇ VE MATERYAL KULLANIMININ ÖNEMİ Özet Sosyal bilgiler dersi, çocuğun sosyalleşmesi sürecinde çocuğu içinde yaşadığı toplumun etkin birer üyesi yaparak, gelişmeleri yakından takip ederek karşılaştığı sorunların üstesinden gelebilmesine yardımcı olur. Eğitimde kullanılan öğretim araç-gereç ve materyallerin temelde, öğrenmenin gerçekleşmesine katkı sağlama ve öğretmeni öğretim sürecinde destekleme görevlerini yerine getirmeyi amaçlamaktadır. Öğretmenlerin sosyal bilgiler dersinde özelikle görsel araç gereçlere yer vermeleri önemlidir. Çünkü: sosyal bilgiler derslerinde kullanılan görsel materyaller öğrencilerin okudukları metni anlamalarında ve eleştirel bakış açısına sahip olmalarında önemli bir yere sahiptirler. Eğitim-öğretimde öğretim araç-gereç ve materyallerini kullanmak; öğrencilerin derslere daha aktif katılımını sağlayarak, onlara yaparak ve yaşayarak öğrenme imkânı sunar, eğitim-öğretimde öğrencilerin istek, fikir ve ihtiyaçlarına daha fazla önem verilmesini sağlar. Öğretimi destekleyerek eğitim sürecini zenginleştirir, bilginin algılanmasında somutluk sağlayarak öğrenmeyi kolaylaştırır, unutmayı azaltır, öğrenciyi güdüler, kazanımlara yaparak-yaşayarak ulaşmayı sağlar, öğrenim çevresini doğallaştırır.

62 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı KAYNAKÇA Akgün, Ş. (2000) Çevre İmkânlarıyla Basit Ders Araçları Yapımı, Pegem Yayıncılık. Ata,B.(2006). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, C. Öztürk, (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım, Ankara: Pegem A Yayıncılık.s.71-83. Büyükkaragöz, S.S. ve Çivi, C. (1999). Genel Öğretim Metotları, Öğretimde Planlama ve Uygulama (10.Baskı). İstanbul: Beta Basın Yayım Dağıtım. Büyükkasap, E. ve diğerleri. (2002). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersini Okutan Öğretmenlerin Teknolojik Araç-Gereçlerle İlgili Görüşleri. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 10 (1), 125 132. Çelik,L.(2009). Öğretim Materyallerinin Hazırlanması ve Seçimi Demirel ve E,Altun(Ed), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Pegem A Yayıncılık. s.29-69. Çelikkaya, T.(2011) Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Becerilerin Kazandırılma Düzeyi: Öğretmen Görüşleri, Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,19(3),969-990. Çelikkaya, T.(2013), Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin öğretim araç-gereç ve Materyallerini Kullanma Düzeyleri, Samsun On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 73-105. Çilenti, K.(1984). Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. Ankara: Kadıoğlu Matbaası. Daehler, K. R., & Shinohara, M. (2001) A Complete Circuit is a Complete Circle: Exploring the Potential of Case Materials and Methods to Develop Teachers Content Knowledge and Pedagogical Content Knowledge of Science, Research in Science Education,, 31(2), 267-288. Demirel, Ö. (2006), Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Öğretme Sanatı. (Geliştirilmiş 10.Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Demirel, Ö. & Altun, E.(2009) Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. (3.Baskı), Ankara:Pegem A Yayıncılık. Demirel,Ö., Seferoğlu, S. ve Yağcı, E. (2003). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme.(Genişletilmiş 3. ve 4. Baskı) Ankara: Pegem A Yayıncılık. Demirtaş, A.ve Barth, James L. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi: Öğretmen Kılavuzu. YÖK / Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara. Dunn R.S. and Dunn,K.(2006).The Dunn and Dunn Learning Styles model of Instruction. January 10.06.2013 form http://www3.moe.edu.sg/corporate/contactonline/2006/issue15/ sub_professionalmatters_art03_related01.htm. Dursun, F.(2006) Öğretim Sürecinde Araç Kullanımı : İlköğretmen Dergisi.1,8-9,Ankara. Edyburn, D.L. (2004). Measuring assistive technology outcomes in reading (Associate Editor s column). Journal of Special Education Technology, 19(1), 60-64. 15.06.2013 tarihinde https:// pantherfile.uwm.edu/edyburn/www/atoutcomesreading.pdf Ergin, A. (1987). Eğitim Bilimleri, Eğitim Teknolojisi. Ankara: Açık Öğretim Yayınları. Ergin, A. (1998). Öğretim Teknolojisi ve İletişim, Anı Yayıncılık. Ankara

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç ve Materyal Kullanımının Önemi 63 Ergin, A., Birol, C. (2000) Eğitimde İletişim. Ankara: Anı Yayıncılık Garcia,J. & Michaelis,John.U.(2000).Social Studies for Children, A Guide to Basic Instruction. (12 edition) USA:Allyn & Bacon Campany. Güngördü, E. (2003). Öğretimde Görsellik ve Görsel Araçlarda Bulunması Gereken Özellikler. Milli Eğitim Dergisi. 157, 70 75. Heinich, R., Molenda, M. & Russell, James, D. (1993). Instructional Media and the New Technologies of Instruction. NewYork. USA: Mac Millan Publishing Company. İşman, A. (2008). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. (3.Baskı)Ankara: Pegem A Yayıncılık. Jacobsen, D. A., Eggen, P., Kauchak, D. (2001) Methods for Teaching: Promoting Student Learning, (6th Edition), Published by Prentice Hall. Jan Gahala, M.A. (2005), Critical Issue: Promoting Technology Use inschools10.05.2013fromhttp:// www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/methods/technlgy/te200.htm. Kaymakçı, S. (2009). Yeni Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Neler Getirdi?,Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi(Prof.Dr.Reşat Genç e Armağan Özel sayısı) 29(5), 1530-1545. Kirman, Joseph. M. & Jackson C.(2000) The Use of Postage Stamps To Teach Social Studies Topics, The Social Studies, 91(4), 187-191. Knapp,Linda. R and Glenn, Allen.D. (1995 ). Restructuring Schools With Technology.(1 edition) Pearson. Koç, M. (2005). Implications of Learning Theories for Effective Technology Integration and Preservice Teacher Training: A Critical Literature Review. Journal of Turkish Science Education 2(1),2-18. Koşar, E., Yüksel S., Özkılıç, R., Avcı, U., Alyaz, Y. ve Çiğdem, H. (2003).Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. (2.Baskı),Ankara: Pegem A Yayınları. Küçükahmet, L. (2008) Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, (21.Baskı), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Küçükahmet, L. (2009). Öğretim İlke ve Yöntemleri (23. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. MEB (2011). İlköğretim 6.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı. Ankara: Altın Yayıncılık. MEB (2012). İlköğretim 4.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı. Tuna Matbaacılık: Ankara. MEB (2012a). İlköğretim 7.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu. MEB(2012b). İlköğretim 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu. Nalçacı, A. ve Ercoşkun, M. H. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Materyaller, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 11, ss: 141-154. O Neil,G and McMahon, T (2005). Student-Centred Learning: What does it mean for students and lecturers? Erişim tarihi: 10. 06. 2013. http://www.aishe.org/readings/2005-1/oneillmcmahon-tues_19th_oct_scl.html.

64 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Özmen,H.(2005)Öğretim Araç-Gereçlerinin Teorik Temelleri. N. Yiğit(Ed.),Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Trabzon: Derya Kitapevi. Öztürk, C. ve Oltuoğlu, R. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller (4. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık. Öztürk, C ve Dilek D.(2005). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Yayıncılık. Rıza, E. T. (2000), Eğitim Teknolojisi Uygulamaları ve Materyal Geliştirme, İzmir: Anadolu Matbaası. Sechez,A.(1997). Constructivism vs. behaviorisim as used in classroom setting along with technology. http://seamonkey.ed.asu.edu/~mcisaac/emc503/assignments/assign10/alishia.html. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Senemoğlu, N.(2007). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Kuramdan Uygulamaya, Düzenlenmiş Yeni Basım. Ankara: Gönül Yayıncılık. Sever, R.(2010). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık. Sönmez,Ö.F.(2006).İlköğretim Sosyal Bilgiler 7.Sınıf Karadeniz Bölgesi Konusunun Görsel Araç-Gereçlerle Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisinin Değerlendirilmesi (Tokat Örneği),Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,Ankara. Sönmez, V. (2010). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı.(10.baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. Sözer, E. (1998). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Araç-Gereçler. G. Can (Ed), Sosyal Bilgiler Öğretimi, ss:123-137. Şahin, Y. ve T., Yıldırım, S. (1999).Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara:Anı Yayıncılık. Şimşek, N. (2002). Derste Eğitim Teknolojisi Kullanımı. Ankara: Nobel Yayınları. Tan, M., ve Temiz, K.(2003) Fen Öğretiminde Bilimsel Süreç Becerilerinin Yeri ve Önemi. Pamuk kale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1,(13), 89-100. Titiz,O(2005).Yeni Öğretim Sistemi, İstanbul:Zambak Yayınları. Uçar, M. (1999). İlköğretimde Ders Araç-Gereçleri Kullanımı Konusunda Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi. AKÜ. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3. Uşun, S. (2000), Özel Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Pegem Yayınları. Yalın, H.İ.(2010) Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. (22.Basım) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yanpar, T.(2007). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı.(8.Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. Yanpar Şahin, T. (1994). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Akademik Benlik Kavramı, Ders İçi Öğrenme ve Ders Dışı Çalışma Yolları İle Başarı İlişkisi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 10, 43-48. Yaşar, Ş.(2001).Öğretimde Araç-Gereç Kullanımı.M.Gültekin (Ed.)Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,Eskişehir:Anadolu Üniversitesi Yayınları. ss. 143-160.

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç ve Materyal Kullanımının Önemi 65 Yaşar, O. (2004). İlköğretim Sosyal Bilgiler Derslerinde Görsel Materyal Kullanımı ile Coğrafya Konularının Eğitim ve Öğretimi, Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 163, 104-120. Yaşar,Ş. ve Gültekin,M.(2009).Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç Kullanımı, C.Öztürk (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi. Demokratik Vatandaşlık Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi. Yazıcı, K. (2006). Sosyal Bilgilerde Kullanılan Görsel Araçlar: Haritalar-Küreler, Resimler, Tablolar ve Grafikler. Selçuk Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (15), 651-662. Konya. Yeşiltaş, E.(2006). Sosyal Bilgiler Fiziki Coğrafya Konuları Öğretiminde Araç-Gereç Kullanımının Öğrencilerin Başarı Düzeylerine Etkisi (Kars İli Örneği) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Yeşilyurt, E.(2006) Öğretmenlerin Öğretim Araç ve Gereçlerini Kullanma Durumlarını Etkileyen Faktörler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ. Yiğit, N., Alev, N., Altun, T., Özmen, H. ve Akyıldız, S. (2005). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Derya Kitabevi Yayınları. Trabzon.

4. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE MATERYAL HAZIRLAMANIN TEMELLERİ Özet Günümüz dünyasında her alanda hızlı bir değişim ve gelişim yaşanmaktadır. Yeni nesilleri hayata hazırlayacak olan eğitim sistemleri, kurumları ve öğretmenlerde bu değişim ve gelişime ayak uydurmak durumundadır. Teknolojinin hayatın her sahasında aktif olarak kullanımı eğitimde de kullanımını zorunlu kılmaktadır. Derslerde teknoloji ve materyal kullanımı, kalıcı ve hızlı öğrenme, soyut bilgileri somutlaştırma, öğrenmeyi kolaylaştırma, derse olan ilgiyi arttırma gibi faydaları nedeniyle kaçınılmazdır. Ancak bu faydalara ulaşmak için öğretim materyallerinin hazırlanması ve kullanım aşamalarında bir takım ilkelere ve hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu bölümde, bir ders materyalinin hazırlanması aşamasında dikkat edilecek görsel tasarım ilkeleri, öğeleri, materyal hazırlama ilkeleri ve materyal hazırlamada dikkat edilecek hususlar irdelenerek etkili ve etkin bir ders materyalinin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi verilmiştir.

Sosyal Bilgiler Dersinde Materyal Hazırlamanın Temelleri 85 KAYNAKÇA Açıkgöz, M. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi-gözlem ve inceleme yönteminin etkililiğinin incelenmesi. Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilimdalı Bilgili, A. S. (2009). Geçmişten günümüze sosyal bilimler ve sosyal bilgiler. S. Bilgili (Ed.) Sosyal bilgilerin temelleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Çelik, L. (2007). Öğretim Materyallerinin hazırlanması ve seçimi. Ö. Demirel&E. Altun (Ed.), Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Demirel, Ö. (2011). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık (2005), Eğitim sözlüğü, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Fleming, M. L. & Levie, H. (1978). Instructional message design : principles from the behavioral sciences. Englewood Cliffs, N.J.: Educational Technology Publications Gülbahar, Y. (2008). Öğretim araç ve gereçleri. K. Selvi (Ed.), Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık Güngördü, E. (2006). Eğitim fakülteleri için coğrafyada öğretim yöntemleri ve çağdaş öğretim yaklaşımları ilkeler ve uygulamalar. Ankara: Asil yayın Dağıtım MEB (2007). İlköğretim sosyal bilgiler 7 öğretmen kitabı. İstanbul: Devlet Kitapları Meydan, A. &Akdağ, H. (2011). Sosyal bilgiler dersinde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. B. Tay&A. Öcal (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Nalçacı, A. & Ercoşkun, H. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler derslerinde kullanılan materyaller. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Erzurum.11, 141-154 Öztürk, İ. H. (2012). Öğretim materyallerinin seçimi ve kullanımını etkileyen faktörler. İ. H. Demircioğlu&İ.Turan (Ed.), Tarih öğretiminde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Sever, R. (2010). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı tasarım örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık Şimşek, N. (2007). Öğretim teknolojileri kullanımı ve materyal geliştirme (uygulama örnekleriye). Ankara: Asil Yayın Dağıtım Yalın, H. İ. (2008). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, Yaşar, Ş. & Gültekin, M. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde araç-gereç kullanımı. C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi yapılandırmacı bir yaklaşım. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Yanpar, T. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık Gözütok, D. (2006). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Ekinoks Yayınları

5. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE DERS KİTABI İyi seçilmiş kitapları okumak, geçmiş yüzyılların seçkin zekâlarıyla önceden düzenlenmiş bir konuşmaya katılmak gibidir. (Descartes) Özet Sosyal bilgiler ders kitapları MEB tarafından hazırlatılan öğretim programına uygun olarak hazırlanmaktadır. Ders kitapları öğretim programının temel unsurlarından olan ve Ne öğretelim? sorusuna cevap veren içerik boyutuna hitap etmektedir. Ders kitapları, geçmişte olduğu gibi bugün de sınıf ortamında bir dersin işlenmesinde kullanılan en önemli öğretim aracı olma özelliğini gelişen teknolojik boyutlarıyla birlikte devam ettirmektedir. Bu nedenle ders kitapları, öğrencilerin zihinsel gelişim dönemleri dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Çünkü, ders kitapları her zaman öğrenci açısından temel başvuru kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Böylece öğrencinin ilgisini çeken ve rahatlıkla okuyup anlayabileceği bir tasarım ve içerik derse yönelik olumlu tutum geliştirilmesine katkıda bulunacaktır. Öncelikli hedefi etkili vatandaş yetiştirmek olan sosyal bilgiler dersinin zaman içinde değişen içeriği ile birlikte Türkiye de Osmanlı Devleti döneminde farklı isimlerde ve çeşitli derslerde okutulmuştur. Cumhuriyet döneminin başlarında tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisi dersleri adı altında okutulurken, 1968 programında sosyal bilgiler adı altında okutulmaya başlanmıştır. İlkokul ve ortaokulların

Sosyal Bi lgi ler Öğretiṁiṅde Ders Kitabı 101 KAYNAKÇA Aslan, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti nin ilk ders kitapları. Eğitim ve Bilim, 35(158), 215-231. Antel, S.C. (1952). Umumi Didaktik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Erdem, M. (1992). İlköğretimde fen bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinin içeriklerinin düzenlenişindeki ilkeler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 335-338. Hoge, J. D. (1986). Improving the use of elementary social studies textbooks. Bloomington, IN: Clearinghouse for Social Studies/Social Science Education. (ERIC Document Reproduction Service No. 33). Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports&Science Education, 2 (1), 8-26. Halis, İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları. MEB (2006). Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları Yönetmeliği. Resmi Gazete, No: 26276. Kızılçaoğlu, A. (2003). Ortaöğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 8, 19-33. MEB (2011). Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği. Resmi Gazete, 2796, Temmuz. Oğuzoğlu, D. (2001). İlköğretim ders kitaplarının görsel tasarım açısından değerlendirilmesi. L. Küçükahmet (Ed.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Ankara: Nobel Yayınevi Oruç, Ş. (2009). Sosyal Bilgiler 6. Sınıf ders kitaplarında edebi ürünler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (2), 9-24. Oruç, Ş. (2012). Sosyal bilgiler ders kitapları. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi. Öcal, A. ve Yiğittir, S. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Kırıkkale örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(1), 51-61. Pingel, F. (2003). Ders Kitaplarını Araştırma ve Düzeltme Rehberi (UNESCO). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Safran, M. (2012). Sosyal bilgiler tanımı, dünya da ve ülkemizde gelişimi ve önemi. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi. Sezer, A. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim teknolojileri ve materyalleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. İstanbul: Lisans Yayıncılık. Sönmez, V. (2005). Hayat ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Öğretmen Kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık. Şahin, H. (2004). Etkili bir sosyal bilgiler ders kitabının nitelikleri. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 365-375. Tertemiz, N., Ercan, L. ve Kayabaşı, Y. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. L. Küçükahmet (Ed.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Ankara: Nobel Yayınevi Yalın, H. İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları. Yapıcı, M. (2004). İlköğretim I. Kademe ders kitaplarının öğrenci düzeyine uygunluğu. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 121-130. Yıldırım, Ü. N. ve Ateş, S. (2003). İlköğretim 7. Sınıf fen bilgisi ders kitabının fen bilgisi öğretmenlerine göre yeterlilik derecesinin araştırılması. AİBU Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(5), 78-86.